nehy-i anil münker

• Günahlardan ve kötülüklerden sakındırmak, alıkoymak.

"icl" meselesi

• Buzağı olayı. Bu olay İsrailoğullarının Firavun'dan kurtulup Sina Çölüne yerleştikleri zaman yaşandı. Bir ara Mûsa (a.s.) Tur Dağına çıkmış ve orada bir müddet kalmıştı. İsrailoğulları da bu esnâda altından bir buzağı yaptı ve ona tapmaya başladı.

abeket

• (Çoğulu: Abekât) Tâne, az şey.
• Tuluk içinde kalan yağ bakiyyesi.
• Ekmek parçası.
• Yılan başı dedikleri ufacık akça boncuk.

accac

• Fırtınalı, rüzgârlı.
• Gürültülü.

adavet-i müsi'

• Kötülük işleyen kişiye düşmanlık.

agraz

• (Tekili: Garaz) Garazlar. Fiil yapılırken gözetilen gayeler. Kasden ve bilerek yapılan kötülükler.

ahkam-ı mesture / ahkâm-ı mesture / اَحْكَامِ مَسْتُورَه

• Örtülü (açık olmayan) hükümler.

akibet / âkibet

• Son, netîce.
• Dünyâda zafer, âhirette sevâb ve kurtuluş.

alavere

• Vapurlara kömür vermek için bordaya kurulan kademeli iskele.
• Tulumbanın basıp emme suretiyle işlemesi.
• Herc ü merc. Karışıklık, kargaşalık.
• Bir şeyin elden ele verilerek veya atılarak aktarılması.

alim

• Üzüntülü, kederli, ıztırab çeken.

amme / âmme

• Tülbent sargı.
• Su içinde üstüne binip yüzülen şişirilmiş tulum.
• Umumi. Herkese ait.

arbede

• Gürültülü patırtılı kavga.

armani / armanî

• Müteessif, kederli, üzüntülü. Pişman, nâdim. (Farsça)

arz-ı beyza / arz-ı beyzâ

• Beyaz dünya, kötülüklerden arınmış dünya.

arz-ı münacat

• Yalvarıp yakarma, kurtuluş isteme.

ashab-ı suffa / ashâb-ı suffa

• Suffa ehli. Bunlar, Hz. Peygamberin (A.S.M.) mescidine bitişik üstü örtülü, etrafı açık bir yerde otururlardı ve orada yaşarlardı. Bu zatların yaşayışları ve hâlleri din hizmeti, hayatı bakımından büyük değer taşımaktadır. Bütün hayatları Peygamberimiz'in (A.S.M.) yanında bulunarak Kur'ânın en yükse

aşir

• Onda bir. On kısma taksim edilen bir şeyin herbir parçası.
• Kur'an-ı Kerimin on cüz'ünden herbiri veya on âyetlik bir parçası.
• Dost, yardımcı, yardak.
• Koca.
• Kabile.
• Kötülükte yardımcılık eden.
• Sahip.
• Toz.

aşub-gah / aşûb-gâh

• Gürültülü patırtılı yer. Kargaşalık ve karışıklık yeri. (Farsça)

ayn-i şer

• Kötülüğün ta kendisi, tam bir kötülük.

azamüşşer / âzamüşşer

• Büyük kötülük.

bais-i necat / bâis-i necât

• Kurtuluş sebebi.

bed-amuz / bed-âmuz

• Kötülük, fenalık öğrenmiş. (Farsça)
• Fenalık, kötülük öğreten. (Farsça)

bed-cu

• Kötülük arayan. Kötülük düşünen. (Farsça)

bed-dua

• (Bedduâ) Bir kimsenin kötülüğü için duâ. Kötü duâ. (Farsça)

bed-hah

• Fenalık isteyen. Herkesin kötülüğünü isteyen. Kötülük isteyen. (Farsça)

bedestan

• Değerli, kıymetli kumaşlar, silâhlar ve mücevherler vs. alış-verişine mahsus üstü örtülü ve mahfuz çarşı. (Farsça)

bedhah / bedhâh / بدخواه

• Kötülük isteyen.

• Birinin kötülüğünü isteyen, kötü niyetli. (Farsça)

bedpesend

• Kötülüğü beğenen, kötülüğü öven, medheden. (Farsça)
• Güç beğenir, müşkülpesend. (Farsça)

benes

• Kötülükden, fenalıkdan ve iyi olmayan şeylerden çekinme ve kaçınma.

beraet / berâet

• Temize çıkarmak. Bir şahsın, hakkında iddia edilen suçtan uzak olduğunun veyâ işlediği söylenilen suçun gerçekte suç olmadığının anlaşılması.
• Kurtuluş vesîkası.

berat / berât / بَرَاتْ

• Suçlamadan kurtuluş belgesi.

beyzat-ül hıdr

• Kapalı, örtülü güzel kadın.

büyü

• Cin gibi manevî varlıklar aracılığı ile insan veya başka varlıklar üzerinde etki meydana getirme işi. Dinimiz büyücülerin şerrinden, kötülüklerinden Allah'a sığınmamızı emreder. Müslüman büyücülük yapmaz.

büzu' / büzû'

• Doğmak, tulû' etmek.

cadı

• Avrupa'da putperestlik çağından beri gelen bir inanca göre, şeytanın gücünü kullanarak büyü yolu ile insanlara kötülük eden, felâketler getiren kadın. Bu bâtıl inanç yüzünden birçok yaşlı masum kadın, cadı diye Hristiyanların kurduğu Engizisyon mahkemeleri kararıyla yakılmıştır.

cahiliye devri / câhiliye devri

• İslâmiyet'ten önce hissin akla, kötülüğün iyiliğe hâkim olduğu, puta tapılan karanlık devir.

cale

• Nehrin bir kenarından diğer kenarına geçebilmek için ağaçtan, sazdan veya şişirilmiş tulumlardan yapılan sal. (Farsça)

çare / çâre

• Çıkar yol, kurtuluş yolu.

• Neticeye varmak üzere maniaları kaldırmak için tutulması icabeden çıkar yol. Kurtuluş yolu. Tedbir, yardım, yol. (Farsça)
• Hile. (Farsça)
• Bir def'a. (Farsça)
• Ayrılık. (Farsça)

çare-i halas / çare-i halâs

• Kurtuluş çaresi.

• Kurtuluş çaresi.

çare-i necat

• Kurtuluş çaresi.

cebel-i selamet / cebel-i selâmet

• Kurtuluşun sembolü olan esenlikli ve güvenli dağ.

cefa / cefâ

• İncitmek, eziyet etmek, kötülük.

cemaat-ı naciye / cemaat-ı nâciye

• Cehennemden kurtulacak ehl-i sünnet cemaatı.
• Selâmete, kurtuluşa erecek cemaat.

cihad-ı ekber / cihâd-ı ekber

• En büyük cihad; insanları kötülüğe yönelten nefisle mücadele etme.

cüz-i ihtiyar

• Dilediği gibi hareket edebilme. Yani: Herhangi bir şeyi yapmak veya yapmamak hususunda bir tarafı tercih etmek iktidar ve serbestliği. Bu serbestlik ile, Cenab-ı Hak insanları, iyiliği veya kötülüğü istemek cihetinde imtihan eder.

dağdar

• Pek acıklı, üzüntülü. (Farsça)
• Gönlü yaralı. (Farsça)
• Kızgın demirle nişan vurulu. Damgalı. (Farsça)

dağidar

• Üzüntülü, kederli.

dahmes

• Sirke tulumu.
• Her nesnenin karası.

damen-i pakiniz / dâmen-i pâkiniz

• Çok temiz eteğiniz; her türlü kötülük ve günahtan uzak duran bir kişinin peşinden gitmeyi ve ona saygı göstermeyi ifade eden bir deyim.

darüsselam / dârüsselâm

• Kurtuluş ve güven yeri, cennet.

def-i şer

• Kötülüğü def etme, ortadan kaldırma.

• Kötülüğü ve şerri def'etmek.

defain

• Defineler, örtülü hazineler.

define-i saadet ve necat / define-i saadet ve necât

• Kurtuluş ve mutluluk hazinesi.

defter-i a'mal / defter-i a'mâl

• Amel defteri, insanların dünyadaki hayır ve kötülüklerin kaydedildiği defter.

• İnsanların amellerinin iyilik veya, kötülüklerinin meleklerce kaydolunduğu manevî defter.

delalet-i zımni ve işari / delâlet-i zımnî ve işârî

• Örtülü ve gizli işaretle bir mânâyı gösterme.

derece-i şenaat

• Kötülük ve fenalık derecesi, seviyesi.

derman

• İlâç, tiryak. (Farsça)
• Çare-i necat, kurtuluş sebebi. (Farsça)
• Tâkat, güç, kuvvet. (Farsça)

derrace

• Eskiden kullanılan bir çeşit harb âletidir ki, üstü sığır derisi ile örtülü olup, tekerlekleri içinde dönerdi.
• Bisiklet.

dimen

• Süprüntülükler. Mezbele. Gübre. Fışkı.

dimne

• (Çoğulu: Dimen) Ters.
• Duvar temeli.
• Kin, düşmanlık.
• Süprüntülük.

dok

• ing. Gemi tamir veya inşasında kullanılan üstü örtülü havuz.
• Ticari eşya için rıhtımlarda yapılan büyük depo.

dümac

• Çok sağlam nesne.
• Gizli örtülü olan şey.

dürdkeş / دردكش

• Tortulu şarap içen. (Farsça)

ebü'l-vakt

• Tasavvufta kalb makâmından yukarı çıkıp, kalbin sâhibine varan, hallerden kurtulup, halleri verene ulaşan. Bunlara Erbâb-üt-temkîn de denir.

ecel-i mübrem

• Elinden kurtulunması mümkün olmayan, kaçınılmaz olan ecel.

efra'

• İşi gücü olmayan adam. Boş dolaşan kişi.
• Kuruntulu, vesveseli adam.
• Başının saçı tamam olan kimse. (Müe: Für'â)

ehl-i felah / ehl-i felâh

• Kurtuluşa, selâmete erenler.

ehl-i necat / ehl-i necât / اَهْلِ نَجَاتْ

• Kurtuluşa erenler.

• Kurtuluşa erenler.

ehl-i suffa

• Medîne-i münevverede, akrabâları ve evleri bulunmayan, Peygamber efendimizin mescidinin suffa denilen ve üzeri hurma dallarıyla örtülü bölümünde kalan eshâb-ı kirâm.

ehremen

• Zerdüştîlerin inandıkları, kötülük ve karanlık tanrısı, şeytan, dev.

ehriman

• Ateşe tapanların kötülük tanrısı.

ehrimen / اهرمن

• Kötülük tanrısı, şeytan. (Farsça)

ehven-i şerreyn

• İki şer (kötülük)den zararı en az olanı. Bu kelime, halk arasında Ehven-i şer olarak kullanılmaktadır.

elemkarane / elemkârâne

• Acı duyarak, üzüntülü bir şekilde.

emmare / emmâre

• Kötülüğü emreden.

emr-i bi-l-maruf, nehy-i anil-münker

• Dinin emirlerini, Kur'âni ve İslâmi hakikatleri neşretmek ve bildirmek, men'edilen şeyleri de yaptırmamak. İyiliği, İslâmi hususları emretmek ve teşvik etmek, kötülüğü men'edip yaptırmamağa sevketmek. (Fakat bu kudsi vazifeyi âdabına itaat ve riâyet ederek ifâ etmek lâzımdır, zirâ bu itaat da dinimi

enduh-nak / enduh-nâk

• Kederli, sıkıntılı, gamlı, üzüntülü. (Farsça)

ervenan

• Dik ses, sadâ.
• Iztırablı, sıkıntılı, üzüntülü gün.

esaret-i nefis

• Nefsin esareti; insanı daima kötülüğe, hazır zevk ve isteklere sevk eden duygunun esiri olma.

eshab-ı suffa / eshâb-ı suffa

• Suffe ehli. Peygamber efendimizin Mekke'den hicretinden sonra, Medîne-i münevverede yaptırdığı câminin (Mescid-i Nebevî'nin) örtülü bölümünde ilim ve ibâdetle meşgul olan fakir ve kimsesiz müslümanlar.

eşkiya

• Şakiler. Yol kesenler. Asiler. Allah'a veya kanunlara isyan edip kötülük yapanlar. Haydutlar, anarşistler, âsiler. Hak ve kanunlara baş kaldıranlar, Allahın emirlerine karşı gelenler.

eşrar

• Tahribçiler. Kötülük edenler.
• Kötü şeyler. şerliler.

esrar-ı mesture / esrar-ı mestûre / esrâr-ı mestûre / اَسْرَارِ مَسْتُورَه

• Üzeri örtülü kalan sırlar.

• Örtülü sırlar.

esyan

• Kederli, gamlı, tasalı, kaygılı, hüzünlü, üzüntülü.

evhamlı

• Kuşkulu, kuruntulu.

evliya / evliyâ

• Velî kelimesinin çoğuludur.
• Dostlar.
• Allahü teâlânın sevgili kulları, nefsin esâretinden kurtulup, sözleri, işleri ve hareketleri İslâmiyet'e uygun olanlar, devamlı Allahü teâlâyı hatırlayıp, ananlar.

ez'aki / ez'akî

• Kısa boylu ve kötü olan adam. Kötülük yapan kimse.

fahhaş

• Her cins fenalık ve kötülükleri şahsında toplamış olan kimse.

farfara

• Hafif meşreblik. Gürültülü. Gürültüye boğmak.
• Akılsızlık.

farzıkifaye / farzıkifâye

• Bazı müminlerin yapmasıyla sorumluluktan kurtulunan vazife.

fasık / fâsık / فاسق

• Kötülük düşünen. (Arapça)

feha

• Horultulu uyku.
• Şişman kadın.
• Ayaklarda olan gevşeklik.

felah / felâh / فَلَاحْ

• Selâmet. Saadet. Kurtuluş. Hayır ve ni'metlerde refah, rahatta dâim olmak. Fevz ve zafer. Necat ve beka.
• Sahur yemeği.
• Şakketmek.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş, selâmet, mutluluk, hayır ve nîmetlerde, râhatta dâim olmak.

• Kurtuluş, selâmet, onma, mutluluk, kutluluk.

• Tam kurtuluş.

• Kurtuluş.

felah-ı vatan / felâh-ı vatan

• Vatanın kurtuluşu. Vatanın selâmeti.
• Tar: 10 Şubat 1920'de İstanbul Mebuslar Meclisi'nde teşekkül etmiş olan bir grup.

felah-yab

• Kurtulan, kurtuluşa eren, felah bulan. (Farsça)

fenalık

• Kötülük.

ferce

• Gamdan ve tasadan kurtulmak.
• Kurtuluş.
• Şiddetten kurtulmak.
• Yarık, şak.
• Girecek yer, medhal.
• Açıklık, ferahlık.

fesad / fesâd / فساد

• Fenalık, kötülük, arabozuculuk. Kargaşalık, karışıklık.

• Fesat, bozukluk. (Arapça)
• Kötülük. (Arapça)

fesadat

• (Tekili: Fesad) Bozukluklar. Kötülükler. Karışıklıklar.

fesat / فساد

• Bozukluk, kötülük. (Arapça)

fevahiş / fevâhiş

• Kötülükler.
• Fahişeler, kahpeler.

fevz

• Kurtuluş. Zafer. Necat. Muvaffakiyet. Selâmet.

• Kurtuluş.

• Galiplik, zafer, üstünlük, selamet, kurtuluş.

fevz-i azim / fevz-i azîm

• Büyük kurtuluş, büyük selamet, büyük başarı.

fevz-i necat

• Kurtuluş zaferi.

fevzi / fevzî

• Kurtuluşa, fevze âit ve müteallik.

fidye

• Bir suçtan veya esirlikten kurtuluş parası.

fidye-i necat

• Kurtuluş fidyesi.

fırka-i naciye / fırka-i nâciye

• Kurtuluşa eren cemaat, topluluk; Ehl-i Sünnet ve Cemaat.

• Kurtuluş fırkası. Cehennem'den kurtulacağı bildirilen fırka. İslâm dîninde doğru îtikâd üzere olanlar. Peygamber efendimiz ve Eshâbının ve bu büyüklere tâbi olan Ehl-i sünnet âlimlerinin yolunda bulunanlar.

fırka-i naciye-i kamile / fırka-i nâciye-i kâmile

• Kurtuluşa eren kâmil cemaat, topluluk; Ehl-i Sünnet ve Cemaat.

fısk / فسق

• Kötülük, sefihlik. (Arapça)
• Dinsizlik. (Arapça)
• Tanrı'ya karşı isyan. (Arapça)

fuhş

• Haddini aşma.
• Kötülük, namusa aykırı hareket.

galeri

• San'at eserinin sergilendiği salon veya koridor. (Fransızca)
• Tiyatroda seyircilere ait balkon. (Fransızca)
• Üstü örtülü uzun yer. (Fransızca)
• Yer altında açılmış uzun, dar yol. (Fransızca)

gamlı

• Üzüntülü.

garb

• (Çoğulu: Gurub) Güneşin battığı taraf. Batı.
• Sığır derisinden yapılan büyük kova.
• Sakaların su koydukları büyük tulum.
• Atıldıktan sonra bulunmayan ok.
• Yürügen at.
• Nasır acısı (gözde olur).
• Göz yaşı.
• Göz yaşının geldiği damar.
• Ke

gavs

• Çağırma. Nida. Medet istemek.
• Yardım edici. Medet verici.
• Kurtuluş.

gayur / gayûr

• Gayreti çok olan. Kötülük ve çirkinlikleri şiddetle reddeden.

germ ü serd

• Sıcak ve soğuk.
• Darlık genişlik, iyilik kötülük, acı tatlı.

giriban-çak / girîban-çâk

• Yakası yırtık. (Farsça)
• Mc: Kederli, hüzünlü, üzüntülü. (Farsça)

gışş / غش

• Hile, kötülük. (Arapça)

gül-nikab

• Yüzü gülle örtülü, pembe yüzlü. (Farsça)

gülpuş

• Gül örtülü, pembe yüzlü. (Farsça)

gumme

• Tasa, keder.
• Kırba, tuluk gibi şeylerin derinliği.
• Belirsiz mühim nesne.

gürültühane / gürültühâne

• Gürültülü yer.

habais / habâis / خبائث

• (Tekili: Habise) Kötülükler. Murdar ve pis şeyler.

• Kötülükler, kötü şeyler.

• Pislikler, kötülükler.

• Kötülükler. (Arapça)

habaset / habâset / خباثت

• (Hubs) Murdarlık, pislik, kötülük.

• Kötülük, alçaklık, fenalık.

• Pislik, pislik, kötülük.

• Kötülük, alçaklık. (Arapça)

habr

• (Çoğulu: Hubur) Büyük tuluk.

habt

• Yanlış hareket.
• Maktulün kanının heder olması.
• Bozma, ibtâl etme, muteberliğini kaybettirme.
• Bir bahis veya münazarada karşısındakinin hatasını isbat ile onu ilzam edip susturma.

hadd

• Gürültülü bir sesle çağıran.
• Denizden gelen gürültülü dalga sesi.
• Gürültü ile yıkılan.

hafaza melekleri

• Koruyucu melekler, her insanın hayır (iyi) ve şer (kötü) işlerini yazan; ikisi gece, ikisi gündüz gelen ve kötülüklerden ve cinlerden koruyan melekler. Bunlara Kirâmen kâtibîn melekleri diyenler olduğu gibi, onlardan başka olduğunu söyleyenler de olm uştur.

hafe

• İçine bal konulan sahtiyan tuluk.

hah

• (Hasten : "İstemek" mastarından yapılmıştır.) Kelimenin sonuna getirilerek isteyen, ister mânasında terkib yapılır. Meselâ: Bed-hah : Kötülük isteyen. (Farsça)

hain / hâin

• Emanete hıyanet eden. İyiliğe karşı kötülük eden.

• Hıyanet, kötülük eden.

hakikat / hakîkat

• Bir lafzın (sözün) asıl mânâsı.
• Gerçek.
• Kötülüklerin kalbden tekellüfsüzce, zorlanmadan gitmesinin gerçekleşmesi, fenâ(Allahü teâlâdan başka her şeyi unutma) mertebesi.
• Mâhiyet.

hakn

• Sütü tuluma koyup toplamak ve sağıldıkça üzerine koymak.
• Men etmek, engel olmak.

halaat / halâat

• Yüzsüzlük, utanmazlık, hayâsızlık.
• Kötülüğünden dolayı ailesi ve cemaatı kendisinden ayrılan kimse.

halas / halâs / خلاص

• Kurtulma, kurtuluş. Selâmete ermek.

• Kurtulma, kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş, kurtulma. (Arapça)
• Halâs bulmak: Kurtulmak. (Arapça)
• Halâs olmak: Kurtulmak. (Arapça)

halas olma / halâs olma

• Kurtulma, kurtuluşa erme.

halas-ı umumi / halâs-ı umumi

• Umumî, genel kurtuluş.

halet-i mahzunane / halet-i mahzunâne

• Üzüntülü durum.

halık-ı şer / hâlık-ı şer

• Kötülük yaratanı.

halk-ı şer

• Kötülüğün yaratılması.

hamit

• Şiddetli, sağlam.
• Üzerinde kıl olmıyan yağ tulumu.

hangar

• Eşyayı muhafaza etmek için yapılan üstü örtülü, yanları açık yer. (Fransızca)
• Uçakları barındırmaya mahsus garaj. (Fransızca)

harikuladelik / harikulâdelik

• Olağanüstülük.

haşan

• Kokmuş tuluk.

haşin

• Kokmuş tuluk.

hasıraltı etmek

• Ist: Unutmak, saklamak, gizlemek, terviç etmemek manasında kulanılan bir tâbirdir. Hasır, eskiden halı ve kilim yerinde kullanıldığı ve onun altında kalan şeyler unutulup gittiği için bu tâbir meydana gelmiştir.

hasr

• Bir şeyin içine alma. Yalnız bir şeye mahsus kılma.
• Bir çember içine almak. Askerle etrafını kuşatmak.
• Sıkıştırma. Kısaltma.
• Okurken tutulup kalmak.
• Vakfetmek.
• Zaman ayırmak.

hatır-ı nefsani / hâtır-ı nefsânî

• Kötülükleri istiyen nefs tarafından kalbe getirilen düşünce. Buna hâcis denir.

havra

• Yahudi mâbedi, sinagog.
• Mc: Pek gürültülü yer.

hayır ve şer

• İyilik ve kötülük.

hayır-şer

• İyilik-kötülük.

hayr ü şer

• İyilik ve kötülük.

• İyilik ve kötülük.

hayye ale'l-felah / hayye ale'l-felâh

• "Haydi kurtuluşa!".

hayyealelfelah / hayyealelfelâh

• Tam bir kurtuluşa gelin!

hayyeales-salah-hayyealel-felah / hayyeales-salâh-hayyealel-felâh

• Ezân ve ikâmet okunurken söylenen "Haydin namaza" ve "Haydin kurtuluşa" mânâsına mü'minleri kurtuluşa, seâdete sebeb olan namaza çağıran iki mübârek söz.

hecime

• Tulukta biriktirilip ekşitildikten sonra içilen ve köremez denilen süt.
• Yoğurt.

hecr-i cemil

• Kalben ve fikren onlardan uzak durup fiillerinde onlara uymamakla beraber, kötülüklerine karşılık vermeğe kalkışmayıp müsamaha, idare ve güzel ahlâk ile hüsn-i muhalefet etmek.

hem-şerr

• Kötülükte beraber olan, kötülüğü birlikte yapan. (Farsça)

hıçkırık

• t. Fazla yemekten ve asabi sebeplerden diyaframın kasılması ve akciğerlerdeki havanın şiddetli ve gürültülü bir şekilde dışarı atılması.
• Boğaz tıkanacak surette ve derinden iç çekerek ağlama.

hicran-zede

• Ayrılmış, üzüntülü, hicrâna uğramış.

hicret

• Bir yerden başka bir yere göç etmek.
• Resûlullah efendimizin Mekke-i mükerremeden Medîne-i münevvereye göç etmesi.
• Müslüman bir kimsenin, dînini korumak için, kâfir memleketinden, İslâm memleketine göç etmesi.
• İslâm memleketinde fitne ve kötülük bulunan bir yerden iyi bir yere

hik / hîk / خيك

• Tulum.

• Tulum. (Farsça)

hikçe / hîkçe

• Küçük tulum. (Farsça)

hisbet

• İyiliği emr edip kötülükten alıkoymak husûsunda, hükûmet adamlarının bizzat işe karışıp gerekeni yapmaları. İhtisâb da denir.

hişin

• Kokmuş tuluk.

hissiyat-ı nefsaniye / hissiyât-ı nefsaniye

• Kötülükleri emreden nefsin yönlendirdiği duygular.

hissiyat-ı süfliye

• İnsanları kötülüğe yönelten aşağılık duygular.

hışt

• Küçük mızrak şeklinde, ortasında ipten örtülü bir halka olan ve orta parmağa geçirilerek atılan eski bir savaş âleti.
• Kerpiç.
• Tuğla.

hıyaneten

• Kötülükte bulunarak, hıyanet ederek.

hızac

• Büyük tuluk.

hubs

• Kötülük, fenalık, yaramazlık.

• Pislik.
• Kötülük.

hükm-ü zımni / hükm-ü zımnî

• Gizli, kapalı, örtülü hüküm.

hunus

• Rücu etmek, vazgeçmek, geri dönmek.
• Örtülü olmak.
• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

hüzünlü

• Hüzün verici, üzüntülü.

i'caz-ı san'at / i'câz-ı san'at

• San'attaki olağanüstülük; burada bir benzerini yapma konusunda başkalarını âciz bırakan Kur'ân san'atının olağanüstülüğü kastedilmektedir.

ibtila / ibtilâ

• Belâya uğramak. Musibete düşmek. İyi veya kötü şeye düşkünlük, tiryakilik.
• İnsanın iyiliğini, kötülüğünü ve kemâl derecesini meydana çıkaran imtihan, tecrübe.

ifakat

• (Fevk. den) İyileşme, hastalıktan kalkma. Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman.
• Ayılma. Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma.

ifdah

• (Fadih. den) Kötülüğü açığa vurma. Kusur ve ayıpları meydana çıkarma.

iflat

• Kement veya bağdan kurtulup kaçma.

ifzah

• (Fazih. den) Kusuru, kötülüğü, ayıbı açığa vurma.

ihanet

• (Hevn. den) Alçak ve hakir addedip itibar etmemek, kıymet vermemek.
• Hainlik. Haksızlık. Kötülük.

ihdar-ı dem

• Huk: Maktulün (öldürülmüş olan kimsenin) diyetini katilden (öldürenden) aldırmamak.

ihtimal-i necat

• Kurtuluş ihtimali.

ihtisab / ihtisâb

• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyulmasının, ilim ve ehliyet sâhibi bir devlet me'muru olan muhtesib tarafından sağlanması, emr-i ma'rûf nehy-i münkerin yâni iyiliği emretmek kötülükten sakındırmak vazîfesinin el ile yapılması vazîfesi.

ikbah

• (Kubh. dan) Fenalık yapma, kötülük etme.

ilah-ı şer / ilâh-ı şer

• Kötülük tanrısı.

ilm-i husuli / ilm-i husûlî

• Bir şeyi onun sûreti, görüntüsü zihinde bulunduğu müddetçe bilmek. O şeyin zihindeki sûreti yok olunca, o şey unutulur. Bundan dolayı ilm-i husûlî devamlı değildir.

intişab

• Odun veya mal biriktirme.
• Tutulup kalma.

isaet / isâet / اسائت

• (Sû'. dan) Kötü iş işlemek. Kötülükte bulunmak. Yaramazlık.

• Kötülük etme. (Arapça)

ısba'

• Tulu etmek, meyletmek.

istifaka

• Hastalıktan kurtulup iyileşme.
• Sarhoşluktan ayılma.

istiklal harbi / istiklâl harbi

• Bağımsızlık, Kurtuluş Savaşı.

istişfa

• Şifa istemek. Hastalıktan kurtulup iyi olmayı arzulamak.

istıtla'

• (Çoğulu: İstıtlâât) (Tulu'. dan) Anlamağa ve bilmeğe çalışma. Öğrenmeğe gayret etme.

ıtla'

• Tulu ettirmek, zuhur ettirmek, doğdurmak.

ittika

• Sakınmak. Çekinmek. Günahlardan ve bütün kötülüklerden kendini çekmek. Takvâ ile amel etmek.

ıttıla'

• (Tulu. dan) Haberli olmak. Öğrenmek. Haberi, malumatı bulunma.
• Yukarıdan aşağı bakmak.

jaji / jajî

• Tereyağı ile karışık peynirin tuluma konan şekli. (Farsça)

kabiliyet-i şer

• Kötülük kabiliyeti.

kahir-ül eşrar / kahir-ül eşrâr

• Şerleri ve kötülükleri ortadan kaldırıp yok eden. Haydutları kahreden.

kalb gözü

• Kin, hased, kibir gibi mânevî hastalıklardan kurtulup, her an Allahü teâlâyı anan kimsenin kalbinde meydana gelen, işlerin iç yüzünü görme kuvveti, basîret.

kalb selameti / kalb selâmeti

• Kalbin kibir, riyâ, kıskançlık, kin ve düşmanlık gibi kötü düşüncelerden kurtulup, iyi ahlâk ile ahlâklanması.

kamame

• Süprüntülük.

kameriyye

• Çardak. Bahçelerde, mehtaplı gecelerde oturmak üzere yapılıp, etrâfı sarmaşık v.s. çiçeklerle örtülü bulunan yer. Küçük köşk.

kaplıca

• Üstüne bina yapılmış sıcak maden suyu, üstü örtülü kaynarca, ılıca.

kasavetli

• Üzüntülü, sıkıntılı.

kaza / kazâ

• Allah'ın ezeldeki hükmü
• Kadılık (ilçe) merkezi.
• Kadılık etme işi, mahkemenin kararı, hükmü.
• Yapma, yapılma, işleme.
• İstemeden yapılmış bir kötülük.

kazure

• (Çoğulu: Kazurât) Pislik.
• Mezbele, süprüntülük.

kederli

• Sıkıntılı, üzüntülü.

kedernak / kedernâk / كدرناک

• Üzüntülü, kederli. (Arapça - Farsça)

kefiye

• Başa sarılan ve omuzların üzerine kadar gelen, uçları püsküllü ince ipek örtülü kumaş.

kenin

• Örtülü, gizli, mahfuz.

kenn

• Örtülüp gizlenme.

keramet-i hizmet-i kur'aniye / keramet-i hizmet-i kur'ânîye

• Kur'ân hizmetinin kerameti, olağanüstülüğü.

keyd

• Tuzak. Kötülük, hile.
• Men'etmek.
• Kusmak.
• Çakmağın tezce ateşi çıkmayıp geçmek.
• Cenk etmek, dövüşmek.
• Karganın ötmesi.

kinaye / kinâye

• Dolayısı ile dokunaklı söz. Maksadı dolayısı ile anlatan söz. Üstü örtülü dokunaklı söz. Açıktan olmayıp hakiki mânâyı başka ifâde ile dokunaklı konuşmak.

• Mânâyı dolayısıyla anlatan söz, üstü örtülü dokunaklı söz.

kırba

• (Çoğulu: Kıreb-Kırebat) Saka tulumu. Deriden su kabı.
• Tıb: Çocuklarda karın şişmesi.
• Süt tulumuna da kırba denir.
• 13 bin dirhemlik veya 32 okıyyelik bir kab.

kısas / kısâs

• İşlenen suçun, yapılan kötülüğün aynısını suçluya tatbîk ederek cezâlandırma, öldüreni öldürme, yaralıyanı yaralama, bir uzvu kesenin uzvunu kesme cezâsı.

kubuh

• Çirkinlik, kötülük.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kutb-i irşad / kutb-i irşâd

• İnsanların irşâdına (doğru yolu bulmasına) ve hidâyetine (saâdete ve kurtuluşa ermesine) vesîle kılınan zâtların reisi.

la'net

• Bedduâ; bir kimsenin kötülüğünü, Allahü teâlânın af ve merhametinden mahrum olmasını, ihânet edenlerin veya kötülüklerin gerektiği cezâya çarptırılmasını istemek.

lehif / lehîf

• (Lehfân) Mahzun, hüzünlü, üzüntülü, kederli.

lütf u kahr

• Güzellik, insan ve kötülük, sıkıntı.

maddeten

• Cismen. Madde ve cisim olarak.
• İş olarak, iş ile.
• Gözle görülür ve elle tutulur şekilde.

maddiyat

• (Tekili: Maddiyet) Maddi ve cismâni şeyler. Gözle görülüp elle tutulur cinsten şeyler.

maddiyet

• Gözle görülür, elle tutulur şey.

maddiyyat

• Gözle görülür, elle tutulur şeyler.

mahcub

• Utanan. Utangaç.
• Perdeli, örtülü. Kapalı.
• A'ma.
• Yaşmak veya perde ile mestur olan.

mahdure

• Örtülü ve kapalı kadın veya kız.

mahsus ve meşhud

• Hissedilir ve görülür olma, elle tutulur, gözle görülür hale getirme.

mahv

• Harab olma. Yıkılma. Ortadan kalkma. Çökme. Bozulma.
• Tas: Beşeri noksanlıklardan kurtuluş hâli.

mahzuniyet

• Mahzunluk. Kederli ve kaygılı oluş. Üzüntülü olma.

maneviye / mâneviye

• İyilik ve kötülük ilâhı diye iki ilâha inanmaktan ibaret batıl bir mezhep olup zerdüştlerden alınmıştır.

matemi / mâtemî

• Yaslı, mâtemli, üzüntülü.

mazanne-i su'

• Kendisinden ancak kötülük beklenen kimse.

mechure

• Nefesin tutulup sesin çıkarılmasıyla okunan harfler.

medar-ı necat / medâr-ı necât / مَدَارِ نَجَاتْ

• Kurtuluş sebebi.

• Kurtuluş sebebi.

medar-ı şeamet / medar-ı şeâmet

• Kötülük, uğursuzluk vesilesi.

mefaz

• Feyz, halâs, zafer.
• Korkulardan, acılardan kurtulup murada ermek.

mefsedet

• Bozgunculuk, fesat, kötülük.

mehcüv

• Hicvolunmuş. Zemmolunmuş. Kötülüğü ilân ile zevklenilmiş.

mekbut

• Mahzun kişi. Hüzünlü, üzüntülü kimse.

mekir

• (Mekr) Hile. Aldatma. Oyun. Düzen. (Birisinin kötü veya iyi hâllerini öğrenmek veya kötülüğe sevketmek ya da gayesinden alıkoymak için yapılır.)

meknun

• Örtülü, gizli. Saklı.
• Dizilmiş. Dizili. Manzum.

• Gizli, örtülü.

• Örtülü, gizli.

meknuz

• Gömülü define, örtülü, gizli. Hıfzedilmiş, mahfuz.

mekr-i ilahi / mekr-i ilâhî

• Allahü teâlânın mekr (hîle) yapanların mekrini kendilerine çevirmesi, kötülüklerini, kurdukları tuzaklarını bozması, mekrlerine karşılık onları cezâlandırması.

mekzum

• Kederli, hüzünlü, tasalı, üzüntülü, gamlı.

melek

• Allahü teâlânın nûrdan yarattığı gözle görülmeyen mâsum (kötülüklerden korunmuş) varlıklar. Çokluk şekli, melâike'dir.

melhufan / melhufân

• (Tekili: Melhuf) Kederliler, tasalılar, kaygılılar, üzüntülüler.
• Hasrette kalanlar.

men dakka dukka

• "Kapı çalanın kapısı çalınır." Yâni, kim birisine bir kötülük yahut iyilik yaparsa ona o şey yapılır. Meselâ: "Su-i zan eden su-i zanna mâruz olur."

menba-ı fevz-i necat

• Kurtuluş zaferinin kaynağı.

mencê

• Kurtuluş yeri.

mence' / مَنْجَأْ

• Kurtuluş yeri.

menhere

• (Çoğulu: Menâhir) Mahalle arasındaki süprüntülük.

mered

• Kötülükte inad.
• Sakal belirmemek, sakal çıkmamak.

merhum

• (Rahm. den) Kendine rahmet edilmiş.
• Rahmete kavuşmuş. Dünyanın sıkıcı ahvâlinden kurtulup rahmet-i İlâhiyeye kavuşmuş olan. Dünya imtihanından kurtulup, vazifesini bitirmiş, paydosa kavuşmuş olan. (Vefat etmiş müslüman hakkında söylenir.)

mesavi / mesâvî / مساوی

• Kötülükler, fenalıklar, ayıplar, kusurlar.

• Kötülükler. (Arapça)

mesavi-i medeniyet / mesâvî-i medeniyet

• Medeniyetin kötülükleri.

mesavi-i medeniyyet

• Medeniyyetin fenalıkları, kötülükleri. (İsraf ve sefahet gibi)

mesbah

• Doğacak yer ve zaman. Tulu' edecek yer. Tulu' edecek vakit.

meşk

• Kırba. Tulumdan yapılmış su kabı. (Farsça)

meslah

• (Çoğulu: Mesâlih) Tulu decek yer, doğacak yer.
• Bir şey gözetecek yüksek yer.

mestur / mestûr / مستور / مَسْتُورْ

• Örtülü, gizli.

• Örtülü, gizli, kapalı. (Arapça)

• Örtülü.

mesture / mestûre

• Örtülü kadın. İslâmiyetin emrettiği şekilde örtülmesi farz olan yerlerini örtmüş olan kadın.
• Gizli tutulan resmi işlerde harcanmak için hükümetin emrine verilen para. (Buna tahsisat-ı mesture de denir.)

• Örtülü.

• Örtünmüş, örtülü.

• Örtülü kadın.

metali'

• Matla'lar. Tulu' edecek yerler veya zamanlar. Güneş veya benzerinin doğduğu yerler.
• Ast: Herhangi bir yıldızın i'tidal-i rebii (Arz'ın güneş etrafındaki gezmesinde, 20 Mart'ta bulunduğu) noktasından geçmek üzere başlangıç kabul edilen daire ile bu yıldızın semavî istiva dairesi üzeri

mevkuf

• Durdurulan. Vakfedilen. Dâimi bir halde bırakılan.
• Tevkif edilen. Tutulup hapsedilen.
• Ait, bağlı.

mevkufat

• (Tekili: Mevkufe) Bir zaman için tutulup alıkonulmuş mal veya para.
• Vakfedilmiş mal, emlâk.
• Gelirden artıp hazineye mâl edilen para.

meyelan-ı şer / meyelân-ı şer

• Kötülüğe eğilim gösterme.

mezabil

• (Tekili: Mezbele) Mezbelelikler, süprüntülükler, çöplükler.

mezad

• Artırma ile yapılan satış.
• Tuluk, dağarcık.

mezade

• (Çoğulu: Mezaid) Tuluk, dağarcık.

mis'eb

• Bal konulan tulum, bal tulumu.

mu'amma / mu'ammâ

• Gizli, örtülü, anlaşılmaz veya anlaşılması güç şey.
• Edebiyâtta bir ad sorulacak şekilde düzenlenmiş manzûm bilmece.

mu'tezil

• Hatâsını itiraf edip, idrâk ederek melâmeti kabul eden. Kendi kötülüğünü kabul eden.

muafname

• Afv kâğıdı. Bir şeyin muaf tutulup afvedildiğini gösteren kâğıt. (Farsça)

mücadele-i milliye

• Milli mücadele.
• Kurtuluş Savaşı. İstiklal Harbi. (1919 - 1922)

müellefe-i kulub / müellefe-i kulûb

• Kalbleri İslâm'a ısındırılmak istenenler. Kalblerine îmân yerleştirilmesi istenilen veya yeni îmân etmiş müslümanlar ve kötülükleri önlemek istenilen bâzı kâfirler olup, zekât verilen sekiz sınıftan biri iken hazret-i Ebû Bekr zamânında kendilerine zekât verilmesinin nesh yâni hükmünün kaldırıldığı

müflih

• Kurtuluşa eren.

müfteri / müfterî

• İftira eden. Başkasına suç isnad eden. Yapmadığı kötülüğü isnâd eden.

mugammed

• (Gamd. dan) Örtülü, kılıflı. Kınına konmuş.

mugatti / mugattî

• Perdelenmiş, örtülmüş. Üstü örtülü.

muhadder

• (Muhaddere) Kapalı, örtülü.
• Nâmuslu müslüman kadını.

muhtecib

• Hicablanmış. Perdeli. Örtülü. Örtülmüş. Saklanan. Gizlenen.

muhtesib

• Eskiden İslâm devletlerinde iyiliği emredip, kötülüğü yasaklayan, engel olan ve cemiyette güzel ahlâk ve fazîletlerin korunmasına ve dînî hükümlerin uygulanmasına, çarşı ve pazarların düzenine bakmakla vazîfeli, ilim, fazîlet ve kuvvet sâhibi kimse.

mukanfez

• Üzeri yumuşak dikenlerle örtülü olan hayvan. Kirpi.

müleslis

• Mütereddit, tereddütlü, kuruntulu kimse.

münacat / münâcât

• Dua, kurtuluş için Allaha yalvarma.

münehmes

• Örtülü, saklı, gizli.

münezzeh

• (Nezahet. den) Tenzih edilmiş, teberri edilmiş.
• Pâk, kusur ve noksanlıklardan uzak. Hiç bir şeye muhtaç olmayan. Kötülükten, kusurdan ve noksanlık gibi şeylerden tenzih edilen.

münzevi / münzevî

• İslâmiyet'in emirlerini yapmak, yasaklarından sakınmak, kötülüklerden korunmak ve kalb huzûru ile ibâdet yapabilmek için bir köşeye çekilmiş olan kimse.

münzir

• (Nezir. den) Olacak bir şeyi haber vererek korkutan, akibetin kötülüğünü bildiren.
• Kâfir ve münafıkların Cehennem'e gideceğini haber veren.

münzirat / münzirât

• Haber verip kötülüğünü söyleyerek korkutanlar.

müphem

• Kapalı, örtülü, belirsiz.

müşa'şa

• (Şa'şaa. dan) Parlayan, parıldayan.
• Dedbedeli, gürültülü, patırtılı.
• Karışmış, karışık.

müşağabe / müşâğabe

• Aldatıp kötülük etme.

musi'

• Kötülük işleyen, günahkâr, isyankâr.

müsi'

• (Sev'. den) Yaramaz, itaatsiz, iş görmez. Kötülük işleyen.

• Kötülük eden.

müstetir

• (Setr. den) Örtülü, gizlenen. Gizli, saklı.

• Gizli, örtülü.

• Örtülü.

mutantan

• Debdebeli. Tantanalı. Gürültülü. Gösterişli ve şatafatlı.

mütebekkim

• (Bekem. den) Konuşurken kekeleyen, tutulup kalan.

müteessif

• Üzüntülü.

müteessir / مُتَأَثِّرْ

• Te'sir altında kalmış. Acımış yahut sevinmiş. Hissiyatına dokunmuş.
• Üzüntülü.

• Üzüntülü, etkilenen.

müteessirane / müteessirâne

• Üzüntülü bir halde.

müteessiren

• Üzüntülü olarak.

mütegammid

• (Gamd. dan) Örtülü. Kınlı, kılıflı.

mütevehhim

• Evhamlı, vehimli, kuruntulu.

• Kuruntulu.

müvaele

• Necat talep etmek. Kurtuluş için talepte bulunmak.

muzmer

• Gizli, saklı, örtülü. İzmar edilmiş. İçinde saklı kalmış.

• Gizli, örtülü, saklı, dışarıya vurulmamış, içte gizli.

muzmerat

• Örtülü, gizli şeyler.

• (Tekili: Muzmer) Örtülü, saklı, gizli, dışarı vurulmamış.

na'ra

• (Çoğulu: Na'rât) Yüksek sesle uzun uzun bağırma.
• Tar: Eskiden yangına giderken ve dönerken kalabalık caddelerde, geçitlerde, dönemeçlerde, meydanlarda tulumbacıların içlerinden "naracı" adı verilen birinin bağırması yerinde kullanılır bir tâbirdir. Nâra atmakla yangın münasebetiyle s

nafi' ve darr / nâfi' ve dârr

• "Fayda ve zarar, iyilik ve kötülük kendisinden olan" mânâsına Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden).

nebg

• Un öğütülürken tozan un.
• Görünmek, zâhir olmak.

necat / necât / نَجَاتْ

• Kurtuluş, selâmet.
• Hırs ve hased.
• Yüksek mekân.
• Ağaç budağı.
• Mantar.

• Kurtulma, kurtuluş.

• Kurtulma, kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Kurtuluş.

necr

• Ağaç yonmak.
• Şiddetli sevk.
• Asıl.
• Renk.
• Halâs, kurtuluş.

nefs

• İnsanı daima kötülüğe, hazır zevk ve isteklere sevk eden duygu.

• Can.
• İnsanın kendisi, kişi, beden.
• Hakîkat, cevher, asıl, öz. İnsanda ve cinde şer, kötülük kuvveti. Şerîate yâni dîne uymayan isteklerin kaynağı. Buna nefs-i emmâre de denir.

nefs muhasebesi / nefs muhâsebesi

• İnsanın, dâimâ kötülük ve günâh işlemek istiyen nefsini hesâba çekip, kontrol etmesi ve gerektiğinde onu cezâlandırması

nefs- i emmare / nefs- i emmâre / نفس اماره

• Kötülükleri emreden nefis.

nefs-i emmare / nefs-i emmâre

• Kötülüğü emr eden nefs.

• İnsanı daima kötülüğe, yasak zevk ve isteklere sevk eden duygu.

nefs-i insaniye

• İnsanda bulunan ve onu kötülüğe yönelten duygu.

nefs-i levvame

• Kötülüğü işledikten sonra fenâlığını hatırlayarak insanı rahatsız eden pişmanlık hâli ve vicdan rahatsızlığı.
• İnsanın, kendine ait kötülük ve günahını görüp fenalığını bilen ve hayra meyleden iradesi.

nefs-i mülhime

• Gerektiği zaman Allahü teâlâ tarafından kendisine hakîkatler ilhâm edilen, kötülüklerden arınmış nefs.

nefs-i mutmainne

• İyiliği kötülükten ayırt ettirerek insanlık vazifesini tanıttıran ve vicdanına rahatlık veren hâl. İnsanı Allah'a yaklaştıran hâl. Günaha meyleden kötü sıfatlardan temizlenmiş ve güzel ahlâk ile muttasıf olarak kurb-u İlâhiye itmi'nan ve istikrar kazanmış olan insan iradesi. Nefsin, Allah'ın emirler

nefs-i natıka / nefs-i nâtıka

• İnsanı hep kötülük ve aşağılık işler yapmaya sürükleyen nefs. Nefs-i emmâre.

nefs-i rezile

• İnsanı daima kötülüğe, yasak zevk ve isteklere sevk eden alçak ve âdi duygu.

nefs-i rezile ve deniye

• İnsanı daima kötülüğe, yasak zevk ve isteklere sevk eden alçak ve âdi duygu.

nefs-i tağut / nefs-i tâğut

• Her türlü lezzetlerin kaynağı olan, insanı daima kötülüğe sevk eden, Allah'a iman ve kulluktan uzaklaştıran azgın duygu.

nefsiemmare / nefsiemmâre

• İnsanı kötülüğe sürükleyen nefis.

nehar-ı örfi / nehar-ı örfî

• Güneşin tuluundan gurubuna - doğuşundan batışına - kadar olan zaman.

nehyianilmünker

• Kötülükten sakındırma.

nıhv

• (Çoğulu: Enhâ) Tulum. Yağ tulumu.

nücum

• Tulu' etmek, doğmak.
• Görünmek, zuhur etmek.

nüfus-u emmare / nüfus-u emmâre

• İnsana daima kötülüğü emreden, yasak zevk ve isteklere teşvik eden nefisler.

oba

• Ev biçimi, birkaç direkli, uzun bölüntülü keçeden yapılmış göçebe çadırı.
• Çadırlardan müteşekkil küçük topluluk.
• Göçebe ailesi. Çadır halkı.

pandomima

• Yun. Vahşi ve gürültülü karışıklık, anarşi.
• Sessiz tiyatro oyunu.

penam

• Gizli, saklı. Örtülü. (Farsça)

perdekar / perdekâr

• Perdeli. Perde ile örtülü yer. (Farsça)

pürşer

• Çok şerli, kötülüklerle dolu.

puşide / pûşîde / پوشيده

• (Puşe) Örtülmüş. (Farsça)
• Örtü. (Farsça)
• Örtülü, gizli. (Farsça)

• Örtülü, gizli.

• Örtülü, gizli.

• Örtülü. (Farsça)
• Gizli. (Farsça)
• Kapalı. (Farsça)
• Örtü. (Farsça)

puşide olma / pûşide olma

• Örtülü, kapalı kalma.

ra'din

• Gürleyen.
• Gürültülü.

rah-ı necat / râh-ı necat

• Kurtuluş yolu.

• Kurtuluş yolu.

rah-ı necat ve selamet / râh-ı necat ve selâmet

• Kurtuluş ve esenlik yolu.

redaet

• Kötülük, fenalık, bayağılık.

reha / rehâ / رها

• Kurtuluş, kurtulma. Halâs. (Farsça)
• Urfa şehrinin eski ismi. (Farsça)

• Bolluk, zenginlik, kurtuluş.

• Kurtuluş.

• Gevşeklik, kurtuluş.

• Kurtuluş. (Farsça)

reşad-penah

• Reşada sebep olan. Kurtuluşa sebep.

revak

• (Rivak) Ev önündeki saçak.
• Kemer. Kubbe. Çardak. Önü açık, üstü örtülü yer.

safiyane / sâfiyane

• Hiç kötülük düşünmeden, temiz bir kalple.

sahil-i selamet / sâhil-i selâmet

• Kurtuluş sahili; güvenli yer.

sahil-i vahdet ve tevhid

• Vahdet ve tevhid sahili; insanların mânevî kurtuluşuna ve ebedî saadet sahiline ulaştıran tevhid ve vahdet inancı.

sahn

• Evin ortasındaki açıklık, avlu, oyuk.
• Boşluk. Boş yer. Orta, meydan, aralık.
• Sahne.
• Cami ve medreselerdeki umumun toplanmasına âit üstü kubbeli ve örtülü yer.
• Büyük kâse. Sahan.
• Zil.

sahv

• Uyanıklık, aklı başında, şuuru yerinde olma hâli, sekr hâlinin zıddı. Tasavvufta kendini kaybetme hâlinden kurtulup, ayılma hâli. Fenâdan sonraki bekâ hâli.

şaka'

• Tulu etmek, doğmak.
• Çıkmak, huruç etmek.
• Dağıtıp perâkende etmek.

sarasır

• (Tekili: Sarsar) şiddetli ve gürültülü rüzgârlar.

şarık

• Çıkan, tulu' eden.
• Parlayan.

se'b

• Tuluk.
• Genişletmek.
• Boğmak.

şeamet / şeâmet

• Uğursuzluk, kötülük, bedbahtlık.

• Kötülük, uğursuzluk.

• Uğursuzluk, kötülük.

sebeb-i necat / sebeb-i necât / سَبَبِ نَجَاتْ

• Kurtuluş sebebi.

• Kurtuluş sebebi.

sebzpuş

• Yeşil elbiseli, yeşil örtülü. (Farsça)

şefaat etmek

• Cenâb-ı Haktan yakınlarının affını talep edip kurtuluşlarına vesile olmak.

şefaatçi olma

• Allah'ın izniyle kurtuluşa vesile olma.

sefahet / sefâhet

• Aklın az ve hafîf olması. Malını dînin ve aklın beğenmediği yerlere sarfetme. Lüzumsuz harcama. Süse, eğlenceye ve her türlü kötülüğe, harama düşkünlük. Akıl azlığı.

sefine-i necat

• Kurtuluş gemisi.

sehbel

• Büyük, iri vücutlu, şişman deve.
• Büyük ve geniş tuluk.
• Büyük keler.

sehf

• Maktulün can çekişirken olan ıztırabı, acısı.

şekavet

• Her çeşit kötülük içinde olmak. Belâ ve zillete düşmek. Sıkıntıda kalmak.
• Haydutluk, eşkiyalık.

selam / selâm

• Esmâ-i hüsnâdan (Allahü teâlânın güzel isimlerinden). Zâtı ayıplardan (kusurlardan), sıfatları noksanlıklardan ve işleri kötülüklerden uzak, temiz olan.
• İki müslüman karşılaşınca veya ayrılırken birinin diğerine; "Es-selâmü aleyküm" veya "Selâmün aleyküm" yâni dünyâda ve âhirette sel

selamet / selâmet

• Kurtuluş, tehlikeden sâlim olmak. Korktuklarından, fenalıklardan kurtulmak.
• Neticede imân ile kabre girmek.
• Edb: Doğruluk, sağlamlık.

• Kurtuluş, emniyet.

selamet-i millet fedaileri / selâmet-i millet fedâileri

• Milletin kurtuluşu ve esenliği için fedakârlıkta bulunan ve kendini feda eden kişiler.

şenaat / şenâat / شناعت / شَنَاعَتْ

• Fenâlık, kötülük, alçaklık.
• Cenab-ı Hakk'ın emrine muhalif hareket.

• Kötülük, alçaklık.

• Kötülük, alçaklık.

• Kötülük. (Arapça)

• Kötülük, fenalık.

şennar

• (Çoğulu: Şenâir) Ayıp. Utanç. Kötülük.

şer / شر / شَرْ

• Kötülük.

• Kötülük, kötü.

• Kötülük. (Arapça)

• Kötülük.

şeraret / şerâret / شرارت

• Şerlilik, kötülük, fenalık.
• Kıvılcım.

• Şerlilik, kötülük.

• Şerlilik, kötülük.

• Kötülük, şerlilik. (Arapça)

şeraretli

• Şerle, kötülükle dolu, kötülüğe eğilimli.

serbeste

• Başı bağlı. (Farsça)
• Gizli, kapalı, örtülü. (Farsça)

şerir / şerîr / شریر

• Şerli. Şer işleyen. Kötülük yapan. Kötü.

• Kötü insan, kötülük eden insan. (Arapça)

şerr / شر

• Kötü iş, kötülük. Fenâlık.
• Kavga.
• Allaha isyan, emirlerine uymama, muhalif hareket etme.
• Fenâ adam, fenâlık yapan adam, kötü adam.
• Daha kötü, en kötü.

• Kötülük, fenalık, isyan.

• Kötülük.
• Kavga gürültü,
• Dinin yasak kıldığı iş.

• Kötülük. (Arapça)
• Kötü davranış. (Arapça)

şerr ü fesad

• Kötülük ve bozukluk. şer ve fesat.

şerr-i cüz'i / şerr-i cüz'î

• Küçük kötülük.

şerr-i hazin / şerr-i hazîn / شَرِّ حَزِينْ

• Hüzünlü, üzücü kötülük.

• Hüzün veren kötülük.

şerr-i kalil / şerr-i kalîl

• Az bir şer, kötülük.

şerr-i kesir

• Çok şer, kötülük.

şerriyet

• Kötülük.

setih

• Arkası üstüne yatmış.
• Dağarcık.
• Büyük tulum.

sevdavi / sevdavî

• Kuruntulu, meraklı.
• Sevda ile âlâkalı.

seyyiat / seyyiât / سيئات / سَيِّاٰتْ

• (Tekili: Seyyie) Kötülük, günahlar, suçlar. Kötülüğe karşı çekilen sıkıntılar.

• Günahlar, kötülükler.

• Günahlar. (Arapça)
• Kötülükler. (Arapça)
• Olumsuzluklar. (Arapça)

• Günahlar, kötülükler.

seyyiat-alud / seyyiat-âlûd

• Kötülüklere karışmış, fenalıklara bulaşmış.

seyyiat-ı mazi / seyyiat-ı mâzi

• Geçmişe ait kötülükler.

seyyiat-ı medeniyet

• Medeniyetin kötülükleri.

seyyiat-ı sabıka

• Geçmiş dönemlerde işlenen kötülük ve günahlar.

seyyie / سيئه / سَيِّئَه

• Kötülük, günah.

• Kötülük.

• Kötülük, günah, suç. Yaramazlık, fenâlık.

• Günah. (Arapça)
• Kötülük. (Arapça)

• Günah, kötülük.

sıba'

• Tulu etmek, doğmak.
• Kalbin meyli.

şifa / şifâ

• Hastalıktan kurtuluş.

sinsi

• Gizli ve kurnaz bir şekilde kötülük için yapılan şey.

şirhar

• Tar: Acemiliğe alınmayan veya sayısı beşten az olan esirlerden bir kısmı. Pencik kanuni hükümlerine göre esirler: Şirhâr, beççe, gulamçe, gulâm, sakallı ve pir olmak üzere sınıflara ayrılır ve bu tertibe göre vergiye tâbi tutulurdu. Üç yaşına kadar olan çocuklara, süt emen mânâsına gelen şirhâr; üç (Farsça)

sırrentenevveret

• Görünmeden nurlandırma, îman hakikatlarını örtülü hizmetlerle yayma.

şirret / شرت

• Kötülük. (Arapça)
• Kötü insan. (Arapça)

su' / sû' / سوء

• Kötülük.
• İyi olmayan. Kötü, fena.

• Kötülük. (Arapça)

şu'lepuş

• Alev içinde kalmış, alevle örtülü. (Farsça)

su-i ahlak / su-i ahlâk

• Ahlâk kötülüğü. Allah'ın, peygamberin râzı olmayacağı işleri yapanın ahlâkı.

sübata

• Süprüntülük, virâne.

süfyani / süfyanî

• Süfyan'dan olan, Süfyan'a mensub, Süfyan'a müteallik. Zübdet-ül Buharî Tercemesine göre, Süfyanî: Müslümanlara kötülük eden, sefil, kötü, alçak olan kimse demektir.

suhuf

• Dört büyük ilâhî kitab dışında gönderilen kitapçıklar, formalar. Peygamberlere (aleyhimüsselâm) Allahü teâlâ tarafından gelen yüz dört kitaptan ilk yüz tânesi.
• Amel defteri. İnsanların dünyâda iken yaptıkları iyilik ve kötülüklerinin yazıldığı ve kıyâmet günü herkesin eline verilecek ola

sünnet-i seyyie

• İnsanları kötülüğe yönelten yol ve yöntemler.

şüruk

• Tulu' etmek, doğmak.

şurur / şurûr

• Şerler, kötülükler.

şürur / şürûr / شرور

• (Tekili: şerr) şerler. Kötülükler.

• Şerler, kötülükler.

• Şerler, kötülükler.

• Kötülükler. (Arapça)

ta'yib

• Ayıplamak. Kötülüğünü söylemek.

tabaka-i mesturiyet

• Gizlilik tabakası. Örtülü oluş.

tafdih

• (Fedahat. dan) Rezil etme. Kötülüklerini yayarak adını kötüleme.

tahassür

• Dili tutulup konuşamamak.

tahdir

• (Hader. den) Örtülendirme, örtülü bulundurma.
• Uyuşturmak.

tahmis-hane / tahmis-hâne

• Kahvenin kavrulup öğütülüp satıldığı yer. (Farsça)

tahtırevan

• Deve, fil, at vb. hayvanlara yüklenerek veya omuzlarda taşınan üstü örtülü taşıma aracı.

talel

• (Çoğulu: Tulul-Atlâl) Yıkılmış binada kalan duvar temeli.

tali '

• Doğan. Tulu' eden.
• Kısmet, kader, baht.
• Nişangâhın arkasına düşen ok.
• Yeni hilâl.

talia

• Doğan. Ufuktan görünen. Tulu' eden.

tarik-i halas / tarîk-i halâs

• Kurtuluş yolu.

tarik-i selamet ve necat / tarik-i selâmet ve necat

• Emniyet ve kurtuluş yolu.

tatfil

• Uyuntuluk etmek.
• Güneşin batı tarafa doğru hareket etmesi.

teannüt

• Meşakkate düşmek.
• Hasmın kötülüğünü ve zilletini istemek.

tebekküm

• (Bekem. den) Dili tutulma. Konuşurken tutulup kalma.

tecellidar / tecellîdar

• Görüntü veren, görüntülü.

teessür

• Kederli ve üzüntülü olarak içlenmek. Üzülmek.
• Te'sir altında kalmak.
• Kederlenmek.

tefsir / tefsîr

• Örtülü bir şeyi açmak, yorumlamak.
• Kur'ân-ı Kerim'in anlamını açıklayan bilim.

• Örtülü, kapalı olan şeyi ortaya çıkarmak, açmak, beyân etmek, beşerî kudret dâhilinde, Kur'ân-ı kerîm âyetlerindeki murâd-ı ilâhîyi (Allahü teâlânın murâdını) anlamak. Bu işi yapabilen âlime müfessir denir.

tela

• (Tülüv. den) Ondan sonra geldi, ardınca gitti (mânasında fiil).

telebbüs

• Giymek. Giyinmek.
• İki şeyi birbirine benzeterek ayırdedememek.
• Örtülü olmak.

temayülat-ı şerriye / temâyülât-ı şerriye

• Kötülüğe duyulan eğilimler, meyiller.

temkin / temkîn

• Ağır başlılık, usluluk.
• Ölçülü hareket sâhibi.
• Vakar, izzet. İktidar, kudret.
• Birini bir şeye muktedir kılmak.
• Kararsızlıktan kurtulup huzur ve sükuna mazhar olmak.
• Tedbir, ihtiyat.

• Tasavvufta değişmekten, hâlden hâle geçmekten kurtulup, huzur ve sükûna kavuşma.

teneddi

• Gamkin ve üzüntülü olmak.

tenemmür

• Birisini korkutmak için gürültü yapmak, gürültülü ses çıkarmak.
• Uzun uzun bağırmak.
• Kaplan huylu olmak. Kaplanlaşmak.

tere'

• Dolu nesne.
• Kötülüğe ve şerre koşan kimse.

teşehhut

• Maktulün kan içinde yuvarlanması.

teselli-i selamet

• Kurtuluş tesellisi, güvencesi.

teşni'

• Başa kakmak.
• Davara binmek.
• Silâh takınmak.
• Kötülük yapmak. Kötü göstermek. Ayıplamak.
• Birisinin çok şeni' olduğunu söylemek.

tevfik / tevfîk

• Allahü teâlânın kullarının işini, rızâsına muvâfık (uygun) kılması, şer (kötülük) yolunu kapayıp, hayır (iyilik) yolunu kolaylaştırması.

tulme

• (Çoğulu: Tulum) Ekmek.
• Havuz dibinde kalan su.

tuluat

• (Tekili: Tulu') Hazırlıksız olarak birden kalbe gelen mânalar, ilhamlar. Doğuşlar.

tuluk

• (Tuluka) Açık yüzlü ve hâli iyi olmak.
• Cömert olmak.

uğursuzluk

• Bir şeyi veya bir hâdiseyi şerre, kötülüğe yorumlamak.

ukke

• Tulum, deriden yapılan kap.

• Tulum; deriden yapılan kab.

• Tulum, deri kap.

ümmü'l-habais / ümmü'l-habâis

• (Kötülüklerin anası) şarap, içki.

uzuf

• Nefsi kötülüklerden ve şüphelerden menedip uzaklaştırmak.

va'z

• Öğüt, nasîhat; emr-i ma'rûf ve nehy-i münker yâni iyiliği emr, kötülükten menetme.

vahim

• (Vehm. den) Vehmeden, kuran, kuruntulu.

vaid / vaîd

• İyiliğe sevk veya kötülükten kurtarmak için ileride olacak kat'i hâdiseleri haber vererek korkutmak.
• Cehennemi haber vermek.

• İyiliğe sevk veya kötülükten kurtarmak için ileride olacak kesin hadiseleri haber vererek korkutmak, cehennemi haber vermek.

varta

• Her çukur yer. Uçurum.
• Kurtuluşun zor olduğu yer. Tehlike. Muhatara.

vasıta-i necat / vâsıta-i necat

• Kurtuluş vasıtası.

• Necat vasıtası. Kurtuluşa sebep.

vatb

• (Çoğulu: Vitâb-Evtub) Süt kabı ve tulumu.

vaziyet-i elimane / vaziyet-i elîmâne

• Acı ve üzüntülü bir vaziyet.

vehham

• Aşırı derecede vehimli, kuruntulu, şüpheci.

• Vehimli, kuruntulu.

vehm-nak / vehm-nâk

• Vehimli, kuruntulu. (Farsça)

vehmi / vehmî / وَهْم۪ي

• Kuruntulu.

vehmnak / vehmnâk / وهمناک

• Kuruntulu. (Arapça - Farsça)

vesile-i necat

• Kurtuluş aracı.

vesilet-ün necat

• Kurtuluş vesilesi, kurtuluş sebebi.

veşime

• Şer, kötülük.
• Düşmanlık.

vesvesedar / vesvesedâr

• Vesveseli, kuruntulu. (Farsça)

veyl

• Vay hâline, yazıklar olsun.
• Bir kimse veya topluluğun işledikleri kötülükler sebebiyle karşılaşacakları azâbı, kötü hâlleri ve acınacak bir hâlde bulunduklarını ifâde eden bir söz.
• Cehennem'de bir vâdinin adı.

vicdan

• İnsanın içindeki iyiyi kötüden ayırabilen ve iyilik etmekten lezzet duyan ve kötülükten elem alan manevî his.
• Kendinden geçme, dalma.
• Bir şeyi bir halde görme, bulma.
• Duyma, duygu.
• İnanç.
• Şuur.
• Bâtın ile Hakkı tanımak.
• Din.

vika' / vikâ'

• (Çoğulu: Evkiye) Kırba ve tulum ağzını bağladıkları nesne.

zakkum şerleri

• Zakkuma benzeyen şerler, kötülükler (zakkum, tadı çok acı olan bir Cehennem ağacıdır.).

zem

• Zemm. Birinin kötülüğünü söyleme, ayıplama, yerme, çekiştirme.

zemel

• Bir yanı üzerine çöküp öbür yanını yukarıya kaldırarak koşmak.
• Devenin ayağına ârız olan aksaklık.
• Su tulumunun sarkması.

zemm

• Birinin kötülüğünü söyleme, ayıplama, yerme, çekiştirme.

zevari'

• Küçük tuluklar.

zıkki / zıkkî

• Deriden yapılmış su tulumu.

zımni / zımnî

• Gizli, örtülü.

• Saklı, gizli, örtülü.