ajans

• Her türlü havadisi toplayıp, ilgili mevkilere bildiren kuruluş. (Fransızca)
• Ticari bir teşekkülün kolu. (Fransızca)

al-i aba / âl-i abâ

• Hz. Peygamberin (A.S.M.) kendisi ile beraber, kızı Hz. Fâtıma Validemiz, damadı Hz. Ali ve torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin'den (R.A.) müteşekkil hey'et. "Hamse-i âl-i abâ" da denir. Hz. Peygamber'in (A.S.M.) giydiği abâsını mezkur sahabe-i güzin hazeratının üzerine örterek hususi dua ettiğinden b

amyant

• Kolayca bükülebilen, ateşe dayanıklı liflerden yapılmış bir çeşit asbest.

anber

• Güzel koku. Adabalığı ve kaşalot denilen büyük balıkların barsaklarında teşekkül eden güzel kokulu madde.
• Derisinden kalkan yapılan bir balık.

arşi ve süllemi / arşî ve süllemî

• Devir ve teselsülü inkâr maksadıyla yukarıya doğru gittikçe daralan ve tek bir yaratıcının varlığına dayanan mantıkî delil.

arz-ı şükran

• Teşekkür etme.

asar-ı muhteşeme / âsâr-ı muhteşeme

• Muhteşem eserler.

ateş-perest

• Ateşe tapan. Mecusi, müşrik.

ateşgede / âteşgede

• Ateşe tapanların mabedi.

ateşperest / âteşperest / آتش پرست

• Ateşe tapan.

• Ateşe tapan, mecûsî. Zerdüşt tarafından kurulan bâtıl dîne inanan.

• Ateşe tapan.

• Ateşe tapan, ateşperest. (Farsça)

ateşperestlik

• Mecûsîlik, ateşe tapma.

azerperest

• Ateşe tapan, mecûsi.

ba'detteşekkül

• (Ba'de-t teşekkül) Teşekkül ettikten sonra, oluştuktan sonra.

bahreyn

• İki deniz. (Basra Körfezi ile Hind Denizi veya Karadenizle Akdeniz. Yahut da Akdenizle Hind Denizi)
• Basra Körfezi'nde bulunan bir devlettir. 1971 yılında İngilterenin körfezden çekilmesi üzerine istiklâliyetini ilân etmiştir. Bahreyn, Manama ve Muharrak Adalarından müteşekkildir. Hal

barbaros

• Hayreddin Paşa: (Mi: 1466-1546) Tarihin en büyük Denizcisi Hayreddin Paşa, kardeşleri ile İslâm âlemini birleştirmek, tek bir bayrak altında muhteşem imparatorluğumuzun himayesinde toplamak için çalıştı. Sonunda müstakil devleti ile, Osmanlı Devletine iltihak etti. Kaptan-ı Derya olarak Akdenizi bir

bürhan-ı inni / bürhan-ı innî

• Hâdiselerden kanunlarına, neticelerden sebeblerine ve eserden müessire olan delil. Dumanın ateşe delil olması gibi.

• Olaylardan kanunlara, neticelerden sebeplere, eserden eserin sahibine (müsebbip) ulaştıran delil. Dumanın ateşe delil olup göstermesi gibi.

ceyş

• Asker, ordu. En az dörtyüz nefer süvari ve piyadeden müteşekkil bir askeri kıt'a.
• Dolup taşmak.
• Ses, sadâ.

delil-i arşi ve süllemi / delil-i arşî ve süllemî

• Eski mantıkta Vahdaniyyet-i İlâhiyyeyi ve teselsülün muhaliyyetini isbat bahislerinde geçen delillerdendir.

delil-i inni / delil-i innî

• Olaylardan kanunlara, neticelerden sebeplere, eserden eserin sahibine (müsebbip) ulaştıran delil. Dumanın ateşe delil olup göstermesi gibi.

devlet

• Sınırları belli olan bir memleketin sahibi olan insanların kurduğu siyasî, hukukî, idarî mahiyetteki merkezî teşkilât. Devlet, teşekkül tarzı, takip ettiği esas siyaset, temsil ettiği hâkimiyet ve iktidarın mahiyeti bakımından çeşitlere ayrılır:1- Kapitalist Devlet: İktisadî siyasete, şahsî mülkiyet

devletçilik

• Halk işlerinin, hususan büyük sanayi ve ziraatin devlet vasıtası ile işletmesi usulü. Cemiyetin umuma âid olan işleri ve bu işler için lâzım gelen teşkilât, müessese ve sâirelerini devlet eliyle yapılmasını kabul eden idâre sistemi.
• Halkın hususi teşebbüslerini veya büyük müesseseler

divan-ı deavi nezareti / divan-ı deâvî nezareti

• Çavuşbaşılığın kaldırıldığı 1836 (Hi: 1252) tarihinde bunun yerine kurulan daire. Fakat 1870 (Hi: 1287) tarihinde Adliye Nezareti'nin teşekkülü üzerine kaldırılmıştır.

dübeyt

• İki beyitten müteşekkil rübainin diğer ismi. (Farsça)

ebih

• Yüzünden örtüyü kaldırmayan tesettürlü kadın.

ebyat

• (Tekili: Beyt) Beyitler. İki mısradan müteşekkil kısımlar.

efrenc

• (Franc. dan) Bu kelime, Ortaçağda teşekkül ederek, o sıralarda Frankların ve bilhassa Charlemagne'in hükmü altında bulunanlara ve zamanla genişleyerek bütün Avrupalılara denmiştir. Frenk. Avrupalı ve hasseten Fransız. (Fransızca)

ehriman

• Ateşe tapanların kötülük tanrısı.

en'am

• Deve, sığır, koyun gibi hayvanlar.
• Kur'ân-ı Kerimin altıncı Suresinin adı ve bir kısım Kur'ân âyetlerinden ve Surelerinden müteşekkil dua kitabı.

essalavat

• Peygamberimiz Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimize veya Cenab-ı Hakk'a (C.C.) karşı hamd, şükür ve teşekkür ifade eden dua, selâm ve salâvâtlar.

eşşükrü lillahi teala / eşşükrü lillâhi teâlâ

• Şükür, teşekkür ve minnet yalnızca yüce olan Allah'a aittir.

fakat

• ("Fa" ile "kat" dan müteşekkil) Hemen, yalnız, ancak, yeter, bes, gerçi, her ne kadar, lâkin, ammâ.

felah-ı vatan / felâh-ı vatan

• Vatanın kurtuluşu. Vatanın selâmeti.
• Tar: 10 Şubat 1920'de İstanbul Mebuslar Meclisi'nde teşekkül etmiş olan bir grup.

fihr

• (Çoğulu: Efhâr) Destesenk dedikleri taş.
• Taş.

fuzuli / fuzulî

• Fazladan olup boşu boşuna söylenen söz. İşe yaramayan. Boşu boşuna.
• Boşboğaz. Ahmak. Vazifesinden hariç lüzumsuz şeye teşebbüs eden.
• Haksız olarak fiile çıkarılan iş.
• Fık: Şer'î izin olmadığı halde diğer bir kimsenin hakkında tasarruf eden kimse.
• Büyük bir şâi

gamgüsar / gamgüsâr

• Gam ve kederi def eden, teselli veren.

gamm-güsar / gamm-güsâr

• Teselli veren, gam ve kederi defeden dert ortağı. Arkadaş. (Farsça)

• Teselli veren, hüzün ve kederi defeden. (Farsça)

gebr / گبر

• Ateşe tapan, mecusi. (Farsça)

• Ateşperest, ateşe tapan. (Farsça)

hacer-ül esved

• (El-Hacer-ül Esved) Kâbe'de bulunan meşhur siyah taş. Rengi siyah olduğundan "Esved" denmektedir. (İslâm Ansiklopedisi'ne göre: Kâbe'nin şark köşesinde olup, yerden bir buçuk metre yükseklikte kapıya yakın bir yerde yerleştirilmiş, üç büyük ve bir kaç tane de küçük parçadan müteşekkil ve gümüş bir h

hamd

• Teşekkür ve övgülerini sunma.

hamd etmek

• Minnet, teşekkür ve övgülerini sunmak.

haşim

• Haşmetli, gösterişli, muhteşem.

havass-ı hümayun / havâss-ı hümayun

• Tar: Osmanlı İmparatorluğunun fütuhat devirlerinde (yükselme devri) fethedilen araziden devlet hazinesine ayrılan kısım. Her yer zaptedildikçe, arazi: timar, zeamet ve has namıyla üç sınıfa ayrılırdı. Meselâ 250 köyden müteşekkil bir sancağın 100-150 köyü ikişer üçer köy olarak 40-50 tımara ayrılır,

hazef

• Eski yazıda hepsi noktasız harflerden müteşekkil olarak yazılan şiirler ve nesirler. Hüner göstermek için bu şekilde yüz beyitlik kasideler yazan şairler vardı.

hendesehane-i bahri / hendesehane-i bahrî

• Bahriye Mektebinin ilk adıdır. Abdülhamid zamanında miladi 1773 yılında Cezayirli Hasan Paşa'nın teşebbüsüyle Tersane içinde açılmıştır. Okulun ilk baş muallimi, Türk riyaziyecisi Gelenbevi İsmail Efendi'dir.Şimdiki ismiyle "Gemi İnşa Mühendisliği" olan Bahriye Mektebi, 1795 senesinde daha muntazam

hey'et-i temsiliye

• Temsil hey'eti.
• Tar: Erzurum Kongresinde Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ismini alan cemiyetin nizamnamesi iktizasınca seçilen şahıslardan teşekkül etmiş olan hey'et. (6 Ağustos 1919)

hiss-i şükran

• Teşekkür etme hissi.

hiss-i şükran ve memnuniyet

• Teşekkür etme ve memnuniyet hissi, duygusu.

ibaret

• Meydana gelmiş, toplanmış. Bir şeyden teşekkül etmiş. Bir şeyin aynı. Bir şeyin içindekini ve aslını beyan. Bir halden bir hale tecavüz eylemek.
• Rüya tabir etmek.

ibrahim

• Halilullah ve Halil-ür Rahman da denir. Peygamberlerden İshak ve İsmâil'in (A.S.) babasıdır. Yirmi sahifelik kitap kendisine nâzil olmuştur. Süryanice konuşurdu. Peygamberimizin de (A.S.V.) ceddi idi. Urfa'da doğduğu da rivayet edilir. Zamanın kralı Nemrud tarafından ateşe atılmak istendi, mu'cize o

iç oğlanı

• Saray hizmetine alınıp devletin çeşitli makamlarına namzed olarak yetiştirilen gençler. İç oğlanı, Yıldırım Bayezid zamanında yeni teşekküle başlayan saray hizmetlerinde bulunmak üzere yeniçerilik için toplanan devşirmelerden ayrılmak suretiyle meydana getirilmiş ve bu usûl sonradan yapılan kanunla (Türkçe)

icmar

• Bir araya toplamak.
• Süratle yürümek.
• Atın sıçrayarak yürümesi.
• Bir şeyin umumi olması. Ateşe öd ağacı koymak.
• Bir şeyi buhurlamak. Tahmini hesab yapmak.
• Yeni ayın görünmesi.

icra

• Bir işi yürütmek.
• Yerine getirmek. Yapma. Tatbik etme.
• Vekil göndermek.
• Mahkeme kararını yerine getirmek.
• Suyu akıtmak.
• Huk: Borçlunun alacaklıya karşı ödemekle mükellef olduğu bir borcu, adlî bir teşekkül vâsıtasıyla ödetme.

ifa-yı şükran / ifâ-yı şükran

• Teşekkür görevini yerine getirme, teşekkür etme.

ihrak

• Ateşe atmak. Yakmak. Yandırmak.
• Bulamaç yapmak.

indira'

• Bir işe girişme, bir şeye teşebbüs etme.
• Öne geçme.
• Buluttan kurtulma.

isa'

• Teselli verip sabra irşad etmek.

isla'

• Teselli verme, avutma.

istahrabat

• Ateşe tapanların ünlü ateşlerinin bulunduğu yer.

ka'de

• Bir defa oturuş. Oturma.
• Ist: Namazdaki bir defa oturuş. Teşehhüd için, Ettahiyyâtü duâsını okumak maksadı ile olan oturuş. Birinci oturuşa Ka'de-i ulâ, ikinciye de Ka'de-i âhire denir.

kainat-ı muhteşeme / kâinat-ı muhteşeme

• Allah'ın sonsuz haşmet ve yüceliğini gösteren muhteşem kâinat.

kasd

• Teşebbüs, niyet; bilerek, isteyerek, kalbe gelen bir fikri, düşünceyi yapmak için karar verme.

kemal-i şükran / kemâl-i şükran

• Tam bir teşekkür.

kızıl alev

• İnsanlığı inkarcılığa yönelterek dünyada da, âhirette de ateşe atan dinsizlik rejimi.

küfran

• Nankörlük etmek. Allah'ın ihsan ve inayetine mukabil teşekkür etmeyip fiilen veya kavlen inkâr etmek.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

laubali / lâubali

• Alâkasız, kayıtsız, hürmetsiz, dikkatsiz. Senli benli. ("Lâ" harfi ile" Ubâli" muzari fiilinden müteşekkildir.)

liberal

• Ferdî hürriyet lehinde, hürriyete elverişli. Ferdî teşebbüs ve hürriyet haklarını korumak için en iyi vasıta, devletin salâhiyyetlerini mümkün olduğu kadar tahdid etmek fikri. Rusya'daki dinsiz sosyalistliğin zıddı. (Fransızca)

martulos

• (Martoloz) Osmanlı Devletinin teşekkülü sıralarında ve yeniçeri teşkilâtından önce, Hristiyanlardan, ordunun geri hizmetlerinde çalışmış olan teşekküllerden biridir. Silâhlanmış kişi mânasında Rumca bir kelimedir.
• Eskiden Tuna gemicileri, korsanı mânasında da kullanılmıştır.

meclis-i muhteşem

• Muhteşem, görkemli meclis.

mecus

• Kulakları küçük olan adam.
• Ateşe tapan kişi.

mecusi / mecusî / mecûsi / mecûsî / مجوسى / مَجُوس۪ي

• Ateşe tapanlara verilen ad.

• Ateşperest, ateşe tapan.

• Ateşe tapan.

• Ateşe tapan.

• Ateşperest, ateşe tapan. (Arapça)

• Ateşe tapan.

mecusiyan / mecusiyân

• (Tekili: Mecusi) Mecusiler. Ateşe tapanlar.

medar-ı ibret ve hayret ve şükran

• Teşekkür, hayret ve ibret sebebi.

medar-ı teselli / medâr-ı tesellî / medâr-ı teselli / مَدَارِ تَسَلّ۪ي

• Teselli kaynağı, teselli noktası.

• Teselliye sebeb.

medyun-u şükran / medyûn-u şükran / medyûn-u şükrân / مَدْيُونُ شُكْرَانْ

• Teşekkür borçlu.

• Teşekkür borçlu.

• Teşekkür borçlu olma.

mehd-i teşekkül

• Teşekkül beşiği, oluşum yeri, yatağı.

meşkur

• Şükre lâyık olan. Teşekküre ve kendine şükredilmeğe lâyık olan. Kendine şükür arzolunan. Az şükredene çok ihsan eden.

mesture

• Örtülmüş, tesettürlü.

minnet

• Yapılan bir iyiliği, verilen bir şeyi başa kakma. Minnetin bu kısmı İslâmiyet'te yasaklanmıştır.
• Görülen iyiliğe karşı teşekkür etme.
• Allahü teâlâya hamd ve senâ etmek, şükretmek.
• Nîmete kendi eliyle, kendi çalışmasiyle kavuşmadığını, Allahü teâlânın lütfu ve ihsânı o

minnetdar / minnetdâr

• Birinden gördüğü iyileğe karşı mahcup ve müteşekkir kalan.

minnettar / minnettâr

• İyilik yapan birisine karşı duyulan teşekkür hissi.

minnettar etmek

• Yapılan bir iyiliğe karşı teşekkür hissi uyandırmak.

minnettarane / minnettârâne

• Minnet duyarak, yapılan bir iyiliğe karşı teşekkür hissi taşıyarak.

mü'si / mü'sî

• Kederli kimseyi avutan, gamlı kimseye teselli veren.

mualece / muâlece

• Bir hususa çalışıp devam etmek.
• Hastaya bakmak. İlâç kullanmak, ilâç vermek.
• Bir işe teşebbüs, bir işe girişmek.

• Bir işin üzerinde durarak teşebbüs etme, bir işe girişme; maddeten elleme, ilişme.

muaşşer

• (Aşr. dan) Onlu, onluk. On kısma bölünmüş.
• Edb: Onar mısralık bendlerden teşekkül eden manzumeler.

müddei-yi umumi / müddei-yi umumî

• Milletin umum haklarını korumak üzere muhakemede hazır bulunan vazifeli, hukuk tahsilini bitirmiş hükümet memuru. Adliye bakanlığına bağlı, icra kuvvetini birlik halinde temsil eylemek üzere teşekkül eden, adlî idare makamında bulunan şahıs. Savcı.

müessese-i celile

• Büyük ve muhteşem müessese, kurum.

müfreze

• Bir kaç alaydan müteşekkil. Ordudan ayrılmış bir kol asker.

mug

• (Çoğulu: Mugan) Mecusi. Ateşperest. Ateşe tapan. Zerdüşt dininde olan.

mug-kede

• Meyhane. (Farsça)
• Ateşe tapanların ibadethanesi. (Farsça)

mugan

• (Tekili: Mug) Mecusiler, ateşe tapanlar. Zerdüştler. (Farsça)

mugane

• Ateşe tapan mecusilerin âyini.

mükeffer

• İyilikleri inkâr edilip kendisine teşekkür edilmeyen adam.

mukteseb

• (Bak: Mükteseb)

murahhas

• Devlet veya herhangi bir teşekkül nâmına, salâhiyyetli olarak bir yere bir vazife ile gönderilen kimse.
• Terhis edilen. İzin verilen. Tâlimat verilen kimse.

• Devlet veya bir teşekkül adına yetkili olarak bir yere gönderilen kişi.

müsaraa / müsâraa

• (Çoğulu: Müsâraât) Acele etmek. Bir şeye doğru koşmak. Sür'atle teşebbüse geçmek.

• Acele, teşebbüs.

müsaraat

• (Sür'at. den) Teşebbüs, girişme.
• Sür'at ve acele etme.

müsebba'

• Edb: Yedişer mısralı bentlerden müteşekkil nazım.

müselsel

• (Silsile. den) Teselsül eden, birbirine bağlı olan, bir sırada devam eden. Zincir halkaları gibi bir sırada olan.
• Edb: Bütün mısraları kafiyeli manzume.

müselselen

• (Silsile. den) Birbirinin ardından, aralıksız. Teselsül ederek, zincirleme, birbirine bağlı olarak.

müsemmen

• Edb: Sekizer mısralı bentlerden müteşekkil nazım.
• Sekiz renkli. Sekiz parçadan meydana gelen.
• Fık: Paha biçilmiş ve takdir edilen kıymet karşılığında satılmış olan şey.

müsi / müsî

• Teselli veren.

mütesaddi

• Başlayan, teşebbüs eden.

mütese'ilin / mütese'ilîn

• (Tekili: Mütese'il) Dilenciler, dilenenler.

müteşebbihin / müteşebbihîn

• (Tekili: Müteşebbih) Benzeyenler, andıranlar.

müteşebbis / متشبث

• Teşebbüs eden. Bir işe girişen.

• Teşebbüs eden, işe girişen.

• Girişen, teşebbüs eden. (Arapça)
• Girişimci. (Arapça)

müteşebbisane / müteşebbisâne

• Bir işe girişerek, teşebbüs suretiyle. (Farsça)

müteşebbisin / müteşebbisîn

• (Tekili: Müteşebbis) Teşebbüs edenler, bir işe girişenler.

müteşecci'

• (Çoğulu: Müteşecciîn) Yiğit gibi görünen.

müteşeddik

• (Çoğulu: Müteşeddikîn) Söz ebeliği eden.

müteseffil

• (Çoğulu: Müteseffilîn) Sefil ve aşağı olan, bayağılaşan.

müteseffilin / müteseffilîn

• (Tekili: Müteseffil) Sefilleşenler, aşağılık olanlar.

mütesehhir

• (Çoğulu: Mütesehhirîn) Geceleyin uyuyamayıp sabahlayan.

mütesehhirin / mütesehhirîn

• (Tekili: Mütesehhir) Geceleyin uyumayıp sabahlayanlar.

müteşekki

• Şikâyet eden, sızlanan, şikâyetçi, teşekki eden.

müteşekkil / متشكل

• Oluşmuş, teşekkül etmiş. (Arapça)

müteşekkir

• Şükreden, teşekkür eden.

müteşekkirane / müteşekkirâne

• Şükrederek, teşekkür edercesine.

müteselli / mütesellî / متسلى / مُتَسَلّ۪ي

• Teselli bulmuş olan, teselli bulan.

• Teselli bulan.

• Tesellî bulan.

• Teselli bulan, avunan. (Arapça)
• Müteselli olmak: Teselli bulmak, avunmak. (Arapça)

• Teselli bulan.

müteselli olmak

• Teselli bulmak.

mütesellih

• (Çoğulu: Mütesellihîn) Silâhlanan, silâh kuşanan.

müteselliha

• (Bak: MÜTESELLİH)

mütesellihin / mütesellihîn

• (Tekili: Mütesellih) Silâhlananlar, silâh kuşanan kişiler.

müteselliyane

• Avunarak, teselli bulmak suretiyle. (Farsça)

müteşemmil

• İhrama bürünen. Teşemmül eden.

müteşemmim

• Koklayan, teşemmüm eden.

müteşerriane / müteşerriâne

• Müteşerri gibi, ona yakışır yolda. (Farsça)

mütesettir

• Saklanıp gizlenmiş olan. Tesettür eden, gizlenen.

müteşettit

• (Müteşettite) Dağılan, dağınık olan. Karışan, karışık bulunan. Perişan olan.

müteşevvikin / müteşevvikîn

• (Tekili: Müteşevvik) şevkliler, çok istekli olan kimseler.

müteşevviş

• (Teşevvüş. den) Karışık, karmakarışık, anlaşılmaz, içinden çıkılmaz.

müteseyyib

• (Çoğulu: Müteseyyibîn) Aldırış etmiyen, kayıtsız davranan.

müteseyyibin / müteseyyibîn

• (Tekili: Müteseyyib) Aldırış etmeyenler, kayıtsız davranan kimseler.

nemrud

• Zâlim ve gaddar olarak tanınmış ve Allaha karşı kibir ve isyan ile büyüklük taslamış bir kralın ismidir. Milâddan evvel 2640 yılında yaşadığı sanılmaktadır. Peygamber İbrahim Aleyhisselâm zamanında yaşamış ve onu ateşe atarak yakmak istemiş, mu'cize ile İbrahim Aleyhisselâm ateşten kurtulmuştur. Bâb

nevruz günü / nevrûz günü

• Mecûsîlerin (ateşe tapanların) Martın yirmi birinde kutladıkları mecûsî bayramı.

nüktesenc

• (Çoğulu: Nüktesencân) Nükteyi değerlendiren. Nükteden anlayan. Nükteyi yerinde kullanan. (Farsça)

nur-u teselli / nur-u tesellî

• Teselli nuru.

oba

• Ev biçimi, birkaç direkli, uzun bölüntülü keçeden yapılmış göçebe çadırı.
• Çadırlardan müteşekkil küçük topluluk.
• Göçebe ailesi. Çadır halkı.

ordu (urdu) dili

• Pakistan'da Müslümanların konuştukları Arapça, Türkçe, Farsça ve Hintçeden müteşekkil olan dil.

osmanlıca

• Osmanlıların konuştuğu dil olup, Türkçe, Arapça ve Farsçadan müteşekkildir.

peçe

• Kadınların tesettür için yüzlerine örttükleri tüle benzer örtü.

pres ateşeliği

• Bir ülkenin yabancı ülkede kendini temsil için açtığı büyükelçilik bünyesinde bulunan Basın Ateşeliği.

raht

• (Çoğulu: Ruhut) Binek atlarına vurulan eyer, takım.
• Pencere ve kapıların menteşe takımı.
• Yol levazımı.
• Döşeme ve ev takımı.

ref-i tesettür

• Tesettürün kaldırılması.

rüşeym

• Rahimde yavrunun bütün azalarının teşekkül etmiş şekli. (Harekete başlayan rüşeyme, cenin denir)

saded

• Asıl mevzu, maksad, asıl konuşulan şey, fikir.
• Niyet, kasıd. Teşebbüs.
• Yakınlık, civar.

şayan-ı şükran / şâyân-ı şükran / şâyân-ı şükrân / شَايَانِ شُكْرَانْ

• Teşekküre değer, lâyık.

• Teşekküre layık.

secde-i şükran

• Minnettarlık, teşekkür secdesi.

şehbender

• Ticaret nezaretinin teşekkülünden evvel ticaret işlerine bakmak ve tüccarlar arasındaki ihtilâfları halletmekle vazifelendirilen memurun ünvanı idi.

şekergüzar

• (Şeker-güzâr) İyilik bilen, teşekkür eden. (Farsça)

sertaser

• (Serteser) Baştan başa, bütün, hep. (Farsça)

şetet

• Perişaniyet, dağınıklık, teşettüt.

sosyalizm

• İktisadî teşebbüsleri ve teşekkülleri devlete vermek isteyen görüş. İştirakiyecilik. Güya, herkese müsavi mal verme esasını idare sisteminde yerleştirmeyi ve mal birliğini iddia eden ve insan fıtratına zıt olarak hürriyetleri daraltıcı ve din aleyhdarı bir sistem. Serserilere, zenginlerin mallarını (Fransızca)

sübhanallah velhamdülillah / sübhanallah velhamdülillâh

• "Allah her türlü eksiklikten sonsuz derecede yücedir; teşekkür ve övgü de Allah'a mahsustur".

suikasd / sûikasd

• Maksadın kötü oluşu, öldürme teşebbüsü.

şükr / شكر

• (Tekili: Şükür) Allah'ın (C) nimetlerine karşı memnunluk göstermek. Allah'a teşekkür.

• Verilen nîmetleri yerli yerinde kullanma. Allahü teâlâya, verdiği nîmetlerle isyân etmeme. Nîmetleri kullanırken sâhibini unutmama. Görülen iyiliğe karşı teşekkür. Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyma.

• Teşekkür, övgü.

• Şükür, teşekkür. (Arapça)

şükr-ü mutlak

• Allah'a karşı sınırsız minnet duyma, teşekkür etme.

şükran / şükrân / شكران

• Minnettarlık, teşekkür.

• Teşekkür borcu, iyiliğin bilinmesi. (Arapça)

şükrane / şükrâne / شكرانه

• Teşekkür borcu olarak, teşekkür alameti. (Arapça - Farsça)

şükretme

• Nimetlere karşı memnunluk gösterme, Allah'a teşekkür etme.

şükretmek

• Allah'ın (c.c.) nimetlerine karşı memnunluk göstermek; Allah'a teşekkür etmek.

şükreyleme

• Verdiği nimetlerden dolayı Allah'a teşekkürlerini sunma.

şükrgüzar / شكرگزار

• İyilik bilen, teşekkür eden. (Farsça)

• Teşekkür eden. (Arapça - Farsça)

şükür / شكر

• Allah'a karşı minnet duyma, teşekkür etme.

• Teşekkür, iyilik bilme. (Arapça)

şükür etmek

• Allah'a karşı minnet duymak, teşekkür etmek.

sünusi / sünusî

• (Seyyid Muhammed bin Ali) (Hi: 1206 - 1276) Şâzelî (Şazilî) Tarikatının sonradan teşekkül eden kollarından birisinin kurucusudur. Cezayir'in büyük velilerindendir. Memleketinin bir çok yerlerini ve Mekke-i Mükerreme'yi ziyaret etmiş; Mısır'da, Bingazi'de tederrüsle iştigal etmiştir. Bingazi'de zaviy

ta'ziye

• Yeni ölen birisinin yakınlarının acısını paylaşır söz söylemek, teselli etmek. Baş sağlığı dilemek. "Allah sabr-ı cemil ihsan etsin" diye söylemek.

tahaddür

• (Hader. den) (Kadının) örtünme(si). Tesettür.
• Uyuşma, uyuşturulma.

tahdis

• (Hudus. dan) Söylemek. Anlatmak. Rivayet etmek.
• Şükür ve teşekkür ile bildirmek. Görülen iyiliği herkese söylemek.
• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sözünü tekrarlamak.

tahdis-i nimet

• Cenab-ı Hakk'a karşı şükrünü edâ etmek ve teşekkür etmek maksadiyle nâil olduğu nimeti anlatmak, onunla sevincini ve şükrünü bildirmek.

tahdisat / tahdisât

• Anlatmalar. Rivayet etmeler.
• Teşekkürle bildirmeler.
• Hadis anlatmalar.

tahmidname / tahmidnâme

• Hamd ve teşekkür yazısı.

talak-ı bayin / talâk-ı bâyin

• Yeniden evleniyorlarmış gibi kadının rızası ile tekrar nikâh edilmedikçe geri alınamayacağı talâk. Kadın istemiyorsa erkek zorla alamaz. İddet sırasında kadın, erkeğin evinde kalmaz. Erkek üçüncü defa verdiği bâin talaktan sonra, üzerinden hulle geçmeden karısını bir daha (kadın istese de) alamaz.

tasliye

• "Sallâllahü Aleyhi Vesellem" diyerek dua etmek.
• Bir şeyi yakmak için ateşe atmak.

tatayyur

• Teşe'üm addetmek. Uğursuzluk.
• Uçmak.

taziye

• Yakını ölen üzgün birini teselli etme.

taziyename / tâziyename

• Yeni ölmüş birisinin yakınlarını teselli eden ve acılarını hafifleten mektup.

te'siye

• Teselli verme, avutma.

teessi

• Sabır gösterme. Teselli bulup sabretme. Avutma.

teessüs

• Temelleşmek. Yerleşmek. Kurulmak. Teşekkül.

teezzür

• Örtünme, bürünme. Tesettür.

tefe'ül

• Fal açmak.
• Bazı hâdiseleri, tevafukları uğurlu saymak. Meselâ: Bir kitabı rast gele açarak ilk tevafuk eden yeri okuyup ona dikkat ederek onu uğurlu ve esas bir ders sayma gibi.
• Olacak şeyi tahmin etmek. (Zıddı: Teşe'üm)

• Bir şeyi uğur saymak, hayıra yormak, bir hâdiseyi hayra alâmet, işâret olarak görmek. Tefe'ülün mukâbili (zıddı) teşe'üm yâni uğursuz saymaktır.
• Falcılık.

teşebbüs / تشبث

• Girişim. (Arapça)
• Teşebbüs etmek: Girişmek, girişimde bulunmak. (Arapça)

teşebbüskarane / teşebbüskârâne

• Teşebbüs ederek.

teseccüd

• (Secde. den) (Çoğulu: Teseccüdât) Secde etme, secdeye kapanma.

teşeccür

• Teşeccür etmek: Ağaçlaşmak.

teşekki

• (Çoğulu: Teşekkiyât) Şekvada bulunma. Kötü ahvalini ihbar ile şikâyet etme.

teşekkül / تشكل

• Oluşma, oluşum. (Arapça)
• Teşekkül etmek: Oluşmak. (Arapça)

teşekkülat / teşekkülât

• (Tekili: Teşekkül) Teşekküller. şekillenmeler.
• Kuruluşlar.

teşekkürat / teşekkürât / تشكرات

• Teşekkürler.

• (Tekili: Teşekkür) Teşekkürler.

• Teşekkürler.

• Teşekkürler. (Arapça)

teşekkürat-ı rahmaniye / teşekkürat-ı rahmâniye

• Sonsuz rahmet sahibi Allah'a yapılan teşekkürler.

teşekkürat-ı vefire / teşekkürât-ı vefîre

• Çok bol teşekkürler.

teşekkürname / teşekkürnâme

• Teşekkür yazısı.

• Teşekkür yazısı.

teselli / tesellî / تسلى

• Avutma. (Arapça)
• Tesellî vermek: Avutmak. (Arapça)

teselli-amiz / teselli-âmiz

• Teselli verici, avutucu, avundurucu.

teselli-i kalp

• Kalbin tesellisi, rahatı.

teselli-i selamet

• Kurtuluş tesellisi, güvencesi.

teselli-yab / teselli-yâb

• Avunan, avutulan, teselli bulan. (Farsça)

tesellibahş

• Teselli bahşeden.

tesellidar / tesellidâr

• Teselli edici.

• Teselli veren.

tesellidarane / tesellidarâne / tesellidârâne

• Teselli ederek.

• Teselli edercesine.

tesellikar / tesellikâr / tesellîkâr / تسلى كار

• Tesellici.

• Tesellî verici.

• Avutan, teselli veren. (Arapça - Farsça)

tesellikarane / tesellikârâne

• Teselli ederek.

• Teselli olurcasına.

teselliyatdarane / teselliyâtdârâne

• Teselli edercesine.

teselliyetkar / teselliyetkâr

• Tesellî verici.

teselliyettarane / teselliyettârâne

• Teselli vererek.

tesellüm / تسلم

• Teslim alma. (Arapça)
• Tesellüm etmek: Teslim almak. (Arapça)

teşelşül

• (Çoğulu: Teşelşülât) Suyun yüksek bir yerden aşağı şarıltı ile dökülmesi, çağlayan oluşturması.
• Soğuk su banyosu yapma, duş yapma.

teselsül-ü ilel

• İlletlerin zincirleme devam etmesi. Sebeblerin teselsülü.

teselsülat / teselsülât

• (Tekili: Teselsül) Zincirlemeler. Zincirleme gitmeler.

tesemmümat / tesemmümât

• (Tekili: Tesemmüm) Zehirlenmeler.

teşennüc

• (Şenc. den) (Çoğulu: Teşennücât) Buruşuk olma, buruşma.
• Adalelerin gerilip büzülmesi, kasılması.
• Korkmak.
• Titremek.

teşerrüf / تشرف

• Şereflenme. (Arapça)
• Teşerrüf etmek: Şereflenmek. (Arapça)

teşerrüfat / teşerrüfât

• (Tekili: Teşerrüf) Şeref duymalar, şereflenmeler. Saygı göstermeler, hürmet etmeler.

teşeyyüb

• (Çoğulu: Teşeyyübât) İhmalcilik, kayıtsızlık.

tesliye

• Avutma, teselli etme.

tesliyet

• Avutma, teselli verme.

tesliyet-bahş

• Avutucu, teselli verici. (Farsça)

tesliyet-kar / tesliyet-kâr

• Avutucu, teselli verici. (Farsça)

teşvit

• Tüyü ve kılı gitsin diye ateşe tutmak.

teveccüh

• Yönelme.
• Peygamberleri aleyhimüsselâm veya evliyâyı vesîle (vâsıta) yaparak, onların hâtırı için istenilen bir şeye kavuşturması için Allahü teâlâya yalvarmak. Buna, istigâse, tevessül ve teşeffü' de denir.
• Tasavvuf yolunda ilerleme, yükselme sebeblerinden en önemli olanı. Bir velîni

tevessül

• Bir isteğin, bir maksadın hâsıl olması için bir şeyi vesîle, sebeb yapmak. Allahü teâlânın sevdiklerini araya koyarak; "Onların hâtırı, hürmeti için" diyerek duâ etmek veya bu sûretle yapılan duâ. İstiğâse ve teşeffû' da denir

tevkis

• Küçük odun parçalarını ateşe atmak.

vakas

• Boynun kısa olması. Ateşe attıkları ufacık değnekler.
• İki nisap zekâtın arasındaki zekâtı olmayan hayvanlar.

vazife-i teşekküriye

• Teşekkür vazifesi, şükür görevi.

velvele-i tekbir ve teşekkür

• "Allahu Ekber" ve teşekkür sesleriyle yapılan şenlik.

vesile-i şükran

• Teşekkür aracı.

yeltenmek

• Bir şeye başlamağa niyet etmek. Teşebbüse kalkışmak. Özenmek. Taklide çalışmak. (Türkçe)

zemzeme-i hamd ve şükran

• Teşekkür ve övgü nağmesi.

zemzeme-i şükran

• Teşekkür ifade eden nağmeler.

zerdüşt

• Ateşe tapan.

• Ateşe tapan, mecusi.
• İlk önce nur ve zulmet diye iki ilâha inanmayı uyduran adam.