akran

• (Tekili: Karin) Birbirlerine derece, sınıf, liyâkat ciheti ile benzeyenler. Mümâsil. Emsal.

alaka-i sınıfi / alâka-i sınıfî

• Sınıf bağı.

apulet

• Askerlerin, sınıf ve rütbelerine göre sırma, ipek veya yünden omuzlarına taktıkları saçak. (Fransızca)

argo

• Bir meslek veya topluluk sınıfı arasında kullanılan özel söz. (Fransızca)
• Mc: Serserilerin ve külhanbeylerin kullandığı söz veya deyim. (Fransızca)

aristokrat

• yun. Sınıf farkını kabul eden ülkelerde asil sayılan kimse. Asilzâde sınıfından olan.

asayiş

• Emniyet, güvenlik, korku ve endişeden uzak hâl. Kanun, nizam hakimiyeti. İnsan cemiyetlerinde iktidar, hâkimiyet, bir zümrenin, bir sınıfın elinde olmaktan kurtulamamasından ve bir kısım insanlarca yapılan, istedikleri zaman değiştirilen kanunlara diğer insanların saygısı temin edilemediğinden asayi (Farsça)

avadancı

• Tar: Osmanlı sarayında bir hademe sınıfı.

avam

• Halktan ilmi irfanı kıt olan kimse. Okuyup yazması az olan. Fakirler sınıfından.
• Tas : Hakikata tam erememiş, tevhidin derin hakikatlarından haberi olmayan.
• Halkın ekseriyeti.

bimare

• Hasta, alil. (Farsça)
• Muharebeler veya akınlar esnasında ele geçirilen kadın esirlerin ayrıldıkları sınıflardan birinin adı. (Farsça)

burjuva / بُورْژُووَه

• Orta halli olup, ne çok zengin ve ne de çok fakir olan halk. Eskiden Avrupa'da köylü ve asilzade olmayıp şehirde yaşayan halka denirdi. Kendi başına işi ve malı olan, ücretle çalışmayan, ferde bağlı iş hayatını güden sınıftan olan. (Fransızca)

• Servet ve mal birikimi yapanlar; zenginler sınıfı.

• Zengin sınıfı.

burjuvazi

• Burjuvaların meydana getirdiği içtimaî (sosyal) sınıf. Avrupa'da burjuvazi, ticaret ve sanayi ile zenginleşti. Soylular sınıfı ile mücadele ederek Fransız İhtilali ile iktidara geldi. İhtilalde işçilerin, köylülerin, fakir halk tabakalarının desteğini sağladı. Onlara eşitlik, hürriyet, adalet vaad e (Fransızca)

bürokrasi

• Hükûmet dairelerinde aşırı kırtasiyecilik, muamele çokluğu. İşlerin yürütülmesinde şekilciliğin ve idarî işlemlerin ağır basması hâli. Devlet görevlilerinden meydana gelen zümre veya sınıf. Memurlar sınıfı. Bürokrasi, her çeşit rejimde tahakküm vasıtası olmaktadır. Oysa İslâmiyet'te devlet makamları (Fransızca)

bürokrat

• Memur sınıfından olan. (Fransızca)
• Devlet işlerinde muamelelerde şekle aşırı ehemmiyet veren. (Fransızca)

cebeci

• Eski Osmanlı İmparatorluğunun ordusunun zırhlı sınıfına mensub nefer. (Farsça)

cinayet-i külliye-i daime

• Daimî olan kapsamlı cinayet; belli bir türü, sınıfı içine alan devamlı ve kapsamlı cinayet.

cuki / cûkî

• Hindistan'da yayılan ve bozuk bir yol olan Brahmanizmin, cûk denilen dört rûhânî sınıfından birine mensûb olan kimse. Hind kâfirlerinin dervişlerine verilen ad.

cumhur-u mü'minin / cumhur-u mü'minîn

• İmanlılar sınıfı.

cumhur-u muhaddisin / cumhur-u muhaddisîn

• Hadis alimleri sınıfı.

cumhur-u ulema / cumhur-u ulemâ

• Âlimler cemaatı. Âlimler sınıfı. (Bir fikre dâvet cumhur-u ulemânın kabulüne vâbestedir, yoksa dâvet bid'attır, reddedilir. Mek.)

derdar

• Servi ağacından bir sınıf.

dershane

• Sınıf, ders verilen yer, ders yeri. (Farsça)

devriy

• (Devriyye) Geceleri gezen kol takımı, gezici karakol.
• Bülbül, karatavuk, sığırcık ve bu gibi kuşların dahil olduğu sınıf.

devriyye

• Osmanlı İmparatorluğu devrinde ilmiye sınıfına mahsus bir pâye.

ecnas / ecnâs

• Cinsler; altında türlerin sıralandığı sınıflar.

enva-i kainat / enva-i kâinat

• Kâinatın nev'ileri (türleri, sınıfları).

esnaf / esnâf / اصناف / اَصْنَافْ

• Sınıflar. Sıralar. Türlüler, menbalar, menşe'ler, asıllar, esaslar.

• Sınıflar.

• Sınıflar, alım satımcı.

• Sınıflar. (Arapça)
• Esnaf. (Arapça)

• Sınıflar.

esnaf-ı mahlukat / esnâf-ı mahlûkat

• Yaratılmışların sınıfları, çeşitleri.

esnaf-ı masnuat

• San'atlı yaratılmış varlıkların sınıfları.

esnaf-ı salihin / esnaf-ı salihîn

• Salih kulların oluşturduğu sınıflar.

esnaf-ı tabiin / esnaf-ı tâbiîn

• Hz. Peygamberin (a.s.m.) ashabıyla görüşmüş, onlardan hadis dinlemiş, ders almış olanların oluşturduğu sınıflar.

eştat

• (Tekili: Şetit) Takımlar, fırkalar, bölümler. Esnaf, sınıflar. Çeşitler, cinsler, neviler.

favina / favîna

• Ud-us salib dedikleri nesne ki iki sınıftır; biri erkek olup uzundur, biri dişidir ki ondan kısa olur ve ikisi de kafasızdır.

fenn

• Hüner. Mârifet.
• San'at.
• Tecrübe.
• İlim.
• Nevi, sınıf, çeşit, tabaka.
• Türlü.
• Fizik, kimya, biyoloji, matematik ilimlerinin umumi adı.
• Tatbikat ve isbat ile meydana gelen ilim.
• Birisini muamelede aldatmak.
• Fend.
• Borç

fünun / fünûn

• Nev'iler, çeşitler, sınıflar, tabakalar.
• Hünerler, sanatlar, ilimler, fenler.

gayr-ı süfli / gayr-ı süflî

• Alçak olmayan; yüksek, zengin ve bilginler sınıfı.

gönder

• Tar: Seferde ordunun ve ileri gelen vezir ve diğer devlet ricalinin atlarına bakmak ve sair zamanlarda ise has ahır ve çayır hizmetlerinde kullanılmak üzere gayr-ı müslimlerden ve hasseten Bulgarlardan tertip edilmiş bir sınıf olan voynukların her mıntıkada iki, üçü ve dördü hakkında kullanı

hakimiyet-i nev'iye / hâkimiyet-i nev'iye

• Bir sınıfın üstün olduğu egemenlik.

haratin-i hassa / haratîn-i hassa

• Osmanlılar zamanında Topkapı Sarayı'ndaki bir sınıf san'atkârın adı idi. Bunlar demir ve ağaç eşyayı tesviye ederlerdi. Bugünkü tâbirle tornacı demekti. Bileziklerden çarklara ve silâh yivlerine kadar her çeşit şey yaparlardı.

havas / havâs

• Seçkinler sınıfı, zenginler.

havass / havâss

• (Tekili: Hâss - Hâssa) Hâslar. Hâssalar. Keyfiyetler. Hususlar.
• Dindarlık ve doğruluğu ile, ilmiyle âmil olup mâneviyat mertebelerinde yükselmekle makbul ve muteber olan zatlar.
• Zenginler sınıfı.
• Kur'anî ve manevî sırlara ve hususlara vâkıf bulunan, ilim, ibadet, tâat

havass-ı hümayun / havâss-ı hümayun

• Tar: Osmanlı İmparatorluğunun fütuhat devirlerinde (yükselme devri) fethedilen araziden devlet hazinesine ayrılan kısım. Her yer zaptedildikçe, arazi: timar, zeamet ve has namıyla üç sınıfa ayrılırdı. Meselâ 250 köyden müteşekkil bir sancağın 100-150 köyü ikişer üçer köy olarak 40-50 tımara ayrılır,

hayta

• Serseri, serkeş kimse.
• Ask: Osmanlılarda görevli bir sınıf askere verilen ad. Hayta birlikleri, üstün savaş kabiliyeti olan askerlerden kurulur, lüzumunda düşman topraklarına akın yapmak için de kullanılırdı. Sonraları düzenleri bozulduğunda eşkiyalığa başladılar; bundan dolayı "hayt

helva sohbetleri

• Eskiden kış mevsiminin başlıca eğlencelerinden biriydi. Bu eğlenceler, her sınıf halk arasında rağbetteydi. Devlet erkânı, vükelâ, zengin konak sahibleri ve orta halli halk kendi imkânları ölçüsünde helva sohbetleri düzenler, eş ve ahbabına ziyafetler verirdi. Vükelânın düzenlediği sohbetler tantana

hisarlı

• Hisarla çevrili yer.
• Hisarda oturan, kalede mukim.
• Ask: Sınırlarda bulunan şehir ve kalelerde topçuya ait hizmetlerde kullanılan bir sınıf asker. Bunlara İstanbul'dan gönderilen "topçuağası" kumanda ederdi. Hisarlılar, bölük ve ortalara ayrılmamıştı. Sayıları sınırlı ve sabit

hisse-i i'caziye / hisse-i i'câziye

• Farklı sınıflara tesir eden mu'cizenin, her sınıfta ayrı ayrı görülen hissesi.

ibka / ibkâ / ابقا

• Bâkileştirmek. Devamlı etmek. Azletmeyip yerinde bırakmak. Yerinde devamlı etmek.
• Tayinleri her sene, bir sene müddetle yapılan memurlardan bu müddet bitmeden evvel hizmetleri beğenilenlerin yeniden bir sene için yerlerinde kalmalarına müsaade edilmesi.
• Mc: Sınıfta bırakmak.<

• Devamlılık kazandırma. (Arapça)
• Sınıfta bırakma. (Arapça)
• İbkâ etmek: Devamlılık kazandırmak, yaşatmak. (Arapça)

ilmiye rütbeleri

• İlmiye denilen ulema sınıfına mahsus rütbeler. Rütbeler, aşağıdan üste doğru şöyle idi: Müderrislik, kibar-ı müderrisîn, mahreç mevleviyeti, bilâd-ı hamse mevleviyeti, Haremeyn-iş şerifeyn mevleviyeti, İstanbul kadılığı, Anadolu ve Rumeli kazaskerliği.

istatistik

• Hüküm çıkarmak için bilgi toplama ve sınıflandırma ilmi.

istihkam / istihkâm

• Sağlamlık. Metin olmak. Kuvvetli ve dayanıklı olmak.
• Askerlikte: Düşmana karşı, hücumlarını savmak için hazırlanmış bulunan siper, askeri yapılar. İstihkâm işi ile uğraşan asker sınıfı.
• Kuvvet ve metanet vermek.

kabil

• Gibi, türlü, biraz evvel, az önce. Aşikâr. İleri gelen. Kabul eden.
• Sınıf, nevi, soy.
• Kefil.
• Birbirine muhalif kavimden üç beş kişi.

kavanin-i külliye / kavânin-i külliye

• Türleri, sınıfları içine alan, kapsamlı kanunlar.

kazak

• Her kavmin askerliğe, akın ve çapula ayrılmış efradı.
• Çarlık Rusyasında ayrıca bir sınıf teşkil eden sipahiye benzer süvari askeri.

kazaskerler

• Osmanlı Devletinde ilmiye sınıfının en yüksek mertebesinde bulunan devlet görevlileri; askerî kadılar.

keysaniyye

• Revâfiz tâifesinden bir sınıf.

komünizm

• Komünizm (Latince kökenli communis - ortak, evrensel); üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. (Fransızca)

külli kaide / küllî kaide

• Belli bir sınıf veya türe ait genel kanun ve kural.

külliye ise

• Kapsamlı ve genel ise; hüküm bir sınıf veya türün bütün fertlerini kapsıyor ise.

mekatib-i rüşdiyye / mekâtib-i rüşdiyye

• Orta mekteb derecesinde ve altı sınıflık olan Osmanlı Devleti devrindeki mektebler.

mevki'

• Yer.
• Sınıflandırılmış yerlerden her biri.
• Vapur, tren gibi yerlerde sınıflandırılmış, değeri yüksek olan yer.
• Bir şeyin bulunduğu veya vukua geldiği yer.

mevleviyyet

• Mevlevilik. Mevlevi tarikından olmak.
• Mollalık.
• Müderrislikten sonra gelen ilmiye sınıfından oluş.
• Eyâlet kadılığı; yani, bir eyâletin bütün hukuki ve kazai işlerine bilfiil bakan kadı. "Mevâli" de denir.

millet

• Bir dinden olanların topluluğu. Din, dil ve târih beraberliği bulunan insan cemaatı. Sınıf. Topluluk.
• Bir sülâleden gelenlerin hepsi.
• Maddi, mânevi bir unsurdan sayılıp beraber yaşayanların hepsi.

mu'teberan

• (Tekili: Mu'teber) Şerefli, haysiyetli ve itibarlı kimseler.
• Bir yerin, bir mesleğin veya bir sınıfın ileri gelenleri. Hükmü geçip, inanılır olanlar.

müellefe-i kulub / müellefe-i kulûb

• Kalbleri İslâm'a ısındırılmak istenenler. Kalblerine îmân yerleştirilmesi istenilen veya yeni îmân etmiş müslümanlar ve kötülükleri önlemek istenilen bâzı kâfirler olup, zekât verilen sekiz sınıftan biri iken hazret-i Ebû Bekr zamânında kendilerine zekât verilmesinin nesh yâni hükmünün kaldırıldığı

mülkiye

• Memleket idaresi için çalışan daire veya bu daireye mensup olanlar.
• Asker olmayanlar.
• Şeriat âlimlerinin hâricindeki memurlar sınıfı.

mümessil / ممثل

• Temsilci. (Arapça)
• Sınıf temsilcisi. (Arapça)

münkatı'

• Kendilerine zekât verilen sınıflardan biri; cihâd ve hac yolunda muhtâc kalanlar.

müntesibin-i ilmiye / müntesibîn-i ilmiye

• İlimle meşgul olanlar, ilmiye sınıfı mensupları.

musannıf

• Herşeyi istediği surette ve mükemmel bir şekilde sınıflandıran, düzenleyen Allah.

musannif / مُصَنِّفْ

• Kitap tertip eden; sınıflandıran, yazar.

• Sınıflandıran. Kitab tertib eden. tasnif eden.

• Sınıflandıran, kitap yazan.

nev'

• Çeşit, sınıf, cins.
• Taleb etmek. Meyletmek, eğilmek. İki yana sallanmak.

nev-i muhtelifü'l-esnaf

• Farklı farklı sınıfları olan tür.

piyade / piyâde / پياده

• Narin yapılı bir çeşit kayık adıdır. Eskiden ekseriyetle İstanbul ve civarında kullanılan bu kayıklar, pek makbul gezinti vasıtası idi.
• Ask: Orduda tüfekle teçhiz edilmiş olan ve muharip sınıfların asli unsuru bulunan efrada da bu ad verilir. Yaya askeri.
• Yaya.

• Yaya, yürüyen. (Farsça)
• Askerlikte piyade sınıfy. (Farsça)
• Satranç taşlarından paytak. (Farsça)

rabıta-i dini ve sınıfi ve vatani / rabıta-i dinî ve sınıfî ve vatanî

• Din, sınıf ve vatan bağı.

rabıta-i dini ve vatani ve sınıfi / rabıta-i dinî ve vatanî ve sınıfî

• Din, vatan ve sınıf bağı.

rabıta-yı dini, vatani, sınıfi / rabıta-yı dinî, vatanî, sınıfî

• Din, vatan ve sınıf bağı.

ref'-i imtiyaz

• İmtiyazın, sınıflamanın kalkması. Aynı hakka sahip herkese aynı muâmele yapılması.

ruhban / ruhbân

• Evlenmeden bekâr yaşamayı tercih eden, dünyâdan yüz çevirip, insanlardan uzak yaşayan kimseler, râhibler. Hıristiyanlıkta sâdece ibâdetle meşgûl olan din adamları sınıfına verilen ad. Hıristiyan din adamları evlenmedikleri ve insanlardan uzak yaşadık ları için bu ad verilmiştir.

sebbahe

• Yüzücü kuşlar sınıfı.

sekban

• Köpek besleyicisi. (Farsça)
• Padişahın köpeklerini av yerine götüren seyman. (Farsça)
• Vaktiyle Yeniçeri Ordusunda bir asker sınıfının ismi. (Farsça)
• Köy düğününde silâhlı ve oyun yapan gençler kafilesi. (Türkçede seğmen denir.) (Farsça)

şeyhülislam / şeyhülislâm / شَيْخُ اْلاِسْلَامْ

• Din işlerine bakan ilmiye sınıfının başı.

silahşör

• Silahları karıştırıcı, silahlarla oynayıp uğraşıcı.
• Eski zamanda bir sınıf silahlı asker, hususiyle muhtelif silahları kullanmakta fevkalâde meleke ve maharet ile mümtaz olup, maiyyette istihdam olunanlara verilen addı. Yeniçeri Ocağı zâbitlerinin bir takımı hakkında da kullanılır bi

sınf / صنف

• Sınıf. (Arapça)

sınıfi / sınıfî

• Sınıfla alâkalı, kısıma ait.

sipahi

• Ask: Osmanlı askerlik teşkilâtında "Timar" namiyle öşür ve rüsumunu aldıkları araziye mukabil, harp zamanlarında kendi hayvanları ve kanunen götürmeğe mecbur oldukları silâhlı askerlerle birlikte sefere iştirak eden bir sınıf süvari askeri. Bunlar akıncılık, çapulculuk ve karakol hizmetlerini ifa ed

şirhar

• Tar: Acemiliğe alınmayan veya sayısı beşten az olan esirlerden bir kısmı. Pencik kanuni hükümlerine göre esirler: Şirhâr, beççe, gulamçe, gulâm, sakallı ve pir olmak üzere sınıflara ayrılır ve bu tertibe göre vergiye tâbi tutulurdu. Üç yaşına kadar olan çocuklara, süt emen mânâsına gelen şirhâr; üç (Farsça)

sunuf / sunûf / صنوف

• (Tekili: Sınıf) Sınıflar.
• Dereceler, mertebeler.
• Nikablar, yaşmaklar.
• Soylar, neviler.

• Sınıflar. (Arapça)

sunuf-i aliye / sunuf-i âliye

• Yüksek sınıflar.

tabaka / طبقه

• Kat. Katmer.
• Sınıf, topluluk.
• Sigara paketi.
• Bir veya iki yapraklı kâğıt.

• Kat. (Arapça)
• Katman. (Arapça)
• Sınıf. (Arapça)

tabaka-i ahar / tabaka-i âhar

• Diğer sınıflar.

tabaka-i beşer

• İnsanların ayrıldığı sınıfların her biri.

tabaka-i beşeriye

• İnsanların ayrıldığı sınıfların her biri.

tabaka-i fukara

• Fakirler sınıfı.

tabaka-i mahlukat / tabaka-i mahlûkat

• Yaratılanlar varlıkların bir sınıfı, bir tabakası.

tabaka-yı havas

• Seçkinler tabakası, aydınlar sınıfı.

tabakalar

• Sınıflar.

tabakat / tabakât / طبقات

• Katlar. (Arapça)
• Katmanlar. (Arapça)
• Sınıflar. (Arapça)

tabakat-ı beşeriye

• İnsan tabakaları, sınıfları.

tabakat-ı insaniye

• İnsanların sosyal sınıfları, dereceleri.

tabakat-ı kainat / tabakat-ı kâinat

• Kâinat tabakaları, yaratılmış sınıflar.

tabakat-ı meşhure / tabakât-ı meşhure

• Meşhur, bilinen sınıflar.

tabakat-ı mezkure / tabakat-ı mezkûre

• Adı geçen, ifade edilen tabakalar, sınıflar.

tabakat-ı mütedahile-i mütesafile / tabakât-ı mütedâhile-i mütesâfile

• İç içe ve alt alta olan katmanlar, sınıflar.

tabakat-ı nas / tabakat-ı nâs

• İnsan sınıfları.

tabakat-ı ulema

• Âlimler tabakası, âlimler sınıfı.

tabakatın musalahası / tabakatın musalâhası

• Toplumsal sınıfların barışı, barış içinde olması.

tafra

• Yukarıya sıçrama atlama.
• Yukarıdan atıp tutma.
• İlmiye sınıfında rütbe ve derece alma.

tahavvül-ü esnaf

• Sınıfların, çeşitlerin dönüşümü.

taife

• Hususi bir sınıf meydana getiren insanlar. Kavim, kabile. Takım.

taife-i ağniya

• Zenginler sınıfı, topluluğu.

taife-i fukara

• Fakirler sınıfı, yoksullar grubu.

taife-i ilmiye

• İlmiye sınıfı.

tasannuf

• Zorla yapılan sınıflandırma veya te'lif.

• Yapmacık sınıflandırma.

tasnif / tasnîf / تصنيف

• Sınıflandırma.

• Sınıf sınıf etme, sıralama.
• Kitap yazma.
• Sınıflama.

• Sınıflara ayırmak. Sınıflandırmak.
• Kitap yazmak. Kitap tertib etmek.

• Sınıflandırma, ayırma.

• Sınıflandırma. (Arapça)

tasnif buyurulan

• Sınıflandırılan.

tasnifat / tasnifât

• Sınıflandırmalar.

terfi' / terfî' / ترفيع

• Yükselme. Yukarı kaldırma. İ'lâ etme.
• Talebenin sınıf geçmesi.
• Rütbe alma. Rütbe verme.

• Yükseltme. (Arapça)
• Rütbesini yükseltme. (Arapça)
• Bir üst sınıfa geçme. (Arapça)
• Terfî' etmek: (Arapça)
• Yükselmek. (Arapça)
• Rütbesi yükselmek. (Arapça)
• Bir üst sınıfa geçme. (Arapça)

zevc

• Çift. İki şeyden meydana gelen.
• Sınıf, cins, nev'.
• Karı ve kocanın herbiri.
• Koca, eş.

zeybek

• Hafif silâhlarla donanmış ve asâyişi muhafazaya memur olan eski bir sınıf asker.