a / â / آ

• Ünlem edatı ey, hey. (Farsça)
• İki kelimenin arasına girerek, anlamı pekiştiren yeni kelimeler türetmeye yarayan orta ek. (Farsça)

açar

• İştah açmaya yarayan turşu v.s. (Farsça)
• İnişli yokuşlu yer. (Farsça)
• Karıştırılmış, birleştirilmiş. (Farsça)

acil

• Sonraya bırakılmış. Bir vâdeye bağlı.
• Ahiret.

acir / âcir

• Elindekini başkasına kiralayan. Kiraya veren.

• Malını kirâya veren.

ad / âd

• Hz. Hud Peygambere (A.S.) isyan ettiklerinden gazab-ı İlâhiyyeye uğrayan ve helâk olan, Yemen tarafında yaşamış bir kavmin adı.

adem-i derk

• Anlamama, kavrayamama.

adem-i fehm

• Anlayamama, kavrayamama.

adem-i te'lifiyet / adem-i te'lîfiyet / عدم تأليفيت

• Uzlaşamama, bir araya gelememe.

adese

• Mercimek.
• Mercek. Uzağı yakın veya yakını uzakta görmeğe yarayan dürbün veya mikroskop camı.

afv-cu

• Afv isteyen. Afv arayan.

ajanda

• Akılda tutulması icab eden şeyleri not etmeye yarayan, takvim şeklinde tanzim edilmiş defter.

akciğer

• Göğüs boşluğunu dolduran ve solunmağa yarayan bir organ. Ree.

akl

• İdrâk kuvveti, doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden, faydalıyı zararlıdan ayırmaya yarayan kuvvet.

akl-ı külli / akl-ı küllî

• Kâinatta görülen umumi ahenk. Her şeyi kavrayan akıl.

akl-ı maad

• İrfan ve ilimle terbiye olan âhiretini düşünen akıl. Geleceği kavrayan akıl.

akrebe

• Dişi akrep.
• Çevik ve zeki cariye.
• Ayakkabı bağcığı.
• Kazan, tencere gibi eşyaları ateş üzerine asmağa yarayan "S" şeklindeki kanca.

akvam-ı mazlume / akvâm-ı mazlume

• Zulme uğrayan kavimler.

alet-i inkişaf / âlet-i inkişaf

• Eşyanın derece ve miktarının ortaya çıkmasına yarayan âlet.

alfabe

• Bir lisandaki sesleri gösteren harflerin, belli bir sıraya göre dizilmiş takımı. (Fransızca)
• Okuyup yazmayı yeni öğrenecekler için başlangıç kitabı. (Fransızca)
• Bir işin başlangıcı. (Fransızca)

ambar

• Zahire ve kuru gıdaları koymaya yarayan büyük depo.

amortisör

• Otomobillerde veya diğer makinelerde sarsıntı, gürültü gibi şeyleri hafifletmeğe yarayan tertibat. (Fransızca)

ampermetre

• Elektrik akımının şiddetini ölçmeye yarayan âlet. (Fransızca)

ampul

• İçinde elektrik akımı yardımıyla ışık vermeye yarayan bir iletken bulunan, havası boşaltılmış olan cam şişe. (Fransızca)
• İçinde sıvı ilâç bulunan, ağzı kızdırılarak kapatılmış küçük şişe. (Fransızca)

arafat

• Mekke'ye 12 mil yani takriben 20 km. uzaktaki bir yer. Hacca gidenler Zilhicce'nin 9. günü buraya gelerek bir müddet vakfe yaparlar.

• Mekkenin 16 kilometre doğusunda Hacıların arefe günü toplandıkları tepe ve bunun eteğindeki ova. Tepenin diğer bir adı Cebel-ür Rahme (Rahmet dağı)dır. Adem (A.S.) ile Havva anamız Cennet'ten çıkarıldıktan sonra burada bir araya geldiler. İbrahim Peygamber (A.S.) Cebrail ile burada konuştu. Hz. Muha

arasat meydanı / arasât meydanı

• Öldükten sonra insanların ve diğer canlıların diriltilip toplanacakları meydan. Buraya mevkıf ve mahşer de denir.

arazi-i muhtekere / arâzi-i muhtekere

• Kiracısı tarafından üzerine bina yapılmak veya ağaç dikilmek üzere senelik bir ücret karşılığında kiraya verilen arazi. (Kiracı, kira bedelini her sene arâzi sahibine vererek o arâziyi devamlı sûrette elinde bulundurur.)

areometre

• yun. Sıvıların yoğunluk derecesini ölçmeye yarayan âlet. Arşimet'in keşfettiği kanuna istinad edilerek yapılan bu alet, içi boş cam bir silindir ile bunun üst kısmındaki dereceli bir çubuktan ibarettir.

asayiş-cu / asâyiş-cu

• Rahat ve huzur arayan. Asâyiş isteyen. (Farsça)

ashab-ı kehf / ashâb-ı kehf

• Kur'ân-ı Mu'ciz-ül Beyan'da bahsi geçen ve devirlerinin zâlim padişahından gizlenerek ve onun şerrine âlet olmaktan çekinerek, beraberce bir mağaraya saklanıp, Rabb-ı Rahimlerine (C.C.) sığınan, dindar ve makbul büyük zâtlar. İsimleri rivâvette şöyle sıralanır: Yemlihâ, Mekselinâ, Mislinâ, Mernüş, D

• Mağara arkadaşları. Bunlar, zamanlarındaki zalim hükümdarlarının şerrinden mağaraya sığınan ve orada yıllarca uyutulduktan sonra tekrar diriltilen, köpekleri ile birlikte, yedi sekiz kişiydiler.

asus / asûs

• Yalnız yürüyüp, otlayan deve.
• Yanından insanlar uzaklaşmayınca kendini sağdırmayan deve.
• Av arayan kimse.

asvine

• (Tekili: Sunvân) Elbise koymaya yarayan dolaplar. Gardroplar.

atad

• İşe yarayan âletlerin takımı.
• Büyük kadeh.
• Hazırlık.

atardamar

• Tıb: Kanın, kalbden vücudun her tarafına (akciğerlere de) gitmesine yarayan damar. Şiryan.

atlab

• (Tekili: Tâlib) Arayanlar, talibler; bilhassa talebeler.
• (Tılb) Kadın peşinde dolaşanlar, zamparalar.

atletizm

• yun. Çeviklik, atiklik, kuvvet gibi beden kabiliyetlerini inkişaf ettirmeğe yarayan ve koşu, atlama, ağırlık kaldırma ve atma gibi, tek başına yapılan bedeni çalışmalar.

azab-ı müeccel / azâb-ı müeccel

• Sonraya bırakılmış azap.

bahane-cu / bahane-cû

• Bahane arayan, fırsat kollayan. (Farsça)

banyol

• Bu kelime; zindan, hapishâne mânâlarında kullanılırdı. Buraya katiller, hırsızlar ve beylik esirlerin satışa yaramıyanları konurdu.

bazar

• Alış-veriş. Ahz ü itâ. (Farsça)
• Alış-veriş yeri. Pazar. Üstü açık yer ki, hergün veya belirli günlerde herkes satacağını oraya çıkarıp pazarlıkla veya açık artırmayla satar. (Farsça)
• Fiat kararlaştırılıp alış-verişte uyuşmak için yapılan konuşma veya çekişme, pazarlık. (Farsça)

bed-cu

• Kötülük arayan. Kötülük düşünen. (Farsça)

bedv

• Zihinde bir şeyin peyda olması. Bir şey zâhir olma.
• Başlama.
• Sahraya çıkma.

bela-cu / belâ-cû

• Belâ arayan. Belâsını istiyen.

belham

• Çiftçilikte kullanılan saban. Çift sürmeğe yarayan âlet.

berhiz

• Atılan, kalkan, sıçrayan. Zorbalık eden. (Farsça)

berri / berrî / بَرِّي

• Karaya ait.

• Karaya ait.

berriye / بَرِّيَه

• Toprağa, karaya ait.

• Karaya âit.

berzede

• Toplanılmış, biriktirilmiş, bir araya getirilmiş. (Farsça)

bevk

• Sıçrayıp binme.
• Toplanma. Bir araya gelme.
• Karışma, karmakarışık olma.
• Su kaynağını karıştırarak açma.

bila-vasıta / bilâ-vasıta

• Vasıtasız. Araya biri girmeden, doğrudan doğruya.

bina-dil

• Basiretli. Kalbi hakikatı kavrayan. (Farsça)

bolis çukuru

• Kendini beğenenlerin, kibirlilerin, büyüklük taslayanların, Cehennem'de şiddetli azâba uğrayacakları yer.

borç

• Geri verilmek niyetiyle ihtiyaç sahiplerine verilen para. Müslümanlıkta faizle borç vermek haramdır, günahtır. Borcunu ödiyemiyecek durumda onların borçlarını bağışlamak veya sonraya bırakmak sevaptır. Borcunu ödeyebilecek durumda olanlar da borçlarını zamanında ödemelidirler. Ödeyemiyecek olanlar d

cami' / câmi'

• Toplayan.
• Müslümanların ibâdet etmek için toplandıkları yer, mâbed.
• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden. Çeşitli hakîkatleri ve enfüs (iç) ve âfâktaki (dıştaki) zıt işleri birleştirici, kıyâmet gününde yeryüzünde olan cinleri, insanları ve mahlûkâtı bir araya getirici insanların dağı

çarecu / çârecû / چاره جو

• Çare arayan. (Farsça)

ceb'

• (Çoğulu: Cebeât) Kızıl mantar.
• (Çoğulu: Ecbu) Nakir dedikleri ağzı dar kap ki, içine su koyarlar.
• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

cehan

• Cihân, dünya, küre-i arz, arz. (Farsça)
• Sıçrayan, fırlayan, acele ve çabuk hareket eden. (Farsça)

cehende

• Fırlıyan, sıçrayan. (Farsça)
• Sıçramış, fırlamış. (Farsça)

cem eden

• Toplayan, bir araya getiren.

cem edilen

• Toplanan, bir araya getirilen.

cem etme

• Toplama, bir araya getirme.

cem' / جمع

• Birleştirme, bir araya getirme.
• İkindi namazını öğle namazıyla, yatsı namazını akşam namazıyla birlikte kılma.
• Tasavvufta bir makam. Fenâ ve sekr (mânevî sarhoşluk) makâmı da denir.

• Toplama. (Arapça)
• Çoğul. (Arapça)
• Cem' edilmek: Toplanılmak. (Arapça)
• Cem' etmek: Toplamak, derlemek, bir araya getirmek. (Arapça)

cem-i ezdad / cem-i ezdâd

• Zıtların biraraya gelmesi.

cem-i kuvvet

• Gücü toplayıp bir araya getirme, güç birliği.

cemaat / cemâat

• Topluluk.
• İbâdet etmek için bir araya gelen topluluk.
• Peygamber efendimiz ve Eshâbının bildirdiği hak yol üzere bulunan müslümanlar, Ehl-i sünnet vel-cemâat.

cemeden

• Bir araya getiren, toplayan.

cemr

• İnsanların bir araya toplanması.
• Atın sıçrayarak yürümesi.
• Ateş ve küçük taş vermek.
• Bir kimseyi def etmek, kovmak.

çengel

• Pençe. (Farsça)
• Bir şey asmağa yarayan alet. (Farsça)
• Orman, ağaçlık yer. (Farsça)

cestan

• Atlıyan, sıçrayan. (Farsça)

cihetü'l-vahdet-i ittihad

• Birliğin birlik yönü; birliği bir araya getiren yön.

cu / cû / جو

• Arayan. (Farsça)
• Arama. (Farsça)

cübu'

• Tehir etmek, sonraya bırakmak.
• Yönelmek, rücu etmek.

cudi-i islamiyet / cudi-i islâmiyet

• Her türlü helâket ve felâketlerden İslâmiyetle necat bulunacağını ifâde eden bir teşbihdir.Nasıl ki Nuh tufanında Nuhun (A.S.) gemisi Cudi Dağında karaya oturup kurtuldukları gibi.

cümma'

• Bir araya gelerek toplanmış şey, küme.

çuval-duz

• Çuval dikmeye yarayan iğne.

cuy / cûy / جوی

• Arayan. (Farsça)
• Arama. (Farsça)

cuyan

• Arayan, arayıcı. (Farsça)

cuyende / cûyende / جوینده

• Arayan. (Farsça)

dabb

• (Çoğulu: Dıbâb-Edubb) Keler, kertenkele.
• Yaraya merhem sürmek.
• Akmak.
• Süt sağmak.
• Yere yapışmak.
• Dudakta olan bir hastalık (çatlayıp kan akar).
• Hurma çiçeği.

daffat

• Devesini kiraya veren deveci.

dağıstan

• Dağlık yer. (Farsça)
• Kafkasya'nın kuzeydoğusunda ve Hazer Denizi'nin batı kıyılarında bulunan bir bölgedir ki, eskiden buraya Albanya denirdi. (Farsça)

dahamis

• Bahadır, kahraman.
• Karayağız, iri yapılı adam.

debbabe

• Kale duvarlarını oymaya yarayan bir savaş aleti. Tank.

debkel

• Bir araya toplanmış mal.
• Derisi kalın, çirkin kimse.

deskere

• Şehir ve kasaba, il ve ilçe. (Farsça)
• Hasta insan, eşya vs. taşımaya yarayan tahta. (Farsça)

determinant

• Denklemlerin çözümlerini rahatlıkla bulmaya yarayan matematiksel tablo. (Fransızca)

devvare

• Geo: Daireler çizmeye yarayan bir âlet, pergel.

dımar

• Cehalet devrinde Arabistanda bir sanem (put) ismi.
• Bir daha sâhibinin eline geçmesi ümid edilmeyen zâil olmuş mal.
• Sonraya bırakılan vâde. Müddeti hudutsuz borç.
• Gizli.

disam

• Şişe ağzına konulan tıpa.
• Yaraya bağlanan bez.
• Kulak içine sokulan şey.
• Yarık ve delik tıkamada kullanılan tıkaç.

divan / dîvân / دیوان

• Meclis. (Arapça)
• Padişah meclisi. (Arapça)
• Şairin şiirlerinin bir araya getirildiği eser. (Arapça)

ecir / ecîr

• Ücretle çalışan, nefsini kiraya veren. Gündelikçi.

• Bir işi yapmak için kendi kuvvetini veya san'atını kirâya veren, çalışan kimse, işçi.

edhem

• (Çoğulu: Dühem-Edâhim) Karayağız at.

edlem

• Karayağız, siyah adam.
• Kara eşek.
• Uzun yanaklı.
• Uzun boylu.

ehl-i azap

• Azap ehli, azaba uğrayanlar.

ehl-i hak ve zekavet / ehl-i hak ve zekâvet

• Doğru yoldan olan ve çabuk anlayıp kavrayan zekî kimseler.

ehl-i kusur

• Kusur arayanlar.

ekonomi

• yun. İktisad. Tutum. Geliri gideri hesaplıyarak lüzumsuz masrafı bırakıp artırmağa çalışmak. Ölçülü ve idâreli harcamak. İnsanların sınırsız olan ihtiyaçlarıyla bunları sağlamaya yarayacak sınırlı imkân ve vasıtalar arasında mümkün olan azami uygunluğu temin için (sağlamak için) yapılan çalışma ve f

el-halim

• Suçluların cezalarını derhal vermek iktidarında olduğu halde sonraya bırakan ve yumuşak muamele eden, çok halim. (Allah (C.C.)

emval-i zahire / emval-i zâhire

• Sâime denilen hayvanlar ile bir kısım arazi mahsulâtı ve madenleri ile yer altındaki hazineler ve gümrüklere uğrayan ticaret mallarıyla, nakitler.

en'am / en'âm

• Bazı Kur'an âyetlerinin veya sûrelerinin bir araya getirilmesiyle ortaya çıkarılan dua kitabı.

erciye

• Arkaya, sonraya bırakılan şey.

esmer / اسمر

• Siyaha, karaya çalan kumral renk.

• Rengi karaya çalan.

• Karayağız, esmer, koyu tenli. (Arapça)

ev'iye

• (Tekili: Viâ) Mahfazalar, kaplar, gizlemeye veya saklamaya yarayan şeyler.
• Damarlar.

fasid icare / fâsid icâre

• Aslı İslâmiyet'e uyduğu hâlde, sıfatı uygun olmayan icâre (kirâya verme).

fasık-ı hasir / fâsık-ı hâsir

• Bilerek günah işleyip zarara uğrayan.

felaketzede / felâketzede / فلاكت زده

• Felakete uğrayan. (Arapça - Farsça)

felsefe

• Akıl yoluyla "niçin" sorusuna cevap arayan ilim.

felsefe-i maddiye

• Her şeyi maddede arayan ve madde ile açıklamaya çalışan felsefe.

ferkadan

• Şimâl kutbuna yakın parlak ve küçük ayı kümesine tâbi ve gece istikamet bulmağa yarayan, sık sık karşı karşıya gelen iki yıldız (İkizler mânasına).

fitne-cu

• Fesat arayan. (Farsça)

garabet-cu

• Tuhaf şeylere meraklı olan, garip şeyler arayan. (Farsça)

gavvas / gavvâs

• Çok gayretli. Çalışkan.
• Suya dalan.
• İnci arayan dalgıç.

• Define arayan dalgıç.

gırre

• Gaflet. Boş bir şeye aldanan.
• Tevbeyi sonraya bırakıp, aldanan. Övünen, gururlu. Gâfil. İşe yaramaz.

haddas

• (Hads. den) Anlayışlı, zeki, çabuk kavrayan.

hadim / hâdim

• (Hidmet. den) (Çoğulu: Huddâm) Hademe, hizmetçi, hizmet eden, işe yarayan.
• İmân ve İslâmiye'te ve millete faydalı olmağa çalışan.
• Erkekliği yok edilmiş olanlar. Bunlardan saraylarla büyük kişilerin konaklarında çalışanlara Hadim ağası denilirdi. Osmanlı İmparatorluğunda bunla

hafr

• Ahdinde durmamak.
• Kiraya vermek.

haibin / haibîn

• (Tekili: Hâib) Zarar ve ziyâna uğrayanlar.
• Mahrum olanlar.
• Me'yus olanlar, üzülenler.

hak-endiş

• Hakkı düşünen. Hakkı arayan, doğruluk için endişe eden. (Farsça)

hamail

• (Tekili: Himâle) Tılsım, muska.
• Kılıç kayışı, kılıcı bele bağlamaya yarayan kayış.

harf-gir

• Her işte ayıp ve noksan arayan. (Farsça)

hasir / hasîr / hâsir

• Zarara uğrayan.

• Hasarete uğrayan. Zarara, ziyana uğrayan.

• Zarara uğrayan, zarar eden.

haşir / hâşir

• Toplayan, bir araya getiren.

hasir / hâsir / خاسر

• Zarar eden, hüsrana uğrayan. (Arapça)

hasiren / hâsiren

• Ziyana uğrayarak, zarar gördüğü halde.

hasirun / hâsirun

• Zarar ve ziyana uğrayanlar. Eli boş kalanlar.

hasis / hasîs

• Parasını ve malını harcamamak için her türlü sıkıntıya, eziyete katlanan, paraya, mala aşırı düşkün olan; dînen verilmesi îcâb edeni, zekâtı ve sadakayı vermeyen, pinti, eli sıkı olan, bahîl, malda ve ilimde cimrilik eden.

haşr

• Toplanma, bir araya gelme. Allahü teâlânın bütün insanları, melekleri, cinleri, şeytanları ve diğer hayvan ve kuşları, gökte, yerde, denizde ne kadar büyük ve küçük canlı var ise, hepsini kıyâmet kopmasından (dünyânın son bulmasından) sonra diriltip, dünyâda yaptıklarının hesâbını vermek üzere Arasâ

haşr-i emvat / haşr-i emvât

• Ölenlerin dirilerek bir araya toplanmaları.

havz-ı marifet ve muhabbet / havz-ı mârifet ve muhabbet

• Bilgi ve sevgi havuzu; tanışmaları ve sevgileri ortak bir havuz gibi bir araya toplama.

haybet-zede

• Sıkıntıya uğrayan, kedere düşen, kederli olan. (Farsça)

haylulet / haylûlet

• Yolu kapamak.
• Araya girme. İki şey arasına girip hicab olmak.

• Araya girme.

• Araya girip perde olma, kapama.

hazine kethudası

• Tar: Yavuz Sultan Selim Han zamanında kurulan hazine kethudâlığı, saraya girip çıkan demirbaş eşyanın korunup saklanmasıyla mes'ul idi. Bu müessesenin başında bulunan memura da hazine kethudâsı denilirdi.

hazine-i hassa / hazine-i hâssa

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında devlet bütçesinden padişaha maaş sağlayan ve saraya ait gelirlerin toplandığı malî bir müessese.

hazm

• Midedeki yenen şeyleri eritmek, sindirmek. Vücuda yarayacak hale getirmek.
• Birisine ansızın hücum etmek.
• Ansızın bir şey üzerine inmek.
• Birisinin hakkını, malını gasb ile alıp zulmeylemek.
• Münasebetsiz bir hale, güce gidecek bir vaziyete düşenin kendi nefsini

helva-hane

• İçinde helva pişirilen genişçe ve derinliği az tencere. (Farsça)
• Tar: Saray için her türlü tatlı yiyeceklerin yapılmasına yarayan saray mutfağının bir bölümü. (Farsça)

helyostat

• Yansıyan güneş ışınlarını, belli bir doğrultuya yöneltmeğe ve bu doğrultuda tutmaya yarayan bir ayna ile bir ayar sisteminden meydana gelen tertibat.

hem / هم

• -deş, -daş anlamını verecek şekilde kelimeye türetmeye yarayan ön ek. (Farsça)
• Hem, üstelik. (Farsça)

hem-sufre

• Aynı sofraya oturan, sofra arkadaşı. (Farsça)

heylulet / heylûlet

• Araya girme, perdeleme, kapama.

hil'at-ı veda / hil'at-ı vedâ

• Tar: Osmanlılar zamanında saraya misafir edilen kimselere ayrıldıkları zaman giydirilen hil'at.

hiss-i zahir / hiss-i zâhir

• Zâhirde ve varlığın dış yüzünde olanları kavrayan hisler, duyular; görme, işitme, tatma duyuları gibi (Varlığın mânâ boyutu ile ilgili sezgi ve ihtisaslara vesile olan aklî, rûhî, kalbî, vicdanî hislere hiss-i bâtın denir.).

hiyazet

• Toplama, bir araya getirme.
• Bir şeyi kendine mal etme.

hiz / hîz

• Atılan, kalkan, sıçrayan. (Farsça)

hizan / hîzan

• Kalkan, sıçrayan. (Farsça)
• Bitlis vilâyetine bağlı bir kaza ismi. (Farsça)

hizb

• Bazı duaların ve ayetlerin bir araya getirilmesiyle oluşan kitap.

hizb-i mahsus

• Kur'ân'dan seçilen özel bölümlerin bir araya getirilmiş hâli.

hizb-i mahsus-u kur'ani / hizb-i mahsus-u kur'ânî

• Kur'ân'dan seçilen özel bölümlerin bir araya getirilmiş hâli.

huni

• yun. Dar ağızlı kaplara sıvı dökmeye yarayan; ve yukarı kısmı genişçe, aşağı kısmı dar olan âlet.

hunus

• Rücu etmek, vazgeçmek, geri dönmek.
• Örtülü olmak.
• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

hurdegir

• Sözün içinde tenkid edilecek noksan arayan. (Farsça)

hus

• Dikmek.
• Darlık vermek.
• İki şeyi bir araya getirmek.

ibkar

• Fecirden kuşluğa kadar olan vakit.
• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

ibric

• Yoğurdu yayıp ayran yapmağa yarayan âlet. Yayık.

ibrik

• (Çoğulu: Ebârik) Topraktan, tenekeden, hattâ bakırdan, gümüşten, altundan yapılan emzikli su kabı.
• Abdest almağa, çay, kahve v.s. yapmağa yarayan ayrı ayrı ve türlü türlü kaplar.
• İyi ve parlak kılıç.

icab

• Lâzım. Gerekli. Lüzum. Sebeb olmak.
• Ist: Akitlerde ilk söylenen söz. Bir mal sahibinin müşteriye karşı, "Bu malımı sana şu kadar paraya sattım" demesidir. Müşterinin de kabul etmesine dair olan sözüne "kabul" denir. Şer'i ıstılahta buna "icâb ve kabul" denir.

icar / îcâr / ایجار

• Kiralamak. Kiraya vermek.
• Kira parası.

• Kirâya verme, kirâya verilme, kirâ parası.

• Kiralama. (Arapça)
• Kiraya verme. (Arapça)
• Kira. (Arapça)
• Îcâr edilmek: Kiraya verilmek. (Arapça)
• Îcâr etmek: Kiraya vermek. (Arapça)

icare-i münecceze

• Bir şeyi akd-i icare ânından itibaren kiraya vermektir. Akd zamanında kiranın başlangıcı söylenmezse kira, bir icare-yi müneccezeye haml olunur.

icare-i müşahere

• Aylık olarak yapılan icaredir. Bir haneyi bir aylığına kiraya vermek gibi.

icare-i müsanehe

• Yıllık olarak yapılan icaredir. Bir hanenin bir yıl müddetle kiraya verilmesi gibi.

icare-i müzafe

• Bir şeyi gelecek muayyen bir vakitten itibaren kiraya vermektir. Meselâ: Bir hâneyi gelecek falan ayın birinden itibaren bir sene müddetle şu kadar bin liraya kiraya vermek, bir icare-i müzafedir.

icaret

• İcâr, ücret. Kiraya vermek.
• Kurtarmak, yardım etmek.

icma / icmâ

• Dağınık şeyleri bir araya getirme, toplama.

icma' / icmâ' / اجماع

• Bir araya getirme. (Arapça)

icmal

• Hülâsa etmek. Kısaltmak, bir araya toplamak. Kısa anlatmak. Biriktirmek.
• Uzun bir hesaptan çıkarılan hülâsa, netice.

icmar

• Bir araya toplamak.
• Süratle yürümek.
• Atın sıçrayarak yürümesi.
• Bir şeyin umumi olması. Ateşe öd ağacı koymak.
• Bir şeyi buhurlamak. Tahmini hesab yapmak.
• Yeni ayın görünmesi.

ictima / ictimâ

• Toplanma, bir araya gelme.

ictima' / ictimâ' / اجتماع

• Toplantı. Toplanmak. Bir araya gelmek. Kavuşmak.

• Toplanma, bir araya gelme, toplantı. (Arapça)
• Toplum. (Arapça)
• İctimâ' etmek: Toplanmak, bir araya gelmek. (Arapça)

içtima-ı esbab

• Sebeplerin bir araya gelmesi.

ictimaat / ictimâât / اجتماعات

• Toplantılar, bir araya gelişler. (Arapça)

içtimaat-ı hayatiye

• Hayatın devamlılığını sağlayan parçaların bir araya gelmesi.

içtimaü'z-zıddeyn

• Birbirine zıt iki şeyin birleşmesi, bir araya gelmesi.

ifda'

• Sahraya çıkmak, çöle çıkmak.

ifkar'

• Fakir düşürme, fakirleştirme.
• Hayvanı kirâya verme.

ihmal

• Ehemmiyet vermemek. Yapılması lâzım bir işi sonraya bırakma. Dikkatsizlik. Başlayıp bırakmak. Terk etmek.

ikam

• Kısırlar, akamete uğrayanlar.

ikbalcu

• İkbal ve büyüklük arayan. Onların peşinde olan. (Farsça)

ikra

• Kiraya verme.

illiyyun

• (Tekili: İlliyyîn) (Aliyyu) Cennetin en yüksek tabakası. Ahirete giden tam kâmil mü'minlerin yeri. Hafaza meleklerinin divanları ismidir ki, salihlerin amelleri oraya yükseltilir. Ahirette yüksek dereceye, dergâh-ı rızâya en yakın olan derecedir.

imhal

• Mühlet verme. Sonraya kalmasına müsaade etme.

imhal-i ikab / imhâl-i ikab

• Cezanın sonraya bırakılması.

insanın haşri

• İnsanların, öldükten sonra dağılmış olan zerreleri âhirette Allah tarafından tekrar bir araya getirilerek bedenlerinin inşa edilmesi ve diriltilmesi.

irca

• Sonraya bırakmak.
• Kuyuya kenar yapmak.

işkampaviya

• İtl. Harp gemilerinden asker naklinde kullanılan en büyük filika. İşkampaviya'lar sandal büyüklüğünde, yalnız ondan daha geniş ve yüksekti. Karaya asker sevkiyatında, gemiye erzak ve levâzım alınmasında kullanıldığı gibi eskiden donanmaya su alınacağı zaman su ile doldurulur, diğer bir filika yedeği

iskandil

• ing. Denizin derinliğini ölçmeğe yarayan ve gemilerde kullanılan bir âlet.
• Bir şeyin hakikatını anlamağa çalışma. Yoklama, deneme, tecrübe etme.

iskarlat

• İtl. Eski devirlerde Venedik mensucatından, boyası has ve kumaşı dayanıklı bir nevi çuhanın adı idi ve şarkta pek makbuldü. Yeniçeri Ocağı ileri gelen ağalarına, sekbanbaşıya ve yeniçeri kâtibine her sene bu çuhadan verilir veya bedeli para olarak tahsis olunurdu. Bu paraya da "İskarlat bedeli" deni

ıskota

• İtl. Büyük yelkenleri kullanmaya yarayan ip.

islak

• (Silk. den) Düzenleme, sıraya koyma.
• Yola getirme.
• Diziye geçirme.
• Mesleğe sokma, sokulma.

istical

• Sonraya bırakılmasını istemek.

isticar

• Kiralamak. Kiraya vermek.

istigase / istigâse

• Şefâat dileme, yardım isteme; Allahü teâlâdan bir isteğin, dileğin yerine gelmesi için, Peygamberleri ve evliyâyı, sevdiği kullarını vesîle ederek (araya koyarak) isteme, yalvarma, duâ etme.

iştikak

• Türemek. Bir kökten ayrılan kelimelerin asılları ve birbirleri ile olan münâsebetleri, meydana gelişleri.
• Çatallaşmak. Yarılmış bir şeyin bir şıkkını almak.
• Edb: Aynı kökten türemiş olan birkaç kelimeyi bir araya getirme sanatı. Misaller:(Edipler edepli olmalı, hem de edeb-i

istikla

• Te'hir etme. Sonraya bırakma.
• Alıkoyma, mâni olma, engel olma.
• Veresiye alma, borç olarak alma.

istiklalcu / istiklâlcu

• İstiklâl arayan. Müstakil olmak, hür olmak için çalışan. (Farsça)

istikra'

• Kiralamak, kiraya vermek.

istikrai / istikraî

• Man: İstikraya ait ve müteallik. İstikra' yolu ile.

istiska / istiskâ

• Kıtlık, kuraklık vaktinde, sahrâya çıkıp, yağmur yağdırması için Allahü teâlâya yalvarmak, duâ etmek. Yağmur duâsı.

kabil-i tevfik

• Biraraya gelebilme.

kabız / kâbız

• Tutan, sıkan, kavrayan.

kalalib

• (Tekili: Kullâb) Çengeller, kancalar. Uçları eğri olup bir şeyler asmağa yarayan demirler.

karakter

• yun. Huy. Mizac. Seciye. Bir şeyi benzerlerinden ayırdetmeğe yarayan temel hususiyet.

karine / karîne

• Bilinmeyen bir şeyin anlaşılmasına yarayan ip ucu. Anlaşılması zor olan hususun hak ve hakikatına dâir cüz'i delil olan şey. İşaret.

• Bilinmeyen bir şeyin anlaşılmasına yarayan ipucu, işaret.

• Karışık bir iş veya meselenin anlaşılmasına yarayan hal, ipucu.

karun

• İki şeyi bir araya getiren.
• Tez terleyen hayvan.
• Arka ayaklarının tırnağı ön ayağının tırnağı yerine vâki olan hayvan.
• İleride olan memeleri geride olan memelerine pek yakın olan dişi deve.

kaylule / kaylûle

• Kuşluk vaktinden öğlenden biraz sonraya kadarki zaman dilimidir ki bu zaman diliminde uyumak sünnettir.

kayyım

• İnsanları birbirine kardeşlikte ve sevgide bir araya toplayıp dünya ve âhirette necat ve iyilikler yolunda cem' edici olduğundan; bütün iyilikleri haseneleri toplayıcı ve muhtaçlara çok ihsan edici mânasında Peygamberimiz Resul-i Ekrem'e (A.S.M.) verilen bir isim.

kehf-misal

• Mağaraya benzer şekilde, mağara gibi sesi aksettiren.

kerevet

• Tahtadan yapılan ve üzerine yatak veya minder konularak yatmağa ve oturmağa yarayan yüksekçe yer.

keriyy

• Kiraya veren veya kiraya alan. (ikisine de ıtlak olunur.)

kıblenüma

• (Kıblenâme) Kıblenin tâyinine yarayan pusula. Cihet ve yön gösteren âlet. (Farsça)

kirs

• (Çoğulu: Ekrâs-Ekâris) Her nesnenin aslı.
• Bir araya getirilmiş beytler.
• Biri biri üstüne yığılmış kalmış davar tersi.

komita

• Siyasi bir maksat için bir araya gelenlerin gizli cemiyeti.

komite

• Belli bir amaç için bir araya gelen ve faaliyet gösteren topluluk.

komiteci

• Belli bir amaç için bir araya gelip, faaliyet gösteren.

komitecilik

• Belli bir amaç için bir araya gelme ve faaliyet gösterme.

külae

• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

külliyat-ı hakaik / külliyât-ı hakaik

• Gerçeklerin bir araya gelmesi, gerçekler bütünü.

kütübhane

• Kitapların bulunduğu salon veya bina.
• Belli bir kaideye göre tasnif edilmiş kitaplardan meydana gelen bütün.
• Kitap koymağa yarayan bölmeli dolap.

lala

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında sadrazamlar hakkında "Atabek" karşılığı olarak kullanılan bir tâbir olduğu gibi, şehzâdelerin mürebbilerine de bu ad verilirdi. (Farsça)
• Saraya alınan acemilerin terbiyesine memur edilenler. (Farsça)
• Eskiden büyük memurlarla zenginler de çocuklarının terbiyesine (Farsça)

lazuk

• Yaraya yapışıp onulmayınca kopmayan devâ.

lek

• Ahmak, ebleh, sersem. (Farsça)
• Yüzbin. (Farsça)
• Kırmızı boya çıkarmaya yarayan bir maden. (Farsça)

leyyan

• Def'etmek, kovmak.
• Sonraya bırakmak, tehir etmek.

ma'k

• Ovmak.
• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

maddi / maddî

• (Maddiye) Cismâni. Madde ile alâkalı olan. Maddeye ait.
• Paraca ve malca.
• Paraya ve mala fazlaca ehemmiyet veren.
• Dokunma, koklama, görme, işitme, tatma ile hissedilip duyulan şeyler.

mali / malî

• (Maliye) Mala ve paraya mensub. Mal ve para cinsinden. Mala ait.

maruz kalan / mâruz kalan

• Birşeyin tesirine uğrayan, etkisinde kalan.

maşıta

• (Meşşâta) Baş tarayan.

mazlumen

• Zulme uğrayarak.

mazlumin / mazlûmîn

• Zulme uğrayanlar.

me'ani ilmi / me'ânî ilmi

• Sözün yerinde kullanılmasından, hâle, duruma göre uğrayacağı değişikliklerden bahseden ilim.

me'cur

• Ecir veya sevabı verilmiş olan.
• Kiraya verilen.

• Karşılık almaya, mükâfata hak kazanmış kimse.
• Kiraya verilen.

me's

• İnsanların arasını bozmak, araya fesad sokmak.

meclis

• Oturulacak, toplanılacak yer.
• Görüşülecek bir mes'ele için bir araya gelmiş insan topluluğu.
• Devlet işlerini görüşmek üzere Millet Vekillerinin toplandıkları büyük bina.

mecma-i evsaf-ı masume

• Masum sıfatların bir araya toplandığı yer.

mecmu / mecmû

• Toplanmış, bir araya getirilmiş.

mecmu'

• Bütün, hepsi. Topluca. Yığılmış. Cem' olunmuş. Bir araya getirilmiş şey.

mecmua / mecmûa / مجموعه

• Dergi. (Arapça)
• Küçük risale veya farklı kitapların bir araya getirildiği eser. (Arapça)

mededcu

• Meded isteyen, yardım arayan. (Farsça)

mededcuyane

• Medet isteyene, yardım arayana yakışacak surette. (Farsça)

mefruşat

• (Ferş. ten) Ev döşemeğe yarayan şeyler. Kilim, halı v.s.

mehacim

• (Tekili: Mihcem) Hacamat şişeleri.
• Çekip emmeye yarayan âletler.

mehel

• (Çoğulu: Mühul-Emhâl) Yavaş yapmak.
• Sonraya bırakmak, te'hir etmek.

mehenk

• Ölçü, altının ayarlarını ölçmeye yarayan ölçü taşı.

mehr-i müeccel

• Miktarı nikah yapılırken tesbit edilip, ödenmesi daha sonraya bırakılan yâni erkeğin evleneceği kadına sonra ödeyeceği altın, gümüş, kâğıt para veya herhangi bir mal yâhut bir menfeat.

menbic

• Mevzi ismi. (Oraya nisbetle "menbicâni" derler.)

mera

• (Çoğulu: Merâyâ) Sütü çok olan dişi deve.

merhem

• Melhem. Deriye, yaraya sürülen ilâç.
• Mc: Acıyı teskin eden şey.
• Kederi, derdi gideren.

• Deriye, yaraya sürülen ilâç.

meş'ale

• Karanlıkları aydınlatmaya yarayan âlet; lâmba.

mesamm

• (Tekili: Mesemm) İnsan veya hayvan cildi üzerindeki teneffüse yarayan küçük delikler, gözenekler.

meşşat

• Tarak yapan, tarakçı.
• Süsleyen, tarayan.

meşşata

• Süsleyen, tarayan.

mihail

• Resul-i Ekremin (A.S.M.) geleceğini haber veren ve bir ismi de Mişâil olan eski zaman Peygamberlerinden bir Zâttır. Kitabının 4. bab'ında: "Ahir zamanda bir ümmet-i merhume kaim olup, orda hakka ibadet etmek üzere, mübarek dağı ihtiyar ederler. Ve her iklimden oraya birçok halk toplanıp Rabb-ı Vâhid

miheng

• Ölçü, altını ölçmeye yarayan ölçü taşı.

mihenk

• Mihenk taşı, denek taşı; birinin değerini, ahlâkını anlamaya yarayan ölçüt.

• (Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti.
• Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta.

mıkleb

• Eski kitap ciltlerinin sol kenarındaki kapak. Ekseriya okunan yer belli olsun için araya konurdu.
• Saban demiri.

mikroskop

• Gözle görülmeyecek kadar küçük cisimleri, çok defa büyük göstermeye yarayan âlet. (Fransızca)

mina / minâ

• Mekke-i mükerremenin doğusundaki dağların eteğinden Arafât'a giden yol üzerinde bulunan yer. Hac ibâdeti esnâsında kurban kesmek ve cemre (şeytan) taşlamak için buraya gidilir. İbrâhim aleyhisselâm, kurban etmek için, oğlu İsmâil'i buraya götürmüştü.

misbar

• (Çoğulu: Mesâbir) Yaraya konulan fitil.

mısdak

• (Sıdk. dan) Bir şeyin doğru olduğunu isbata yarayan şey. Tasdik âleti.
• Alâmet. Tavır. Tarz. Düstur.
• Değer ölçüsü.

misket

• Alaybozan tüfeği. Patlayan bombadan etrafa sıçrayarak tahribe, yaralanmaya ve ölüme vesile olan sert parça. Eskiden kullanılmış geniş çaplı bir silâh. (Fransızca)
• Güzel kokulu meyve. (Elma, üzüm vs.) (Fransızca)

mıstar

• Yazının güzelliğine, düzgünlüğüne yarayan âlet. Yazı yazarken satırları doğru gösterebilmek için lâzım olan çizgileri yapmağa yarayan âlet.
• Sıvacıların bir âleti.

miyar

• Ölçü, ayıraç, bir şeyin halislik derecesini anlamaya yarayan âlet.

muahhar

• Sonraya bırakılmış, te'hir edilmiş, geriye bırakılmış. Sonradan.

mübalağacuyane / mübalağacuyâne

• Haddini aşar dercede izah edercesine. Mübâlağa yaparcasına. (Farsça)
• Mübâlağa arayan. (Farsça)

mucer

• (Ecr. den) Kiraya verilmiş olan şey.

mucir

• (Ecir. den) İcar eden, kiraya veren.

müctemi'

• Toplu. Topluca. Bir araya gelmiş. Hepsi.

müdahalat

• (Tekili: Müdahale) Müdahaleler, karışmalar, araya girmeler.

müdahale

• İşlere ve lüzumlu hallere, icabettiği için karışmak. Zararlı bir hal var ise, işe karışıp zararın def'ine çalışmak.
• Araya girme. Sokulma.

müddehar

• Biriktirilmiş, bir araya getirilmiş.

müdehhar

• Biriktirilip cem' olunmuş, bir araya getirilmiş olan.

müdrik

• Aklı eren. Anlayan. Kavrayan, akıllı.
• Büluğ çağına, erginlik yaşına gelmiş olan.

• İdrak eden, kavrayan, anlayan.

• Anlayan, kavrayan.

müeccel

• Sonraya bırakılan.

• Te'cil edilen yâni sonraya bırakılmış, ertelenmiş.

müeccelen

• Te'cil edilmek suretiyle. Müddeti sonraya bırakılarak.

müehher

• (Müahhar) Sonraya bırakılmış, te'hir edilmiş.

müehhir

• (Müahhir) Sonraya bırakan, te'hir eden.

mühmel

• İhmâl edilmiş. Bırakılmış. Kıymet verilmemiş. Bakılmamış.
• Mânasız ve boş söz, cümle. Sonraya atılmış.
• Boşlanmış.
• Edb: Noktasız harf, noktasız harflerle yazılmış olan.
• Ebcedde: Noktasız harflerin hesabı ile çıkan tarih.

mühtebiş

• Birikmiş, bir araya toplanmış.

mukabele / mukâbele

• Hapsetmek.
• Sonraya bırakmak, tehir etmek.
• Meşveret etmek, danışmak.
• Bir kimsenin evi yanında bir ev satıldığında; "başka kimse satın alsın, ben ondan şüf'a yolu ile alayım" diye şirâsına muhtaç iken tehir etmek.

mükarat / mükârat

• Kiraya verme. Kira ile tutma.

mükra

• Kiraya verilmiş eşya.

müktera

• Kirâya verilen eşya.

mülevves

• Kirli. Pis. Bulaşık. Bulaştırılmış.
• Alıkoyulup sonraya bırakılmış veya durdurulmuş olan.
• Tazelenmek için suda ıslatılmış şey.
• Karışık, intizamsız.

münafık

• İki yüzlü, araya nifak sokan. Fitnekâr.
• Ahdini bozan, yalan söyleyen, hıyanet eden.
• Görünüşte müslüman olup hakikatte kâfir ve düşman olan.

münafıkin / münafıkîn

• (Tekili: Münafık) Münafıklar. Fitnekârlar. İkiyüzlüler. Araya nifak sokanlar.

münhezim

• Hezimete uğramış, bozguna uğrayan, inhizam eden.
• Bozgun.

münhezimen

• Yenilerek, münhezim olarak, bozularak, bozguna uğrayarak.

münhezimin / münhezimîn

• (Tekili: Münhezim) Hezimete uğrayanlar. Bozgunlar.

müntesik

• (Nask. dan) Düzgün, bir sıraya dizilmiş.

munzar

• Geciktirilmiş, te'hir edilmiş. Sonraya bırakılmış.

mürekkep

• Bir araya gelmiş, birlik oluşmuş.

mürettib

• (Retb. den) Tertib eden, nizâma, sıraya koyan.
• Matbaada harfleri ve yazıyı yerine dizen.

• Tertib eden, sıraya koyan.

musab

• Kendine bir şey isabet eden. Hasta. Musibetzede. Musibete uğrayan.

musannef

• (Çoğulu: Musannefât) (Sınf. dan) Sıraya konulup tasnif edilmiş.
• Te'lif edilmiş, yazılmış.

musannefat

• (Tekili: Musannef) Sıraya konulup tasnif edilmiş kitaplar.

müşattar-ı muhammes

• Edb: Araya üç mısra ilâve edilmiş gazel ve kaside.

müşattar-ı murabba'

• Edb: Araya iki mısrâ ilâve edilmiş gazel veya kaside.

müsevvif

• Hayırlı işleri sonraya bırakan, sonra yaparım diyen, iyi işleri geciktiren, bugünün işini yarına bırakan kimse.

musibet-zede

• Belâya uğrayan. Hastalık veya başka musibete uğrayan.

musibetzede / musîbetzede / مُص۪يبَتْزَدَه

• Musibete uğrayan.

• Musibete uğrayan.

• Musîbete uğrayan.

müstatıbb

• (Tıbb. dan) Çare arayan, deva arayan.

müstekra

• Kiraya verilen eşya.

müştemil

• Kavrayan, saran, içine alan. Büsbütün örten.

mutafattın

• (Fatânet. den) Anlayışlı. Hem anlayıp farkına varan. Kavrayan.

mütasarrıfa

• İnsandaki görünmeyen his organlarının beşincisi; his organları vâsıtası ile elde edilen duyuları ve mânâları karşılaştırıp, yeni mânâlar elde etmeye yarayan kuvvet.

mutatarribin / mutatarribîn

• (Tekili: Mutatarrib) Şevke gelip sevinenler. Coşup sıçrayanlar.

mutazarrır

• Zarar ve ziyana uğrayan, zarar görmüş olan.

müteannit

• Yanlış arayan. Başkalarının yanlışını bulmak için uğraşan.

müteannitane / müteannitâne

• Yanlış arayana, yanlışlıklar çıkarmaya uğraşana yakışır surette. (Farsça)

mütefehhim

• Anlayan, fehmeden, kavrayan.

mütehallil

• Araya sokulan, araya giren.
• Bozulan.
• Bir kelimeden nice mânâlar kasdedip söyleyen kimse.

mütekalibane / mütekâlibâne

• Köpek gibi birbirinin üstüne sıçrayarak. (Farsça)

mütekalibin / mütekâlibin

• (Tekili: Mütekâlib) Köpek gibi birbirlerinin üzerlerine sıçrayanlar.

mütemaşşit

• Saçını sakalını tarayan.

mütemerkiz nokta

• Merkezleşmiş nokta, bir araya toplandığı nokta.

mütevasib

• Birbirinin üzerine sıçrayan.

mütevessib

• Sıçrayan, atlıyan.

mütezahim

• (Çoğulu: Mütezahimîn) (Ziham. dan) Birbirini iterek, herbirinin üstüne çıkarak biriken kalabalık.
• Halkın kalabalığından sıkıntıya uğrayan.

mütezammın

• Koltuğa alan.
• Kavrayan, içine alan, müştemil.

mütteka

• Dayanmağa, yaslanmağa yarayan şey.

müzerri'

• Yeri, bir zira' miktarı ıslatıp ekin ekmeye yarayan yağmur.

nakdi / nakdî

• Paraca, peşin para ile. Para ile alâkalı ve paraya müteallik.

namcuy

• (Çoğulu: Namcuyân) Nam arayan. (Farsça)
• Yiğit. (Farsça)

namcuyan / namcuyân

• (Tekili: Namcu) Ün arayanlar, nam arayanlar. (Farsça)
• Yiğitler, kahramanlar. (Farsça)

nancu

• (Nâncuy) Ekmek arayan. Dilenci. (Farsça)

nanpare

• Ekmek parçası. Bir lokma ekmek. (Farsça)
• Geçime yarayan iş. (Farsça)

nekl

• Yular. At gemi.
• Ezâ, cefâ etmeğe ve işkence yapmağa yarayan şey.

nesa

• (Çoğulu: Ensâ) Uyluk başından tırnağa kadar varan bir damar.
• Te'hir etmek, sonraya bırakmak.

nesi'

• Te'hir, sonraya bırakma.

nesie

• Veresiye almak. Satın alınan şeyin bedelini vermeyip sonraya bırakmak.

nevs

• Tehir etmek, sonraya bırakmak.
• Kaçmak, firar etmek.
• Vahşi hımar, yabani eşek.

nişangah / nişangâh

• Hedef yeri. Nişan tahtası. (Farsça)
• Silâh namlusunun üstünde bulunan, nişan almağa yarayan kısım. (Farsça)

nuhas

• Bakır. Bakır para.
• Kızgın mâden.
• Kıtr. Ateş. Tunç ve demir döğülürken sıçrayan şerâre.
• Dumansız alev.
• Bir şeyin aslı.
• Tütün.

palade

• Kötü söyleyen, ayıp arayan. (Farsça)

palamar

• Büyük gemileri karaya bağlamak yahut demir gomneye bedel lengere rabtetmek için kullanılan halat.
• Büyük halat.
• Vaktiyle muharebelerde silâh olarak kullanılan ve yük kaldırmak için kullanılan sırıklar. (Sanat Ansiklopedisi)

pano

• Üzerine ilân, tablo, vs. asmaya yarayan levha. (Fransızca)

para

• Alış-veriş aracı olarak kullanılan, biriktirme ve tasarruf etmeye yarayan, çeşitli mâdenlerden veya kağıttan îmâl edilmiş değer ölçüsü. Belli ağırlıkta basılmış olan altın ve gümüş paralara sikke veya meskûkât, altın paralara dînâr, gümüş paralara dirhem denir.

pergar / pergâr

• Pergel, daire çizmeye yarayan âlet.

peşrev

• (Aslı: Pişrev) Önde giden. (Farsça)
• Türk müziğinde bir saz eseri. (Farsça)
• Güreşten önce pehlivanların ellerini birbirine veya dizlerine çarparak ve biraz sıçrayarak yaptıkları oyun. (Farsça)
• Bir çeşit ok. (Farsça)

pusula

• Yön bulmaya yarayan âlet, kısacık mektup.

rah

• (Çoğulu: Rayâh) Şarap, içki, hamr.
• El ayası mânâsına olan "Râha'nın C."
• Gitmek.

rahnedar kalan

• Zarara uğrayan, yara alan.

raks

• Sıçrayarak oynamak, dansetmek.

rasid

• Muntazır, bekleyen kimse.
• Avını bekleyen ve yaklaştığında hemen üzerine sıçrayan canavar.

ratib

• Tertib edip sıraya koyan.

revabıt-ı içtima / revâbıt-ı içtimâ

• Bir araya getiren bağlar.

rıza-cu

• Allah'ın rızasını arayan. Razı etmeyi gaye edinen. (Farsça)

sabr

• Acıya ve zorluğa katlanmak.
• Bir musibet ve belâya uğrayanın telâş ve feryad etmeyip sonunu bekleyip tahammül ile katlanması.
• Muharebede şecaat gösterme.
• Bir kimseyi bir şeyden alıkoymak.
• Öğrendiği bir şeyi başkasının da öğrenmesi için tâkat getirmek.

sahih ced / sahîh ced

• Ölenin babasının babası veya babasının babasının babası gibi derecesi yakın olsun uzak olsun aralarında kadın bulunmayan dede. Yâni araya kadın girmeyen büyük baba.

sahr

• Masharaya almak.

şahs-ı manevi / şahs-ı mânevî

• Mânevî şahıs, tüzel kişilik; belli bir ideal ve gaye etrafında bir araya gelen topluluğun oluşturduğu mânevî şahsiyet ve ortak kimlik.

şahsımanevi / şahsımânevî

• İnsanların bir araya gelip oluşturdukları mânevî kişilik.

şanezen

• (Çoğulu: Şanezenân) Baş tarayan. (Farsça)
• Mc: Güçlükleri çözen. Zorlukları yenen. (Farsça)

santrifüj aleti / santrifüj âleti

• Su çıkarmaya yarayan pompalı alet.

saray-ı vücud

• Bin kubbeli harika bir saraya benzetilen insan vücudu.

şedde

• Kur'an-ı Kerim okurken tek sessiz harfin iki defa okunmasına yarayan işaret.
• Seğirtmek. Yürümekle şiddet göstermek. Bir şeyi kuvvetlendirmek, sağlamlaştırmak.

şerce

• Dağdan aşağı sahraya inen akıcı su.

şevval

• Arabi aylardan onuncusu. Ramazandan sonraya geldiği için ilk üç günü mübarek Ramazan bayramıdır.

sibak u siyak

• Sözün gelişi. Sözün (öncesinin sonraya olan) uygunluğu.

siflekam / siflekâm

• Adi kişilerin işine yarayan. (Farsça)

sırr-ı icma / sırr-ı icmâ

• İcmâ sırrı, dağınık şeyleri bir araya toplama sırrı.

sitan

• (-istan) Mekân adı yapmağa yarayan ek. Meselâ: Gül-sitan : (Gül-istan) Gül bahçesi, güllük. (Farsça)

sitem-keş

• Zulme ve haksızlığa uğrayan. Zulüm çeken. Mazlum. (Farsça)

siyahçerde

• Esmer, karayağız olan. (Farsça)

siyaset tabibleri

• Siyasî hastalıkların hekimleri, doktorları; siyasî meselelere çözüm arayanlar.

sohbet

• Berâberlik. İnsanın derece bakımından kendinin üstünde veya altında yahut akranı ile bir araya gelip, Allahü teâlânın ve Peygamber efendimizin beğendiği, hoşnud olduğu şeyleri konuşması.

şüf'a

• Bir malı müşteriye, mal olduğu fiata satmak.
• Huk: Satılmakta olan bir yerde hissesi bulunan veya oraya bitişik komşu olanın satılan şeyi almakta birinci derecede hakkı olması. Şüf'a sahibi kendinden habersiz satılan şeyi, dava ederse, bedelini ödeyerek müşteriden geri alabilir.
• <

suhansera

• (Çoğulu: Suhanserâyân) Ahenkli söz söyleyen. (Farsça)

süluk / sülûk

• Bir yola girme, bir sıraya dizilme.
• Tasavvuf yoluna girme.

sümret

• Esmerlik, karayağızlık.

sümut

• (Tekili: Simât) Sofralar, yemek masaları.
• Sofraya veya masaya gelmiş yemekler.

sürub

• Taşraya gitmek.

taallül

• Bahane arayarak işten kaçınma.

tadammüd

• Yaraya merhem sürüp bezle bağlamak.

tahallül / تَخَلُّلْ

• Araya girme, içine karışma.

• (Halel. den) Bozulmak. Ekşimek. Sirke olmak.
• Araya girmek. Başka bir şeyin müdahale etmesi, karışması.
• Dişleri hilâllamak.

• Araya girme, içine sızma.

tahallül-ü mehasin

• Güzelliklerin araya girmesi.

tahannüs

• Tehir etmek, sonraya bırakmak.

tahassul

• Hâsıl olmak. Üremek. Husule gelmek. Bir araya birikip sâbit ve bâki olmak. Netice olarak çıkmak.

takaus

• Durdurmak. Sonraya bırakmak.

takdim tehir

• Öne alma-sonraya bırakma; yolculukta öğleyi ikindi vaktinde, akşamı yatsı vaktinde kılmaya tehir denilir. Bunun zıttı ise takdimdir.

takdim-te'hir

• Öne geçirmek, sonraya bırakmak.

talib-i hak

• Gerçeği arayan, doğruyu isteyen.

talik / tâlik

• Sonraya bırakma, erteleme.

tamir

• Sıçrayıcı, sıçrayan.

tanzim

• (Nazım. dan) Sıraya koymak. Sıralamak. Dizmek.
• Düzenlemek. Tertiblemek.
• Islah etmek.
• Manzum veya mensur olarak yazmak.

tasnif

• Bir âlimin, te'lif etmeden, kendi usûlünce daha önce benzeri olmayan bir kitâb yazması.
• Hadîs ilminde tedvîn edilen yâni toplanıp bir araya getirilen hadîs-i şerîflerin konularına ayrılması, kitablara geçmesi.

tavassut

• Ara bulma için araya girmek. Aracılık. Vasıtalık.
• İyi ile kötü arasında mu'tedil olanını almak.

• Araya girme, aracılık etme; bir peygamberi veya bir evliyâyı vâsıta kılarak, araya koyarak, bir isteğin yerine gelmesi için Allahü teâlâya yalvarma.

tazmid

• Merhemli bezi yaraya sarıp bağlama.

te'hir

• Geciktirme. Sonraya bırakma.

te'hirat / te'hirât

• (Tekili: Te'hir) Tehirler, geciktirmeler, sonraya bırakmalar.

te'lif / te'lîf / تأليف

• Yanyana getirme, alıştırma. (Arapça)
• Kaleme alma, yazma. (Arapça)
• Te'lîf edilmek: (Arapça)
• Bir araya getirilmek, birleştirilmek. (Arapça)
• Kaleme alınmak, yazılmak. (Arapça)
• Te'lîf etmek: (Arapça)
• Bir araya getirmek. (Arapça)
• (Arapça)

teahhur

• Sonraya kalma, gecikme.

tebeddi

• Sahraya çıkmak, çöle çıkmak.

tecelli-i zat / tecellî-i zât

• İsim ve sıfatlar araya girmeden sâdece zât-ı ilâhînin tecellî etmesi.

tecemmu / تجمع

• Toplanma, bir araya gelme. (Arapça)
• Tecemmu etmek: Toplanmak, bir araya gelmek. (Arapça)

tecil edilen

• Ertelenen, sonraya bırakılan.

tecnid

• Askerleri sıraya koyma, sıralama.

tedvin / tedvîn

• Bir araya toplayarak tertipleme.
• Edb: Aynı mevzuya ait bahisleri, çalışmaları bir araya getirip kitap hâline getirme.

• Bir konudaki mevzuatı bir araya toplama.

• Biraraya getirip toplama, düzenleme; kitab hâline getirme.

tedvin-i şeriat

• İslâmî hükümlerin bir araya gelmesi, toplanması.

teehhür

• Gecikme. Sonraya kalma. Geriye kalma.

tehezzü'

• Maskaraya almak.

tehir

• Erteleme, sonraya bırakma.

tehir etme

• Erteleme, sonraya bırakma.

telmih / telmîh

• (Çoğulu: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek.
• Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek. İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek.
• Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir

• Bir şeyi açıkca söylemeyip ibarede bahsi geçmeyen bir kıssaya, bir fıkraya, bir ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek. Kapalı söylemek.

temhil

• Sonraya bırakma. Mühlet verme.

tenadi

• Birbirine nida etmek, çağırmak.
• Bir araya toplanma.

tenavüş

• Aşağı tutmak.
• Sonraya bırakmak, tehir etmek.
• Alıp yemek.

terahi / terâhî

• İşde gayretsizlik, gevşeklik, ihmal.
• Uzaklaşma.
• Sonraya bırakma.
• Gecikme, geç kalma.
• Geri durma, geri çekilme.

• Gecikme, sonraya bırakma, sonraya kalma.

• İşte gayretsizlik, gevşeklik, ihmal.
• Sonraya bırakma.
• Gecikme, geç kalma.
• Geri durma, geri çekilme.

tertibkerde

• Düzenlenmiş, sıraya konmuş, tertib edilmiş. (Farsça)

tertibsaz / tertibsâz

• Düzenleyen, sıraya koyan, tertib eden. (Farsça)

teşeffü'

• Bir isteğin, dileğin yerine gelmesi için, peygamberleri veya evliyâyı vesîle ederek (araya koyarak), onların hatırı için diyerek Allahü teâlâya yalvarma, duâ etme, isteme.

tesehhur

• Alay etme, maskaraya alma.

tesvif / tesvîf

• Hayırlı işleri yapmayı sonraya bırakma.

tevessül

• Bir isteğin, bir maksadın hâsıl olması için bir şeyi vesîle, sebeb yapmak. Allahü teâlânın sevdiklerini araya koyarak; "Onların hâtırı, hürmeti için" diyerek duâ etmek veya bu sûretle yapılan duâ. İstiğâse ve teşeffû' da denir

tevhid-i medaris / tevhid-i medâris

• Medreselerin, okulların birleştirilmesi; Osmanlı döneminde dinî ilimlerin tahsil edildiği eğitim kurumlarının bir araya getirilmesi.

tevsit

• Birini araya koyma. Ortaya koyma. Vâsıta etme.

• Birini araya koyma.

teykan

• Çok sıçrayan kişi. Çok sıçrayan kimse.

tezkire

• Hatırlatmaya yarayan yazı, hatırlatma yazısı.

ulum-u aliye / ulûm-u âliye

• Yüksek ilimleri anlamaya yarayan mantık, gramer gibi âlet ilimleri.

va'de

• Bir iş için önceden belli edilen zaman. Bir işi te'hir etmek, sonraya bırakmak için olan belli vakit.
• Ecel.

vahdet-i mesele

• Bir mesele hakkında ileri sürülen delillerin biraraya toplanması.

vamcu

• Borç arayan. (Farsça)

vasiyyet

• Bir kimsenin vefâtından sonra yapılmasını istediği şey veya sonraya bağlı olmak üzere bir malı veya menfeatini (faydayı) bir şahsa veya bir hayır işine teberrû' (bağış) yoluyla temlik etmek (sâhib ve mâlik kılmak). Vasiyet edene mûsî, vasiyet edilen şeye mûsâbih, kendisine vasiyet yapılan şahsa mûsâ

vasl

• Kavuşma. Allahü teâlâya kavuşma; velî olma. Vasl olanlar reisidir, o hocasının pîridir. Mektûbât ki eseridir, câna can katar efendim.
• Birleştirme. İlm ile, irfân ile, sâhib olan Sıla'ya İki temel bilgiyi vasl eden bir araya Dalıp uçsuz bucaksız, o muazzam deryâya Ve bu zikr deryâsınd

vehm

• (Vehim) Mübhem ve mânasız korku.
• Belirsiz fikir ve düşünce.
• Cüz'i mânaların anlaşılmasına yarayan bir idrak kuvveti.

vesatet

• Vâsıta olma, araya girme, aracılık yapma.

vesilecu

• Sebep ve bahane arayan. (Farsça)

yaldız

• Cilâ; parlatmaya yarayan şey.

yar-ı gar / yâr-ı gar

• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın en sâdık sahabesi Hazret-i Ebubekir Radıyallahü Anh'ın ünvanı. Hicret esnasında en tehlikeli bir zamanda mağaraya girdiklerinde Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm'a sadakatla hizmet ettiğinden bu nam ile anılır.

yarı ağyar eylemek / yârı ağyar eylemek

• Dost ve sevgiliyi aldatarak, araya fitne sokarak yabancılaştırmak.

zehl

• Dalgınlıkla unutma, geciktirme. İş çokluğundan sonraya bırakma.
• Kasden unutma.

zekat / zekât

• Nisab miktarı mala, paraya sahib olan Müslümanın kırkta birini fakirlere sadaka vermesi ve bu verilen sadaka. Ziyadeleşme, artma.
• Temizlik. Taharet.

zeri'

• Araya giren, şefaat edici.

zımad

• (Çoğulu: Zamâid) İlâç.
• Merhemle yaraya sarılan sargı, bez.