a'lal / a'lâl / اعلال

• (Tekili: İllet) Hastalıklar, marazlar, illetler.
• Sebepler.

• Hastalıklar. (Arapça)
• Sebepler. (Arapça)

a'ma-i elvan / a'mâ-i elvan

• Tıb: Renk körlüğü, renkleri ayırt edememe hastalığı. Akromatopsi.

a'raz

• (Tekili: Araz) Arazlar, işaretler, nişanlar, alâmetler.
• Tesadüfler.
• Hastalık alâmetleri.
• Kazalar, felâketler, musibetler.

abed

• Hayâ etmek. Arlanmak.
• Hışım etmek, kızmak.
• Uyuz hastalığı.

adem-i iktidar

• İktidarsızlık. Güçsüzlük. Kuvvetsizlikten gelen hastalık.

adva

• Hastalık başkasına bulaşmak.

afiyet / âfiyet

• Sağlık, sıhhat, bedende hastalık bulunmaması.
• Günah işlememek.

ahar

• Hattatların kullandıkları kâğıda sürülen nişastalı yumurta. (Farsça)
• Kahvaltı. (Farsça)
• Bir nevi çelik. (Farsça)

ahter

• Yıldız.
• Mc: Baht, talih.

akabe

• (Çoğulu: Akabât) Bâdire. Sarp ve çıkılması müşkül yokuş.
• Tehlikeli geçit. Dar ve iki tarafı pusu yeri olan boğaz.
• Muhatara, tehlike.
• Hastalığın veya başka bir halin en tehlikeli ve korkulur süresi.
• Kızıldenizin kuzey ucunda, Süveyş'in doğu tarafında bulunan da

akam

• Çocuksuz, çocuğu olmayan, kısır.
• Tedavisi kabil olmayan hastalık.

akıntı

• Bir sıvı cismin mütemadiyen hareketi, akış.
• Nehir veya deniz suyunun bir tarafa doğru cereyanı.
• Bazı hastalıklarda vücuttaki bir delikten cerahat akması.

akliyye

• Akılcılık. Akıl ile anlaşılan ve bulunan. Akıl hastalıkları.

aksu

• Gözlerde görülen bir hastalık. (Türkçe)

ala / alâ

• Gr:Arabçada harf-i cerdir. Buna isim diyen de olmuştur. Müteaddit mâna ile kelimenin başına getirilir; manevî istilâ ve tefevvuk bildirmek için ekseriyâ mecrurunu istilaya delâlet eder. Bazan mecrurunun mukabiline müstâli olur. (maa) gibi müsahabet için gelir. (lâm) gibi tâlil için olur. Müc

alam u askam / âlâm u askam

• Kederler ve hastalıklar.

albastı

• Ateşli bir lohusalık hastalığı, lohusa humması.

aletiyet / âletiyet

• Âletlik, vasıtalık.

ali baht / âli baht

• Talihli, şanslı, bahtlı. (Farsça)

alil / alîl / عليل

• Hasta, hastalıklı, illetli. (Arapça)
• Sakat. (Arapça)

aliyy-ül murtaza

• Esedullah, Aliyy-ibni Ebi Talib, Ebutturâb, İmâm-ı Ali isimleri ile de anılır.Hz. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) amcası Ebu Tâlib'in oğlu olup Hicretten yirmiüç yıl önce doğmuş ve Bi'setin ikinci günü daha on yaşında iken imân etmiş, hiç putlara tapmamıştır. Bunun için mübârek ismi söylendiğinde, Kerrema

alkam

• Acı salatalık, hıyar.

alu

• Erik, şeftali. (Farsça)
• Tuğla fırını. (Farsça)

amar

• Hesap. (Farsça)
• Araştırma. (Farsça)
• Tıb: Karında su toplanma hastalığı. (Farsça)

amir-i hatadar / âmir-i hatâdar

• Hâtâlı idareci, yönetici.

an

• Arabçada harf-i cerrdir. Ekseri ismin, kelimenin başına getirilir. Türkçe karşılığı "den, dan" diyebiliriz. Bedel için olur. Meselâ: Ona bedel ben geldim, cümlesinde olduğu gibi. Tâlil için olur. Bu'd yerinde kullanılır. Zarfiyyet için, mücâveze için ve harf-i cerr olan "min" mânasına, "bâ" mânasına

anamalcılık

• (Bak: Kapitalizm)

antikor

• Vücuda giren hastalık mikroplarını zararsız kılmak için organizmanın bir kanun-u İlahî ile çıkardığı madde. (Fransızca)

arr

• Uyuz hastalığı.

arre

• Câriye.
• Uyuz hastalığı.

arv

• Sıtma ve diğer ateşli hastalıklarda gelen ilk titreme.
• İş için birinin yanına varma.
• Yemişsiz bir çeşit ağaç.

aşavet

• Gündüz görüp, gece görmeyen ve tavukkarası adı verilen göz hastalığı.

aşı

• Birşeyden alınıp diğer birşeye aktarılan madde.
• Çeşitli tehlikeli hastalıkların önünü almak için aşılanan madde.
• Yabani veya cinsi âdi bir ağaca, cinsine yakın diğer iyi bir ağaçtan vurulan kalem veya yaprak aşısı.

asib

• Dolmuş bağırsak.
• Katı nesne, şedid.
• Şiddetli sıcak, çok sıcaklık.
• Talihsizlik.

asr

• Muttali olmak. Gözcülük etmek.

ateş

• Odun vs. gibi maddelerin yanmasından hasıl olan hâl. Od, nâr. (Farsça)
• Kızgınlık, hararet. (Farsça)
• Hiddet, gazab, şiddet. (Farsça)
• Hayvanın çevik, hareketli ve oynak olması. (Farsça)
• Yangın. (Farsça)
• Gözyaşı. (Farsça)
• Hastalık. (Farsça)
• Harb, savaş. (Farsça)

atlab

• (Tekili: Tâlib) Arayanlar, talibler; bilhassa talebeler.
• (Tılb) Kadın peşinde dolaşanlar, zamparalar.

ayn-ı da / ayn-ı dâ

• Hastalığın tâ kendisi.

ayniyye / عينيه

• Göz hastalıkları kliniği.
• Pahada ağır olan ve taşınabilen şeyler.

• Taşınabilir değerli eşya. (Arapça)
• Göz hastalıkları bölümü. (Arapça)

azb

• Kesme.
• Isırma.
• Azarlama.
• Hastalıktan hırpalanma.

bab

• Evlat sahibi erkek. Ata, ecdat. (Farsça)
• Gemi halatlarının bağlandığı yer. (Farsça)
• İnşaatta ağırlıkların bindirildiği direk. (Farsça)
• Mânevi rehber, şeyh. (Farsça)
• Bektaşi şeyhi. (Farsça)
• Hayırhah ve muhterem. (Farsça)
• Daha çok zencilerde olan bir hastalık cinsi.Aile reisi babadır. Babanın hayatt (Farsça)

bagar

• Bir yakıcı hastalıktır ki devede vâki olur; suyu içip kanmaz ve sonunda ondan helâk olur.

bahit

• Baht ve ikbalden vasıftır. Tâlii yaver olan adama denir. (Kamus'tan)

bahr

• (Çoğulu: Bihâr - Ebhâr - Ebhur - Buhur) Deniz.
• Âlim. Çok bilen.
• Büyük göl veya nehir.
• Yarmak, yırtmak.
• Çok yürüyen at.
• İyi kimse.
• Deve hastalığı.
• Aruzda aslî bir vezinle ondan tevellüd eden vezinler mecmuası.

baht / بخت / بَخْتْ

• Kader. Tâli. Uğur. Alın yazısı. Kısmet. İkbal. (Farsça)
• Saadet. Lezzet. (Farsça)

• Talih, kader.

• Tâlih, nasîb, kısmet.

• Talih, kısmet.

• Talih. (Farsça)

• Kader, talih.

baht-aver

• Talihli, şanslı, bahtlı. (Farsça)

baht-ı bidad / baht-ı bîdâd

• Kötü şans, insafsız tâlih.

baht-ı islam / baht-ı islâm

• Müslümanların talihi.

bahtek

• Uykuda iken ağırlık basma. (Farsça)
• Fena tâlih, küçük şans. (Farsça)

bahtiyar / bahtiyâr / بَخْتِيَارْ

• Talihli, mutlu.

• Bahtlı, talihli, mes'ud, mutlu, şanslı. (Farsça)

• Tâlihli, mes'ûd, mutlu.

• Talihli, kutlu, mutlu.

• Tâlihli.

bakteri tedavisi

• Bazı hastalıkların tedavisinde ölü veya canlı bakterilerin kullanılması ile yapılan tedavi.

baras

• Tedavi edilmesi mümkün olmayan ve vücutta beyaz lekeler meydana getiren bir hastalık.

baroterapi

• Bazı hastalıkların basınçlı hava ile tedavisi. (Fransızca)

başeng

• Tohumluk olmak için saklanan sarı, iri hıyar, salatalık. (Farsça)
• Asma üzerindeki üzüm salkımı. (Farsça)

basur / bâsûr

• (Çoğulu: Bevâsir) Tıb: Mayasıl. Kalın bağırsakta ve makadın etrafındaki siyah kan damarlarının şişmesi ve bazen iltihablanması sebebiyle, makadın içinde ve dışında meydana gelen memeler yüzünden makaddan kan ve cerahat gelmesi hastalığı.

batş

• Şiddetle tutup kapma. Kuvvet. Şiddet.
• Hastalık geçtikten sonraki zayıflık.

bedbaht / بدبخت / بَدْبَخْتْ

• Talihsiz.

• Tâlihsiz. Bahtıkara.

• Talihi kötü olan, talihsiz.

• Bahtsız, talihsiz, bahtı kara. (Farsça)

• Bahtı kara, talihsiz.

• Talihsiz.

• Kötü tâlihli.

bedbahtlık

• Talihsizlik, bahtsızlık.

behak

• İnsanın derisinde pul pul beyazlık ve alaca bir renk peyda eden bir çeşik hastalık.

behir

• Nefesi sıkışıp çok soluyan kimse. Nefes darlığı olan.
• Göğüsdarlığı hastalığı sebebiyle solumaktan yol yürüyemiyen kimse.

belel

• Yaşlık, rutubet, ıslaklık.
• Zafer, galibiyet.
• Mihnet, keder, üzüntü.
• Mücadele, kavga.
• Hastalıkdan iyileşen.
• Düşkünlük.

beliyye-i amme / beliyye-i âmme

• Yaygın hâle gelmiş belâlar, hastalık.

belul

• Kurtulma. Hastalıkdan, marazdan kurtulma. Halâs olma.

beni abdilmuttalib / benî abdilmuttalib

• Abdilmuttalib oğulları.

beras

• Leke hastalığı.

berat gecesi

• Arabi Şâban ayının onbeşinci gecesi. Şâban ayı mübarek şuhur-u selâseden (üç aylardan) olup, onbeşinci gecesi mahlûkatın rızıklarına, ömürlerine, amellerine dâir taraf-ı İlâhîden meleklere tâlimat verildiği hususunda rivâyât-ı sahiha vardır.

berfuk / berfûk

• Şeftali yemişi. (Farsça)

beri / berî

• (Berâet. den) Kurtulmuş. Temiz. Kayıt ve hüküm altında olmayan. Zimmeti bulunmayan adam. Hiçbir karışıklık, kusur ve noksanı olmayan. Hastalıktan sâlim olan.

beriberi

• (Seylanca) Asya'nın güneydoğusu ile Okyanusya, Senegal ve Brezilya'nın yerli halklarında görülen ve B vitamini eksikliğinde vücuda gelen bir hastalık.

berkuk

• Şeftali, kayısı, zerdali.

besere-i habise

• Çıktığı yeri kangren eden ve adına da kara kabarcık denen öldürücü bir hastalık.

betr

• Kat', kesme.
• Hatalı, eksik bırakma.

bevliye

• Tıb: İdrar yolları ve böbrek hastalıkları. Bu hastalıkların teşhis ve tedavisiyle uğraşan tıp dalı. (Üroloji)

beytar

• Nalbant.
• Baytar, veteriner. Hayvan hastalıkları hekimi.

bi-nasib / bî-nasib

• Nasibsiz, tâlihsiz. (Farsça)

bidarbaht / bîdârbaht / بيداربخت

• Talihli. (Farsça)

bisinoz

• yun. Pamuk işçilerinde görünen, pamuk tozlarının sebebiyet verdiği bir akciğer hastalığı.

biyoterapi

• Tıb: Bazı hastalıkların tedavisinde canlı varlıklardan faydalanma usûlü.

buhran

• Sıkıntı. Darlık. Nöbet. Kriz. Hastalığın ağır zamanı.
• Bir işin tehlikeli ve karışık hâl alması.

bürda

• Tıb: Sıtma hastalığı.

busayri / busayrî

• (Şeref-üd-din) (Mi: 1213-1295) Busayr'da doğdu. Meşhur Arap şair ve hattatıdır. "Kaside-i Bürde" sahibidir. Esas ismi "El-Kevakib-üd-Dürriyye fi Medh-i Hayrilberiyye" olan kasidesine; tutulmuş olduğu hastalıktan, rü'yasında Resûlullah'ın hırkasını (bürde) üzerine örtüp şifa bulması sebebiyle "Kaside

butlan-ı his

• Ameliyat için bir uzvun hissinin iptâli, duyarsız hâle getirilmesi.

büyük cihad

• Samsun'da haftalık olarak yayınlanan bir gazete.

büyük cihad gazetesi

• Samsun'da haftalık olarak yayınlanan bir gazete.

çarh

• Çark, felek, talih.

• Çark, tekerlek.
• Felek, gök, sema.
• Ok yayı.
• Elbisede yaka.
• Tef.
• Devreden, dönen.
• Çakır doğan.
• Talih.

çarha

• Ordunun ilerisinde bulunan askerlerin yaptıkları tâlim. (Farsça)
• Çıkrık gibi dönen yuvarlakça bir cins dolap. (Farsça)

çark

• Dönen, felek, talih.

çark-ı felek

• Bir makine veya dolaba benzetilen gökyüzü.
• Mc: Tâlih, baht.
• Yakıldığı zaman dönerek ateşler püskürten bir çeşit donanma fişeği.
• Bir nevi sarmaşıklı nebat çiçeği.

çeçek

• Gül. Çiçek. (Farsça)
• Gönül. (Farsça)
• Çiçek hastalığı. (Farsça)
• Vücutda çıkan ben. (Farsça)

cedd

• Babanın babası veya ananın babası.
• Büyüklük, azimlik.
• Kat'edip geçmek.
• Tâli'li olmak.
• Kesmek.

cedd-i nebi / cedd-i nebî

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) dedesi, Abdülmuttalib.

cederi / cederî

• Vücutta çıkan çiçek hastalığı.

cerban

• Uyuz hastalığına tutulmuş olan, uyuz.

cereb

• Uyuz hastalığı, uyuzluk.

cereb-nak

• Uyuz hastalığına tutulmuş kimse, uyuz kişi. (Farsça)

cerez

• Davarın art sinirinde olan bir hastalık.

çerh

• Çark. Dolap. (Farsça)
• Felek. Talih. (Farsça)
• Dingil üzerine dönen. (Farsça)
• Gök. (Farsça)
• Def. (Farsça)
• Zenberek. (Farsça)
• Mancınık. (Farsça)
• Elbise yakası. (Farsça)
• Ok yayı. (Farsça)
• Çakır gözlü doğan kuşu. (Farsça)

cerib

• Uyuz hastalığına tutulan. Uyuz marazına tutulmuş olan. Uyuz.

cevelangah / cevelângâh

• Gezip dolaşılan yer. Cevelân yeri. Tâlim meydanı.

cevher

• Bir şeyin özü, esası.
• Kıymetli taş.
• Çelik üzerindeki nakış.
• Edb: Noktalı harf.
• Yalnız noktalı harflerin ebcedîsi hesab edilerek yazılan manzum tarih.
• Harflerin noktası.
• Fls: Varlığı kendinden olan, var olmak için kendi dışında başka birşeye muh

cevher-dar / cevher-dâr

• Elmaslı. (Farsça)
• Noktalı harf. Meselâ: Cim, şın harfleri gibi. (Farsça)
• Eskiden kullanılmış tüfeklerden birinin ismi. (Farsça)
• Siyah ve beyaz dalgalı, benekli kılıç. (Farsça)

cevi

• Aşk galebesinden gelen şiddet ve hiddet, gam ve gussadan, müzahemeden gelen bir hastalık, maraz.
• Kokmuş su.

cildiyye

• Cilt hastalıkları bölümü.

cinnet-i müstevliye

• İstilâ eden, ortalığı kaplayan delilik.

çiregi / çiregî

• Bahadırlık, kahramanlık, yiğitlik. (Farsça)
• Ustalık. Mâhirlik. (Farsça)

cirit

• Düşmana atılmak üzere yapılmış ucu demirli, sert tahtadan kısa mızrak. Sulh zamanlarında talim mahiyetinde yapılan karşılaşmalara cirit oyunu denirdi. Türklerin makbul bir sporu idi.

civanbaht / جوان بخت

• Talihli. (Farsça)

çü

• (Teşbih ve tâlil edatı) Gibi. (Farsça)
• Dikkat. (Farsça)
• Ahenk. (Farsça)

cüderi / cüderî

• Kabarcık denilen hastalık.
• Çiçek hastalığı.

• Çiçek hastalığı.

cuham

• İnsanı zayıflatan ve gözleri irinleten bir hastalık.

cum'a

• Toplanma.
• Perşembeden sonraki gün. Müslümanların kudsî tâtil günü olup, o güne mahsus namazla mükelleftirler. Memur ve işçilerin cuma namazı vakti serbest bırakılmamaları din hürriyetine aykırıdır. Yahudiler ve hristiyanlar haftalık dinî törenleri için cumartesi ve pazar günü serbest

çun

• (Tâlil edatı) Ne zaman ki, çünkü, şu sebepten ki, gibi, şâyet, zirâ, nasıl, niçin, çerâ.. den beri mânalarına gelir. (Farsça)

cüzam

• (Cüzzam) Hansel basilinin (mikrobunun) sebep olduğu bulaşıcı bir deri hastalığı.

cüzbend

• Bir çeşit cüzzam hastalığı.
• Ciltçi.

da / dâ

• Hastalık.

da' / dâ'

• (Çoğulu: Edvâ) Maraz, hastalık.
• Meşakkat, zahmet.

• Hastalık, dert.

da-ül-efrenc / dâ-ül-efrenc

• Frengi hastalığı.

da-ül-kalb / dâ-ül-kalb

• Tıb: Kalb hastalığı, yürek çarpması.

dabb

• (Çoğulu: Dıbâb-Edubb) Keler, kertenkele.
• Yaraya merhem sürmek.
• Akmak.
• Süt sağmak.
• Yere yapışmak.
• Dudakta olan bir hastalık (çatlayıp kan akar).
• Hurma çiçeği.

dahıs

• Tırnak yakınında olan bir verem hastalığı.

dahis

• Hayvanların tırnak diplerindeki et parçası. Dolama hastalığı.

daü'l-cehl / dâü'l-cehl

• Cehalet hastalığı, cahillik illeti.

daü'l-cu / dâü'l-cû

• Açlık illeti, hastalığı.

daü'l-husumet / dâü'l-husûmet

• Düşmanlık hastalığı.

def-i maraz

• Hastalığı uzaklaştırma, yok etme.

defter-i kavanin-i emriye / defter-i kavânin-i emriye

• Emir kanunları defteri, talimatname.

dema

• Her zaman. Vaktâki. (Farsça)
• Soluk. Nefes. Hastalık sebebiyle tez tez solumak. (Farsça)
• Ürpermek. (Farsça)
• Dem. An. (Farsça)

denef

• İyileşmeyen hastalık.

derd

• Tasa, keder, kaygı. (Farsça)
• Hastalık, illet. (Farsça)

• Dert, hastalık, üzüntü, dilek, mesele.

derr

• İyi iş. İyilik. Mahz-ı hayır.
• Zat, kimse. Hod. Nefs. Bir kimsenin zâtı.
• Yüzün tazeliğinin, teravetinin hastalıktan dolayı gitmesinden sonra, iyi olup düzelmesi.

ders

• Tenbih, tâlimat, vazife. Bir şeyi öğrenmek için muallim veya o işi iyi bilen birisinden azar azar alınan vazife.
• Akıl.

dervah

• Hastalıktan yeni kurtulan, iyice kendisine gelemeyen kimse. (Farsça)
• Sağlam, metin, muhkem. (Farsça)
• Doğru, asıl, gerçek. (Farsça)
• Yiğitlik, cesaret, cesur olmak, şecaat. (Farsça)
• Ayıp, utanma. (Farsça)
• Sertlik, kabalık. (Farsça)

desfan

• (Çoğulu: Desâfi) Bir şeye tâlip olan kişi.

dest-i lukman-ı hazakat / dest-i lukman-ı hazâkat

• Hz. Lokman'ın (a.s.) hastalıkları tedavideki marifet ve hünerli eli.

deva

• İlâç, çare. Hastalığın iyi olmasına sebeb olan gıda.

deva na-pezir

• Devâsı bulunmaz hastalık.

deva-i illet / devâ-i illet

• Hastalığın devâsı.

deva-yı illet / devâ-yı illet / دَوَايِ عِلَّتْ

• Hastalığın ilâcı, çaresi.

• Hastalığın ilacı.

devar

• Baş dönmesi hastalığı.

devlet / دولت

• Sınırları belli olan bir memleketin sahibi olan insanların kurduğu siyasî, hukukî, idarî mahiyetteki merkezî teşkilât. Devlet, teşekkül tarzı, takip ettiği esas siyaset, temsil ettiği hâkimiyet ve iktidarın mahiyeti bakımından çeşitlere ayrılır:1- Kapitalist Devlet: İktisadî siyasete, şahsî mülkiyet

• Devlet. (Arapça)
• Talih. (Arapça)
• Mevki. (Arapça)

devlet ü ikbal

• Ulviyet ve iyi tâlih.

devr-i zaman

• (Devr-i felek) Tali, kader. şans.

devran

• Felek, talih.

direktif

• Üst makamlardan, tutulacak yol üzerine verilen emirlerin tümü, hepsi. Talimat, emir. Nasıl, ne şekil olacağına çalışacağına dair emir. (Fransızca)

disiplin

• Uyulması lâzım gelen kaide ve yasaklar. (Fransızca)
• Nizam ve intizam te'mini için zihnî, ahlâkî, ruhî, cismanî tâlim ve terbiye. (Fransızca)

dülgerlik

• Yapı ustalığı.

düma'

• Hastalık veya ihtiyarlık sebebiyle gözden akan yaş.
• Bahar günlerinde üzüm çubuğundan akan su.

dune

• Hastalık.

ebras

• İnsanın rengini degiştiren alaca ve miskin eden çok fena bir maddi hastalık ismi.

eczahane-i rahmet-i alem / eczahane-i rahmet-i âlem

• Kâinatı kuşatan İlâhî rahmetin bir neticesi olarak bütün mânevî hastalıkları tedavi edecek ilâçların bulunduğu eczahane.

edva

• (Tekili: Da') İlletler, hastalıklar.

eflec

• (Felc. den) Seyrek, sık olmayan diş. Bazıları dökülmüş olan diş.
• Geniş omuzlu, kollarının arası açık olan adam.
• Nüzul hastalığına tutulmuş olan kimse.

efrenci / efrencî

• Frenklere yani Avrupalılara mahsus ve aid.
• Frengi hastalığıyla alâkalı ve münasebetdar.

egalit

• (Tekili: Uglute) İnsanı yanıltacak hatalı sözler, yanlış kelâmlar.

ehl-i hüner

• Ustalık ve beceri sahipleri.

ehliyyet

• Yeterlik, ustalık, yetki.

emraz / emrâz / امراض / اَمْرَاضْ

• (Tekili: Maraz) Hastalıklar. Marazlar.

• Marazlar, hastalıklar.

• Marazlar, hastalıklar.

• Hastalıklar. (Arapça)

• Hastalıklar.

emraz-ı akliye

• Akıl hastalıkları.

emraz-ı asabiye / emrâz-ı asabiye

• Sinir hastalıkları.

• Sinir hastalıkları.

emraz-ı ayniyye

• Göz hastalıkları.

emraz-ı dahiliye

• Dahilî hastalıklar, iç hastalıkları.

emraz-ı efrenciye

• Frengi hastalıkları, efrenci marazları.

emraz-ı içtimaiye / emrâz-ı içtimaiye

• Sosyal hastalıklar.

emraz-ı intaniyye

• Mikroplu ve ateşli hastalıklar.

emraz-ı kalb / emrâz-ı kalb

• Kalp hastalıkları.

emraz-ı kalbiye / emrâz-ı kalbiye

• Kalb hastalıkları.

• Kalp hastalıkları, mânevî hastalıklar.

emraz-ı nefsaniye / emrâz-ı nefsaniye

• Nefse ait hastalıklar.

emraz-ı nisaiye

• Kadın hastalıkları.

emraz-ı sariye / emraz-ı sâriye

• Geçici, bulaşıcı, sâri hastalıklar.

erk

• Tıb: Uykusuzluk hastalığı.

erkan

• Sarılık denilen bir hastalık çeşidi.
• Ekini ifsâd eden âfet.

eşfa

• Hastalığı def'e çok faydalı, şifa-bahş olan.

esir

• Bütün kâinatta bulunan ve her tarafı kaplamış olan lâtif madde. Elektrik, ışık ve hararetin yayılmasına vasıtalık eden madde. Görülmeyen ve varlığı bütün ehl-i ilimce kabul edilen lâtif, rakik, elâstikiyeti hâiz seyyal madde.

eskam

• (Tekili: Sakam) İlletler, hastalıklar, dertler.

etene

• Hayvanlarda ana ile cenin arasındaki kan alış-verişini temin eden organ.
• Bitkilerde yumurtacıkların yumurtalığa yapışık bulundukları doku.

eyyub / eyyûb

• Hastalığına sabretmesiyle meşhur bir peygamber.

faite / fâite

• Gaflet, uyku, unutmak, hastalık, düşman korkusu gibi bir özürle kaçırılan farz veya vâcib namaz.

fal

• Uğur. Baht. Tali'.

falic

• Felce uğramış.
• Vücudun bir kısmını veya her tarafını tutmaz hale koyan hastalık.
• İsabeti çok olan ok.

faraza

• (Esası: Farzâ) Meselâ, öyle sayalım ki, farzedelim ki, ola ki, tutalım ki.

fatk

• Kırma, ayırma, yarma, çatlatma.
• "Kasık yarığı" denilen bir hastalık.
• Elbisenin dikişlerini sökmek.

feleği müsait

• Talihi, bahtı ve şansı müsait; hedefe ulaşmada büyük kolaylıklara mazhar.

felek / فلك

• Gök, gök katı, devir.
• Tâli', baht.
• Büyük ve dâirevi olan şey.
• Her gök seyyaresinin gezdiği âlem.
• Dünyâ, âlem,
• Bir zilli âlet.
• Yuvarlak kütük, kızak. (Felek her türlü esbab-ı cefasın toplasın gelsin Dönersem kahpeyim millet yolunda bir azimetten

• Gökyüzü, sema.
• Âlem, dünya.
• Talih, kader.

• Gök, talih.

• Gökyüzü. (Arapça)
• Talih. (Arapça)
• Kader. (Arapça)

felekzede

• Feleğin kahrına uğramış, tâlihsiz. (Farsça)

felsefe-i sakime / felsefe-i sakîme

• Hastalıklı felsefe; yanlış yoldaki felsefe.

felsefe-i sakime-i avrupaiye / felsefe-i sakîme-i avrupaiye

• Avrupa'nın hastalıklı ve karanlık felsefesi.

fenn-i tıb

• Tabiblik, doktorluk. Maddi hastalıklara ilâç ve şifa bulmağa çalışan ilim.

fer'i / fer'î / فرعى

• Yan dal, tâli, ikincil. (Arapça)

ferdaniyet

• Yalnızlık, teklik. Ferdlik. Yektâlık.

ferhunde-tali' / ferhunde-tâli'

• Şanslı talihi yaver. Mes'ut, mutlu, saadetli. (Farsça)

ferruh-fal / ferruh-fâl

• Bahtı açık, şanslı, talihli, uğurlu.Ferruhî : f. Mübareklik, uğurluluk, meymenet. (Farsça)

fetişizm

• Küçük putlara ve heykellere tapma âdeti. Putçuluk. Kadın resimlerine veya heykellere fazlaca sevgi beslemek hastalığı. (Fransızca)

fetk

• Şak etme. Ayırma. Yarma. Yarılma.
• Tıb: Dikilmiş bir şeyi söküp ayırmak.
• Kasık yarığı, kasık zarının yarılması ile barsakların torba içine dolmasından ibaret sakatlık. Fıtık hastalığı.
• Şafak sökmesi. Fecir ağarması.
• Parçalanıp birbirine düşmüş cemaat.

fidye

• Bir şeyin yerine geçmek üzere verilen bedel.
• Çok yaşlı ve hasta olan kimsenin tutamadığı oruç, ölüm hastalığına yakalananın kılamadığı namaz, vefât etmiş kimsenin namaz ve oruç borçları için ve hacda, ihramlının hastalık özründen dolayı ihramın bâzı yasaklarını işlemesine karşılık vermesi ge

firsek

• (Çoğulu: Ferâsik) Çekirdeğinden ayrılmayan şeftali.

firuz / fîrûz / فيروز

• Talihli, kutlu. (Farsça)
• Muzaffer. (Farsça)

fitne-kar / fitne-kâr

• Ortalığı bozmağa çalışan. Fitneci. Fesâd verici. Fitne çıkarmak isteyen. (Farsça)

fitnekar / fitnekâr

• Fitneci, ortalığı bozmaya çalışan.

fobi

• (Fobya) Bâzı hal veya şeylere karşı duyulan hastalık halindeki korku. (Fransızca)

frengi illeti / frengî illeti

• Avrupa hastalığı.

fülleyk

• Bir şeftali cinsi.

füruat / fürûat

• Detaylar, ayrıntılar; aynı soydan gelenler, esastan olmayan talî meseleler.

gangren

• Bulunduğu organı kullanılmaz hâle getiren bir hastalık.

gareb

• Gümüş kadeh.
• Kavak ağacı.
• Havuzla kuyu arasına dökülen su.
• Bir nevi koyun hastalığı.

gavs

• Suya dalmak. Dalgıçlık.
• Mc: Bir mes'elenin derinliğine ve hakikatine muttali' olup bilmek.
• İyi anlamak.
• Maslahata gayret ile girmek.

ger

• Uyuz hastalığı.

gerd

• Baht, talih. Fayda. (Farsça)
• Toz, toprak. (Farsça)
• Hüzün, keder, gam, tasa. (Farsça)

gevher

• Akıl ve edeb. (Farsça)
• Asıl ve neseb. (Farsça)
• Elmas, cevher, mücevher. İnci. (Farsça)
• Bir şeyin künhü ve esası. Hakikat. (Farsça)
• Noktalı olan harf. (Farsça)

gez

• Arşın, endaze. (Farsça)
• İlgın ağacı. (Farsça)
• Okun çentiği. (Farsça)
• Tâlim için yapılmış kısa ok. (Farsça)

girifte

• Yakalanmış, tutulmuş. (Farsça)
• Bir hastalığa mâruz kalmış, hastalığa yakalanmış. (Farsça)
• Esir. (Farsça)

girifte-gi / girifte-gî

• Tutkunluk. (Farsça)
• Hastalık hali. (Farsça)
• Esirlik. (Farsça)

haben

• Siroz denilen ve karında su toplanmasından ileri gelen bir hastalık.

hadesan

• Şanssızlık, kısmetsizlik, talihsizlik.
• Kaza.

hadia / hadîa

• (Çoğulu: Hadâyi') Ustalıklı bir şekilde aldatma, oyun yapma.

hafş

• Tıb: "Tavuk karası" adı verilen bir göz hastalığı.

hahan

• İstekli, arzulu, tâlib. (Farsça)

hahişgeran / hâhişgeran

• Hâhişgerler, istekliler, tâlibler. (Farsça)

hall

• Sağlamlaştırmak.
• Dostluk, sadâkat.
• Fakir, hastalıklı, nahif insan.
• Sirke.

hallat

• Yersiz ve münâsebetsiz sözler konuşan.
• Ortalığı karıştıran.

hame

• Yaş ot demeti, taze ekin destesi, bir sap üzere bitmiş taze ekin.
• Havası bozuk hastalıklı yer.

hamza

• Abdulmuttalib'in oğlu olup, Resulüllah'ın (A.S.M.) amcasıdır. Önceleri, İslâm dinine karşı olanlarla beraberdi. Ebucehil'in İslâm düşmanlığını çok ileri götürmesi karşısında, imana girip Ebucehil ve din düşmanlarına karşı çıktı ve İslâm'a büyük hizmetleri oldu. Uhud Gazası'nda 57 yaşında iken şehid

harat

• Davarın memesinde olan bir hastalık. (Sütün parça parça, ufanmış gibi çıkmasına sebep olur)

harazet

• Hastalığın uzaması, derdin müzminleşmesi.

hariciyye

• Hariçle alâkalı. Dış işleri.
• Ameliyatla tedavi edilebilen hastalıklar.
• Haricilik.

hasbe

• Kızamık hastalığı. Tane tane gövdede çıkan bir hastalıktır. (Hasta kişiye "mahsub" derler.)

• Kızamık hastalığı.

hasıb

• Tipi. Ortalığı toza toprağa boğan şiddetli rüzgâr.

hassa

• Saç ve sakalı döken bir hastalık.

hast-gari / hâst-gârî

• Tâliplik, isteyicilik. (Farsça)

haste-gi / haste-gî

• Rahatsızlık, hastalık, maraz, illet. (Farsça)

hastegi / hastegî / خستگى

• Hastalık. (Farsça)

hataalud / hataâlûd / خطا آلود

• Hatalı, yanlış dolu. (Arapça - Farsça)

hatakar / hatâkâr / hatakâr / خطاكار

• Hatalı, suçlu.

• Hatalı.

• Hatalı, hata yapan. (Arapça - Farsça)

hatakarane / hatâkârane

• Hatalı ve kusurlu.

hav

• Çuha ve buna benzer kumaşların ters yüzlerinde bulunan tüy.
• Şeftâli gibi bazı meyvelerin üzerlerinde bulunan ince tüy.

havale

• Bir işi veya bir şeyi başka birine bırakma. Ismarlama.
• Görmeyi önleyen duvar gibi perde.
• Tıb: Küçük çocuklarda veya gebe kadınlarda bazan meydana gelen, baygınlık veren bir hastalık.
• Postadan gelen emanet kâğıdı.

haverşinas / hâverşinas / خاورشناس

• Doğubilimci, oryantalist, müsteşrik. (Farsça)

hayat-ı alil

• Hasta ömür, hastalıklı hayat.

hayz

• (Çoğulu: Hiyaz) Kadınlara mahsus aybaşı. Kadının âdet hâli. Böyle bir kadına hayize denir. (Kadını döl yatağı denen rahminden, bir hastalık veya çocuk doğurma sebebi olmaksızın, muayyen müddetlerde kan gelmesine o kadının "aybaşısı" denir. Buna ve kan geldiği müddete de hayız müddeti denir. İslâmiye

hayza

• Tıb: Kolera denilen hastalık.

hazakat / hazâkat

• Ustalık, uzmanlık.

hazaze

• Tıb: Bulaşıcı, müzmin bir cilt hastalığı olup sonradan bağırsaklara geçerse öldürücü olur.

hazıkıyyet

• Mâhirlik, ehillik, ustalık, hâzıklık.

hazka

• Mahâret, ustalık, mâhirlik.

hazz

• Sevinç duyma. Hoşlanma. Zevklenme. Saadet. Tali'. Nasib. Nimet ve süruru mucib şey.

heft-kalem

• Yedi çeşit yazı. Tâlik, sülüs, tevki, muhfak, reyhanî, rik'a ve nesih.

heyne

• Tıb: Kolera hastalığı.

heyza

• Fazlaca kusma, istifra etme.
• Tıb: Kolera hastalığı.

him

• Deveye ârız olan susuzluk hastalığı.
• Kürtçede: Temel, esas.

hıridar / hırîdar

• Alıcı, müşteri, tâlib. (Farsça)

hırt

• Erkek keklik.
• Hastalıktan dolayı, kesilmiş gibi parça parça olan bulaşık süt.

hisse senedi

• Sermayesi paylara bölünebilen ticaret şirketlerinde, ortalıkdan doğan hakları ve sermaye payını temsil eden değerli evrak.

hıtbe

• Huk: Bir kadının nikâhına talib olmaktır. Evlenmeyi taleb eden erkeğe: "hâtıb", evlenmesi taleb edilen kadına da "mahtube" denir.

hızk

• Zeyreklik, akıllılık.
• Ustalık, mahâret.

hudayinabit

• Ekilmeden biten ot veya ağaç.
• Hiç bir talim ve terbiye görmemiş adam.

huh

• (Çoğulu: Huvhât) Şeftali.
• Duvardaki ışık girecek delik.

hüma kuşu / hümâ kuşu

• Devlet kuşu. (Hikâyede: Gölgesi kimin başına düşerse o padişah olurmuş, derler. Hümâyun da buradan gelmiştir. Tayr-ı hümâyun, tâlih kuşu, uğur kuşu gibi isimlerle söylenir.)

hüma-yi ikbal / hümâ-yi ikbal

• Devlet kuşu.
• Mc: Yüksek talih, iyi uğur.

humma / hummâ

• Ateşli hastalık. Sıtma.

• Bir ateşli hastalık.

• Yüsek ateşli hastalık, nöbet.

hümma

• (Çoğulu: Hümmeyât) Hastalıktan dolayı vücudda meydana gelen harâret.
• Nöbetli hastalık.
• Sıtma.

hümmeyat

• (Tekili: Hümmâ) Hastalıktan dolayı vücutta meydana gelen şiddetli hararetler, ateşler.
• Sıtmalar.
• Nöbetli hastalıklar.

hunan

• Kuşların boğazında olan bir hastalık.

hüner / هنر

• Mârifet. Bilgililik. Ustalık, mahâret. (Farsça)

• Beceri, ustalık.

• Ustalık, beceri.

• Sanat, ustalık, beceri. (Farsça)

hünerver

• Çok ustalıklı. Becerikli. Usta. Mahâret sahibi. (Farsça)

hunnak

• Tıb: Boğaz hastalıkları.

huruf-u mu'ceme

• Gr: Kur'an-ı Kerim harflerindeki noktalı harfler.

husye

• Erkeklik bezi. Haya. Erkeğin yumurtalığı.

i'timam

• (İtimam) Başına sarık sarmak.
• Ortalık yeşillenmek.
• Miğfer giymek.

iade-i afiyet / iade-i âfiyet

• Hastalıktan sonra âfiyetin iadesi. İyileşme.

ibn-i ebu talib

• Ebû Tâlib'in oğlu Hz. Ali.

içtihad-ı hata / içtihad-ı hatâ

• Yanlış ve hatâlı hüküm çıkarma.

idbar / idbâr / ادبار

• Geriye gitmek. Geri dönmek.
• İşlerin ters gitmesi.
• Talihsizlik.
• Bir gezegenin diğer oniki burcun tertibine zıt olarak hareketi. (Asıl tertibe göre gitmesine de ikbal denir.)

• Talihsizlik. (Arapça)

ıdna'

• Hastalığın hastayı zayıflatması.

ifakat

• (Fevk. den) İyileşme, hastalıktan kalkma. Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman.
• Ayılma. Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma.

ifakat-yaft

• Sıhhat bulan, iyileşen, hastalıktan kalkan. (Farsça)

iftihar madalyası

• Padişaha sadakat gösterenlere, tarım ve san'atın ilerlemesine çalışanlara, yangın ve sâri hastalık anında devlet ve millete büyük hizmetleri dokunanlara verilmek üzere II. Abdülhamid'in irade-i seniyesiyle altın ve gümüşten olmak üzere çıkarılan madalya. (1886 ve 1887) Madalyanın ön yüzünde yukarı k

ihmirar

• Kızarmak. Kızıllık.
• Kızıl hastalığı.

ihtinak-ı rahm / ihtinâk-ı rahm

• Eskiden, rahmin tıkanmasından dolayı olduğu sanılan ve kadınlarda görülen asabî bir hal ve hastalık.

ikbal / ikbâl / اقبال

• Bir şeye yönelmek. Teveccüh etmek. Reddetmeyip kabul etmek. Bir şeyi birinin önüne götürmek. Baht açıklığı. Talih. Refah.
• İstemek.

• Yönelme, talihlilik, saadet.

• Talih. (Arapça)
• Mutluluk. (Arapça)

ikbalmend

• Bahtiyar, mutlu, saadetli, talihli. (Farsça)
• Refaha, büyük bir makama erişen. (Farsça)

ila'

• Çok istekli ve tâlib kılma, haris etme.

ilel / علل

• (Tekili: İllet) İlletler. Esaslar. Temeller. Sebebler.
• Sakatlıklar. Hastalıklar.

• Sebepler, hastalıklar.

• Hastalıklar. (Arapça)
• Sebepler. (Arapça)

ilel ü emraz

• Hastalıklar ve sakatlıklar.

ilel-i muhtelife

• Türlü illetler ve sebepler, çeşitli hastalıklar.

ilel-i müstevliye

• Tıb: Salgın hastalıklar.

ilel-i sariye / ilel-i sâriye

• Tıb: Bulaşıcı hastalıklar. Sâri illetler.

ille

• (İllet) Esas sebeb. Vesile.
• Hastalık, maraz, dert, sakatlık. Mûcib, maksad, gaye.

illet / علت / عِلَّتْ

• Hastalık, sebep, gaye, hedef.

• Hastalık.

• Hastalık. (Arapça)
• Sebep. (Arapça)

• Hastalık.

iltizam-ı hilaf / iltizam-ı hilâf

• Muhalefet hastalığı; herşeyin muhâlif, zıt tarafını alma.

incizam

• Kesilme.
• Cüzzam hastalığına tutulmuş kimsenin bir organının (âzâsının) kopması.

innin / innîn

• İhtiyârlık, tenâsül hastalığı veya sihir sebebi ile cimâ yapamayan. İktidârsız erkek.

intan

• Pis kokma. Fenâ kokma.
• Mikrobun sebebiyet verdiği şey, hastalık.

intaniye

• Fena koku ve mikropluluğa dâir, mikroplu hastalıkla alâkalı.

intiaş

• Yorgunluktan sonra canlılık hissetme. Canlılık.
• Hastalıktan sonra iyileşip kalkma.
• Geçinme.
• (Yıkılan adam) doğrulup kalkma.

intibac

• Hastalıktan dolayı vücutta hâsıl olan şişkinlik.

irkan

• Kına yakma, kına sürme.
• Safran ağacı, kızılağaç.
• Tıb: Sarılık hastalığı.

isbat

• Bir hastalığın devamlı olması, müzmin oluşu, ayak kaydırma.

isfar / isfâr

• Sabah namazının ortalık aydınlanırken kılınışı.

• Sabah namazını ortalık aydınlanıncaya kadar geciktirmek.

ishab

• Çok söylemek.
• Türlü şeylerden renk değiştirmek.
• Bir şeye fazla tama' etmek.
• Kuyu kazıp suyu bulamamak.
• Zehirlenme veya hastalıktan dolayı renk değişmesi.
• Kuzu, anasını emmek.
• Duvarı başı boş salıvermek.

ishan

• Aslında kalınlık demek olan sihan ve sehânetten kalınlaştırmak demektir. Siklet de sehanetin lâzımı olmak itibariyle: "Falan kimseyi, hastalığı veya yarası ağırlaştırdı, yerinden kımıldatmaz etti." mânâsına "İshanehül maraz evilcerh" denilir. Harbde düşmanın esaslı kuvvetlerini iyiden iyiye vurarak,

ispanyol hastalığı

• Grip, nezle. Paçavra hastalığı. (İlk önce İspanya'da farkına varıldığı için bu isimle meşhur olmuştur.)

istifaka

• Hastalıktan kurtulup iyileşme.
• Sarhoşluktan ayılma.

istihaza

• Kadın âdet görürken fazla kan gelmesi. (Rahimden değil de hastalıktan dolayı bir damardan gelip, tenâsül cihazı yolu ile akan kokusuz bir kandır. Buna "istihâza veya özür kanı" dendiği gibi, böyle bir kadına da "müstahâza" denir.)

istiksa

• Bir şeyi inceden inceye araştırma, künhüne varmaya çalışma.
• Tıb: Bir dahili hastalığı iyi teşhis edebilmek için âlet kullanma.

istinsah

• (Nesh. den) Sahifeyi çoğaltmak, nüshasını yazmak. Kopya etmek.
• Silinmesini ve iptalini istemek.

istişfa

• Şifa istemek. Hastalıktan kurtulup iyi olmayı arzulamak.

istiska'

• (Saky. den) Su isteme. Susama.
• Yağmur duasına çıkma.
• Vücudun bazı yerlerinde su toplanması hastalığı.

ıtk-ı muallak

• Bir şarta talik suretiyle vuku bulan ıtkdır. Bir kimsenin kölesine "şu işi yaparsan hürsün" demesi gibi ki, köle o işi yapınca azad olur.

itnan

• (Çocuk) hastalıkdan dolayı gelişememe.

izkam / izkâm

• Zükâm hastalığına yani nezleye uğratma.

kabakulak

• Tıb: Daha ziyade tükrük bezlerini şişiren bulaşıcı ve ateşli bir hastalık.

kabas

• Ciğer hastalığı.
• Yüksek ve kalın.
• Hafiflik.
• Neşat, sevinç.

kabs

• Her şeyin esası, aslı.
• Tâlim etmek.

kabul-i adem

• Kalben ademi kabul etmektir. Hakkı inkâr etmek, hatalı bir hüküm ve itikattır. Hak mesleği kabul etmeyip indi ve şahsi görüşünü ileri sürerek başka bir yolda gitmektir, bir iltizamdır. İmânın zıddına şahsi görüşüne tâbi olmak, bâtılı kabul etmektir.

kader

• Cenâb-ı Hakk'ın kâinatta olmuş ve olacak her şeyin evsafını ve havassını ve sâir geleceğini ve geçmişini ezelden bilip, levh-i mahfuzunda takdiri ve yazması. Takdir-i İlâhî.
• Ezelî kısmet.
• Tali'. Baht. Şans.

kaderi / kaderî

• Kader ile alâkalı. Kader, tali' nev'inden olan.

kahal

• Koyunların derisini kurutan bir hastalık.

kalb gözü

• Kin, hased, kibir gibi mânevî hastalıklardan kurtulup, her an Allahü teâlâyı anan kimsenin kalbinde meydana gelen, işlerin iç yüzünü görme kuvveti, basîret.

kalebe

• Hastalık. İllet.

kalib / kâlib

• İt tutan kimse. Köpeğe av tâlim ettiren kimse.

kalp

• Yürek.
• Yürek hastalığı.
• Gönül.
• Her şeyin ortası, ehemmiyetli, alıcı noktası, değiştirme, çevirme.

kangren

• Yun: Canlı vücudun belirli bir kısmında hücrelerin ölmesiyle meydana gelen bir hastalık.

• Hücrelerin ölmesiyle oluşan bir hastalık.

kar-nüma / kâr-nüma

• Menfaat gösteren. (Farsça)
• Usta çıkacak olan çırakların, ustalıklarını göstermek için yaptıkları örneklik iş. (Farsça)

kara'

• Deve yavrusunda çıkan beyaz bir sivilce ve kabarcık.
• Baştaki saçların hastalıktan dökülmesi.

karantina

• İtl. Bulaşıcı bir hastalığın yaygın olduğu bir ülkeden gelen kişileri, gemileri veya malları geçici olarak tecrit etme şeklinde alınan tedbir.
• Hastahanede yatması gereken hastaların kayıt ve kabul işlerinin yapıldığı yer.
• Bir bulaşıcı hastalığın yayılmasını önlemek üzere hast

karname / kârname

• Usta çıkacak kişilerin ustalıklarını göstermek için yaptıkları iş örneği. (Farsça)

kay

• Kusma, istifrağ. Hastalıktan dolayı ağızdan çıkan hazmolmamış gıdâ maddesi.

kebade

• Tâlim yayı. (Farsça)

kebade-keş

• Ok atma tâlimi yapan veya ok atmaya hevesli olan. Tâlim yayını çeken. (Farsça)

kebade-keşi / kebade-keşî

• Ok atmaya hevesli olma, tâlim yayını çekme. (Farsça)

keffaret-üz zünub

• Günahların keffareti. Mü'min insanların çeşitli hastalık ve musibetlerine denir. Çünkü günahlarından afvına vesile olabilir. (Huk. İslâmiye ve Ist. Fık. K.)

kehf

• Mağara, in. Sığınacak yer altı.
• Tıb: Verem hastalığında akciğerde açılan oyuk.

kelab

• Tıb: Kudurma. Kuduz hastalığı.

kellab

• İt tutan kimse. Köpeğe av tâlim eden kimse.

kem-baht

• Tâlihsiz, bahtsız, şansız. (Farsça)

kemne

• Tıb: Karasu adı verilen bir göz hastalığı.

kemzede

• Tâlihsiz, şanssız, bahtsız. (Farsça)

kemzen

• Tâlihsiz, şanssız. (Farsça)

kepaze

• İtibarsız, âdi, mübtezel, kıymetsiz kimse. Haysiyetsiz, şerefsiz, rezil. Hürmet ve saygıya müstahak olmıyan.
• Tâlim için kullanılır yay.

keşah

• Bir hastalık. (İnsanın böğrüne vâki olur da dağlarlar.)

kibir

• (Kibr) Kendisini büyük gösteriş. Büyüklük. Kendisini, başkalarından üstün olmadığı hâlde üstün görme ve tutma hastalığı.
• Şeref ve şan.
• Bir şeyin muazzamı. Büyük.

kihalet

• Göz için sürme yapma. Sürmecilik.
• Göz doktorluğu. Göz hastalıkları bilgisi.

kılavuz

• Yol gösteren, rehber.
• Vapurlara yol gösteren.
• Bazı hayvan katarlarının önüne düşüp, onları sevkeden hayvan.
• Eskiden evlenme işlerine vasıtalık eden kadınlar.
• Düşman hakkında mâlumât edinmek için ordu hizmetinde kullanılan kişiler.
• Okçuluk müsabakaların

kinin

• Ateşli hastalıkların ve özellikle sıtmanın tedavisinde kullanılan bir tür bitki.

komisyon

• Meclis şubesi. Hususi surette teşkil olunan meclis. (Fransızca)
• Ticarette vasıtalık etme, dellâllık ücreti. (Fransızca)

kritik

• yun. Tenkid. Sıkışık durum, sıkıntılı.
• Tıb: Hastalığın en kötü zamanı.

kuas

• Koyunun burnunda olan bir hastalık.

• Bir hastalık (ki göğüsü tutar.)

kuhaz

• Koyunlara ârız olan bir hastalık.

kül'a

• Devenin arkasında olur bir hastalık.
• Koyun sürüsü.

kulab

• Bir çeşit deve hastalığı.

küllü dain

• Bütün hastalıklar. Bütün dertler.

kulunç

• Acı veren bir hastalık.

kümun

• Pusulanıp gizlenmek.
• Tıb: Gözde "gümne" denilen bir dumanlı hastalık görünmesi.

kur'a

• Talih denemek maksadı ile çekilen kapalı pusla veya fal açma.

küreyvat-ı beyza

• Kandaki beyaz renkte ve çok küçük kürecikler. Kan ve lenf gibi vücud mâyilerinde bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler. Kırmızı küreciklere nisbetle azdırlar. Vazifeleri hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır. Ne zaman müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriye ile sür'atl

kutb-i medar / kutb-i medâr

• Âlemin nizâmı ile alâkalanan, bolluk-kıtlık, sağlık-hastalık, barış-savaş, rızık, yağmur ve benzeri olaylarla vazîfeli kılınan büyük zât. Kutb-ül-aktâb, Kutb-ül-ebdâl da denir.

kutb-ül-aktab / kutb-ül-aktâb

• Âlemin nizâmı ile alâkalanan, bolluk, kıtlık, sağlık-hastalık, barış-savaş, rızık, yağmur ve benzeri olaylarla vazîfeli kılınan ricâl-i gayb yâni herkesin tanımadığı zâtların reisi. Emrinde üçler, yediler, kırklar... denilen yine bu işlerle vazîfeli seçilmiş kimseler bulunur.

kuvam

• Koyunun ayaklarını tutan bir hastalık.

küzaze

• Soğuğun şiddetinden olan bir hastalık.

latince

• Eski Roma'da konuşulan ve bugünkü Fransızca, İspanyolca, İtalyanca gibi dilleri doğurmuş olan ana dil ki, Hint-Avrupa dil âilesinin önemli bir kolu olan İtalik grubundandır.

luri / lurî

• Cüzzâm veya miskinlik denilen hastalık. (Farsça)
• Fare avlıyan bir kuş. (Farsça)

ma'lul

• İlletli, hastalıklı, sakat.

ma'lulin / ma'lulîn

• (Tekili: Ma'lul) Sakatlar. Hastalıklı ve illetli kimseler.

ma'luliyet

• Hastalıklı olma, illetlilik.

ma'nevi hastalık / ma'nevî hastalık

• Kalbe gelen yanlış îtikâd (inanç); insanın doğruyu, gerçeği görmesine mâni olan perde; îtikâdî bozukluk ve düşünce. Dünyâya ve haramlara düşkün olma; kibir ve riyâ gibi kalb hastalığı.

ma'rifet

• Herkesin yapamadığı ustalık, ustalıkla yapılmış olan şey.
• Bilme, biliş, bilgelik.

maddi hastalık / maddî hastalık

• Beden hastalığı.

maharet

• Ustalık, beceri.

• Ustalık, beceriklilik.

maharet-i ilmiye

• İlmi beceri, ustalık.

maharet-i san'at

• San'attaki ustalık.

mahi-i emraz

• Hastalıkları yok eden.

mahirane

• Ustaca, ustalıkla, maharetle. (Farsça)

malul / malûl / معلول

• Özürlü, hastalıklı. (Arapça)

mantıki kıraet / mantıkî kırâet

• Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır.

maraz / مرض / مَرَضْ

• Hastalık, illet, dert. Belâ.

• Hastalık.

• Hastalık, illet.

• Hastalık.

• Hastalık.

• Hastalık. (Arapça)

• Hastalık, bela.

maraz-ı asabi / maraz-ı asabî

• Sinir hastalığı.

maraz-ı harici / maraz-ı haricî

• Dıştan gelen, dış ile ilgili hastalık.

maraz-ı hayali / maraz-ı hayalî

• Hayalî hastalık.

maraz-ı hayat-ı içtimai / maraz-ı hayat-ı içtimaî

• Toplumsal hayattaki hastalık.

maraz-ı içtimai / maraz-ı içtimaî

• Sosyal hastalık.

maraz-ı ihtilaf / maraz-ı ihtilâf

• Anlaşmazlığa düşme hastalığı.

maraz-ı kalb

• Kalbî hastalık.

maraz-ı kalbi / maraz-ı kalbî

• Kalpteki hastalık.

• Kalb hastalığı, bozuk îtikâd; kibir, hased (kıskançlık), kin ve riyâ (gösteriş) gibi kalb hastalıkları. Kalbin Allahü teâlâdan başka şeylere tutulması.

maraz-ı mevt

• Ölüm hastalığı, insanı iş görmekten men eden ve başladığı târihten îtibâren en az bir yıl içinde ölüme götüren hastalık.

maraz-ı müstevli / maraz-ı müstevlî

• Salgın hastalık.

maraz-ı muzır

• Zararlı hastalık.

maraz-ı ruhani / maraz-ı ruhanî / maraz-ı rûhânî / مَرَضِ رُوحَان۪ي

• Ruhî hastalık.

• Ruha âit hastalık.

maraz-ı ruhi / maraz-ı ruhî / maraz-ı rûhî / مَرَضِ رُوح۪ي

• Ruhî hastalık.

• Ruha âit hastalık.

maraz-ı sari / maraz-ı sârî

• Tıb: Bulaşıcı hastalık.

maraz-ı vesvese / مَرَضِ وَسْوَسَه

• Kuruntu, şüphe hastalığı.

• Kuruntu hastalığı.

marazi / marazî / مرضى

• (Maraz. dan) Hastalıkla alâkalı. Hastalığa ait. Hastalıklı.

• Hastalıklı, hastalkla ilgili. (Arapça)

maraziyyat / maraziyyât

• Hastalıklar ilmi, patoloji.

marifet / معرفت

• Bilme. (Arapça)
• Ustalık, beceri. (Arapça)
• Aracı. (Arapça)

mariz / marîz

• Hasta, hastalıklı.

masru'

• Sar'a hastalığına tutulmuş, sar'alı.

masruan

• Sar'alı olarak, sar'a hastalığına tutulmuş olarak.

massa

• Maraz, hastalık.
• Zahmet.

matlul

• (Çoğulu: Matâlil) Yaş, ıslâk.
• Islanmış, nemlenmiş.

me'nuf

• Burunda hastalığı olup koku alamayan.

mebiz

• (Çoğulu: Mebâyiz) Tıb: Yumurtalık.

meç

• Ateşli silahların icadından evvel kullanılan harp âletlerinden biri. Keskin olmayan tâlim kılıcı, uzun ve ince kılıç.

meczum

• (Cüzam. dan) Cüzam hastalığına tutulmuş kimse.

medyum

• (Medyom) Lât. İspirtizmacılık için vasıtalık eden.

meharet

• Ustalık, beceriklilik, üstadlık. Meleke ve mümârese.
• Kur'anda meharet: Hıfzın kuvvetiyle harflerin mahreçlerine riâyettir.

mehbut

• Hastalık veya bir illetten zayıf nahif olmuş olan.

mehru'

• Sar'alı kimse. Sar'a hastalığı olan kişi.

mekbud

• Ciğerinde hastalık olan.

meleke

• Tecrübe ve tekrarla elde edilen beceri, maharet, iktidar, ustalık.

mem'ud

• Midesinde hastalık olan.

memsun

• Mesâne hastalığına tutulmuş kimse.

menkut

• (Nokta. dan) Noktalanmış. Noktalı.

merga merg / mergâ merg

• Umumi vebâ hastalığı. (Farsça)

merga mergi / mergâ mergî

• Hastalıktan dolayı umumi ölüm.

merza

• (Tekili: Mariz) Hastalıklar, illetler. Hastalar.

meslek-i sakim / meslek-i sakîm

• Hasta meslek, hastalıklı yol.

mevat arazi / mevât arâzi

• Ölü arâzi. Bir kimsenin mülkünde bulunmayan, mer'a, baltalık ve harman yeri olarak kimseye verilmemiş olan ve gür sesli bir kimsenin köy ve kasaba evlerinin son bulduğu yerden bağırıp sesi duyulmayacak derecede köy ve kasabadan uzak yâni tahmînen yarım saatlik uzaklıkta olan dağlık, taşlık, kıraç, o

mevkib-i ikbal / mevkib-i ikbâl

• Talihli kafile.

• Talihli kâfile, gelmesi arzu edilen topluluk.

mezkum

• Zükâm hastalığına tutulmuş. Nezle olmuş, nezleli.

mimraz

• Hastalıklı, illetli.

minşel

• (Çoğulu: Menâşil) Yemek çatalı.

mirilu

• Uzayan harblerde ve askerin kifayetsizliği zamanlarında aylıkla toplanan askerler. Bunlar talimsiz, intizamsız oldukları için "Nefer-i âm: Bütün halkın cenge sürülmesi" hükmünde kalıyor, bir istifade te'min olunamıyordu. Yeniçeri Ocağı'nın ilgasıyla muntazam askerî teşkilât yapılınca bu türl

miskam

• Hastalıklı, illetli.

mıtla

• (Çoğulu: Metâli) Dikenli otlar biten yumuşak yer.

mu'cem

• İ'câm edilmiş, noktalanmış, noktalı.
• Hadis şeyhlerinin herbirisi.
• Harf-ı heca sırasına konularak, her birisinin tarikından müellife kadar gelen rivayetleri toplayan kitaba denir.

muafat

• Afvetmek.
• Sıhhat vermek.
• Sıhhat ve âfiyet bulmuş, iyileşmiş kimse.
• Hastalık veya belâdan korunma. Musibetlerden muhafaza olunma.

muafiyyet

• Bir hastalığa karşı aşı ile elde edilen hâl.
• Afvolunmuş olma. Bağışlanmış olma.

muallem / مُعَلَّمْ

• Talimli, eğitilmiş.

• Eğitimli, talim görmüş.

muallem asker

• Tâlim görmüş asker.

muallim

• Öğreten, talim eden, öğretmen.

muallime

• Hanım hoca. Öğreten ve tâlim eden kadın veya kız.

mübtela-yi maraz / mübtelâ-yi maraz

• Hastalığa tutulmuş.

mücevher

• Cevher ile süslenmiş. Elmaslı. Çok kıymetli.
• Mc: Kıymetli fikir veya söz.
• Edb: Yalnız noktalı olan harfleri, ebced hesabına göre sayıldığı zaman, tarih çıkan beyt veya mısra.

müdbir

• (Dübur. dan) Tâlihsiz, düşkün.

müdnef

• Hastalıktan dolayı zayıflamış olan.

mugalata / mugâlata

• (Galat. dan) Karşısındakini yanıltmak için söz söylemek. Doğruya benzer yanlış sözler. Safsata. Hatalı ve yanlış söz. Demagoji.
• Man: Vehimlerden terekküb eden kıyastır.

• Hatâlı ve yanlış söz, karşısındakini yanıltmak için söz söylemek veya bu sûretle söylenen söz.

muhti / muhtî

• Hatâ işleyen. Günahkâr. Hatâlı.
• Hatâya düşürten. Yanıltan.

mükellib

• Yırtıcı hayvanları ava alıştıran, avcılık tâlim edip öğreten.

mukteb

• (Çoğulu: Mekâtib) Yazı talim eden kimse.

mülaet

• (Çoğulu: Mulâ) Midedeki rahatsızlıktan dolayı husule gelen zükkâm hastalığı.
• Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.), Hz. Abbas'ı ve dört erkek evlâd-ı mübarekelerini örttüğü perde.
• Büyük ihram.

mümaresat

• Mümâreseler. Alıştırmalar, bir işi devamlı yapmakla alıştırmalar. Ustalıklar. Melekeler.

mümaresat-ı ilzamiyat / mümâresât-ı ilzâmiyat

• İkna ve ilzam etmek için meharetle bir işe devam etmek. İlzam için yapılan ustalıklar.

• İknâ veya mağlup etmek için çaba harcamaya devam etmek, bu konuda ustalık göstermek.

münakkat

• (Nokta. dan) Noktalı, noktalanmış. Nokta konmuş.

münkis

• Tekrar eden hastalık, tekrar etkisini gösteren hastalık.

murahhas

• Devlet veya herhangi bir teşekkül nâmına, salâhiyyetli olarak bir yere bir vazife ile gönderilen kimse.
• Terhis edilen. İzin verilen. Tâlimat verilen kimse.

mürcif

• (Recefe. den) Fitne ve fesad için iftiralar ve yalan haberler neşrederek ortalığı karıştıran. Yalancı.
• Mutlak bir şey ile meşgul olan.
• Yer sarsıntısı. Zelzele.

murtaz

• Alıştırılmış, tâlimli hayvan.

musabiyet

• Bir hastalığa tutulma. Bir musibete giriftar olma.

müsbit

• Hastalık ve yaralardan dolayı pek hâlsiz ve kuvvetsiz kalan.

müsenna

• Kat kat olan.
• İkili. İki bölümden meydana gelmiş olan. İki kat olan, iki noktalı olan, iki defa nâzil olan Sure-i Fâtiha. Gr: İki şahsa veya iki şeye delâlet eden kelime.

müsevveme

• Talim ve terbiye görmüş, hilkaten tamamen olan at.
• Nişan edilmiş.
• Süslü.

musibet / musîbet

• Âfet, belâ, felâket, hastalık, dert.

• Afet. Belâ. Felâket. Hastalık. Dert.

musibet-zede

• Belâya uğrayan. Hastalık veya başka musibete uğrayan.

mustalık gazası

• Benî Mustalık gazasına Müreysî gazası da denilir. Benî Mustalık, Huzaa'nın bir şubesidir. Müreysî de bunların bir kuyusudur. Benî Mustalık, Resul-i Ekrem'le harb etmek üzere bu kuyu başında toplandıkları için bu sefer bu isimle anılır. Çeşitli râviler, bu gazanın hicrî dört veya beş veya altıncı sen

müsteşfi / müsteşfî

• Şifa isteyen, hastalığının iyi olmasını isteyen.
• Kendisine baktıran.
• Hastahane.

müsteşrik / مستشرق

• (Şark. dan) Doğu memleketlerinin din, dil ve tarihlerini ve diğer bâzı hususları araştırıp tesbite çalışan batılı âlim. Garplı âlim. (Orientalist)

• Oryantalist; Avrupalı olduğu halde, Doğu milletlerinin tarih, dil, din ve edebiyatıyla ilgili araştırma yapan kimse.

• Doğu memleketlerini, din, dil ve târihleri başta olmak üzere her yönden araştırıp tesbite çalışan batılı ilim adamı. Garplı bilgin, oryantalist, şarkiyâtçı.

• Doğubilimci, oryantalist. (Arapça)

mutaliin / mutaliîn

• (Tekili: Mutâli') Mutalâa edenler. Kitap okuyanlar.

mutavassıt

• Ortada vasıtalık eden. Arada ıslâh edici olan.
• Orta derecede. Orta hâlli.
• Sebeb.
• İyi ile kötü arasındakini alan.

• Ortalama. vasıtalık eden.

müteverrimin / müteverrimîn

• (Tekili: Müteverrim) Veremliler. Verem hastalığına tutulmuş kimseler.

müzekkir

• Andıran, hatıra getiren, yâd ettiren, zikrettiren, hatırda tutturan.
• Zikreden, ibâdet eden.
• Resul-i Ekrem (A.S.M.) mü'minleri ve bütün beşeriyeti tehlikeli şeylerden halâs edip iki cihan saadetine nâil olma yolunu tâlim ettiğinden, Kur'an-ı Kerim'de müzekkir diye isimlendiril

müzmin

• Eskimiş. Üzerinden zaman geçmiş. Zamanla yerleşmiş olan (hastalık).

na-kam / na-kâm

• Muradına eremeyen, tali'siz. Arzusuna kavuşamayan. (Farsça)

na-mizaci / na-mizacî

• Keyifsizlik, rahatsızlık, hastalık. (Farsça)

nacis

• İyileşmez hastalık.

nakal

• Bir yerden naklolunduğunda bâki kalan ufak taşlar.
• Devenin tabanına ârız olur bir hastalık.

nakıh

• (Çoğulu: Nukuh) Tam olarak iyileşip hastalıktan kurtulmayan.

nakih

• (Nekahet. den) Hastalıktan yeni kurtulmuş olup henüz zayıf olan kimse.

nakkaşlık / nakkâşlık

• İşleme ustalığı.

namus

• Irz, iffet, edeb, hayâ.
• Şeriat.
• Melâike.
• İrade-i İlâhiyenin tecellisi.
• Nizam.
• Emniyet ve istikamet gibi faziletlerin muhassalası olan pek kıymetli haslet.
• Bir kimsenin mahrem, gizli esrarı olup işleri ve hallerinin iç yüzüne vakıf ve muttali ki

nasur

• Göz pınarında, mak'at havâlisinde ve diş etlerinde olur bir hastalık.

nazile / nâzile

• Belâ, sıkıntı.
• İnme, nüzul.
• Nezle hastalığı.

nekahet / نقاهت

• Hastalıktan yeni kalkıp henüz iyileşmiş, iyiliğe yüz tutmuş olmak hâli. Hastalıkla sıhhat arasındaki hâl.
• Fehmetmek, anlamak, bilmek.
• Seri intikal etmek. Çok çabuk anlayış.

• Hastalıktan sonraki zayıflık.

• Hastalıktan sonraki tehlikeli geçiş dönemi. (Arapça)

nekahet devri

• Hastalıktan yeni kalkmış fakat tamamıyla iyileşmemiş kimsenin hâli.

nekbet / نكبت

• (Çoğulu: Nekebât - Nükub) Talihsizlik, şanssızlık, bahtsızlık.
• Musibet, felâket.
• Düşkünlük.

• Talihsizlik. (Arapça)
• Felaket. (Arapça)

nekbethane

• Tâlihsizlik yuvası. (Farsça)
• Mc: Dünya. (Farsça)

nekbeti / nekbetî

• Tâlihsiz, bahtsız, şanssız, uğursuz. (Farsça)

nekeb

• Hastanın iyileşmesi.
• Devenin omuzlarında olan bir hastalık.

neks

• Başaşağı etmek, ters döndürmek.
• Aynı hastalığın geri gelmesi.

neşg

• Aşk galebe edip haykırıp çağırmak.
• Tâlim etmek.

neval

• Bahşiş. Kısmet, tâli', nasib.
• Yiyecek içecek.
• Bir tek porsiyon.

nevroz

• Tıb: Sinir sistemi bozukluğu. Sinirlilik hastalığı. (Fransızca)

nezle

• (Çoğulu: Nevâzil) Burnun akmasını mucib olan hastalık.
• Vücudun herhangi bir organından cerahat veya başka bir maddenin akması.

nigunbaht

• Tâlihi ters dönmüş, tâlihsiz, şanssız. (Farsça)

nikahter

• (Nik - ahter) Tâlihli, şanslı, mutlu. (Farsça)

nikbaht

• (Nîk-baht) Bahtlı, tâlihli, şanslı. (Farsça)

nühaz

• Deve öksürüğü.
• Devenin göğsünde olan bir hastalık.

nühza

• Devenin göğsünde olan bir hastalık.

nükas

• Devenin dudağında olan bir hastalık.

nüks

• Hastalığın geri dönmesi, depreşmesi.

nükub

• Rücu' etmek, geri dönmek.
• Udul etmek, ayrılmak.
• (Tekili: Nekbet) Tâlihsizlikler, şanssızlıklar. Felâketler, musibetler, düşkünlükler.

nusha

• Muska; büyü ve tılsım gibi hastalıkve âfetlerden korunmaya vesile olması için yazılan ve üste asılan veya suyu içilen veya tütsülenen dua.

nüza

• Koyunda olan öldürücü bir hastalık.

nüzul

• İniş, inmek, aşağı inmek, konaklamak.
• Nüzül, felç hastalığı.
• Hacıların Mina'ya gelip konaklamaları.

perhiz

• Sakınmak, çekinmek. (Farsça)
• Vücuda zararlı ve tıbben muzır; ve dinen, zevk veren şeylerden sakınmak. (Farsça)
• Hastalıkta bazı yiyecek ve içeceklerden sakınmak. (Farsça)

pestbaht

• Talihsiz. Bahtı fenâ olan. (Farsça)

piş-müzd

• Pey, pey akçesi. Satılık bir şeye talip olan kimsenin, sonradan caymayacağını temin makamında olmak üzere satıcıya peşin verdiği bir miktar para. (Farsça)

psikoz

• Tıb: Akıl hastalıklarının umumi adı. (Fransızca)

• Akıl hastalığı.

ra-i mühmele

• Noktalı ze'den ayırmak için "rı" harfine verilen bir ad.

rabb-ül alemin / rabb-ül âlemîn

• Bütün âlemlerin Rabbi. Her âlemi doğrudan doğruya Rububiyyeti ile tâlim, terbiye, tedbir ve idâre eden Cenab-ı Hak.

rahamet

• Rahim hastalığı.

rahum

• Doğurduktan sonra rahminde hastalık meydana gelen deve.

raiş

• Huk: Rüşvet veren kimse ile rüşvet alan arasında vasıtalık eden kimse.

recefe

• Zelzele.
• Ortalığı sarsacak kışkırtmalar yapmağa ircaf denir. Yalan, yanlış haberlerle umumî efkârı şaşırtıcı neşriyatlara ise Eracif denmektedir.

remd

• Helâk olmak.
• Gözün çapaklanması. Göz hastalığı.

rencuri / rencurî

• Dertlilik, rahatsızlık, hastalık. İncinmiş olma. (Farsça)

resibe

• (Çoğulu: Rasibât) Dizlerde ve mafsallarda olan hastalık.

resis

• Sâbit, devamlı.
• Bakıyye, artık.
• Akıllı, zeki kimse.
• Sahih olmayan haber.
• Aşk-ı muhabbetin ibtidası.
• Hastalık başlangıcı.

resse

• Avcıların gizleneceği yer.
• Hastalığın başkasına bulaşması.

revir

• Alm. Okul, kışla gibi yerlerde ufak hastalıkları olanların yatırıldıkları hasta odası, ilk bakım yeri.
• Bölge, mıntıka.

riyazet

• Nefsi kırma. Fani şeylerden nefsini çekerek kanaat içinde yaşamak.
• Bir hastalıktan dolayı veya nefsini terbiye maksadıyla çok yemek ve içmeyi terkederek faydalı fikirlerle, ibadet ve ilimle meşgul olmak. Az gıda ile yaşamak.
• İdman.

röntgen

• Röntgen adında bir Alman âliminin 1896' da keşfettiği ışıklar. Bunlar gözle görülmediği halde fotoğraf camına tesir eder, vücuddan, tahta, kâğıt gibi maddelerden bu ışık geçebilir. Bazı hastalıkların teşhis ve tedavisinde de kullanılır.
• Vücuddaki iç uzuvların filmini çekmek.

ruam

• Burun suyu, sümük.
• Sakağı (mankafa) hastalığı.

rücz

• Devenin mak'adında olan bir hastalık.
• Pis, necis.
• Azap.
• Put, sanem.

ruda'

• Hastalığın insana yine dönmesi.
• Gövde ve beden ağrısının her birisi.

rüs'

• Göz kapağında olan hastalık.

rüsuh / rüsûh

• Ustalık, sağlamlık, maharet.

sa-i müselles / sâ-i müselles

• Üç noktalı sâ' harfi. (Se harfi de denir.)

saadet / saâdet

• Mes'ud oluş. Talihi iyi olmak. Mutluluk. Said olmak. Allah'ın rızasına ermiş olmak. Her istediğine kavuşmuş olmak.

sad

• Göz hastalığı, göz ağrısı.

• Bakır.
• Toprağa ağnayan horoz.
• Devenin başında olan bir hastalık.

şafi'

• (Şefaat. den) Şefaat eden. Bir kimsenin suçunun bağışlanması için vasıtalık eden.

şafi-i hakiki / şâfî-i hakikî

• Hastalıkları iyileştiren, gerçek şifâ verici olan Allah.

şahi / şahî

• şaha, hükümdara ait, şah ile ilgili. (Farsça)
• Hükümdarlık, şahlık. (Farsça)
• Eski topların bir çeşiti. (Farsça)
• Nişastalı, yumurtalı bir helva. (Farsça)
• Tar: Osmanlı Padişahlarından Yavuz Sultan Selim Han'ın bastığı altun para. (Bu ismin verilmesi, üzerinde "şah" kelimesinin yazılı bulunmasından (Farsça)

sakam

• Hastalık.

• (Sekam) İllet, hastalık, dert.
• Hata ve yanlış.
• Zillet.

• Hastalık, bozukluk.

sakam-ı kalbi / sakam-ı kalbî

• Kalp hastalığı.

sakamet

• Bozukluk, hastalık.

• Hastalık.

sakim / sakîm / سقيم / سَق۪يمْ

• Hastalıklı, kötü.

• Hastalıklı, sakat. (Arapça)

• Hastalıklı.

sam

• Ölüm, mevt.
• Yer altındaki altın damarı.
• Gök kuşağı.
• Ateş.
• Sersemlik hastalığı.
• Hazret-i Nuh'un (A.S.) oğullarından birinin ismi.

san'at

• Zanaat, ustalık; bir şey hakkındaki yöntemlerin tamamı; meslek kurallarının tümü.

• Ustalıkla, hünerle yapılan iş.

• Ustalık, hüner, mârifet.

sanat / sanât

• Ustalık, hüner.

şap

• (Şep) Kim: Antiseptik bir cisim olup alüminyum ve potasyum sulfatından mürekkep, tadı buruk ve suda tuz gibi erir bir cisim.
• Hayvanların ağız ve ayaklarında görülen ateşli, salgın bir hastalık ismi.

sar'

• Düşmek.
• Yıkıp yere çalmak.
• Edb: Şiirin beytini iki mısra' veya iki kafiyeli yapmak.
• Tıb: Bir hastalık ki, teneffüs cihâzını his ve hareketten meneder.

sar'a

• Tıb : Bir nevi baygınlık hastalığı.

• İnsanın kendini kaybederek düşmesine sebep olan sinir hastalığı.

sar'i / sar'î

• Sar'a hastalığı ile ilgili.

sara / sarâ

• Bir çeşit asabi hastalık.

sari illet / sârî illet / سَار۪ي عِلَّتْ

• Bulaşıcı hastalık.

şarkiyatçı

• Doğubilimci, oryntalist, müsteşrik. (Arapça - Türkçe)

savre

• Uyuza benzer bir hastalık.

saz

• Kamış. (Farsça)
• Bir çalgı âleti. (Farsça)
• Takım, silâh, edevat. (Farsça)
• Ustalık. (Farsça)
• At takımı. (Farsça)
• Düzen, tertip, sıra. (Farsça)
• Öğrenme. (Farsça)
• Kuvvet, kudret. (Farsça)
• Menfaat. (Farsça)
• Benzer, misil, eş. (Farsça)
• Hile. (Farsça)

seaf

• Devenin ağzında olan bir hastalıktır ve burnunun ve gözlerinin kılları dökülür. O devenin erkeğine esaf, dişisine nâfâ denir.
• Tırnağın çevresinin kopup ayrılması.

sebel

• Tıb: Bulanık görme hastalığı.
• Göze inen perde.
• Buluttan çıkıp da henüz yere ulaşmamış yağmur.
• Buğday başı.

sedh

• Döşemek.
• Uçuk hastalığı.
• Bir nesneyi açıp yaymak ve arkası üstüne bırakmak.
• Deve çökertmek.
• Kırba doldurmak.

şeft-alu / şeft-alû

• Yarık erik. Şeftali. (Farsça)

şeftalu / şeftâlû / شفتالو

• Şeftali. (Farsça)

şegaf

• Yürek kabı. Yüreği çevreleyen nâzik deri.
• Sağ tarafta iyeği kemiği altında olan bir hastalık.
• Bir nesneyi çevirip kaplamak.

seher

• Geceleri uyumayıp uyanık durma hastalığı.

şehid-i ahiret / şehîd-i âhiret

• Bir kimsenin Allah için olan cihâdın hazırlığı esnâsında tâlimlerde veya zulüm ile öldürülmesi veya cihâdda ve eşkıyâ, âsî, yol kesici, gece hırsızla vuruşmada yaralanarak hemen ölmeyip bir namaz vakti çıkıncaya kadar yaşayan veya başka yere götürülü p, orada ölen. Âhiret şehîdi.

şeka'

• Maraz, hastalık.
• Hiddet, kızgınlık, gadap.
• İncelemek.

sekam

• Hastalık.

• Hastalık. İllet. Bozukluk.

• Hastalık.

sekamet

• Hastalık.

sel'a

• Hıyarcık hastalığı.
• Yarmak.

şemşir-baz

• İyi kılıç kullanan, kılıç oynatan. (Farsça)
• Kılıçla ustalık gösteren. (Farsça)

seretan

• Tıb: Kanser hastalığı.
• Yutmak.
• Yengeç.
• Cevza Burcu ile Esed Burcu arasındaki burcun ismi. (Rumi 9 Haziran'da başlar)

• Kangren, kanser hastalığı.

sermayedar / sermâyedâr / سرمایه دار

• Sermaye sahibi, kapitalist. (Farsça)

sersam

• İnsana sersemlik veren bir hastalık. (Farsça)
• Sersem. (Farsça)

şet'

• Açlıktan veya hastalıktan dolayı acı duymak.

sevda / sevdâ

• Fazla sevgi sebebiyle meydana gelen bir çeşit hastalık. Aşk. (Farsça)
• Hırs. Tama. (Farsça)
• Heves, istek. (Farsça)
• Siyah. (Farsça)
• Balgamdan, kandan ve safradan başka vücuddan çıkan bir nevi ifrazat. (Farsça)
• Gam. Keder, Sıkıntı. (Farsça)

• Aşk hastalığı, sevgi, heves, siyah.

seveban

• Hastalığın iyileşmesi.

sevel

• Koyunlarda olan bir hastalıktır. Hasta koyun sürüye uymaz, otlak yerinde döner durur.

şifa / şifâ

• Hastalıktan iyi olma, iyileşme. Hastalıktan kurtulma.

• Hastalıktan kurtuluş.

• Hastalıktan kurtulma, iyileşme, iyi olma.

şifa-i acil / şifa-i âcil

• Hastalıktan çabuk kurtulma.

• Acil şifa, hastalıktan çabuk kurtulma, çabuk iyileşme.

şifaresan

• Şifaya erişen, hastalığı iyileşen. (Farsça)

şikeste

• Kırılış, yeniliş, mağlub olmuş. Kırık. Tâlik yazının bir çeşidi. (Farsça)

şikestetali' / şikestetâli' / شكسته طالع

• Talihsiz. (Farsça - Arapça)

sınaat

• (Çoğulu: Sanâyi') San'at, mahâret, ustalık.

sıtma

• Bir hastalık.

siyahbaht / siyâhbaht / سياه بخت

• Tâlihsiz, kara bahtlı. (Farsça)

• Karatalihli. (Farsça)

siyahruz

• Tâlihsiz, şanssız, bahtsız. (Farsça)

siyaset tabibleri

• Siyasî hastalıkların hekimleri, doktorları; siyasî meselelere çözüm arayanlar.

su-i talih / sû-i tâlih

• Kötü talih, kötü kısmet.

su-i tefsir / sû-i tefsir

• Yanlış ve hatalı yorum, kötüye yorumlama.

sudam

• Hayvanların başında olan bir hastalık.

sühaf

• Verem hastalığı.

şukak

• Bir çeşit hayvan hastalığı.

sukm

• (Çoğulu: Eskâm) Zahmet, meşakkat. Hastalık, maraz.

şur-baht

• Bahtsız, talihsiz. (Farsça)

suram

• Zillet ve hastalık.
• Emzikten son çıkan süt.

şurbaht / şûrbaht / شوربخت

• Talihsiz. (Farsça)

şuridebaht / şûrîdebaht / شوریده بخت

• Talihsiz. (Farsça)

ta'limgah / ta'limgâh

• Tâlim ve öğrenme yeri.

ta'rik

• Şaraba biraz su katmak.
• Kovayı doldurmak.
• Terletmek.
• Hastalık veya perhizden dolayı zayıflamak.

tabahece

• Etli ve yumurtalı kalye. (Bazı yerde kaygana diye söylenir.)

tabb

• Âdet.
• Maharet. Ustalık.
• Âlim.

taglis

• Fık: Kurban bayramının ilk gününde Müzdelife'de bulunanlar için o günün Sabah Namazını fecri müteakib daha ortalık karanlık iken kılmak. (Bu çok efdaldir)
• Bir işi üzerine almak.
• Sabah karanlığında sefer etmek.

tahtaha

• Hastalıktan veya zayıflıktan sesin değişmesi.

tahtie / تَخْطِئَه

• Bir kimseyi veya bir şeyi hatalı görmek, hata isnad etmek, yanıltmak. "Bu hatadır" diye iddia etmek.
• Ist: "Mezhebim haktır, hata ihtimali var. Başka mezheb hatadır, savaba ihtimal var" diyenler ki, bu hatalı anlayışa izafeten "Tahtie" denmiştir.

• Hatalı görme.

• Hatalı görme.

tahtieci

• "Doğru bir tanedir, fazla olmaz" diyerek muhataplarının görüşlerini hatâlı bulan kimselere metodoloji ilminde Tahtieci denir.

talebe

• (Tekili: Tâlib) İstekliler.
• Şakird. Tahsile çalışan. Öğrenen. Öğrenci.

tali / tâli

• Tilavet eden, okuyan.
• İkinci derecede. Sonradan gelen.
• Man: Birbirine bağlı iki kaziyeden ikincisi. Meselâ: "Duman çıkıyorsa ateş vardır" sözünde "Ateş vardır" sözü tâli'dir.

• Kısmet, talih.

tali' / tâli' / طالع

• Doğan. (Arapça)
• Talih. (Arapça)

tali'siz

• Şanssız, talihsiz.

talibe

• (Çoğulu: Tâlibât) Kız talebe. Mektebli kız.

talih

• Faydasız, yaramaz iş. (Kısmet ve kader mânasında: Bak: Tâli')

talimat / tâlimât

• Talimler, öğretmeler, idmanlar, emirler.

• Tâlimler, eğitimler; bir iş hakkında hareket tarzını bildiren emirler.

talimgah / tâlimgâh

• Talim yeri.

tarih-i mu'cem

• Bir mısra, beyit veya cümledeki noktalı harflerin ebced hesabı ile yekûnunun delâlet ettiği tarih.
• Edb: Ebced hesabında noktalı harflerin hesap edilerek düşürülen tarih. Bir ilmi, müfredâtı ile belirten eser.

tarik-baht

• Bahtı kara, şanssız, tâlihsiz. (Farsça)

taşaş

• Nezleye benzer bir hastalık.

tatrim

• Tamamlamak.
• Ata tâlim ettirip hünerli ve iyi huylu yapmak.

taun / tâun

• Vebâ denen dehşetli bir bulaşıcı hastalık. Bu hastalıkta lenf bezlerinde hâsıl olan yumruların herbiri.

• Salgın ve ölümcül hastalık.

• Veba, salgın hastalık.

• Tehlikeli ve bulaşıcı veba hastalığı.

taun-u beşeri / tâun-u beşerî

• İnsanlık hastalığı.

taun-u manevi / tâun-u mânevî

• Mânevî vebâ, salgın ve ölümcül hastalık.

tavali'

• (Tekili: Tâli') Kısmetler, bahtlar, tâlihler.

tavassut

• Ara bulma için araya girmek. Aracılık. Vasıtalık.
• İyi ile kötü arasında mu'tedil olanını almak.

• Aracılık, vasıtalık.

tayr-ı hümayun / tayr-ı hümâyun

• Talih kuşu, saadet, mutluluk kuşu.

• Talih veya uğur kuşu. Devlet kuşu.

teb / تب

• Ateş, hastalık harareti. (Farsça)
• Sıtma. (Farsça)

tebei / tebeî

• Dolaylı, vasıtalı.

tedavi

• İlâç verme. İyileşmesi için bakma.
• Hastalığı iyi etme tarzı.

tehdir

• Hastalıklı devenin bağırması.
• Sözü boğaz içinden söylemek.

temellül

• (Millet. den) Bir milletin ferdi olma, milletlenme.
• Bir dine bağlı olma.
• (Melel ve Melâl. den) Hastalığın etkisiyle yatakta rahat yatamayıp, kımıldanıp durma.

terbiyename

• Terbiye edici belge; belli bir terbiye ve eğitim programını içeren talimat, kitap.

terdesti / terdestî

• Ustalık, el yatkınlığı, mahâret. (Farsça)

tesekkür

• Sarhoş olma.
• Şeker hastalığı.
• Şeker hastalığına tutulma.

tesellül

• İnsanlar içinden sıyrılıp çıkma.
• Verem hastalığına yakalanma.

teşhis

• Şahıslandırma. Şekil ve suret verme. Seçme, ayırma, ne olduğunu anlama. Tanıma.
• Hastalığın ne olduğunu anlayıp bilmek.
• Edb: Canlılandırmak, suretlendirmek.
• Eşyaya şahsiyet vermek.

teşhis-i illet

• Hastalığın teşhisi.

teşhis-i maraz

• Hastalığın teşhisi.

teşvif

• Tezyin etmek, süslemek.
• Haberli olmak, anlamak, muttali olmak.
• Bakmak, nazar etmek.

tevacüd / tevâcüd

• Vecd ve muhabbette kemâle ermeyenin (olgunlaşmayanın) isteğiyle vecde kavuşmaya tâlib olması, istemesi.

tımarhane

• Ruh, sinir ve akıl hastalıkları hastanesi.

tiryak

• Panzehir. Zehirlenme veya hastalıklardan hemen şifâ bulmağa vesile olan ilâç.

tiryak-ı marazi'l-bid'a / tiryâk-ı marazi'l-bid'a

• İslâmiyet'in aslında olmayıp sonradan dine sokulan, Kur'ân'a ve sünnete aykırı mânevî hastalıkların ilâcı, panzehiri; On Birinci Lem'a.

tiryaku marazı'l-bid'a

• İslâmiyetin aslında olmayıp sonradan dine sokulan, Kur'ân'a ve Sünnete muhalif manevî hastalıkların ilâcı, panzehiri.

tiryaku marazi'l-bid'a

• İslâmiyetin aslında olmayıp, sonradan dine sokulan, Kur'ân ve sünnete muhalif mânevî hastalıkların ilâcı.

tulleb

• (Tekili: Tâlib) İstekliler, tâlibler, isteyenler.

übüvvet

• (Eb. den) Babalık, atalık.

übüvveten

• Babalık sıfatıyla. Atalık cihetiyle.

udal

• Katı, şiddetli.
• Pek zor.
• Ağır hastalık.

urret

• Uyuz hastalığı.

üsbu'i / üsbû'î / اسبوعى

• Haftalık. (Arapça)

üsbui / üsbuî

• (Üsbuiyye) Haftalık.

üstadi / üstadî / üstâdî / استادی

• Üstadlık, ustalık. (Farsça)

• Ustalık. (Farsça)
• Üstatlık. (Farsça)

utaş

• İnsana ârız olan bir hastalıktır ve hasta insanın yüreği yanar, suyu içer, yine kanmaz.

vakt-i tefrih

• Tıb: Çiçek hastalığı aşısının yapılmasından te'sirini gösterinceye kadar geçen zaman.

valice

• İnsanı şiddetle tutan bir hastalık.

vasab

• (Çoğulu: Evsâb) Hastalık. Ağrı.

vasıta / vâsıta

• İki şeyi birbirine ulaştıran.
• Aracı. Arada bulunan. Vasıtalık eden.

veba / vebâ

• Bulaşıcı hastalık.

• Salgın bir hastalık. Taun.

• Bir salgın hastalık.

vikaye

• Koruma. Koruyuculuk. Sahib olma. Arka çıkma. Kayırma.
• Tıb: Herhangi bir hastalık için önleyici tedbir alma.

vitamin

• Vücudda yokluğu bazı hastalıklara yol açan ve taze yiyeceklerde ve bazı meyvalarda bulunan organik madde. A, B, C, D, E gibi remizlerle gösterilen çeşitleri vardır. (Fransızca)

ye'cüc ve me'cüc

• Kur'ân-ı Kerimde bahsi geçen ve ortalığı fitne, fesat ve anarşiye boğacak olan kavimler, anarşist topluluk.

• Kısa boylu olacakları söylenen ve Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçen ve ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin ismi.

• Kur'ân-ı Kerim'de bahse konu edilen ve kısa boylu olacakları söylenen, ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin adı.

ye'cüc-me'cüc

• Kur'ân-ı Kerimde bahsi geçen, ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin ismi.

yerekan

• Sarılık hastalığı.
• Ekin âfetlerinden bir âfet.

yetim-i ebu talib

• Ebu Talib'in Yetimi.

za

• Zı harfinin bir adı. "Zâ-yı mu'ceme" de denir. Noktalı olduğundan dolayı " : tı" harfinden ayırdetmek için bu isim verilmiştir.

zaaf-ı asab / zaaf-ı âsâb

• Sinirlerin zayıflığı, hastalığı.

zabzab

• Men'etmek, engel olmak.
• Ayıp.
• Zahmet. Maraz, hastalık.

zahk

• Hastalıktan dolayı tilkinin tüyü dökülüp derisi açılması.

zat-ı rezzak-ı şafi / zât-ı rezzâk-ı şâfî

• Bütün canlıların rızkını veren ve hastalıklara Şifâ veren Zât, Allah.

zeberdesti / zeberdestî

• Maharetlilik, ustalık. (Farsça)
• El üstünlüğü, üstünlük, galibiyet. (Farsça)

zemane

• şimdiki zaman. (Farsça)
• Vakit, devir. (Farsça)
• Tâlih, baht, şans. (Farsça)