ab-rane

• Su borularına ve su yollarına bakan mühendis. (Farsça)

adem-i tasdik / adem-i tasdîk / عَدَمِ تَصْدِيقْ

• Doğrulamama.

ahmediyye

• Evliyânın gözbebeği İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Bu yola Müceddidiyye-i Ahmediyye de denir.
• Hindistan'da Gulam Ahmed Kâdiyânî tarafından kurulan sapık bir yol.

alavere

• Vapurlara kömür vermek için bordaya kurulan kademeli iskele.
• Tulumbanın basıp emme suretiyle işlemesi.
• Herc ü merc. Karışıklık, kargaşalık.
• Bir şeyin elden ele verilerek veya atılarak aktarılması.

arafat

• Hacda arefe günü vakfeye durulan dağın ismi.

araste

• Bezenmiş süslenmiş. (Farsça)
• Çarşının bir esnafa mahsus kısmı. (Farsça)
• Vaktiyle ordu çarşısı, ordugâhta kurulan seyyar çarşı. (Farsça)

arazi-i mürfaka / arâzi-i mürfaka

• Huk: Sokaklarda oturulacak yerler ve caddelerde boş bırakılan kısımlar. Yolculara ait terkedilmiş konak yerleri, kervansaraylar.

aşı

• Birşeyden alınıp diğer birşeye aktarılan madde.
• Çeşitli tehlikeli hastalıkların önünü almak için aşılanan madde.
• Yabani veya cinsi âdi bir ağaca, cinsine yakın diğer iyi bir ağaçtan vurulan kalem veya yaprak aşısı.

asker

• (Çoğulu: Asakir) Devlet ve memleketin muhafazası için ücretli veya ücretsiz olarak veya kur'a ile toplanarak hazır bulundurulan ve resmi elbise giyen silahlı adamlar topluluğu. Er, leşker, nefer.

asris

• At koşturulan meydan, hipodrom. (Farsça)

ateşperest

• Ateşe tapan, mecûsî. Zerdüşt tarafından kurulan bâtıl dîne inanan.

babil / bâbil

• Asurlular devrinde Irak'ta kurulan şehirlerden biri. Bağdat'ın aşağı tarafında bulunan ve büyücülüğünden dolayı, eski edebiyatımızda "Çeh-i Bâbil" olarak yer alan ve birçok dillerin meydana gelmesi bakımından da adı geçen "Bâbil Kulesi"nin bulunduğu ilkçağdan kalma bir şehir.

balon

• Hava veya hafif gazlarla doldurulan küre. Bugünkü uçaklar balonculuğun geliştirilmesiyle elde edilmiştir. Zeplin adı verilen güdümlü balonlar hava ulaşımında ve savaşta kullanılmıştır. (Fransızca)

• Isıtılmış hava veya havadan daha hafif bir gazla doldurulan ve bununla havada uçabilen balon şeklindeki araç.

batıniyye / bâtıniyye

• Mecûsîlikteki ve çeşitli bâtıl dinlerdeki inanışları İslâm dînindenmiş gibi göstermeye çalışan İranlı Meymûn bin Deysân el-Kaddah tarafından kurulan bozuk yol.

bayiiyye / bâyiiyye

• Eskiden pazar kurulan yerlere gönderilen mevad ve eşyadan gümrük ihtisab vergisinin haricinde alınan ikinci vergi.

bayramiyye

• Hacı Bayram-ı Veli tarafından 14. yüzyılın sonlarında Ankara'da kurulan bir tarikattır.

beçe-gan / beçe-gân

• (Tekili: Beçe) Çocuklar, yavrular. (Farsça)

benu-l gabra

• Dervişler, uğrular.

beva'

• Benzer, beraber, eş, denk.
• Hazır etmek.
• Doğrulanmak.
• Nüzul etmek, inmek.

beytülmal

• (Beyt-ül mâl) İlk defa Hz. Muhammed (A.S.M.) tarafından kurulan ve gelir kaynaklarıyla sarfiyat yerleri şer'î olarak tayin edilmiş İslâm devletinin mâliye hazinesi.Gelir kaynakları: 1- Zekât ve sadakalar. 2- Ganimetler. 3- Fey=Zekât ve ganimet dışında kalan ve beyt-ül male ait olan mallar.Beyt-ül ma

bürsün

• (Çoğulu: Berâsin) İnsan eli.
• Vahşi hayvanların pençesi.
• Develere vurulan bir nevi damga.

cehmiyye

• Cebriyye fırkasının bir kolu olup, Hicrî ikinci asırda Cehm bin Saffân tarafından kurulan bozuk fırka.

cem'iyyet-i akvam / cem'iyyet-i akvâm

• (Milletler Cemiyeti) Birinci Dünya Savaşından sonra kurulan ilk Birleşmiş Milletler Cemiyetinin bizdeki adıdır.

cevab

• Sorulan şeye söz veya yazıyla verilen karşılık.
• Kabul etmemek. Reddetmek.
• (Tekili: Câbiye) Havuzlar.

cevabat

• (Tekili: Cevâb) Cevablar. Sorulan sorulara verilen karşılıklar. Mukabil sözler.

cinab

• Hayvanlara vurulan damga ve nişan.

cinas / cinâs

• Münasebet, benzeyiş. Birçok mânâlara yorulabilen söz. İmalı, telmihli söz. Telaffuzu aynı anlamı ayrı olan kelimelerin bir söz içinde kullanılması.

dag / dâg

• Yanık yarası. (Farsça)
• İnsan veya hayvan vücuduna kızgın demirle vurulan damga. (Farsça)

damga

• Bir şeyin üzerine işaret veya alâmet koymak.
• İşaret vurulan âlet. Mühür.

dar-ı karar / dâr-ı karar

• Karar kılınacak, durulacak yer.

daru'l-muallimin / dâru'l-muallimîn

• Öğretmen okulu; 1847'de rüştiyelere (ortaokullara) öğretmen yetiştirmek üzere kurulan eğitim kurumu.

delail-i sıdk / delâil-i sıdk

• Doğrulayıcı deliller.

destek

• Bir şeyin yıkılıp devrilmemesi için, o şeye vurulan payanda, dayanak. (Farsça)
• Küçük el. (Farsça)
• Yün ve pamuk gibi şeyleri eğirmeye yarıyan âlet. (Farsça)

diamet

• Binaya vurulan destek, direk, payanda.
• İleri gelen, makamca yüksek olan baş başkan, reis, şef.

divan-ı ahkam-ı adliye / divan-ı ahkâm-ı adliye

• Huk: Kanunlara göre, bakılacak dâvalarla ilgilenmek üzere 1284 yılında kurulan ilk nizâmiye mahkemesi.

divan-ı deavi nezareti / divan-ı deâvî nezareti

• Çavuşbaşılığın kaldırıldığı 1836 (Hi: 1252) tarihinde bunun yerine kurulan daire. Fakat 1870 (Hi: 1287) tarihinde Adliye Nezareti'nin teşekkülü üzerine kaldırılmıştır.

divan-ı harb-i örfi / divan-ı harb-i örfî

• İttihad ve Terakki hükûmeti zamanında kurulan ve oldukça sert kararlar alan sıkıyönetim mahkemesi.

divanhane

• Odalar arasındaki büyük salon. Büyük ev. Divan kurulacak büyük oda. Saraylarda odalar hâricinde olan büyük salon. (Farsça)

eglal

• (Tekili: Gull) Halkalar. Kelepçeler. Mahkemenin cezaya müstehak kılıp mahkum ettiği kimselerin boyun ve ayaklarına vurulan zincirler.
• (Galel) Ağaçlar arasında korulukta akan sular.

embriyoloji

• yun. Biy: Canlıların başlangıçtan itibaren gelişmesini inceliyen biyoloji ilminin bir bölümü. İkiye ayrılır: 1- Ontogonez: Yumurtadan yavruların meydana gelişini inceler. 2 - Flogenez: Canlıların ilk yaratılışı ile bugünkü şekli arasında meydana gelen değişmeleri inceler. Dünyada başlangıçtan bugüne

emhar

• (Tekili: Mehr) Mehrler, nikâh bedelleri. Zevceynin ayrılmaları halinde kadına verilecek olan ve nikâhta kararlaştırılan para ve sair eşyalar.
• (Mühür) Taylar, at yavruları.

emr

• İş buyurma.
• Buyurulan şey.
• Madde, husus, hâdise.

enabib

• (Tekili: Ünbube) Kamış gibi boğum, boğum olan şeyler. İçi boş olan fen âletleri, borular.

endülüs

• (Mi: 756-1031) Dört halife devrinden sonra kurulan Emevi devleti yıkıldıktan sonra Emevilerin Afrikadan Avrupa'ya geçip şimdiki Portekiz ve İspanya'da kurdukları İslâmi devletin bir ismidir. Bunlara Endülüs Emevileri denir. Abbasilerin katliâmından kurtulan Abdurrahman ismindeki zât Afrika yoluyla İ

erike

• Taht. Padişahın tahtı.
• Oturulacak yer. Koltuk.

es'ile / اسئله

• (Tekili: Sual) Sualler. Bir şey istemeler. Sorular.

• Sualler, sorular.

• Sorular. (Arapça)

eşbal

• (Tekili: Şibl) Arslan yavruları.

esile / esîle

• Sorular, sualler.

esirre

• Tahtlar, oturulacak yerler.
• Milletin belli başlı ileri gelenleri.

etfal / etfâl

• Çocuklar, yavrular.

evhal

• (Tekili: Vahal) Sıvalar, balçıklar, çamurlar.
• Mekânlar, hâneler, evler, durulacak veya oturulacak yerler.

evram

• (Tekili: Verem) Veremler, vücudda hasıl olan yumrular, şişler.

felak

• Tan zamanı, subh, fecir.
• İki tepe arasındaki düzlük.
• Bütün mahlukat.
• Suçlunun ayağına vurulan tomruk, falaka.
• Cehennem.

fetva emini

• Şeyhülislâm kapısındaki Fetvahane'nin başında bulunan zata verilen ünvandır. Şeyhülislâma sorulan şer'i meselelerin fetvalarını hazırlamak, istida ile vukubulan suallere cevap vermek ve şer'iyye mahkemelerinden verilen ilâmları tetkik etmek vazifeleriyle mükellefti. Maiyyetinde Fetvaemini muavini, İ

hacl

• (Çoğulu: Ahcâl-Hucul) Köstek.
• Bukağı.
• Küçük deve yavruları.

hadir

• (Çoğulu: Hadere) Şişen aza, yumrulanan organ.

hadr

• Evmek, acele etmek.
• Vücutta bir organın şişip yumrulaşması.
• Men etmek, engel olmak.
• Saçak bükmek.

halka-i hakikat

• Hakikat halkası; gerçeğin dünyasında kurulan halka.

hamşek

• Mestin üstüne vurulan parça.

harbiye nazırı

• Askerlik işleriyle alâkalı dairenin başında bulunan memura verilen ünvandır. Kuva-yı Milliyenin Anadolu'da kurduğu hükümette "Milli Müdafaa Vekili" adını taşıyan bu ünvan, Osmanlı Hükümetine 1908 Temmuz inkılâbı arifesinde kurulan Said Paşa kabinesiyle girmiştir. Ondan evvel "Serasker" adını taşıyor

hayme-gah / hayme-gâh

• (Haymegeh) Çadır kurulan yer. (Farsça)

haymegah / haymegâh / خيمه گاه

• Çadır kurulan yer. (Arapça - Farsça)

hazine kethudası

• Tar: Yavuz Sultan Selim Han zamanında kurulan hazine kethudâlığı, saraya girip çıkan demirbaş eşyanın korunup saklanmasıyla mes'ul idi. Bu müessesenin başında bulunan memura da hazine kethudâsı denilirdi.

hıba

• Yağmurdan korunmak için kurulan çadır. Tente.

hiskil

• (Çoğulu: Hasâkil) Her canavarın yavruları içinde küçük olanı.

hiyamiyye nezareti

• Tar: 1826 senesinde Yeniçeri Ocağı'nın ilgası üzerine kaldırılan Çadır Mehterleri yerine kurulan daire.

hum

• Küp. (Farsça)
• Şarap küpü. İçine şarap doldurulan küp. (Farsça)

humbara

• Küçük küp. (Farsça)
• Ask: Demir veya tunçtan dökülmüş, içi boş ve yuvarlak olarak yapılan ve içine patlayıcı maddeler doldurularak havan topu veya elle atılan harp aleti. Havan topu ile atılana havan humbarası, elle atılana da el humbarası denirdi. (Farsça)
• Para biriktirmek için kullanılan topr (Farsça)

ibda'

• (İbzâ') Parça parça etmek.
• Sorulan şeye güzel cevab vermek.
• Kandırmak.
• Birisine, kâr tamamen kendine âit olmak üzere sermaye vermek.

ifrah

• Belirsiz bir şeyi belirtme.
• şübhe ve tereddütü giderme.
• (Kuş) yavrulama.
• (Tohum) yeşerme.

ikametgah / ikametgâh / ikâmetgâh

• Oturulan yer, adres.

• Oturulan ev, hâne, yer, mesken.

ikrar

• Kabul etme, doğrulama.

ikrar etme

• Kabul etme, doğrulama.

ikrar etmek

• Kabul etmek, doğrulamak.

ilan-ı tekviniye / ilân-ı tekvîniye

• Varlıkların yaratılışıyla insanlara duyurulan gerçekler.

ilanat / ilânât

• İlânlar, duyurular.

• İlanlar, duyurular.

ilanat müvezzii / ilânat müvezzii

• İlânlardan, duyurulardan sorumlu olan, onları dağıtan.

ilanat-ı rabbaniye / ilânât-ı rabbâniye

• Allah tarafından gönderilen ve Allah'a işaret eden duyurular.

imam hatip mektebi

• İmam ve hatip olarak din görevlisi yetiştirmek üzere kurulan okul.

iman-ı icmali / iman-ı icmalî

• İcmalî iman, yani; taraf-ı Nebevîden tebliğ buyurulan şeylerin hey'et-i mecmualarına inanmak, yâni; "Her ne tebliğ buyruldu ise; cümlesi haktır" diye tasdik etmektir.

imtihaz

• Hâlis, katıksız ve saf olma. Durulanma.

inhidab

• (Hadeb. den) Kamburlaşma, yumrulaşma.
• Kamburluk, yumruluk.

iş'al edilen / iş'âl edilen

• Yakılan, tutuşturulan.

iskele

• Binada yüksek yerleri yapabilmek için kurulan geçici sal.
• Deniz nakil vasıtalarının yanaşabilmeleri için deniz kıyısında yapılan yer.
• Deniz kenarında ve deniz vasıtalarının yanaşmasına elverişli kasaba.
• Bir memleketin deniz yolu ile yapılan ticaretine vasıta olan lima

isti'naf

• Önceki cümlelere bağlı olmayıp ilerdeki muhtemel sorulara cevap teşkil etme.

ittihad-ı muhammedi / ittihad-ı muhammedî

• "Muhammedî birlik" mânâsına gelen ve 5 Nisan 1909'da İstanbul'da kurulan bir cemiyet.

ittihad-ı muhammedi cemiyeti / ittihad-ı muhammedî cemiyeti

• Süheyl Paşa, Mehmed Sadık, Ferik Rıza Paşa, Derviş Vahdeti ve arkadaşları tarafından İstanbul'da 5 nisan 1909 tarihinde kurulan bir cemiyettir.

japon

• 1911 yılında İstanbul'da bulunan ve İslâm âlimlerine Allah'ın birliği ve Peygamber Efendimizin nübüvvetiyle ilgili sorular yönelten Japon Başkumandanı Mareşal Nogi.

kaba necaset / kaba necâset

• İnsandan çıkınca abdesti veya guslü gerektiren her şey, eti yenmeyen hayvanların, (yarasa hâriç) ve yavrularının yüzülmüş, dabağlanmamış derisi, eti, pisliği ve bevli ile süt çocuğunun pisliği, bevli ve ağız dolusu kusmuğu, insanın ve bütün hayvanlar ın kanı ile şarab, leş, domuz eti ve kümes ve yük

kabil-i sükna / kabil-i süknâ

• Oturmaya elverişli, oturulabilir.

kadana

• Forsaların ayağına vurulan zincir.

kaderiyye

• Hicrî ikinci asırda Vâsıl bin Atâ tarafından kurulan ve "Kul kendi fiillerini kendi yaratır" diyerek kaderi yâni işlerin, Allahü teâlânın takdîri ile olduğunu inkâr eden bozuk fırka. Bu fırkaya Mu'tezile adı da verilir.

kadiyanilik / kâdiyânîlik

• On dokuzuncu yüzyılda, Hindistan'da Mirzâ Gulâm Ahmed tarafından kurulan bozuk yol. Kurucusunun doğum yeri olan Kâdiyan kasabasına nisbetle bu adla anılmaktadır. İsmine nisbetle, Ahmediyye de denilmektedir.

kahdan / kâhdan

• Samanlık. İçine saman doldurulan oda. (Farsça)

kamari / kamarî

• (Tekili: Kumriye) Dişi kumrular.

karamita / karâmita

• Milâdî dokuzuncu asırda Hamdan Karmat tarafından kurulan bozuk fırka. İsmâiliyye ve Bâtıniyye de denir.

kasaba

• (Çoğulu: Kasabât) Akciğerdeki nefes borularından herbiri. Bronş.
• Küçük şehir. Çarşısı olan büyük köy.
• Ahalisi beş-on bin raddelerinde olan mâmure.

kebab

• Ateşte pişirilen et.
• Ateşte kavrularak veya alazlanarak pişirilen her türlü yiyecek.

kecabe

• Devenin üstüne konan oturulacak bir çeşit tahtırevan. (Farsça)

kemingah / kemingâh

• Pusu yeri. Tuzak kurulan yer. (Farsça)

kıbb

• Kişinin arkasında yumrulanan kemik.

kıvam

• Olgunluk derecesi. Her şeyin en uygun hali.
• Mâyi bir şeyin koyulaşmış hali.
• Tav.
• Durma.
• Çağ.
• Bir şeyin nizamı.
• Doğrular. Dikler. Dik ve doğru çizgiler.

kolordu

• Ekseriyetle üç tümen ve diğer tamamlayıcı birliklerden kurulan askeri birlik. (Türkçe)

komisyon

• Özel bir maksad için kurulan heyet.

komite / قُومِيتَه

• Hususî bir iş için kurulan topluluk.

komünist komitesi

• Komünizmi yaymak için oluşturulan gizli birlik.

külfet

• Zahmet. Sıkıntı. Yorgunluk. Zahmetli iş. Adetten ve lüzumundan çok yorularak çalışmakla iş yapmak.
• Merâsim.

kumanya

• ing. Bir gemi içinde bulunan kimselerin beslenmeleri için gemiye doldurulan erzak. Gemi zahiresi.
• Eskiden piyade kayığının arka kısmındaki dolapçık.
• Gemi kileri. Geminin erzak koymağa mahsus yeri.

kürsi / kürsî

• Oturulacak yüksekçe yer. Câmilerde vâizin, medreselerde müderrisin oturduğu yer.
• Taht, serir. Erike. Koltuk.
• Kaide.
• Merkez.
• Vazife.
• Saltanat, kudret ve mülk.
• Başkent, hükümet merkezi.
• Mânevi makam.
• Arş'ın altına bir semâ tabakas

• Oturulacak yüksekçe yer, taht, makam.
• Arş-ı a'lâ'nın altında bulunan, yer ve gökleri kuşatan alan.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kuud

• Namazın oturularak eda edilen kısmı.

kuva-yı milliye / kuvâ-yı milliye

• İstiklâl Savaşında Anadolu'da kurulan hükümet ve buna bağlı askeri kuvvetler.

• Milli kuvvetler. Bir milletin sahib olduğu kuvvetleri.
• İstiklâl harbinde Anadoluda kurulan hükümet ve bu hükümetin askeri kuvvetleri.

ma'nevi bağ / ma'nevî bağ

• Herhangi bir şekilde, iki şey arasında zihinde kurulan irtibat, ilgi. Buna mânevî râbıta da denir.
• Büyüklere hürmet, küçüklere şefkat, dînine bağlılık gibi mânevî değerler.

maddi temizlik / maddî temizlik

• Bedenin, elbisenin ve oturulan yerin temizliği.

maden-i hakikat

• Gerçeklerin ve doğruların kaynağı.

madreb

• (Çoğulu: Madarib) Darb edilecek, vurulacak yer.
• Kakma, çakma yeri.

magruriyet

• Gururluluk, kibirlilik.
• Bir şeye itimad edip, güvenip aldanma.
• Kibirlenme, gurulanma, övünme, tefahhur, tekebbür.

mahall-i ikamet

• Oturulan yer.

mahamil

• Deve üzerine konan oturulacak sepetler. Mahmiller.
• Kılınç bağ askıları.
• İhtimâller.

mahatt

• Konak, menzil. Yolculuk esnâsında inilip durulacak yer.

mahfed

• (Çoğulu: Mehâfid) İkamet yeri. Oturulan yer.
• Bir renk cinsi.

mahkede

• İkamet mevzii, oturulan yer.

mahkeme-i kübra / mahkeme-i kübrâ

• Âhirette Allah huzurunda kurulacak büyük mahkeme.

• Öldükten sonra âhirette Allah'ın huzurunda kurulacak olan büyük mahkeme.

mahkeme-i kübra-yı haşr / mahkeme-i kübrâ-yı haşr

• Öldükten sonra âhirette Allah'ın huzurunda kurulacak olan büyük mahkeme.

mak'ad

• Oturulacak yer. Minder.
• Oturulduğunda bedene temel olan âzâ. Kıç.

makam

• Durulacak yer.
• Rütbeli yer.
• Câh. Mesned. Mansab.
• Musikide usul. Tempo.

• Durulan, durulacak yer.
• Memuriyet, memurluk yeri.

makar

• Oturulan, karar kılınan yer; merkez; pâyitaht.

makarr

• Durulan yer, karargâh,ocak, merkez, başkent, payitaht.

• Karar yeri, durulan yer.

manga

• Ask. Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik. (Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur.)
• Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş.

masadak / mâsadak

• Doğrulayıcı.

• Bir sözü onaylayan, doğrulayan.

masaif

• (Tekili: Masif) Sayfiyeler, yazlıklar. Yaz mevsiminde oturulacak yerler.

masif

• (Çoğulu: Mesâif) (Sayf. dan) Yazlık. Yazın oturulacak yer. Sayfiye yeri.

masyef

• (Çoğulu: Mesâyıf) Yaz gününde oturulacak yer.
• Su yolunun eğri büğrü yeri.

mavtın

• (Çoğulu: Mevâtın) (Vatan. dan) Vatan. Yurt edinilen ve yerleşip oturulan yer.

mazhar buyurulan

• Eriştirilen, kavuşturulan.

mebni / mebnî

• Kurulan, dayanan.

meclis

• Oturulacak, toplanılacak yer.
• Görüşülecek bir mes'ele için bir araya gelmiş insan topluluğu.
• Devlet işlerini görüşmek üzere Millet Vekillerinin toplandıkları büyük bina.

meclis-i misali / meclis-i misalî

• Rüya âleminde kurulan meclis.

mecma-i hakikat

• Hakikatlerin, doğruların toplandığı yer.

medeniyet-i hakikiye

• Gerçek ve doğruların hakim olduğu medeniyet.

mehazin

• Mahzenler. Hazineler. Mal doldurulan yerler.

mekan / mekân

• (Kevn. den) Yer. Durulan yer. Ev, hane, mesken. Mahal.

mekmen

• (Çoğulu: Mekâmin) Gizlenilip pusu kurulan yer. Pusu yeri.

melkeme

• El ile vurulan yerin yarası.

menahil

• (Tekili: Menhel) Durak yerleri. Durulacak sulak yerler.
• Hayvan sulanan yerler.

menzilgah / menzilgâh

• Konak. Yer. Ev. Bir müddet durulan yer. (Farsça)

merabi'

• (Tekili: Mürabba) Mürabbalar, kareler.
• (Merba) İlkbaharda oturulan evler.

meraci'

• (Tekili: Merci) Rücu edilecek ve dönülecek yerler.
• Mürâcaat edilerek başvurulacak kimse veya yerler.

merba'

• (Çoğulu: Merâbi') (Rebi'. den) Yazlık. Yazın oturulan mesken.

merci / mercî

• Dönülecek yer.
• Müracaat olunacak, baş vurulacak yer kimse.

• Başvurulacak, sığınılacak yer.

• Makam, dönülecek yer, başvurulacak yer, kaynak, makam.

merci'

• Merkez. Kaynak. Baş vurulacak yer. Müracaat edilecek yer. Dönülecek yer. Sığınılacak yer.
• Söylenen sözün kendine fayda verdiği kimse.

merci'-i rü'yet

• Bir işin görülmesi için başvurulan yer.

merci-i hakiki / merci-i hakikî

• Gerçek başvurulacak, sığınılacak yer.

merciiyet / mercîiyet

• Başvurulacak makam olma özelliği, kaynaklık.

mesbere

• Kadının veled getirdiği yer.
• Devenin yavruladığı yer.

mesken / مَسْكَنْ

• Oturulacak yer, oturulan ev.

• Oturulan yer, ev.

• Oturulan yer.

meskeniyet

• Mesken oluş. Sâkin olup durulacak yer olmak.

meskun / meskûn

• İskan edilen, içinde oturulan yer.

• Oturulan yer.

mevakıf

• Durulacak yerler. Vakıflar. Durak yerleri.

mevkıf

• Durak. Durulacak yer. Ayakta duracak yer. İstasyon.

• Durak, durulacak yer; kıyâmette ölülerin diriltildikten sonra toplanacakları yer; Arasât meydanı, mahşer yeri.

mevkuf

• Durdurulan. Vakfedilen. Dâimi bir halde bırakılan.
• Tevkif edilen. Tutulup hapsedilen.
• Ait, bağlı.

• Durdurulan, tutulan.

mevkufen

• Tutularak, durdurularak.

mevtın

• (Çoğulu: Mevatın) Yerleşip oturulan, yurt edinilen yer.

mevzu'

• Bahis. Üzerinde durulan mes'ele.
• Aşağılanmış olan.
• Konulmuş. Vaz olunmuş.
• Uydurma. Doğru ve hakikat olmayan.
• Geçer olan, muteber, işlemekte olan, câri.

mihar

• (Tekili: Mühür) At yavruları. Taylar.

misafirhane-i terbiye

• Terbiye etmek için kurulan misafirhane.

mısdak / mısdâk

• Doğrulayıcı delil, ölçüt, kriter.

miştat

• Kış günlerinde oturulacak yer.

mu'amma / mu'ammâ

• Gizli, örtülü, anlaşılmaz veya anlaşılması güç şey.
• Edebiyâtta bir ad sorulacak şekilde düzenlenmiş manzûm bilmece.

mu'tezile

• Hicrî ikinci asırda Vâsıl bin Atâ tarafından kurulan ve aklı, nakilden yâni dînî delillerden önde tutan bozuk fırka. "Büyük günâh işleyen kimse ne kâfirdir, ne de mü'mindir, iki menzile (yer) arasında bir menzilededir (yerdedir)" diyen Vâsıl bin Atâ, hocası Hasen-ül-Basrî'nin ders halkasından ayrıld

mudarebe

• (Darb. dan) Döğüşme, vuruşma.
• Bir taraftan sermaye diğer taraftan emek ile kurulan ticaret şirketi.

• Dövüşme, vuruşma.
• Sermaye ve emek konarak kurulan şirket.

mudarebe şirketi / mudârebe şirketi

• Ortaklardan bir kısmının sermâye vermesi, bir kısmının da iş yapmayı üzerine alması üzerine anlaşma yapılarak kurulan şirket, ortaklık.

müesses / مُؤَسَّسْ

• Te'sîs edilen, kurulan.

müeyyed

• Te'yid edilmiş. Doğrulanmış. Kuvvetlendirilmiş. Sağlam. Sağlamlaştırılmış. Tekzib edilmemiş. Yardım görmüş.

• Desteklenen, doğrulanan.

müeyyid

• Te'yid eden. Doğrulayan. Sağlamlaştıran. Yardım eden. Kuvvet veren.

mufavada şirketi / mufâvada şirketi

• Sermâyedeki hisseleri, kâr ve kullanma hakkı, ortaklar arasında eşit olan ve ortakların müslüman olması ve herbirinin sermâyesinden başka parası bulunmaması şartlarıyla kurulan bir şirket. Müsâvat şirketi.

mukadder sualler

• Gelmesi beklenen, muhtemel sorular.

mükam

• Durulacak yer, ikametgâh. İkametgâhta geçen zaman.

mün'akıd

• İn'ikad eden, bağlanan, bağlanmış, düğümlenmiş.
• Teşkil olunmuş, resmi olarak iki taraf arasında kabul olunmuş. Kurulan, ictima eden.

müracaatgah / müracaatgâh

• Müracaat olunup başvurulacak yer. (Farsça)

mürekkeb / مُرَكَّبْ

• Birkaç şeyden oluşturulan.

mürşid-i mucib / mürşîd-i mûcîb

• Sorulara cevap verip irşad eden, aydınlatıcı cevap veren.

musab olan / musâb olan

• İsâbet alan; vurulan.

musaddak / مُصَدَّقْ

• Doğrulanan.

• Doğrulanan.

musaddık

• Tasdik edici, doğrulayıcı.

musaddıkane / musaddıkâne

• Tasdik eder tarzda, doğrulayıcı şekilde.

musaff

• (Çoğulu: Misâf) Cenk etmek için durulan yer. Dövüş yeri.

müstakarr

• (Karar. dan) Karar bulan, bir yerde sabit ve sakin olan. Kararlı.
• Karargâh. Durulan yer.

müstashab

• (Sohbet. den) Birine yanında arkadaş olarak bulundurulan.

müste'nife

• Yeni başlayan; önceki cümlelere bağlı olmayıp ilerideki muhtemel, sorulara cevap teşkil eden cümle.

mutasaddır

• (Çoğulu: Mutasaddırin) (Sadr. dan) Baş köşeye kurulan. Başa geçip oturan.

mutasaddırane

• Baş köşeye kurulana yakışacak surette. (Farsça)

mutasaddırin / mutasaddırîn

• (Tekili: Mutasaddır) Baş köşeye kurulanlar, tasaddur edenler.

mütehakkık

• Doğrulanan.

mütekavvim

• Bozuk iken düzelen, eğri iken doğrulan.
• İyi idâre edilen.
• Sağlam, muhkem.
• Müesses, te'sis edilmiş, kurulmuş.

muvacehe-i seadet / muvâcehe-i seâdet

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabrinin bulunduğu Hücre-i Seâdetin (odanın) kıble tarafında ziyâret sırasında önünde durulan duvar.

müzaraa

• Ziraat üzerine yapılan işler, ekincilikle ilgili olarak yapılan işler.
• Toprağa, çalışmağa ve kazanca ortak olmak üzere kurulan şirket.

müzarea şirketi / müzârea şirketi

• Zirâat ortaklığı. Harman yapılan ürünleri yetiştirmek için, tarla yâni toprak birinden, çalışma, işçilik diğerinden olmak ve mahsûlü sözleşilen nisbette (miktârda) aralarında paylaşmak üzere, kurulan şirket.

na'l

• Nal. Ayağa giyilen tahta ayakkabı veya hayvanların ayağına çakılan demir.
• Oturulacak yerlerin en aşağısı.

nakşi / nakşî

• Şah-ı Nakşibend tarafından kurulan tarikata mensup olan kimse.

nalçe

• Küçük nal.
• Yemeni, çizme gibi ayakkabılara vurulan hafif demir parçaları.

nebve

• Uzaklaşmak.
• Ok hedefe varamamak.
• Bir yerin havasının mizaca uygun olmaması.
• Kılıncın vurulan şeye saplanmayıp geri sıçraması.
• Pek çirkin ve kötü suretten gözün kaçması.

neccariyye / neccâriyye

• Hicretin üçüncü asrında Hüseyin bin Muhammed en-Neccâr tarafından kurulan bozuk fırka.

nitac

• Yavrulama, yavru doğurma.

otomatik

• Kurularak veya vakti gelince harekete geçen, işleyen. (Fransızca)

özr

• Abdesti bozan bir şeyin bir namaz vakti durdurulamayıp, devâm etmesi. İdrârını tutamama, iç sürmesi, yel kaçırmak, burun kanaması, yaradan kan, sarı su akması, ağrı ile göz yaşı akması birer özür olup, özürlü erkeğe mâzûr, kadına ma'zûre denir.
• Mâzeret. Af talebi, engel.

pa-bend / pâ-bend

• Ayak bağı. Köstek. Ayağa vurulan zincir.
• Engel, mâni.

panayır

• Yun. Yılda bir - iki defa muayyen bir yerde kurulan ve bir müddet devam eden büyük pazar.

peçegan / peçegân

• (Tekili: Peçe) İnsan veya hayvan yavruları. (Farsça)

raht

• (Çoğulu: Ruhut) Binek atlarına vurulan eyer, takım.
• Pencere ve kapıların menteşe takımı.
• Yol levazımı.
• Döşeme ve ev takımı.

rasathane

• Gök cisimlerinin hareket ve yerlerini tespit ve takip için kurulan gözlem evi.

rastbin / râstbin / راست بين

• Gerçekçi, doğruları gören. (Farsça)

sadakat / sadâkat

• Dostluk; bir kimseye Allahü teâlâ için kalbden bağlılık; doğruluk. İnsana sadâkat yaraşır görse de ikrâh, Doğruların yardımcısıdır hazret-i Allah.

sadr

• Her şeyin öncesi ve başlangıcının en iyisi. Kalp, göğüs, ön.Başkan... Baş. Oturulacak yerlerin en iyisi.

• Her şeyin evveli ve başlangıcının en iyisi.
• Kalb, göğüs, ön.
• Meclisin önü ve en muteber yeri. Reisin oturduğu yer.
• Rücu.
• Bir aruz kalıbı.
• Baş, reis, başkan.
• Oturulacak yerlerin en iyisi.

sahibü'n-nur ve'l-azm ve'l-irade ve'l-irşad

• Nurun, azmin, iradenin ve doğrulara ulaştırıcı irşadın sahibi.

şahid-i adil / şahid-i âdil

• Adaletli ve doğruları söyleyen şahit.

saltanat-ı maddiye ve maneviye / saltanat-ı maddiye ve mâneviye

• Maddî ve mânevî yönlerden kurulan egemenlik, hakimiyet.

secavend

• Kur'an-ı Kerim'de doğru okunması için yapılan işaretler.Kur'an-ı Azîmüşşan'ı okurken durularak nefes alınacak yerler, âyet sonları ile secavend mahalleridir. (Farsça)

şecere-i muhammediye

• Muhammedî ağaç; Hz. Muhammed'in (a.s.m.) hakikati ve o hakikati doğrulayan her şey ve herkes.

selef

• Önceki, yeri doldurulan.

şerh

• Her nesnenin evveli.
• Her sene yeni doğan deve yavruları.
• Yiğitlik.
• Yarmak.

serir / serîr

• Tahta karyola.
• Üzerinde oturulan yüksekçe yer.
• Taht.

• Taht. Üzerinde oturulacak yüksek yer. Tahta karyola.

sikke

• Damga. Nereye ve kime ait olduğunun bilinmesi için konulan işaret, mühür. Umumi damga.
• Dirhem.
• Para üstüne vurulan damga.
• Düz, doğru yol.
• Mevlevilerin keçe külâhlarının ismi.
• Basılmış madeni para.

sille

• El ayasıyla vurulan tokat.

şirket

• Ortaklık, ortaklaşa kurulan iş kurumu.

siyasi cemiyet / siyasî cemiyet

• Siyasî maksatlarla kurulan örgüt, dernek.

su'alat / su'âlât / سؤالات

• Sorular. (Arapça)

sual

• İsteme. İstek.
• Soru. Sorulan şey.
• Dilencilik.

• Soru, sorulan. Şey, isteme, istek. Dilencilik.

sualat / sualât

• (Tekili: Suâl) Suâller, sorular. İstemeler, istekler.

sükna / süknâ

• Oturulacak yer, ev.

sükne

• Kuş sürüsü.
• Boyna takılan heykel ve halka. Boyna vurulan demir.

ta'bir-i samedani / ta'bir-i samedanî

• Allah'a mahsus tâbir. Kur'an'da beyan buyurulan en iyi tabir.

ta'dil / ta'dîl / تعدیل

• (Adl. den) Aslına zarar vermeden değiştirmek. Tebdil etmek.
• Hafifletmek.
• Doğrulaştırmak. Vasat hale koymak.

• Aslına zarar vermeden değiştirmek, tadil etmek, tebdil etmek, hafifletmek, doğrulaştırmak.

• Değiştirme. (Arapça)
• Doğrulama. (Arapça)

ta'dil-i erkan / ta'dil-i erkân

• Fık: Namazın bütün rükünleri, esaslarını usulüne uygunca yerine getirerek ve namazın tertib ve düzeninin hakkını vererek kılmak. Meselâ : "Secdeyi sükunetle yerine getirmek ve iki secde arasında "Sübhânallah" diyecek kadar doğrularak oturmak. Kıyamda ve rüku'dan sonraki kıyamda sükunet üzere olmak v

tabir-i hakimane / tâbir-i hakîmâne

• Hikmetli ifade; sorulan bir suale, soranın hâlini dikkate alarak cevap verme.

tac ü serir

• Taç ve (üzerine oturulan) taht.

tahmis

• Ateşte kızdırıp kavurmak.
• Kahve kavrulan ve satılan yer.

taht-ı tasdik / taht-ı tasdîk / تَحْتِ تَصْدِيقْ

• Doğrulama altında olma.

taht-ı tasdikinde

• Doğrulaması ve onayı altında.

tarik-i nakşi

• Nakşî tarikatı; Buharalı Muhammed Bahaüddin Nakşibendi Hazretleri tarafından kurulan tarikat.

tarik-i nakşibendi / tarîk-i nakşibendî

• Buharalı Muhammed Bahaüddin Nakşibendi Hazretleri tarafından kurulan tarikat.

tasdik / tasdîk / تصديق / تصدیق / تَصْد۪يقْ

• Doğrulama, onaylama.

• Kabûl etmek, inanmak, doğrulamak.

• Onaylama, doğrulama.

• Doğrulama.

• Onay, doğrulama. (Arapça)
• Tasdîk etmek: Onaylamak. (Arapça)

• Doğrulama.

tasdik eden

• Doğrulayan, onaylayan.

tasdik edilen

• Doğrulanan, onaylanan.

tasdik etme

• Doğrulama, kabul etme.

tasdik etmek

• Doğrulamak, onaylamak.

tasdik-i akli / tasdik-i aklî

• Aklen doğrulama.

tasdikat

• (Tekili: Tasdik) (Ka, uzun okunur) Tasdikler, onaylamalar, doğrulamalar.

tasdiken

• Tasdik ederek, doğrulayarak.

tasdikleri tahtında

• Doğrulayacakları gibi, bilgileri dahilinde.

tasdikname / tasdîknâme / تَصْدِيقْنَامَه

• Doğrulama yazısı.

tature

• Hayvanların ayağına vurulan köstek, bukağı. (Farsça)

taun

• Vebâ denen dehşetli bir bulaşıcı hastalık. Bu hastalıkta lenf bezlerinde hâsıl olan yumruların herbiri.

te'yid

• (Çoğulu: Te'yidât) Kuvvetlendirme. Sağlamlaştırma. Metânet verme.
• Doğrulama, doğru çıkarma. Destekleme.

teberruat / teberruât

• (Tekili: Teberru') Teberrular, bağışlar, bağışlamalar.

teessüs edecek

• Kurulacak.

tenşif

• (Çoğulu: Tenşifât) Suyu veya rutubeti emdirme. Sünger veya bez ile suyu alıp kurulama.
• Ter kurulama.

tesbih namazı / tesbîh namazı

• Hadîs-i şerîfte, af ve mağfiret olunmak için kılınması tavsiye buyrulan namazlardan biri.

teşekkül eden

• Kurulan, meydana getirilen.

teselli-pezir

• Avutulabilir, avundurulabilir. (Farsça)

tesis edilen

• Kurulan, yerleştirilen.

teslim / teslîm / تسليم

• Sahibine verme. (Arapça)
• Hakkını verme, doğrulama. (Arapça)

teslis

• Üçleme, ekanim-i selâse, Allah'ı üç olarak kabul eden ve sonradan uydurulan hıristiyan inancı.

teybis

• Kurutma, kurulama.

ticani / ticanî

• Kuzey Afrikada, hicri 1200 tarihlerinde Ahmed Ticanî adında bir şahıs tarafından kurulan bir tarikattır.

timşek

• İç mest üstüne vurulan parça, yapılan yama.

tokat

• Kale içi, siper, ahır, ağıl. El içi gibi yer.
• Dere arası olan hayvan mer'ası.
• El içiyle vurulan sille.

üslub-u hakim / üslub-u hakîm

• Edebî san'atlardan biridir. Sorulan bir suale, soranın halini nazara alarak başka bir sual gibi telâkki edip, ona göre cevab vermek demektir. Meselâ : Bazı Ashab Resulüllah'a (A.S.M.) hilâlin ince başlayıp, kalınlaşarak bedr şekline gelip, sonra yine başladığı şekle dönmesinin sebebini sordular. Bun

uzletgah / uzletgâh

• Oturulan tenhâ yer. Yalnızlık köşesi. (Farsça)

vakfe

• Bir hareketin geçici olarak durdurulması.
• Durak. Durulacak yer.
• Hacıların Hac esnasında Arafat'taki tevakkufları olup, eda etmeğe mecbur oldukları şartlardan birisidir.

vakfegah / vakfegâh / وقفه گاه

• Durulacak yer, durak. (Arapça - Farsça)

vatan-ı sükna / vatan-ı süknâ

• Hanefî mezhebinde on beş günden az kalmak için niyet edilen yâhut yarın çıkarım diyerek senelerce oturulan yer.

vehhabilik / vehhâbîlik

• Sapık bir fırka. On sekizinci yüzyıl ortalarında Arabistan yarımadasında Necd bölgesinde ortaya çıkan, Muhammed bin Abdülvehhâb tarafından kurulan dînî ve siyâsî bir yol. Bu yolda olana Vehhâbî denir.

vesme

• Hayvana vurulan kızgın damga.

vizr

• Günah.
• Yük. Ağırlık.
• Silâh.
• Sırta vurulan ağır yük. Yük götürmek.

• Günah, yük, ağırlık, yük götürmek, sırta vurulan ağır yük.

vücuh şirketi / vücûh şirketi

• Sermâyesiz olup, halk arasında emniyet ve îtibârları ile veresiye alıp-satmak üzere kurulan şirket.

yehova şahidleri / yehova şâhidleri

• Amerika Birleşik Devletleri'nde Ch. Şarl Russel tarafından 1872'de kurulan, 1931 senesinden sonra kendilerini bu adla tanıtmaya çalışan mezheb ve misyoner teşkîlâtına verilen ad.

yenabi'

• (Tekili: Yenbu') Kaynaklar, pınarlar, çeşmeler.
• Kedi yavruları.

zaviye / zâviye

• Eskiden büyük kervanların geçtiği ıssız yollarda veya köy ve kasabalarda; dînî ilimlerin, İslâm ahlâkının ve fen ilimlerinin öğretilmesi, yolcuların barınması maksadıyla kurulan yer; küçük tekke.
• Tasavvufta bulunan kimselerin, ibâdet için çekildiği tenhâ yer.

zefer

• Ağaca vurulan payanda, destek.

zenberek

• Kurulan âlet.