abile / âbile / آبله

• Su üzerindeki kabarcık. (Farsça)
• Sivilce. Çıban. (Farsça)

• Su çiçeği. (Farsça)
• Sivilce. (Farsça)
• Su kabarcığı. (Farsça)

akıntı

• Bir sıvı cismin mütemadiyen hareketi, akış.
• Nehir veya deniz suyunun bir tarafa doğru cereyanı.
• Bazı hastalıklarda vücuttaki bir delikten cerahat akması.

alaka

• "Alak"dan yapışkan sıvı, embriyo.

aldehit

• Lât. Kim:Alkol veya asitlerden elde edilen kimyevi bir sıvı.

alkol / mey

• Mayalanmış içkilerin damıtılmasıyla elde edilen sıvı madde. (Fransızca)

ampul

• İçinde elektrik akımı yardımıyla ışık vermeye yarayan bir iletken bulunan, havası boşaltılmış olan cam şişe. (Fransızca)
• İçinde sıvı ilâç bulunan, ağzı kızdırılarak kapatılmış küçük şişe. (Fransızca)

areometre

• yun. Sıvıların yoğunluk derecesini ölçmeye yarayan âlet. Arşimet'in keşfettiği kanuna istinad edilerek yapılan bu alet, içi boş cam bir silindir ile bunun üst kısmındaki dereceli bir çubuktan ibarettir.

balu / bâlû

• Ana baba bir olan kardeş. (Farsça)
• Siğil, sivilce. (Farsça)

başıbozuk

• Bir harp çıktığında orduya süvari veya piyade olarak katılan gönüllü asker. Başıbozuk tâbiri, gelişigüzel ve intizamsız idare tarzına da alem olmuştur. Bir zamanlar bu tâbir, asker olmayan siviller için de kullanılmıştır. (Türkçe)

• Askerlerin arasına katılmış sivil savaşçı.

bece

• Çıban, arpacık, sivilce.

besr

• (Besere) (Çoğulu: Besûr) Vücutta çıkan bir çeşit ufak sivilce.

besur / besûr

• (Tekili: Besr) Siğiller, sivilceler, küçük çıbanlar.

bisr

• Vücudu sivilceli olan kişi.

bisre

• Sivilce, siğil.

bitüm

• Yerin altında bulunup sıvı ve sarımtırak veyahut katı ve kara bir durum ve renkte olan maddedir ki, asfalt yol yapılırken kullanılır.

cery

• Suyun ve diğer sıvıların akması. Cereyan.

ciraye

• Suyun ve diğer sıvıların durmadan akıp gitmeleri.

dagiga / dagîga

• Sıvı hamur.

damacana

• Su veya başka sıvıları taşımaya mahsus dar ağızlı, şişkin gövdeli çoğu hasırla sarılı veya sepetli büyük şişe.

davita

• Havuzun dibinde olan balçık.
• Çöküklük.
• Suyu çok olduğundan elde durmayan sıvı hamur.

dekele

• Sıvı balçık. Kuvvetleriyle gururlanıp sultanın emrine uymayan kavim.

dırga

• Sıvı, balçık.

ejah

• Vücutta ve bilhassa ellerde çıkan ufak urlar, siğil, sivilce. (Farsça)

enbeste

• Koyulaşmış, katılaşmış, sıvılığını kaybetmiş. (Farsça)
• Uyuşmuş, miskinleşmiş insan. (Farsça)

esans

• Çeşitli yollarla bitkilerden elde edilen veya suni olarak yapılan, kokulu ve uçucu sıvı.

faziz / fazîz

• Meni denilen sıvı.

gargara

• Suyu, içilen ilâcı veya başka bir sıvıyı, boğazda oynatıp çalkalama.
• Tavuk ve güvercinin ötmesi.
• Can boğaza gelip tereddüt etmek.
• Çömleğin kaynayıp fıkırdaması.
• Çoban koyuna haykırıp çağırması.

gayriresmi / gayriresmî

• Resmî olmayan, sivil.

habbül büluğ

• (Habb-ül büluğ) Erginlik çağındaki erkek ve kız çocukların yüzlerinde ve alınlarında çıkan sivilceler.

habbülbüluğ / habbülbülûğ / حب البلوغ

• Ergenlik sivilcesi. (Arapça)

hacegan / hâcegân

• (Tekili: Hâce) Hocalar. (Farsça)
• Eskiden yüzbaşı rütbesi karşılığında sivil rütbe. (Farsça)
• Bâb-ı Âli kalemleri efendilerinden hususi bir rütbe taşıyan adam. (Farsça)

hasr

• Göz kapağında sivilce çıkmak.

hassas bölgeler

• Sivil savunmada düşmanın hedef tutacağı bölgeler. Her hassas bölgenin ehemmiyeti aynı değildir. Hava savunması bakımından eldeki imkanlar ve hassas bölgeler arasında öncelik tesbitine ihtiyaç vardır. Hassas bölgeler, sırasıyla:1) Atomik vurucu üslerin bulunduğu bölgeler.2) Yüzeyden yüzeye füze üsler (Türkçe)

havz

• Sıvı maddelerin toplandığı yer, büyük su birikintisi, göl.

huni

• yun. Dar ağızlı kaplara sıvı dökmeye yarayan; ve yukarı kısmı genişçe, aşağı kısmı dar olan âlet.

ibrik / ibrîk / ابریق

• İbrik, ıbrık, su, şarap gibi sıvı konulan kap. (Arapça)

inebe

• Üzüm tanesi.
• Tıb: Göz kenarında çıkan sivilce, arpacık.

infirag-ı cüz'i / infirag-ı cüz'î

• Bir sıvının kısmen boşaltılması.

insilal

• Gizlice savuma, sıvışma, sıyrılma.

işba'

• Doyurmak, açlığı gidermek. Doymak.
• Fiz: Bir sıvının içinde, belli bir cisimden eriyebilecek en çok miktarın erimiş bulunması.
• Edb: Arap nazmında, kafiye veya vezin zaruretinden dolayı kelimeye bir harf ilâve etme.

jeh

• Siğil, sivilce. (Farsça)

kamea

• (Çoğulu: Kamâ) Büyük gök sinek.
• Gözün kirpikleri diplerinde çıkan sivilceler.

kanata

• ing. Bol ağızlı su testisi.
• Sıvı koymaya mahsus kap.
• Bazan ölçü gibi de kullanılır.

kara'

• Deve yavrusunda çıkan beyaz bir sivilce ve kabarcık.
• Baştaki saçların hastalıktan dökülmesi.

keymus

• yun. Yiyecek ve içecek maddelerin midede hazmolunup erimesinden hâsıl olan bir sıvıdır ve kana karışır.

kis

• (Çoğulu: Ekyâs) Cepte taşınır küçük para kesesi.
• Rahimde döl yatağı.
• Bedendeki bâzı sıvıların toplandığı kese biçimindeki oyuklar.

komiser

• Emniyet teşkilâtının meslek dereceleri içinde yer alan ve en az lise tahsilini yapmış, polis enstitüsünün orta ve yüksek kısmını tamamlamış üniformalı veya sivil memur. (Fransızca)

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kütle-i azime-i mayia-i nariye / kütle-i azîme-i mâyia-i nâriye

• Sıvı haldeki büyük ateş kütlesi.

lav / lâv

• Yanardağların ve volkanların ağızlarından püsküren sıvı ateş.

lavanta

• Çeşitli çiçek ve bitkilerden alınan esanslarla yapılan güzel kokulu sıvı.

lenf

• (Lenfâ) Tıb: İnce damarların içinde dolaşan beyaz kan. Kanın esasını teşkil eden sıvı.
• Eski tıbba göre; ahlât-ı erbaa'dan birisi.

litre

• İtl. Akıcı maddelerin, sıvıların ölçü birimi.

madde-i mayia / madde-i mâyia

• Sıvı madde.

mayi / mâyi / mâyî / مایع

• Sıvı.

• Sıvı.

• Sıvı. (Arapça)

mayi' / mâyi' / مَايِعْ

• Sıvı, akıcı.

• Sıvı.

mayi-i nari / mâyi-i nârî

• Akıcı, sıvı ateş.

mayiiyyet / mâyiiyyet

• Mâyilik, akıcılık, sıvılık.

meni / menî

• Yerinden şehvetli (lezzetli) veya şehvetsiz olarak kopup, ayrılıp, erkekten koyu beyaz, kadından akıcı sarı olarak gelen sıvı.

mey'a

• (Mey'at) Yiğitlik başlangıcı.
• Atı koşuya alıştırmak.
• Erimiş sıvı madde.
• Yere dökülen bir sıvının akıp gitmesi.
• Bir şeyin ilk zamanı. Tâzelik vakti.

meziyy

• Mezi, idrardan önce gelen beyazımsı sıvı.

mezy

• Dokunma, bakma ve düşünme gibi sebeplerle erkekten gelen beyaz şeffâf sıvı.

mikyas-ül mayiat / mikyas-ül mâyiat

• Sıvıların yoğunluk derecesini ölçen âletin adı.

milis

• Sivil ordu.

münşif

• Su gibi sıvı şeyleri sünger gibi çeken.

mürekkeb

• Yazı için kullanılan sıvı.

mütebessir

• Sivilce çıkaran.

mütemeyyi'

• (Mey'. den) Mâyi haline gelen, sıvılaşan. Sulanıp akan.

nafata

• Vücutta çıkan sivilce veya kabarcık.

naka / nâka

• Dişi deve.
• Bir yıldızın ismi.
• Sivilce.

naki'

• Hurma veya kuru üzüm soğuk suda bırakılıp şekeri suya çıktıktan sonra süzülerek elde edilen sıvı.

natfe

• (Nıtfe) : Kabarcık.
• Ufacık sivilce.

nebiz

• Hurma veya kuru üzümü soğuk suda bırakıp, şekeri suya geçince, kaynayıncaya kadar ısıtıldıktan sonra soğuyunca süzülerek elde edilen sıvı.

necaset-i kalile

• Katı şeylerden ise miskalden; sıvı ise el ayası sahasından geniş olan necaset, namaza mânidir. Bu miktardan fazlası necaset-i galizadır.

nesis

• Bir sıvının sızıp kabından dışarı çıkması.

örfi idare / örfî idare

• (İdare-i örfî) Askerî kuvvete ihtiyacı gerektiren ve cemiyet hayatında zuhur eden müşkil hallerde vaktin icablarına göre ve vaziyet düzelinceye kadar sivil idare yerine askeri idare konması. Sıkı yönetim.

paşa

• Sivillerle askerlerin ileri gelenlerinin bir kısmına verilen resmi ünvandı. Osmanlıların ilk devirlerinde bu ünvan, hânedân mensublarıyla yalnız bir kısım idare adamlarına verilirken sonradan askeriden "mir-i liva" ve daha yüksek rütbede olanlarla; mülkiyeden vezir, beylerbeyi, mir-i miran ve mir-ül

peruş

• Küçük çıban, sivilce. (Farsça)

radga

• (Çoğulu: Radg-Ridag) Sulu ve sıvı balçık.

rahf

• Kaymak.
• Elde durmaz derecede sıvı olan hamur.

ratl / رطل

• (Ratıl) Eskiden kullanılan sıvı ölçüsü olup bâzı yerlerde yüzotuz dirhem sayılmıştır. Bâzen oniki kıyyedir. Kıyye kırk dirhemdir.

• Hemen hemen bir litrelik sıvı ölçeği. (Arapça)
• Kadeh. (Arapça)

rezag

• Sıvı balçık.
• İnce çamur.

sa'ran

• Koyunun memesinin etrafında olan ve memeye benzeyen sivilceler.

seyyal

• Akıcı şey, su gibi sıvı olup akan. Çokça akan su.
• Yer değiştiren her şey.

seyyale / seyyâle / سياله

• Akıntı. (Arapça)
• Sıvı. (Arapça)

sü'lul

• Meme başı.
• Vücutta meydana gelen siğil, sivilce.

tazyik

• Daraltmak, sıkıştırmak.
• İcbar etmek.
• Sıkıntı ve ızdırab vermek.
• Zorlama, baskı.
• Fiz: Bir kuvvet harcayarak yapılan basma veya itme işi. Basınç. Katı cisimler, üzerine konuldukları satıhlara; sıvılar, içinde bulundukları kabın hem dibine ve hem de yanlarına; ga

tebessür

• Sivilce çıkma.

tehvir

• Suyu veya diğer sıvıları döktürmek.

temeyyü

• Sıvılaşma.

• Sıvılaşma, sulanma.

temeyyü'

• Mâyi hâle gelme, sıvılaşma.

• Sulanma, sulu hâle gelme. Akma. Cıvıklaşma, sıvı hâle gelme.

temyi'

• (Mey'. den) Sıvılaştırma. Sıvı hale getirme.

terhis

• Askeri sivil, serbest hayata geçirmek. İzin ve ruhsat vermek. Serbest bırakmak.

termos

• yun. İçine konulan sıvının sıcaklık veya soğukluğunu uzun müddet muhafaza edebilen kap.

tıla'

• Sürülecek şey. Sürülecek merhem, yağ veya ilâç.
• Madeni parlatmakta kullanılan sıvı yaldız.
• Cilâ verecek boya.
• Diş sarılığı.
• Üzüm suyundan kaynatmak sebebiyle üçte birinden azı giden şarap.

uddet

• Gelecek zamanın hâdiseleri için, darlığa düşmemek için mal ve silâh gibi şeylerde hazırlık. Mühim levâzımat.
• İstidad.
• Gençlerin yüzlerinde çıkan sivilce.

ula

• Birinci, ilk, evvel.
• Eskiden vezirlikten sonra gelen sivil rütbe.

vahl

• Sıvı çamur. Balçık. Tîn-i rakik.

vedi / vedî

• İdrârdan sonra çıkan, yapışkan, beyaz ve bulanık koyu sıvı.

veriha

• Çok sıvı hamur.

zeveban etmek

• Fiz: Sıcaklığını artırarak bir cismin, katı hâlden sıvı hâline geçmesi. Erimiş olması.