a'raş

• (Tekili: Arş) Tahtlar.
• Çatılar, damlar.

ahşab

• Kereste. Tahta. Ağaçtan yapılan bina.
• Ağaçtan olanlar.

amaç / âmâç

• Saban demiri. (Farsça)
• Hedef, nişan tahtası. (Farsça)

amac / âmâc / آماج

• Hedef. (Farsça)
• Nişan tahtası. (Farsça)

arş / عرش

• Bağ çardağı.
• Gölgelik.
• Kürsü, taht, yüce makam. En yüksek gök. Allahın kudret ve saltanatının tecelli yeri. (Arş kâinatı kaplar. Allah'ın kudreti ve ilmi de herşeyi kaplar.)
• Fevkiyyet, ulviyyet.
• Arş-ı Alâ, Arş-ı Rahman, Arş-ı İlâhi, Arş-ı Yezdan, Felek-i Eflâk

• Taht, yüce makam; Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

• Taht.
• Dokuzuncu gök.
• Çardak.
• Cenab-ı Hakk'ın kudret ve azametinin tecelli ettiği yer.

• Gök. (Arapça)
• Taht. (Arapça)
• Çardak. (Arapça)

arş-ı kanaat

• Kanaatin arşı, tahtı.

arş-ı marifet-i rabbaniye / arş-ı marifet-i rabbâniye

• Rabbimizi tanıtan bilgi arşı, tahtı.

astane

• Eşik, atebe. (Farsça)
• Paytaht. (Farsça)
• Mânevi büyüklerin kabri. (Farsça)
• Büyük tekke. (Farsça)
• Merkez. (Osmanlı İmparatorluğunun merkezi olması münasebetiyle İstanbul manasına da gelir.) (Farsça)

avend

• Sicim, ip. (Farsça)
• Senet, delil. (Farsça)
• Kapkacak. (Farsça)
• Taht, yüksek mertebe. (Farsça)
• Satranç oyunu. (Farsça)
• Evvel, önce, ilk. (Farsça)

aziş

• Talaş, yonga, ağaç ve tahta kırığı. (Farsça)
• Eşik tahtası. (Farsça)

babur

• (Zahirüddin Muhammed) Hindistan'da büyük Müslüman Türk devletinin kurucusu ve Timur'un beşinci göbekten torunudur. Fergana Emiri olan babası Ömer Şeyh'in ölümünden sonra tahta geçmiştir. (1494)

bağdadi / bağdadî

• Bağdad şehrine mensub. Bağdad ahalisinden olan. Bağdadlı.
• Dar, ensiz tahta pervazlarından yapılmış ve üstü sıvanmış bölme veya tavan.

bakka

• Sivrisinek.
• Tahtabiti.

başkent

• Başşehir. Bir devletin idare merkezi olan şehir. Devlet merkezi. Payitaht. (Türkçe)

berbar

• Evin dam kısmında bulunan oda. (Farsça)
• Çardak. (Farsça)
• Kemeriye. (Farsça)
• Tahtaboş. Damın düz bir kısmı ki, en çok çamaşır sermeye yarar ve çinko ile döşelidir. (Farsça)

bergaş

• (Çoğulu: Berâgiş) Sivrisinek.
• Tahta biti.

bevaşe

• Çiftçilerin harman savurmakda kullandıkları çatal şeklindeki tahta kürek, yaba.

calis

• (Çoğulu: Cüllâs) Oturan, oturucu, cülûs eden. Tahta çıkan.

çarmih / çârmîh

• Dört çivi. Birbiri üzerine dikey olarak konulmuş iki tahtadan meydana gelen, suçluları îdâm etmek için kullanılan haç şeklindeki darağacı. Bu cezâya çarptırılan kişi iki yana açılmış kollarından ve bağlanmış ayaklarından çivilenerek öldürülürdü.

cebir

• Zabtetmek. Zor. Kuvvet.
• Bir şeyi ıslah ve tamir etmek, düzeltmek.
• Bâtıl bir fırka.
• Mat: Harflerle yapılan hesab.
• Tıb: Fevkalâde ameliyat, kırık kemiği sarıp bütünlemek. Kırık veya çıkık uzva sarılan tahtalar.

cebire / cebîre

• Çıkık veya kırık olan bir uzva sarılan tahtalar.

• Kırık ve çıkığın iki yanına bağlanan tahtalar.

cebre

• Kemik sarmakta kullanılan ağaç.
• Tahta parçaları.

çenber

• Daire, def ve kalbur gibi şeylerin tahtadan olan dairesi. (Farsça)
• Fıçı ve tekerlek gibi şeylere takviye edip, dağılmalarını önlemek için etrafını çevirecek tarzda geçirilen demir veya tahta halka. (Farsça)
• Başa ve boyna bağlanan yemeni. (Farsça)
• Esirlik, bağlılık, kölelik. (Farsça)
• Geo: Bir düz (Farsça)

cirit

• Düşmana atılmak üzere yapılmış ucu demirli, sert tahtadan kısa mızrak. Sulh zamanlarında talim mahiyetinde yapılan karşılaşmalara cirit oyunu denirdi. Türklerin makbul bir sporu idi.

cıvata

• Arkası iri başlı ve ucu somun geçmek üzere yivli vida. Başlıca potrelleri, demir ve tahtaları birbirine bağlamaya yarar.

çub / çûb / چوب

• Sopa. (Farsça)
• Odun. (Farsça)
• Tahta. (Farsça)

cülus / cülûs / جلوس

• Oturuş. Oturma.
• Padişahın taht'a oturması.

• Tahta çıkma.

• Oturma. (Arapça)
• Tahta geçme. (Arapça)
• Cülûs etmek: Tahta geçmek. (Arapça)

cülus-u hümayun / cülus-u hümâyun / cülûs-u hümayun

• Padişahın taht'a oturma merâsimi.

• Padişahın tahta çıkışı.

cülusiyye / cülûsiyye / جلوسيه

• Taht'a çıkan hükümdarlar veya padişâhlar için yazılmış yazı veya söylenmiş şiir.
• Hükümdarın tahta çıktığı ilk gün verdiği bahşiş.

• Tahta çıkan hükümdarın dağıttığı bahşiş. (Arapça)
• Tahta çıkan hükümdar için yazılan şiir. (Arapça)

deskere

• Şehir ve kasaba, il ve ilçe. (Farsça)
• Hasta insan, eşya vs. taşımaya yarayan tahta. (Farsça)

dıram

• Ateşin alevlenmesi.
• Ateşin alevi.
• Odun parçası, tahta parçası (tezcek ateş tutuşup alevlenir.)

düsür

• (Tekili: Disar) Perçinler, halatlar, kenetler. Geminin tahtalarını birbirine bağlayan rabıtalar.

el-esirre

• Taht. Bilinen bir makam sandalyesi. Kürsü.

eraik

• (Tekili: Erike) Tahtlar. Koltuklar.

erike / erîke / اریكه

• Taht. Padişahın tahtı.
• Oturulacak yer. Koltuk.

• Koltuk, taht.

• Taht. (Arapça)

erike-ara / erike-ârâ

• Tahtı güzelleştiren, süsleyen (Padişah.) (Farsça)

erike-nişin

• Tahtta oturan. (Farsça)

erike-pira / erike-pirâ

• Tahtı süsleyen, pâdişah. (Farsça)

erre

• Tahta kesecek dişli âlet, bıçkı. (Küçüğüne verilen testere ismi bundan gelir.) (Farsça)

esirre

• Tahtlar, oturulacak yerler.
• Milletin belli başlı ileri gelenleri.

evrend

• Hile, aldatma, hud'a, oyun. (Farsça)
• Nam, şan, şeref. (Farsça)
• Serir, erike, taht. (Farsça)

evreng / اورنگ

• Taht, evrend. (Farsça)
• Şan, şeref, nâm. (Farsça)
• Zinet, süs. (Farsça)
• Akıl, irfan. (Farsça)
• Ağaç kurdu. (Farsça)
• Hoş hâllilik, hâlin hoşluğu. (Farsça)
• Hile, desise, hud'a, aldatma, oyun. (Farsça)
• Yakışıklılık. (Farsça)

• Taht. (Farsça)

evreng-nişin

• Tahtta oturan, hükümdar. (Farsça)

evreng-zib

• Tahtı süsleyen. Hükümdar, padişah. (Farsça)

ezmayiş

• Tahtadan yapılmış demir temrenli bir cins ok.

füsafis

• Keneye benzer murdar kokulu bir böcek.
• Tahta kurusu.

gasl

• Yıkamak, yıkanmak. Ölünün cenâze namazı kılınmadan ve kefenlenmeden önce teneşir tahtası üzerinde, ayakları kıbleye gelecek şekilde sırt üstü yatırıp, göbeğinden dizlerine kadar bir örtü ile kapatılarak yıkanması.

hait

• Bir yeri çevreleyen duvar. Tahta perde. Çit.

hal' / خلع

• Kaldırma. Kal' etme.
• Hükümdarı tahttan indirmek. Azletmek.
• Mansıb ve mesnetten ihraç etmek.
• Elbise gibi şeyleri soymak.
• Bir şeyi izâle edip ayırmak ve terketmek.
• Karısını boşamak. Evlâdını evlâdlıktan reddetmek.

• Tahttan indirme. (Arapça)
• Hal'edilmek: Tahttan indirilmek. (Arapça)
• Hal'etmek: Tahttan indirmek. (Arapça)

hal' edilme

• Hükümdarın tahttan indirilmesi.
• Boşanmış olmak.
• Kovulmuş olmak.

haşeb-pare

• Tahta parçası. Yonga. (Farsça)

hayzum

• (Çoğulu: Hayazim) Göğüs tahtası.

hazar

• Tahta ve kereste kesmeğe mahsus su ile işler büyük bıçkı.

hedef

• Gaye, nişan tahtası.

helali / helalî

• Bürüncük ve pamuk karışımından yapılan bir cins yeli bez.
• Yaldızlı bakırdan vaya tahtadan mahfazası olan eski sistem saat.
• Helâl ile alâkalı olan.

hevamm

• Böcekler, haşereler. Pire, tahta kurusu, bit, örümcek, yılan gibi, kışın gizlenip yazın meydana çıkan, insan ve hayvanın vücudundan beslenerek yaşayan, insana zararı dokunan (parazit yaşayan) küçük canlılır.

ibtida-i cülus

• Hükümdarlığın başlangıcı. Tahta çıkışın ilk zamanları.

iclas / iclâs

• Oturtmak. Tahta çıkartmak. Padişahı tahta oturtmak.

• Oturtma, tahta çıkarma.

ik'ad

• Bir hükümdarın tahta oturtulması. Oturtmak.

imparator

• Lât. Büyük kral. Birkaç devlete hükmünü geçiren büyük hükümdar. Tahta çıkan kadın olursa ona imparatoriçe denir.

irem

• Kurşun veya ok atılan nişan tahtası.

ıskarmoz

• Kayık ve sandallarda kürek takılmak üzere yan kenarlara dikine sokulmuş tahta çiviler.
• Bir cins küçük balık.

ışki / ışkî

• İki ucu saplı eğri bıçaktır ve deri ve tahta kazımakta kullanılır.

istanbul

• Türkiye'nin en büyük şehri ve Osmanlı İmparatorluğu'nun taht şehri (1453-1922). İslâm halifeliğinin son merkezi (1516-1924). Türklerden önce Bizans "Doğu Roma" İmparatorluğu'nun taht şehri idi (395-1453).
• İstanbul ismi, Rumca şehre veya şehirde demek olan (İstin polin) tabirinden gal

kafes

• Tel, ince demir veya ağaç çubuklarından yapılan ve içine kuş ve saire konulan şey.
• Dışardan içerisi görünmesin diye, ince tahta çubuklarından yapılıp harem pencerelerine takılan siper,
• Ahşap bir binanın kaplama ve sıvası olmaksızın direklerden ibaret taslağı.

kalafat

• Geminin tahtalarının aralıklarını üstüpü vs. ile doldurup üzerine zift sürme işi.
• Sahte süs, düzen.

kalem

• (Çoğulu: Aklâm) Kamış. Yazı için ucu inceltilen bir nevi ince ve sert kamış.
• Yazı yazmak için kullanılan her türlü âlet.
• İfâde. Üslub.
• Mâden, taş ve tahta üzerinde oymak için ucu sivri çelik âlet.
• İnce boya, fırçası.
• Yazı enva'ı.
• Resim. Nakış.<

kama

• İki tarafı keskin, ucu sivri ve enli bıçak.
• Duvara veya keresteye çakılan büyük tahta çivi.
• Ağaç, kütük ve sâireyi yarmak için kullanılan ucu ince, arka tarafı kalın ağaç veya demir takoz.

kecabe

• Devenin üstüne konan oturulacak bir çeşit tahtırevan. (Farsça)

kecave

• Deve üstüne konulan bir cins tahtlrevan. (Farsça)

kerevet

• Tahtadan yapılan ve üzerine yatak veya minder konularak yatmağa ve oturmağa yarayan yüksekçe yer.

küpeşte

• Geminin kenarlarındaki tahta siper.
• Parmaklığın üzerindeki düz ve kalın tahta.

kürsi / kürsî / كرسى

• Oturulacak yüksekçe yer. Câmilerde vâizin, medreselerde müderrisin oturduğu yer.
• Taht, serir. Erike. Koltuk.
• Kaide.
• Merkez.
• Vazife.
• Saltanat, kudret ve mülk.
• Başkent, hükümet merkezi.
• Mânevi makam.
• Arş'ın altına bir semâ tabakas

• Oturulacak yüksekçe yer, taht, makam.
• Arş-ı a'lâ'nın altında bulunan, yer ve gökleri kuşatan alan.

• Kürsü, taht. (Arapça)
• Başkent. (Arapça)

kürsi-i mualla / kürsî-i muallâ

• Yüce taht, saygı değer makam.

kürsi-nişin

• Tahtta oturan hükümdar, pâdişah. (Farsça)
• Vâli. (Farsça)
• Câmide vaaz eden. (Farsça)

kurzum

• Kavafların ve kunduracıların üzerinde gön ve sahtiyan kesip düzelttikleri yuvarlak tahtalar.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

lak

• Hakir, zelil, aşağı. (Farsça)
• Tahta kadeh. (Farsça)

lebh

• Bir büyük ağacın adı. (Bir kimse kabuğunu yarsa filhâl o kişiye uyuşukluk gelir; o ağaçtan tahtalar biçip gemi yaparlar. Rivâyet olunur ki, iki tahtasını birbirine bitiştirip bir yıl su içinde dursa ikisi bir olup yekpâre olur, Mısır'da yetişir. Ahter-i Kebir'den)

levh-i mahv, isbat

• Bir şeyin yıkılıp tekrar kuruluşunu gösteren mânevî levha, yaz boz tahtası.

levh-i mahv-isbat

• Bir şeyin yıkılıp tekrar kuruluşunu kaydeden mânevî levha, İlâhî kudretin yaz boz tahtası.

mahlu / mahlû / مخلوع

• Hal' edilmiş. Tahtından indirilmiş padişah.
• Reddedilmiş olan.

• Tahttan indirilmiş. (Arapça)

makar

• Oturulan, karar kılınan yer; merkez; pâyitaht.

makarr

• (Karar. dan) Karar yeri. Karargâh. Kararlı yer. Merkez. Pâyitaht.

• Durulan yer, karargâh,ocak, merkez, başkent, payitaht.

makarr-ı hükümet

• Hükümet merkezi. Pâyitaht.

makarr-ı idare

• İdare merkezi. Pâyitaht. Hükümet merkezi.

manken

• Elbiseleri prova veya teşhir etmek için terzilerin ve hazır elbise satıcılarının kullandığı tahtadan, kartondan, madenden vb. insan şekli. (Fransızca)

melaik

• (Tekili: Mil'aka) Tahta kaşıklar.

menahit

• (Tekili: Minhat) (Tahta veya taş) yontma âletleri.

mengene

• Tazyik veya sıkıştırma için kullanılan demir veya tahta âlet.

meşare

• Bostan. Tarla.
• Çiftçiler arasında meşhur olan tahta yer.

mi'zad

• Ağaç veya tahta budama bıçağı.
• Pazvant, kolçak.

mıhtat

• Cetvel tahtası.

mihtat

• Cetvel tahtası.

mil'aka

• (Çoğulu: Melâik) Tahta kaşık.

mil'aka-tıraş

• Tahta kaşık yapan. (Farsça)

minhat

• (Çoğulu: Menâhit) Dülger rendesi. Taş veya tahta yontmada kullanılan âlet.

miskab

• (Çoğulu: Mesâkıb) Mâden, kemik veya tahta gibi şeyleri delmekte kullanılan âlet, matkap.

müşebbek

• (Şebek. den) Ağ ve kafes gibi örülmüş olan. Küçük tahta parçalarından yapılan oymalı kafes.

na'l

• Nal. Ayağa giyilen tahta ayakkabı veya hayvanların ayağına çakılan demir.
• Oturulacak yerlerin en aşağısı.

necire

• Bulamaç aşı.
• Kızgın taş ile kızdırılmış su.
• Kârgir duvar.
• Tahtadan veya ağaçtan olan sofa.
• Çulhaların beze sürdükleri haşil.

nevcah

• Bir makama veya memuriyete yeni geçmiş olan. (Farsça)
• Tahta yeni oturmuş (padişah). (Farsça)

nişangah / nişangâh / نشانگاه

• Hedef yeri. Nişan tahtası. (Farsça)
• Silâh namlusunun üstünde bulunan, nişan almağa yarayan kısım. (Farsça)

• Nişan tahtası. (Farsça)

orhan gazi

• (Mi: 1288 - 1359) Osmanlı Devletinin kurucusu olan Babası Osman Gazi vefat edince (1326) Onun yerine tahta geçti. Onu yetiştiren, Hocası Şeyh Edebâli idi. Genç yaşta gazi akıncılar arasına karıştı, çok cesur ve atılgandı. Akıncı Gaziler onun oğlu Süleyman Paşa kumandasında Rumeli'ye geçtiler. Türbes

paşnin

• Ağaç ve tahta parçaları. (Farsça)

payitaht

• (Bak: Pâytaht)

paytaht

• (Pâyitaht) Merkez-i hükümet, başşehir, başkent. (Farsça)

pelme

• Yazı tahtası. (Farsça)

pervaz

• Kanat açmak, uçmak. Uçan, uçucu. (Farsça)
• Nur. (Farsça)
• Karargâh. (Farsça)
• Saçmak. (Farsça)
• Hücre. (Farsça)
• Saçak. (Farsça)
• Ayna. Dolap. (Farsça)
• İnce, uzun tahta. (Farsça)
• Uçan, uçucu gibi mânâlara gelerek birleşik kelimeler yapılır. (Farsça)

peyke

• Tahta sedir.

• Tahta sedir. (Farsça)

pute

• Silâh veya ok atışlarında dikilen nişan tahtası.
• İçinde mâden eritilen tava.

reff

• Elbise koymak için duvara çıkıntı yapmak veya duvara tahta çakmak. Raf.

rende

• Tahtaların yüzlerini pürüzlerden kurtarıp dümdüz etmek için marangozların kullandıkları âlet. (Farsça)
• Mutfakta peynir, soğan, havuç gibi şeyleri ufalamak için kullanılan tenekeden veya ona benzer maddelerden yapılan âlet. (Farsça)

röntgen

• Röntgen adında bir Alman âliminin 1896' da keşfettiği ışıklar. Bunlar gözle görülmediği halde fotoğraf camına tesir eder, vücuddan, tahta, kâğıt gibi maddelerden bu ışık geçebilir. Bazı hastalıkların teşhis ve tedavisinde de kullanılır.
• Vücuddaki iç uzuvların filmini çekmek.

rub'-ı daire / rub'-ı dâire

• Namaz vakitlerinin hesaplanmasında, yükseklik ölçülmesinde ve bâzı trigonometrik hesapların yapılmasında kullanılan el âleti. Bâzı geometrik şekillerden ibâret olup, dörtte bir dâire şeklinde tahta üzerine şekiller işlendiği için buna Rub'-ı dâire ta htası da denilmiştir.

safiha

• (Çoğulu: Safayih) Yüzün derisi.
• Kapı tahtası.
• Kâğıdın bir tarafı.
• Yassı ve düz nesne.
• Enli kılıç. (Bu mânâya C: Sıfâh)

sahib-i arş-ı azam / sahib-i arş-ı âzam

• Kâinatın payitahtı ve merkezi olan büyük Arşın sahibi.

sanduka

• Türbelerde mezarların üzerine tahtadan sandık şeklinde yapılan ve üstüne yeşil çuha örtülen yerin adıdır. Kadın sandukaları düz olduğu halde, erkek sandukalarının baş tarafına bir ağaç konarak üzerine kavuk, taç, sikke gibi sağlığında giydikleri başlık konurdu. Açık mezarlıklarda sandukalar taştan y

satranç

• 32 taşla, 64 haneli bir tahta üzerinde, iki kişi arasında muhakemeye dayanılarak oynanan ve meşru olmayan bir oyundur.

sehpa

• Küçük masa, idam tahtası.

şerca'

• Uzun tavil.
• Taht.
• Cenaze.

serir / serîr / سریر

• Tahta karyola.
• Üzerinde oturulan yüksekçe yer.
• Taht.

• Taht. Üzerinde oturulacak yüksek yer. Tahta karyola.

• Kürsü, taht.

• Taht. (Arapça)

serir-i hükümet

• Hükümet tahtı. Makam sandalyesi.

serir-i saltanat / serîr-i saltanat

• Saltanat tahtı; sultanlık makamı.

serir-nişin

• Tahtta oturan, padişah. (Farsça)

serirara

• (Serir-ârâ) Tahtı süsliyen. Tahtta oturan. Pâdişah. Hükümdar. Şah. (Farsça)

şicar

• Kapı ardına koyup sürgü olarak kullanılan ağaç.
• Kiremit tahtası altına konulup çakılan ağaç.
• Kapı ağacı.
• Deve alâmetlerinden bir alâmet.

sultan-ı mahlua / sultan-ı mahlûa

• Tahtından indirilmiş Sultan; İkinci Abdülhamid.

sürur / sürûr

• (Tekili: Serir) Tahtlar. Yatacak yerler.

• Sevinç, neşeli olmak.
• Tahtlar, yatacak yerler.

tac ü serir

• Taç ve (üzerine oturulan) taht.

tahli'

• (Hal'. dan) Söküp çıkarmak. Koparmak.
• Tahttan indirmek.

taht-ı ali / taht-ı âlî

• Yüce taht; büyük makam.

taht-ı belkıs

• Belkıs'ın tahtı. (Çok eski mecusi Yemen padişahlarından Şerahil'in kızı Belkıs, başka kardeşi olmadığından babasının yerine Yemen'e hükümdar olmuş idi. Sonra Süleyman Aleyhisselâm ile evlendi. Onun mu'cizeleriyle imana geldi.) Bak: Hüdhüd, Süleyman (A.S.)

taht-ı hakikat

• Hakikat taht'ı (hakikat, padişahın oturduğu taht'a benzetilmiş).

taht-ı mukaddes

• Kutsal taht, makam.

taht-ı saltanat

• Egemenlik tahtı.

taht-nişin

• Taht'a oturan. Hükümdar. Padişah.

tahte / تخته

• Tahta. (Farsça)

• Tahta. (Farsça)

tahtelhıfz

• (Taht-el hıfz) Muhafaza altında.

tahtessera

• (Taht-es serâ) Toprak altı.

tahtgah / tahtgâh

• Başşehir, başkent. (Farsça)
• Taht yeri. (Farsça)

tahtie

• Bir kimseyi veya bir şeyi hatalı görmek, hata isnad etmek, yanıltmak. "Bu hatadır" diye iddia etmek.
• Ist: "Mezhebim haktır, hata ihtimali var. Başka mezheb hatadır, savaba ihtimal var" diyenler ki, bu hatalı anlayışa izafeten "Tahtie" denmiştir.

tahtieci

• "Doğru bir tanedir, fazla olmaz" diyerek muhataplarının görüşlerini hatâlı bulan kimselere metodoloji ilminde Tahtieci denir.

tahtnişin / تخت نشين

• Tahta oturan.

• Tahtta oturan, hükümdar. (Farsça)

tanbur

• Klâsik Türk müziğinin başlıca çalgılarından biri olan, yay veya mızrapla çalınan, uzun saplı, telli tahta çalgı.

teneşir

• Serîr; ölünün yıkandığı masa şeklindeki dört ayaklı uzun tahta zemin.

terbi' / terbî'

• Dörtleme, yâni cenâzenin omuz üzerinde tabutun tahta kolundan el ile tutarak dört kişinin taşıması.
• Mezârı düz yapmak.

terkib-i mezci / terkib-i mezcî

• İki veya daha fazla kelimeden meydana gelen ve bir isme delâlet eden isim. " Baalbek, Kırıkkale, Tahtakurusu" kelimelerinde olduğu gibi.

tezekkür-i mevt

• Ölümü hatırlamak. İnsanın kendini ölmüş, teneşir tahtası üzerinde yıkanmış, kefene sarılmış ve tabuta konulmuş ve mezâra gömülmüş olarak düşünmesi.

üsküffe

• Eşik tahtası.