bain talak / bâin talak

• Boşamada kullanılan sözleri söyler söylemez, evliliği sona erdiren boşama.

abr

• Rüya tabir etmek. Düş yormak.
• Yaş akıtmak. Sudan veya başka yerden geçmek.
• Söylemeden bir şeyi düşünmek.

adye

• Koğuculuk, dedikoduculuk.
• Yalan söylemek.
• Sövmek.

afk

• Akılsız olmak. Sözünü tam söylememek.

aft

• Pelteklikten sözü zorlukla söylemek. Kekemelik.

amut

• Bir kimsenin peşinden ayıbını söylemek.

arz etme

• Söyleme, ifade etme.

arz eylemek

• Söylemek, ifade etmek.

arz-ı tahsin-i eser / arz-ı tahsîn-i eser

• Eseri beğendiğini arz etme, söyleme.

aşen

• Her nesnenin aslı ve kökü.
• Sözü kendi kanaatine göre söylemek.

att

• Sözü tekrar tekrar söylemek.

bast-ı mukaddemat

• Asıl maksada girmeden önce bir şeyler söyleme.

• Asıl konuya girmeden önce giriş cümlelerini söyleme.

batalet

• Avarelik. İşsizlik.
• Boş şeyler söylemek.
• Bahadırlık. Cesurluk. Cesâret.

bedahet

• Açıklık. Zâhir delil. Belli, açık, aşikâr.
• Birdenbire, hazırlıksız söz söyleme.
• Atın yürümesi.
• Her şeyin evveli, öncesi.

bedihe-gu / bedihe-gû

• Güzel ve hoş söz söyleyen. Tatlı söz söylemeye alışık olan kimse. (Farsça)

beht

• Yalan söylemek.
• Ansızın bir şeyi almak.
• Tenbellik galebe etmek.
• Şaşkınlık. Hayranlık.

behtere

• Yalan söyleme.

belagat / belâgat / بلاغت / بَلَاغَتْ

• Hitâbettiği kimselere göre uygun, tam yerinde, düzgün ve hakikatlı güzel söz söyleme san'atı. Muktezâ-yı hâle mutâbık söz söylemek.
• Belâgat, hem düzgün, hem yerinde söz söylemeyi öğreten ilmin de adı olur. Ve maani, beyan, bedi' diye üç kısma ayrılır. Bu gün Edebiyat denilen bilgiye,

• Kusursuz söz söyleme (Arapça)

• Hâle uygun söz söyleme.

belagat ü fesahat

• Tam yerinde açık ve güzel söz söyleme.

belağat-i ayet / belâğat-i âyet

• Âyetin belâğati; düzgün, kusursuz, yerinde ve halin ve makamın icabına göre söz söyleme.

beşk

• Yalan söylemek.
• İşleri yaramaz olmak.
• Deve, sür'atle gitmek.
• Elbise dikmek.

beyan

• İzah. Açıklama. Anlatma. Açık söyleme.
• Öğretme.
• Fesahat ve belâgat.
• Edb: Belâgat ilminin hakikat, mecaz, kinâye, teşbih, istiâre gibi bahislerini öğreten kısmı.
• Söz olsun, iş olsun; vukû' bulan şeyden murad ne olduğunu o şey ile alâkası ve münâsebeti bulunan b

beyan ilmi / beyân ilmi

• Düzgün ve yerinde söz söyleme yolunu öğreten belâgat ilminin teşbîh (benzetme), mecâz, kinâye gibi konularını anlatan ilim.

beyan-ı efkar / beyan-ı efkâr

• Fikirleri beyan etme, fikirleri söyleme.

birsam

• (Hallüsinasyon) Akıl hastalarının, gerçekten var olmayan bir şeyi varmış gibi yanlış idrak etmeleri halidir. Meselâ karınlarında veya başlarının içinde yılan bulunduğunu söylemeleri yahut bir canavarın ağzını açıp kendilerine baktığını söylemeleri birsam hâlini gösterir.

boşboğaz

• Yerli yersiz mutlaka bir şey söylemeden içi rahat etmiyen. Saklanması gereken şeyleri söyleyiveren, sır saklamayan. (Türkçe)

cehr

• Açıktan söyleme, açık olarak okuma.

• Görünmek, zâhir olmak.
• Açıktan ve yüksek sesle olan söylemek veya okumak.
• Tecvid'de: Harf hareke ile okunduğu zaman, mahreçte aralık kalmıyarak nefesin akmayıp, küllisi veya ekserisi hapsolmuş bir şekilde sesin çıkmasına denir.

• Açıktan söyleme.

cehri / cehrî

• Açıktan, alenî olarak, yüksek sesle söylemek, okumak.

cemceme

• Sözü gizli söyleme, harfleri tâne tâne söyleyip açık beyan edememe.

cemş

• Saçı yolmak veya traş etmek.
• Gizli ses.
• Parmaklarının uçları ile çekmek.
• Gazel söylemek.
• Oynaşmak.

cencene

• Sözü burun içinden söylemek, genizden konuşmak.

cesaret-i medeniye

• Her türlü baskılara karşı çekinmeden hakikatı söylemek. Müsbet harekette korkmamak. Haklı olduğu bir mes'elede korku göstermemek. İçtimai münasebetlerde girişkenlik.

ceşm

• Meşakkatli iş buyurmak, zor bir iş söylemek.

cihar

• (Cehr. den) Sesle, sadâ ile ve alenen söyleme ve okuma.

cühud

• Bilerek inkâr etmek. Bildiği hâlde yanlış söylemek.
• Peygamberimiz Resul-i Ekremi (A.S.M.) bildikleri ve mukaddes kitablarında O'nun evsâfını okudukları hâlde inkâr eden Yahudiler. (Türkçedeki "cıfıt" kelimesi bundan gelir.)
• Bir kimseyi bahil bulmak.

da'vet

• Çağırma. Ziyafet. Duâ.
• Bir fikri kabul ettirmek için deliller söylemek.

dahs

• Sözünü fesâhatle açık bir şekilde söylemek.

decl

• Örtmek.
• Devenin katranlanması.
• Karıştırmak, yalan söylemek. Hakkı bâtıl; bâtılı hak diye göstermek. Anarşi çıkarmak.
• Bâtılı hak gösteren.
• Mübâlâgalı fâili; Deccaldır.

dedikodu

• Bir müslümanın veya zımmînin (İslâm devletinin idâresi altında bulunan müslüman olmayan vatandaşın) ayıbını, onu kötülemek için arkasından söylemek.

dermeyan etmek

• Anlatmak, söylemek, iddia ve defi'de bulunmak. Beyân. İleri sürmek.

düstur-u belagat / düstûr-u belâgat / دُسْتُورُ بَلَاغَتْ

• Hâle uygun söz söyleme kaidesi.

ebhem

• Söz söylemeye muktedir olmayan. Konuşmaya iktidarı bulunmayan adam.

ebkar / ebkâr

• (Tekili: Bikr) Bekârlar.
• Mc: Evvelce kimsenin söylemediği sözler.

eblağ

• Yerinde adamına göre güzel söz söylemenin en üstünü.

edebiyat

• Düşünce, duygu veya herhangi bir hakikatı veya herhangi bir fikri yazı veya sözle, manzum veya nesir halinde güzel şekilde ifâde san'atı. Bu san'atla uğraşan ilim kolu.
• Edebiyata âit yazıları toplayan kitap.Edebiyatın sözlük anlamından biri de edebe, yani terbiyeye uygun söz söylemek

efk

• (Ufuk) Yalan söyleme.
• Kaçmak. Bir işten sapmak.

ehl-i şiir ve hitabet

• Şiir ve düzgün söz söyleme san'atıyla uğraşanlar.

erbab-ı belagat / erbab-ı belâgat

• Belagatçılar; sözü düzgün, kusursuz, hâlin ve makamın icabına göre söyleme san'atını bilenler.

eşdak

• Doğru konuşan. Yalan söylemeyen. Sâdık.
• Büyük ağızlı.

farz-ı ayn

• Herkesin yapmaya mecbur olduğu farz. Namaz kılmak, yalan söylememek, imân etmek, oruç tutmak gibi.

fasahat / fasâhat

• Güzel ve açık konuşma, uzdillilik, iyi söz söyleme kabiliyeti.

fasl-ı hitab / fasl-ı hitâb

• Kolay, açık ve anlaşılır söz söyleme.

fe'fe'

• Bir söz söylerken, dile "fe" harfi gelip, her kelimenin başına "fe" getirerek söylemek.

fecr

• Tan yerinin ağarması. Şafak. Sabah vakti, güneş doğmadan evvel şarkta hâsıl olan kızıllık.
• Bir şeyi genişçe ikiye ayırmak.
• Günah işlemek. Fücur ve fısk işlemek. Yalan söylemek.
• Tekzib eylemek.
• İsyan ve muhalefet eylemek.
• Haktan sapmak. Meyletmek.
• <

fenn-i belagat / fenn-i belâgat / فَنِّ بَلَاغَتْ

• Hâle uygun söz söyleme ilmi.

fenn-i meani / fenn-i meânî

• Güzel söz söylemeyi ve güzel yazmayı öğreten, edebiyatın bir şubesi.

fesahat / fesâhat

• Düzgün ve güzel söz söyleme.

firaş-ı sahih

• Fık: Nikâh ve mülk-i yemine müstenid bulunan istifraş. Mülk-i yemin, bir kimsenin temellükünde bulunan cariye demektir. Binaenaleyh bu iki şarta dayanan istifraştan, meydana gelecek çocuk, varis addolunur. Ancak, cariyeyi istifraşta husule gelen çocuğun kendisinden olduğunu müstefrişin söylemesi lâz

fusaha

• (Tekili: Fasih) Fasih kimseler. Güzel ve usule uygun konuşabilenler. Güzel söz söyleme kabiliyetinde olanlar.

gamgama

• Haykırma. Muharebe edenlerin bağırtısı.
• Kalb dinlendiğinde işitilen ses.
• Sözü, belirsiz söylemek.
• Kalbin bulunduğu yer.

gibet / gîbet

• Bir kimsenin, yüzüne karşı söylendiği zaman hoşlanmayacağı, kalbinin kırılacağı bir sözünü, hâlini veya hareketini, arkasından, bulunmadığı yerde söylemek, hareketiyle göstermek veya îmâ etmek. Dedi-kodu.

gına

• Zenginlik. Yeterlik.
• Tok gözlülük.
• Mülâki olmak. Bir kimseye dostluğunda devamlı olmak.
• Bıkma, usanç.
• Şarkı söylemek. Teganni etmek.

gıybet

• Arkadan çekiştirmek. Hazır olmayan birisinin aleyhine konuşmak. Birisinin gıyabında hoşuna gitmeyen bir şeyi söylemek.

• Kaybolma.
• Aleyhinde bulunma, arkasından söyleme, çekiştirme dedikodu yapma.

güfte

• Her hangi bir makama göre bestelenen manzume.
• Farsça "söylemek" demek olan "güften" mastarından gelen bu tabirin mânası, söylenmiş söz demektir.

gunne

• Genizden söylemek, sesi burnundan çıkarır gibi okumak. Burundan gelen ses. (Tecvidde harfin vasıflarındandır)

guyi / guyî

• Söyleyiş, söyleme. (Farsça)

hadb

• Vurmak, darb etmek.
• Deriyi etiyle ayırmak.
• Isırmak.
• Yalan söylemek.
• Uzunluk.

hadd-i kazf

• İffetli, temiz olan erkek veya kadına zinâ isnâd etmek (zinâ ettiğini söylemek) sebebiyle verilen cezâ.

haft

• Sâkin olmak.
• Sözü gizli söylemek.

hafz

• Aşırı olmama hali.
• Refah ve ferahlık. Huzur ve rahat.
• Yavaş yavaş mülayim yürüyüş, itidal. Alçak.
• Kelimenin son harfini esre, yâni "i" diye okumak.
• Sözü boğaz içinden söylemek.

halt / خَلْطْ

• Karıştırmak. Münasebetsiz söz söylemek. Bir şeyi bir şeye karıştırmak. Hatâ etmek.

• Karıştırma.
• Uygunsuz söz söyleme.

• Karıştırma, uygunsuz söz söyleme.

hamr

• Ekşi. Şarap. İçki olup sarhoşluk veren şey.
• Birine bâde içirmek.
• Bir hususu söylemeyip setreylemek. Ketmeylemek.

hanhana

• Sözü burun içinden söylemek. Hımhımlık.

hars

• Tahmin etmek.
• Yalan söylemek.
• Acıkmak.

heca

• (Hece) Dilin ve ağzın bir hareketi ile çıkan bir veya birkaç harf. Harflerin sesi. Harflerin seslendirilmesi.
• Elif-bâ sırasına göre dizili harfler. Bir sözü harfleri ile söylemek.
• Şekil. Kıyâfet.
• Yemek.
• Sükut etmek, susmak.

heft

• Hafiflik sebebiyle uçup dağılmak.
• Hafif mizaçlı olup, her dile geleni söylemek.
• Vurmak.

helc

• İtimat etmeyecek söz söylemek.

hem-dest-i vifak

• Bir fikir ve mes'elede anlaşarak elele vermek, hep birden aynı sözü söylemek.

hert

• Dokunaklı söyleme, iğneleyici bir şekilde konuşma.
• Yırtma.
• Dürtme.

herzehayi / herzehayî

• Mânâsız konuşma, saçmasapan söyleme. (Farsça)

hezec

• Gök gürültüsü.
• Güzel sesle şarkı söylemek.

hıffet

• Hafiflik; kolaylık; Arapça'da kural olarak teleffuzu dile ağır gelen lâfızların kurallar çerçevesinde düzenlenerek kolaylık sağlama; Meselâ, kàle fiilinin aslı 'kavele' dir. Ancak söylemesi dile ağır geldiği için 'vav' harfi 'elif'e çevrilerek kàle denmiştir.

hıfz-ül lisan

• Dili, günah ve lüzumsuz olan sözlerden korumak. Kötü ve fena sözlerden dilini muhafaza etmek. (İhtiyaçtan fazla söz söylememek mendubdur.)

hina / hîna

• Şarkı söyleme. (Farsça)

hıtab

• Sözü âşikâre ve yüzüne söylemek.
• Seninle gayrin arasında olan kelâm.

hitab / hitâb

• Söz söyleme. Topluluğa veya birisine karşı konuşma.

• Bir veya daha fazla kimselere söz söyleme, nutuk.

• Söyleme, buyurma.

hitab-ı am / hitab-ı âm

• Umuma hitap, bir topluluğa söyleme.

hitabet

• Düzgün ve güzel söz söyleme san'atı.

• Cemaate, topluluğa veya birisine karşı söz söylemek. Güzel ve faideli söz konuşmakla halka dinletmek. Güzel söz söyleme san'atı. Hutbe okuma. Nutuk irâdetmek.
• Man: Makbul ve zannî mukaddemelerden terekküb eden kıyas.

hunne

• Sözü burun içinden söylemek.

hunya / hunyâ

• Şarkı söyleme. (Farsça)

hurz

• Oranlamak, yâni tahminle bir şeyin miktarını söylemek.

hutbe

• İlâhi emir ve nehiyleri cemaate beyan ve ihtar etmek. Cuma veya bayram namazlarında müslümanlara hatibin İlâhi ve şer'i emirleri hatırlatan sözleri. (Hatib, bu hutbeyi söylemeye Halife veya İslâm Devlet Reisinden vazife ve salâhiyet almıştır.)

i'cam

• Harflere, yazıya nokta koymak.
• İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek.

i'caz

• Âciz bırakmak. Acze düşürmek, şaşırtmak.
• Edb: Mu'cize derecesinde düzgün ve icazlı söz söylemek. Benzerini yapmada herkesi acze düşürmek. Güzel söz söylemekte insanların muktedir olmadıkları derece.
• Mu'cizelik olan şey.

i'caz-ı belağat / i'câz-ı belâğat

• Güzel söz söylemedeki mu'cizelik.

i'tiraf

• (İtiraf) Kabahatini saklamamak. Suçunu söylemeği kabul etmek. Gizleyip söylemek istemediği şeyi açıklamak.

i'tiraf-ı cürm

• Maznunun yaptığı suçu söylemesi, itiraf etmesi.

i'tiraf-ı kusur

• Kusurunu söyleme, itiraf etme.

ibda'

• Cenab-ı Hakkın âletsiz, maddesiz, zamansız, mekânsız yaratması ve icâdı.
• Misli gelmemiş bir eser meydana koymak, icâd, ("İbda', ihdâs, ihtirâ, icâd, sun', halk, tekvin" kelimeleri birbirine yakın mânâdadırlar.)
• Edb: Geçmişte benzeri olmayan şiiri söylemek.

ibtişak

• Haysiyet ve nâmusa dokunma.
• Yalan söyleme.

ibza'

• Kötü söyleme, fena söyleme.

icaz / icâz / îcâz / ایجاز

• (İycâz) Edb: Az söyle çok şey anlatmak. Sözü muhtasar söylemek. Çok mânaya gelen kısa cümlenin hâli. Mâruf ve müteârif olan cümleden kısa bir cümle ile maksadı ifâde san'atı.Böyle sözlere mucez, veciz veya vecize denilir.

• Sözü kısa söyleme.
• Az sözle çok mânâ anlatma.

• Veciz anlatma, özlü söyleme. (Arapça)

icmali iman / icmalî iman

• İman esaslarını kısaca bilmek. Allah'a ve Peygamberine imân ettiğini söylemek ve tasdik etmek.

iddia

• Bir şeyin müsbet veya menfiliğini ısrarla söylemek. İleri sürülen fikir. Dâva etmek. Israr etmek. İnat etmek. Haklı veya haksız bir dâvaya kalkışmak.

ifade

• Anlatmak. Söylemek.
• Fayda vermek, fayda tutmak.

ifasa

• Yumuşak söylemek.
• Aşikâre söylemek. Açık açık konuşmak.

ifhaş

• (Fuhş. dan) Kötü ve fena söyleme.

ifrad

• Tek olarak söylemek.
• Ayırmak.
• Göndermek. Yollamak.

ifsah

• Fesahatla konuşmak. Açık ve düzgün söz söylemek.

iftilat

• Ansızın bir işe girişme.
• Hatıra gelivererek şiir veya söz söyleme.

iftinan

• Türlü türlü ve birbirini tutmayan düzensiz söz söyleme.
• Fitneye düşmek.
• Âşık olmak.

iftiraş

• İzine uyma.
• Namusa dokunur söz söyleme.
• Yayılma.
• Cima.
• Döşemek.

iglak

• Karıştırmak. Kapamak. Muğlak yapmak. Anlaşılmaz hâle koymak.
• Zorla iş yaptırmak.
• Edb: Sözü karışık ve anlaşılmaz surette söyleme.

iglaz

• (Galiz. den) Kaba ve fenâ söyleme.

iglazat

• (Tekili: İglaz) Kaba ve galiz söyleme.

igrad

• Yüksek ve güzel sesle şarkı söyleme.

ihale

• Bir işi birisinin üzerine bırakmak. Bir hâlden diğer hâle dönmek.
• Artırma veya eksiltmeye çıkarılan bir işi en münâsib bulunan bir istekliye vermek.
• Zayıf addetmek.
• Muhal söz söylemek.

ihfa

• Saklamak. Gizlemek. Ketmetmek. Gizlenilmek.
• Tecvidde: Harflerden birisini söylerken gizli ve zayıf söylemek.

ihlaf / ihlâf

• Sözden dönme, yalan söyleme.

ıhna'

• İfsad etmek, bozmak.
• Yaramaz söz söylemek.

ikrar / ikrâr / اِقْرَارْ

• Açıktan söylemek. Kabul ve tasdik etmek. Hakkı itiraf etmek. Karar vermek. Mukarrer kılmak.
• Fık: Bir kimseye diğerinin kendisinde olan hakkını haber vermek.

• Îmânını açıkça, dil ile söylemek.
• Bir kimsenin kendisiyle alâkalı olup, başkasına âit bulunan bir şeyi haber vermesi, îtirâf etmesi.

• Söyleme, dile getirme.

• Dil ile söyleme.

iksar-ı kelam / iksar-ı kelâm

• Çok söyleme, sözü uzatma, gevezelik etme.

iktidab

• Bir şeyi kendisi için kesmek.
• Henüz öğretilmemiş deveye binmek.
• İrticâlen söz söylemek.
• Edb: Şâir, kasidesinden teşbihi keserek maksadına, yani medhettiğinin medhine geçmek.

iktina'

• Künyelenme.
• Anlaşılmayacak şekilde söyleme.
• Gizlenme, saklanma.

iktirah

• (Çoğulu: İktirahat) (Karh. dan) Evvelden hazırlamadan düzgün bir şekilde ve içe doğduğu gibi (şiir veya nutuk) söyleme.

iktisas

• Birinin izinden, ardından gitmek.
• Kısas istemek. İntikam almak.
• Kıssa.
• Hikâyeyi veya bir haberi doğruca söylemek.

ıkval

• Bir kimsenin söylemediği bir sözü, söyledi diye iddia etmek.

ikval

• Bir kimsenin, söylemediği halde bir sözü söyledi diye iddia etme.

ila / îlâ

• Kocanın karısına dört ay veya daha çok zaman veya zaman söylemeyerek "Sana yaklaşmayacağım" diye yemîn etmesi.

ilas

• Kinâyeli ve iğneleyici sözler söyleme.

ilm-i belagat / ilm-i belâgat / ilm-i belâgât

• Edb: Güzel söz söyleme veya yazmayı öğreten ilim. Edebiyatın bir şubesi.

• Düzgün ve yerinde söz söyleme yolunu öğreten ilim.

iman / îmân

• İnanmak. "Allahü teâlâdan başka mâbud, ilâh olmadığına, Muhammed aleyhisselâmın O'nun kulu ve Resûlü olduğuna" ve O'nun Allahü teâlâdan getirdiklerine kalb ile inanıp dil ile söylemek.

imtisal

• Nümune kabul etme.
• Uymak. Ayrılmamak üzere inkıyad etme.
• Mesel ve kıssa söyleme.
• Bir şeyin suretine girme.
• Muvafakat ve mutabakat etme.
• Katili kısas etme.

insak

• (Nesak. dan) Düzenli yazı yazma.
• Kâfiyeli, secili ve akıcı bir tarzda söz söyleme.

insihal

• Düzgün söz söyleme.
• Kabuğu soyulma.

intak

• Edb: Söylemeğe kabiliyeti olmayanı söyletmek. Onun nâmına konuşmak. Nutka getirmek, söyletilmek. Dile getirmek.

• Nutka getirmek, söyleme yeteneği olmayanı söyletmek.

irab / îrâb

• Düzgün söz söyleme.

ırabet

• Yaramaz sözler söylemek, fuhşiyyat.

irad / îrâd / ایراد

• Varid kılmak. Getirmek. Söylemek.
• Gelir. Kazanç. Bir mal veya mülkün getirdiği kazanç.

• Söyleme, dile getirme.

• Getirme, söyleme. (Arapça)
• Gelir, kazanç. (Arapça)
• Suâl îrad edilmek: Soru yöneltmek. (Arapça)

irad-ı kelam / irad-ı kelâm

• Söz irad etme, söz söyleme.

irad-ı nutk

• Nutuk iradetme. Nutuk söyleme.

irha-i lisan

• Ağzına geleni söyleme.

irtical

• Hazır cevaplılık. Düşünmeden ve birdenbire açıkça güzel söz veya şiir söylemek.

irticalen / irticâlen

• Hazırlıksız söyleme.

irtikak

• Söz gücü olan kimsenin, söz söylemekten âciz kalması.

ishab

• Çok söylemek.
• Türlü şeylerden renk değiştirmek.
• Bir şeye fazla tama' etmek.
• Kuyu kazıp suyu bulamamak.
• Zehirlenme veya hastalıktan dolayı renk değişmesi.
• Kuzu, anasını emmek.
• Duvarı başı boş salıvermek.

israf-ı kelam / israf-ı kelâm

• Gereksiz söz söyleme.

istifham

• Sual sorup anlamak. Anlamak için sormak.
• Edb: Cevap istemek için değil, daha çok dikkati çekmek, hisleri kuvvetlerdirmek maksadıyla soru şeklinde söylemek san'atıdır. Şefkat, sevgi, hayret, kin ve nefret gibi duyguların te'siri altında vuku bulur.

istihdam

• Bir hizmette kullanmak, hizmete almak, hizmet ettirmek.
• Edb: Bir çok mânâsı olan bir kelimenin her mânâsına muvâfık kelime söylemek. Meselâ: "Avcınızın attığı da, sözleri de saçma idi" cümlesinde olduğu gibi.

istinad

• Dayanma. Güvenme.
• Sened veya delil söylemek, göstermek.

itale-i lisan / itale-i lisân / itâle-i lisân

• Dil uzatma, kötü şeyler söyleme.

• Dil uzatma, kötü şeyler söyleme, sövüp sayma.

itiraf / îtiraf / itirâf / اعتراف

• Kabahatını saklamamak, suçunu söylemeyi kabul etmek, açıklamak.

• Saklamayıp söyleme.

• Sakladığı şeyi söyleme. (Arapça)
• Hakkın verme. (Arapça)

ıtlak / ıtlâk

• Salıverme.
• Boşama.
• Soyutlama, söyleme, kullanma.

ıtlak-ı lisan

• Ağzına geleni söylemek. Çok serbest ve kolay konuşmak.

izah

• Açıklamak. Bir şeyi anlaşılır hâlde söylemek veya yazmak.

izhaf

• Yalan söyleme.
• Hıyanet etme, verdiği sözünü tutmama.
• Hayrette bırakma, şaşırtma.

izhar-ı hacet / izhar-ı hâcet

• İhtiyacını söyleme.

kale

• Söz söylemek.

kalen

• (A, uzun okunur) Söylemek suretiyle. Söyleyerek.

kali / kalî

• Dedikoducu, gıybet eden, çekiştirici.
• Söylemekle. Söylenmiş. Söz olarak. Söze dair ve müteallik.

karr

• Durma.
• Karar verme.
• Su dökmek.
• Kulağına söylemek.
• Mahfe.

karra

• Bir kimsenin kulağına söylemek.
• Soğuk su dökmek.

karz

• Borç, ödünç. Kesmek, kat'etmek.
• şiir söylemek.

katt

• Kuru yonca.
• Koğuculuk etmek, yalan söylemek, dedikodu yapmak.
• Zeytin yağını fesliğen ile kokutmak.

kaz'

• Kesmek.
• Kahretmek.
• Çiğnemek.
• Fuhşiyat söylemek. Sövmek.

kelam / kelâm

• Allahü teâlânın subûtî sıfatlarından. Cenâb-ı Hakk'ın, âlet, harf ve sese ihtiyaçtan münezzeh (uzak) olarak söylemesi.
• Îmân ve îtikâd bilgilerini delîlleri ile anlatan ilim.

kemal sıfatları / kemâl sıfatları

• Allahü teâlânın zâtında ve işlerinde hiçbir kusûr, karışıklık, değişiklik ve noksanlık olmadığını gösteren hayât (diri olmak), ilim (bilmek), sem' (işitmek), basar (görmek), kudret (gücü yetmek), irâde (istemek), kelâm (söylemek) ve tekvîn (yaratmak) sıfatları. Bunlara Subûtî, Hakîkî ve Kâmil sıfatl

ketm

• Saklamak. Gizlemek. Sır tutmak. Söylememek.

• Gizleme, sır tutma, söylememe.

ketmetmek

• Söylemeyerek gizlemek, üstünü örtmek.

kitab-ı belağat / kitab-ı belâğat

• Maksada ve hâle uygun söz söyleme kitabı.

kizb

• Yalan. Yalan söyleme. (Sıdkın zıddı)

küfr

• Allah'a inanmama ve ona ortak koşma.
• Dinsizlik, imansızlık, kâfirlik.
• Nankörlük.
• Kaba, ayıp söz söyleme, sövme.

küfr-i hükmi / küfr-i hükmî

• İslâmiyet'in îmânsızlık alâmeti dediği sözleri söylemek ve işleri yapmak.

kundak sokmak

• Mc: Ara bozacak bir söz söylemek veya böyle bir harekette bulunmak.
• Yangın çıkarmak.

kur'an-ı kerim / kur'ân-ı kerîm

• Allahü teâlânın Cebrâil aleyhisselâm vâsıtasıyla Muhammed aleyhisselâma yirmi üç senede Arabça olarak indirdiği, bize kadar ilk nâzil olduğu şekilde tevâtürle, yalan söylemeleri mümkün olmayan üstün vasıflı insanların bildirmeleri ile gelen ve mushaf larda yazılı olup, okunması ile ibâdet edilen, hi

lagm

• İnanmayacak söz söylemek.
• Bulaşmak.

lahn

• Güzel ve kaideli ses.
• Nağme.
• Kaideye uymayan yanlış okuyuş.
• Usulüne uygun okumak.
• Sadece muhatabın anlıyacağı şekilde remizle söz söylemek.
• Meyl.
• Fehmeylemek.
• Lisan.
• Lügat. Fetva. Mânâ. Mefhum.

lebbeyk

• Hac, umre veya her ikisini yapmak üzere niyyet ederken yâni ihrâma girerken başlayıp, Mina'da Cemre-i akabede (büyük cemrede) şeytan taşlanırken atılan ilk taşla söylemesi son bulan mübârek sözler: Lebbeyk Allahümme lebbeyk, lebbeyk lâ şerîke leke lebbeyk innelhamde venni'mete leke vel-mülke

leff ü neşr

• Edb: Bir yazı veya şiirde söz simetrisi yapma san'atıdır. Önce iki veya daha fazla kelimeyi sıralamak, sonra da onlarla alâkalı şeyleri söylemek. İki çeşidi vardır;1- Leff ü Neşr-i Müretteb (Düzenli leff ü neşir) : Birinci cümlede sıralanan kelimelerle ikinci cümlede söylenen kelimelerin aynı sırayı

levm

• Çekiştirmek. Birisinin yüzüne karşı kötü söz söylemek. Zemmetmek. Paylamak. Başa kakmak.

• Çekiştirme, kötü söyleme, kınama.

lisan-ı belagat / lisân-ı belâgat

• Düzgün, kusursuz, hâlin ve makamın icabına göre söz söyleme dili, üslûbu.

mahlasname

• Şiir söylemeye yeni başlayan bir şâire, usta şâir tarafından mahlas verildiğine dair yazılan manzume.

mahz-ı belagat / mahz-ı belâgat

• Her yönüyle belâgatlı olan, tam yerinde ve tam şartlara uygun söz söylemek.

makale

• Söylenen söz. Söyleme. Söyleyiş. Kelâm. Nutuk.
• Bir bahsin kaleme alınışı.

makmaka

• Sözü boğazı içinden söylemek.

mazz

• Gönlün gamdan ve tasadan yanması.
• İkrar etmek, kabul etmek, açıktan söylemek.

medh

• Övme, iyi taraflarını anlatma; bir kimse hakkında iyi şeyler söyleme.

• Birisinin iyiliğini, iyi vasıflarını söylemek. Övmek.

meyn

• (Çoğulu: Müyun) Yalan. Yalan söyleme.

meyş

• Halt etmek, karıştırmak.
• Koyun sütünü keçi sütüne karıştırmak.
• Yünü kıla karıştırmak.
• Sözün birazını söyleyip, bir kısmını söylememe.

mira'

• (Riya. dan) Riya etme, riyakârlık yapma.
• Başkasının sözüne itiraz edip mücâdele etme.
• İçindekinin aksini söyleme.

mübahe

• Yalan söylemek.

mübahele / mübâhele

• Lânetleşme. Dar anlamda hazret-i Îsâ'nın ilâh ve Allahü teâlânın oğlu olduğunu söylemekte ısrâr eden ve bu inanışlarının yanlış olduğunu kabûl etmeyen hıristiyanlara, Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem); "... Gelin oğullarımızı, oğullarınızı, kadınlarımızı, kadınlarınızı, bizleri ve

mübdi'

• Nümune ve benzeri yokken bir şeyi yeni olarak keşfeden. Benzeri görülmemiş bir iş veya eser ortaya koyan.
• Edb: Kimsenin söylemediği yeni bir şiir veya nesir söyleyen.

mugalata / mugâlata

• (Galat. dan) Karşısındakini yanıltmak için söz söylemek. Doğruya benzer yanlış sözler. Safsata. Hatalı ve yanlış söz. Demagoji.
• Man: Vehimlerden terekküb eden kıyastır.

• Yanıltmak için, yanıltacak yolda söz söyleme, demogoji.

• Yanıltıcı için söz söyleme.

• Safsata, demagoji; aldatmak maksadıyla yanıltıcı sözler söyleme.

• Hatâlı ve yanlış söz, karşısındakini yanıltmak için söz söylemek veya bu sûretle söylenen söz.

mühacene

• Kabahat, noksanlık, nâkıslık.
• Asılsızlık.
• Ayıplı söz söylemek.
• İlmi zâyi olmak.

muhadese

• (Hadis. den) Konuşma. Birbirine hikâye söyleme.

muhafete

• Söyleme, yavaş okuma.

muhakat

• Müşabehet eylemek. Bir kimseyi taklid etmek.
• Birbirine hikâye söylemek.

muhataba

• Birbirine söz söyleme, hitabetme.
• Mc: Çekişme.

muhazane

• Çocuklara şaşırtıp sevindirecek şeyler söylemek.

mükazebe / mükâzebe

• (Kizb. den) Karşılıklı olarak yalan söyleme.

mümalata / mümâlata

• Bir şâir bir mısra, başka bir şâir de diğer bir mısra söylemek üzere karşılıklı şiir söylemek.

• Karşılıklı şiir söyleme.

münagat

• Çocukları sevindirecek ve güldürecek söz söylemek.

münakaza

• İki sözün mânasının birbirine zıd olması.
• Bir sözü evvelce söylediği kelâma zıd ve muhâlif söylemek.

münaşede

• (Neşide. den) Karşılıklı neşide söyleme.

müşaare

• (Şiir. den) Karşılıklı olarak birbirine şiir söylemek. Şiir yarışı.

mutaraha

• Birbirine söz söyleme.

mütenafir

• Birbirinden nefret eden, ürken. Birbirini görmek istemeyen.
• Edb: Yanyana gelişleri ile söylemede zorluk çıkaran kelime veya harf.

müteremrim

• (Çoğulu: Müteremrimîn) Bir şey söyleyecekmiş gibi harekette bulunduğu halde söylemeyip susan.

muvarede

• (Çoğulu: Muvâredât) (Vürud. dan) Girip gelme.
• İki şâirin, birbirlerinden habersiz olarak, tesâdüfen aynı beyitleri söylemeleri.

müyun

• Yalanlar, uydurmalar. Yalan söylemeler.

na'naa

• Irak etmek, uzaklaştırmak.
• Hızlı konuşmak, tez tez söylemek.
• Katı deprenmek.
• Yemeğe nane koymak.

natıka

• (Nutk. dan) Düşünüp söylemek hassası. Fesahat ve belâgatta söyleme kuvveti. Talâkat-ı lisan, güzel konuşabilme kabiliyeti.

natıka-i cemiyet

• Cemiyetin nâtıkası, yâni: Söz söyleme kudreti.

natıkıyet

• Konuşma ve söz söyleme özelliği.

natıkıyyet

• Konuşmaklık, söz söylemeklik.

natnata

• Çok söylemek, çok konuşmak.
• Çekmek.

nazm / نظم

• Dizme. (Arapça)
• Düzenleme, tertip etme. (Arapça)
• Vezinli ve kafiyeli söz söyleme. (Arapça)

nebs

• Söylemek.

nefy-i mülk

• Bir malın başkasına ait olduğunu söyleme.

nehva

• Bir şey kasdetmek. Bir şey söylemeği istemek.
• Bir şey yapmağa evvelden hazırlanmak.

nemat-ı takrir

• Söyleme tarzı.

nükteguyi / nükteguyî

• Nükteli konuşma. Nükteli söz söyleme. (Farsça)

nutk

• (Nutuk) Söyleyiş, söyleme kabiliyeti, konuşma, hitabet.
• Dervişlerce büyüklerin manzum sözleri.

nutuk

• Nutk.
• Söz.
• Söyleyiş, söyleme yetkisi.

pot kırmak

• Farkında olmıyarak karşısındakine dokunacak söz söylemek.

refes

• (Rüfâs) Kinayesi icab eden şeyi açık söylemek.
• Kinâye olarak.
• Cimâ, nikâh.
• Fuhşiyyât.

refs

• Edeb hârici söz söyleme.
• Kadınlara lâf atma.

remz

• İşaret. İşaretle anlatmak.
• Güç anlaşılır.
• Gizli ve kapalı söyleme.

renim

• Türkü söylemek.

ruşen / rûşen / روشن

• Aydınlık. (Farsça)
• Açık, aşikar. (Farsça)
• Rûşen kılmak: Açıklamak, söylemek. (Farsça)

sada'

• Kasd ve teveccüh eyleme.
• Bir şeyi âşikâre söylemek.
• Mevkiine tevcih ve isabet ettirmek.
• Kat'etmek.
• İzhar ve beyan etmek.
• Yarık ve çatlak. Bir şeyi ikiye yarmak.

şahadet getirmek

• Kelime-i Şehadete inanıp onu söylemek. Bir Allah'tan başka ilâh olmadığına; Muhammed Aleyhissalâtü vesselâm'ın, Allah'ın Resulü olduğuna inanarak söylemek.

şahşah

• Sözü doğru olan, yalan söylemeyen.
• Gayretli, bahadır kimse.

saksaka

• Sığırcık kuşunun ötmesi.
• Çok söylemek, çok konuşmak.
• Serçenin terslemesi.

sarre

• Kapı, kalem ve semer cızıldaması.
• Çağırıp söylemek.
• Sayha, yüksek ses.

şatahat

• Mânevî sarhoşluk ve cezbe halindeyken şeriata aykırı söz söyleme.

sehb

• Sahra, çöl. Düz yer.
• Çok söylemek, çok konuşmak.

selaik

• (Tekili: Selika) Güzel söz söyleme ve yazma kabiliyetleri.

selata

• Kahır, galebe, hiddet.
• Kötü konuşan, gönül inciten, kalb kıran.
• Merhametsiz olmak.
• Acı söz söylemek.

selika

• Güzel söz söyleme ve yazma istidadı.

selk

• Bir yerden haber getirmek.
• Yumurtayı rafadan pişirmek. Bir kimseyi başı üstüne bırakmak.
• Katı ve sert söylemek.
• Çağırmak.

semer

• Geceleyin kıssa söylemek, hikâye anlatmak.

serd / سَرْدْ

• Söyleme.

• Sözü muttasıl ve güzel bir eda ile söylemek.
• Halkaları birbirine geçirmek.
• Delmek.
• Dikmek.
• Vurmak.

• Sözü peş peşe ve güzel bir edâ ile söyleme.

• Söz söyleme.

şetm

• Sövme, kötü söz söyleme.

sıddik / sıddîk

• Pek doğru, hiçbir zaman yalan söylemeyen, işinde ve sözünde doğru olan.
• Hazret-i Ebû Bekr'in lakabı.

sıddikiyet / sıddîkiyet

• Sadâkat ve doğrulukta en ileri oluş. Çok sâdık olma hâli. Velilik mertebesinin nihâyeti. Peygamberlik mertebesinin bidâyeti olan makam.
• Aşere-i Mübeşşere'nin birincisi ve ilk halife olan Hz. Ebubekir'in (R.A.) nâmı ve sıfatıdır.
• Çok doğru olup, hiç yalan söylememek.

sihr

• (Sihir) Büyü, gözbağıcılık, büyücülük, hilekârlık.
• Aldatmak.
• Haktan uzaklaşmak. Bâtıl şeyi hak diye göstermek.
• Lâtif ve dakik olan şey. Büyü kadar te'siri olan şey.
• Şiir ve güzel söz söyleme gibi, insanı meftun eden hüner.

şikayet / şikâyet

• Yakınma, derdini söyleme.

sünuh

• (Çoğulu: Sünuhat) Çok düşünmeden akla ve kalbe gelen mânâ.
• Zuhur etmek. Vaki olmak.
• Sözü kinâye ve târiz ile söylemek.
• Kolay olmak.
• Birini güçlüğe düşürmek.

ta'dad / ta'dâd

• Sayı saymak. Sayıp dökmek. Birer birer söylemek. Sıralamak.

• Sayma.
• Birer birer söyleme, sayıp dökme.

ta'n

• Hoş görmemek, kötülemek.
• Birisinin ayıp ve kusurlarını söylemek.
• Küfretmek.
• Muhalifin iddialarını çürütmek.

ta'riz

• Dokunaklı söz söylemek. Kapalıca yapılan sitem. Kinâye ile söylemek.

• Dokunaklı söz söylemek, kapalıca yapılan sitem, kinaye ile söylemek.

ta'yib

• Ayıplamak. Kötülüğünü söylemek.

ta'ziye

• Yeni ölen birisinin yakınlarının acısını paylaşır söz söylemek, teselli etmek. Baş sağlığı dilemek. "Allah sabr-ı cemil ihsan etsin" diye söylemek.

tabi'iyyeciler / tabî'iyyeciler

• Canlılarda ve cansızlardaki, akıllara hayret veren intizâmı (düzeni) ve incelikleri görerek, bir yaratanın varlığını söylemekle berâber; öldükten sonra tekrar dirilmeği, âhireti, Cennet'i ve Cehennem'i inkâr edenler (red edip, kabûl etmeyen, inanmaya nlar).

tafdil

• Bir şeyi üstün kılmak. Birisini ötekisinden mühim görmek.
• Gr: Bir şeyi "en üstün, daha üstün daha çok, en iyi, daha iyi" gibi mânâ ifâde etmesi için mukayese ve üstünlük gösteren ismini söylemek ki, buna "ism-i tafdil" denir. Ef'al () vezninde; efdal (daha faziletli), ekber; (en büyü

taganni / tagannî / تغنى

• (Gınâ. dan) Muhtaç olmamak.
• Kâfi bulmak.
• Zengin olmak.
• Şarkı söylemek. Bir ibareyi makamla okumak.
• Bir şâirin birisini medih veya hicvetmesi.

• Zenginlik. (Arapça)
• Makamına göre şarkı söyleme. (Arapça)
• Tagannî etmek: Şarkı söylemek. (Arapça)

tağannüm

• Şarkı vs. söylemek.

taglik

• (Çoğulu: Taglikat) (Galak. dan) Kapama, kapanılma.
• Kilitleme.
• Edb: Muğlak ve kapalı söz söyleme.

tagliz

• (Gılzet. den) Kabalaştırma. Kaba ve galiz yapma.
• Kaba söyleme.
• Pahalanma.

tagmiz

• Göz yummak.
• Sözü müşkil söylemek.

tahdis / tahdîs

• (Hudus. dan) Söylemek. Anlatmak. Rivayet etmek.
• Şükür ve teşekkür ile bildirmek. Görülen iyiliği herkese söylemek.
• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sözünü tekrarlamak.

• Şükürle söyleme.

• Söylemek, rivayet etmek. Görülen iyiliği herkese söylemek.

tahdisinimet / tahdîsinîmet

• Şükür için kendine verilen nimeti söyleme.

tahmik

• (Humk. dan) Ahmak demek, ahmak olduğunu söylemek.

tahmin

• (Hamn. dan) Aşağı yukarı bir fikir söylemek. İhtimallere dayanan düşünce. Zayıf delil ile hüküm ve kıyas etmek.

takavvül

• Haber vermek.
• Yalan söylemek.

takbih

• Çirkin görmek. Beğenmemek.
• Kabahatli bulmak.
• Kötü gördüğünü bildiren söz söylemek.

takdis

• Büyük hürmet göstermek. Mukaddes bilmek.
• Cenab-ı Hakk'ın kusursuz, pâk ve her hususta noksansız olduğunu bildirmek, söylemek ve Allah'a (C.C.) şükretmek.

taklis

• Def çalıp nağme söylemek.

takrib

• Yaklaştırma. Aşağı yukarı ve tahmin ile kat'i olmayan şey söyleme. Tahmin.
• Yolunu bulma.

takrir-i kelam / takrir-i kelâm

• Söylemek. İfadede bulunmak.

takriz

• (Karz. dan) Ödünç vermek.
• Bir şeyi veya bir eseri beğendiğini söylemek. Beğendiğini bildiren yazı yazmak. Bir eserin takdir ve tahsin edildiğini bildiren yazı yazmak.

• Birşeyi veya bir eseri beğendiğini söyleme ve bu gayeyle yazılan yazı.

talak-ı bain / talâk-ı bâin

• Boşanmada kullanılan sözleri söyler söylemez evliliği sona erdiren boşama. Zevceye yaklaşmadan önce veya yaklaştıktan sonra beynûneti yâni ayrılığı ifâde eden kinâyî yâni açık olmayan bir söz ile yapılan veya sarîh yâni açık bir söz ile yapılıp da aç ıkça veyâ işâretle üç adedine bağlı bulunan veya

tarik-i belagat / tarik-i belâgat

• Belâgat yolu, maksada ve hâle uygun düzgün ve güzel söz söyleme yöntemi.

tariz / târiz

• Dokundurma, iğneleme; sözde bir yönü göstererek başka bir yönü kastetme sanatı, meselâ; insanlara zarar veren kimseye "İnsanların en hayırlısı onlara faydalı olandır." diyerek o kimsenin hayırlı biri olmadığını söylemek gibi.

tavsif

• Vasıflarını söylemek. Bir şeyin iç yüzünü, ne ve nasıl bir şey olduğunu anlatmak. Vasıflandırmak.
• Bilgi, ilim.

• Niteleme, özelliklerini söyleme.

tavtie

• Anlatılacak maksadı destekleyecek tarzda önceden bazı sözler söyleme.

te'bin

• Ölmüş bir kimsenin iyiliklerini hatırlayıp söyleme.
• Bir kimseyi yüzüne karşı ayıplama.

te'fik

• (Çoğulu: Te'fikât) Yalan söyleme.
• Yalan ve iftirâ etme.

te'hil

• Misafire "hoş geldiniz" demek olan ehlen ve sehlen cümlesini söylemek.
• Ehliyetli kılmak.
• Ürkekliğini gidermek. Alıştırmak.
• Lâyık ve müstehak görmek.

te'sim

• Günah işledin demek. Bir kimsenin günahkâr olduğunu söylemek.

tecdid-i iman / tecdîd-i îmân

• Bilerek veya bilmeyerek küfrü gerektiren (îmânı gideren) bir sözü söylemek veya bir işi yapmak yâhut böyle bir şeyi yapmış olma ihtimâli üzerine, Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah sözünü; mânâsını bilerek ve inanarak söyleyip, îmânını yenileme, tâzeleme.

tecemcüm

• Sözünü söylemekte güçsüz olmak. Konuşamamak.

tecevvüz

• (Çoğulu: Tecevvüzât) (Cevaz. dan) Sözü mecaz olarak söyleme.
• Caiz olmayanı caiz görme. Cevaz verip yapılmasını uygun görme.

tecnis

• İki şeyi birbirine benzer şekle sokma.
• Edb: Cinas yapma. İki mânalı söz söyleme.

tefahhuş

• Fuhşa düşmek, fâhişe olmak. Ahlâksız olmak.
• Çirkin sözler söylemek.

tefahuş

• Birbirine çirkin sözler söylemek.

tefasuh

• Fasahatle söyleme.

tefennün-i fi-l ibare / tefennün-i fi-l ibâre

• Bir defa söylenilmiş olan bir sözü ikinci defa söylemek icabederse, o aynı kelimeyi tekrarlamamak için başka kelime veya sözle aynı mânâyı ifade etme san'atı.

tefevvüh

• (Çoğulu: Tefevvühât) (Fevh. den) Söyleme, ağza alma.
• Dil uzatma. Münâsebetsiz söz söyleme.

tegamgum

• Sözü düz söylememek.

teganni / tegannî

• Şarkı söyleme, bir metni müzik eserini andırır biçimde okuma.

• Şarkı söyleme.

tegazzül / تغزل

• (Çoğulu: Tegazzülât) (Gazel. den) Gazel tarzında şiir yazma.
• Gazel söyleme.

• Gazel söyleme. (Arapça)

tehdir

• Hastalıklı devenin bağırması.
• Sözü boğaz içinden söylemek.

tehezzüc

• Nağmeli ses çıkarma. Terâne-perdâzlık etme, makamla şarkı söyleme.

tehlil / tehlîl

• "Allah'tan başka hiçbir ilah yoktur" mânâsındaki "lâ ilâhe illallah" sözünü söylemek.

• "Lâ ilâhe illallah (Allahü teâlâdan başka ilâh yoktur)" sözünü söylemek.

tehtehe

• Ağır söylemek, sert konuşmak.

tehzic

• (Çoğulu: Tehzicât) Makamla şarkı söyleme.

tekavvül

• Kendisinde olmayanı söylemeğe çalışma. Yalan söyleme.

tekazüb / tekâzüb

• (Kizb. den) Birbirini aldatma. Birbirine yalan söyleme.

tekellüm

• (Çoğulu: Tekellümât) Konuşmak. Söylemek.

tekrir

• Tekrar etme, bir daha yapma, söyleme, tekrarlama.
• Edb: Sözün tesirini kuvvetlendirmek için bir sözü bile bile tekrar etme san'atı.
• Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin sürçmesine denir. Râ harfine âid olan bir sıfattır. Buna mükerrir harfi de denir.

tekzib

• Yalanlamak. Bir işe inanmayıp inkâr etmek. Yalan olduğunu söylemek.

telbiye

• "Lebbeyk, Allâhümme lebbeyk, lebbeyk lâ şerîke leke lebbeyk. İnnel hamde ven-ni'mete vel-mülke lâ şerîke leke" sözlerini söylemek.

teleclüc

• Söylerken şaşırarak ağzında lâkırdıyı karıştırarak söylemek.
• Kımıldatmak. Hareket etmek.
• Tereddüt.

telmih / telmîh

• (Çoğulu: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek.
• Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek. İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek.
• Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir

• Bir şeyi açıkca söylemeyip ibarede bahsi geçmeyen bir kıssaya, bir fıkraya, bir ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek. Kapalı söylemek.

temessül

• Benzeşmek. Cisimlenmek.
• Bir şeyin bir yerde suret ve mahiyetinin aksetmesi. Bir şekil ve surete girmek.
• Bir kıssa veya atasözü söylemek.

temlih

• Tuzlamak. Tuza yatırmak.
• Edb: Söz arasında güzel ve mazmun (nükteli, cinaslı ve güzel) söz söylemek.

tenaci

• Fısıltı ile birbirine gizli söylemek.

tenaggum

• Şarkı söylemek.

tenkid

• Bir kimse veya şeyin iyi veya kötü taraflarını bulup meydana çıkarmak.Tenkid yapıcı veya yıkıcı olabilir. Tenkitten maksat, doğrunun ve yanlışın iyi niyetle ortaya konulması, hakikate ulaştıracak yolun ve imkânların gösterilmesidir. Sadece yanlışı söylemek, doğruyu göstermemek yıkıcı bir tenkiddir.

tenzih

• Suç ve noksanlıktan uzak saymak. Cenab-ı Hakk'ı (C.C.) her çeşit kusur, noksan, şerik gibi hallerden uzak bilip söylemek.
• Kabahati yok olduğu anlaşılmak ve onu ifade etmek.

terane / terâne / تَرَانَه

• Edb: Rübâinin başka bir ismi.
• Terennüm. Nağme, âhenk, makam.
• Bir şiiri makam ile okuma, şarkı söyleme.

• Şarkı söyleme, ötme.

teremrüm

• Bir şey söyleyecekmiş gibi yapıp, söylemeyip kalma.

terennüm / ترنم / تَرَنُّمْ

• Güzel güzel anlatma.
• Yavaş ve güzel sesle şarkı söyleme.
• Ötmek. Musikîleşmek.

• Ötme, şarkı söyleme.

• Güzel güzel anlatma, yavaş ve güzel sesle şarkı söylemek.

• şarkı söyleme, şakıma. (Arapça)
• Dile getirme. (Arapça)
• Terennüm etmek: (Arapça)
• Şarkı söylemek, şakımak. (Arapça)
• Dile getirmek. (Arapça)

• Ahenkli ve güzel sesle söyleme.

terennümat / terennümât

• (Tekili: Terennüm) Terennümler. Güzel güzel anlatmalar.
• Şarkı söylemeler. Ötmeler, musikîler.

terşih

• (Çoğulu: Terşihât) Süzme, sızdırma.
• Besleyip eğitme, terbiye etme.
• Edb: Sözü özlü söyleme.
• Tezyin etmek, süslemek.

teşni'

• Başa kakmak.
• Davara binmek.
• Silâh takınmak.
• Kötülük yapmak. Kötü göstermek. Ayıplamak.
• Birisinin çok şeni' olduğunu söylemek.

teşrih / teşrîh / تشریح

• Açma. (Arapça)
• Açılama, şerh etme. (Arapça)
• Otopsi. (Arapça)
• Anatomi. (Arapça)
• Teşrîh etmek: Açılamak, açıklamalı olarak söylemek veya yazmak. (Arapça)

tetim

• Aşkla söylemek.

tevarüd

• Vârid olma, gelme. Yetişme, vâsıl olma.
• Arka arkaya gelmek.
• Edb: Birbirinden habersiz olarak iki şâirin aynı beyti veya mısrayı söylemeleri.

tevatür / tevâtür

• Yalan söylemez kimselerin ittifakla verdikleri kuvvetli haber.

teve'ur

• Bir şeyin güçlenerek halli ve yenilmesi müşkil olması.
• Bir hususta çetin zorlukla karşılaşmak.
• Konuşanın çapraşık söylemesinden ve anlaşılmadığından dolayı, dinleyenin hayrette kalması.

tevhid / tevhîd

• Allahü teâlânın bir olduğuna inanmak, O'na kimseyi ortak etmemek. Yâni Lâ ilâhe illallah (Allahü teâlâdan başka ibâdete lâyık bir ilâh yoktur. O'nun ortağı benzeri yoktur) sözünü, mânâsına inanarak söylemek.
• Tasavvufta kalbi Allahü teâlâdan başka şeylere bağlılıktan kurtarmak.

tezvirat

• Süslü yalan söylemeler, sahtekârlıklar.

üfuk

• (Efk) Yalan söylemek.
• Kaçmak.
• Bir işten sapmak.

vaid / vaîd

• Cezalandıracağını söyleme.

zem

• Zemm. Birinin kötülüğünü söyleme, ayıplama, yerme, çekiştirme.

zemm

• Birisinin ayıplarını söylemek, çekiştirmek. Kötülemek, yermek. Ayıplamak.

• Birinin kötülüğünü söyleme, ayıplama, yerme, çekiştirme.

zemzem

• Çok mübarek bir su.
• Kâbe-i Mükerreme'nin yanındaki maruf kuyu.
• Kelimenin lügat manası: Yavaş yavaş teganni ve terennüm eylemek, hafif ve yavaş yavaş türkü söylemek.
• Çok bol.

zemzeme

• Nağme, hoş ses. Uzun uzadıya gürleyerek seslenmek. Geniz ve boğaz ile ezgili ses çıkarmak. Yavaş yavaş geniz ve boğazdan ses çıkararak türkü veya şarkı söylemek.
• Cemaat.

zerk

• Çirkin söz söylemek.
• Kuşun terslemesi.