ademi / âdemî

• İnsanlardan olan, insana âit, insana dair ve müteallik.

akli / aklî

• Akıl ile bilinen veya bulunan şey. Akla mensub. Akla dâir ve müteallik.

alevi / alevî

• Hz. Ali'ye mensub olan. Hz. Ali'ye âit ve müteallik.

ameli / amelî

• (Ameliyye) Amele mensup ve müteallik olan. Fiil olarak. İşlemek suretiyle. Pratik. Tecrübeli.

ami

• Senevî, yıllık.
• Avamca. İleri gelenden olmayan. Câhil. Havassa âit olmayan. Avama âit ve müteallik.

arzi / arzî

• (Arziye) Toprağa ait ve müteallik. Yere ait, toprakla alâkalı.
• Semavî olmayan. Beşerî olan.

asli / aslî

• Asla aid ve müteallik.

asri / asrî

• Devre, modaya ve israflı fantaziyelere uyan. Taklitçi. Zamana uygun. Bir devreye, asra âit ve müteallik.

asumani / asumanî

• Beşerî olmayan. Semavî olan. Göğe âit ve müteallik.

batıni / batınî

• İçe ait olan. Dış görünüşe ve zâhire dâir olmayan. Bâtına mensub ve müteallik. Dâhili ve manevi meselelere âit.
• Tas: Bâtiniyyeden olan.

bedii / bedîî

• Bedi' ve güzel olan. Ebedî ve güzel olan. İlahî ve güzel eserlere müteallik bulunan.

behimi / behimî

• Hayvanca, hayvana mahsus ve müteallik. Hayvanlık.

beşeri / beşerî

• İnsana ve insanın fıtrî hallerine mensub ve müteallik. İnsanla ilgili.

cavidane / câvidâne

• Câvidân, ebedi, sonsuza âit, sonsuza müteallik. (Farsça)

celali / celalî

• Celal ismine dâir. İlâhi ve celale müteallik. Celal adlı kimselerle alâkalı olan.
• Hicri XI. Asırdan önce Anadolu'da baş gösteren eşkiyaya verilen ad.
• Sultan Celaleddin Melikşah tarafından hazırlanan ve Hicri 471 tarihinde başlayan bir güneş takvimi.

cenani / cenanî

• Kalbe âit ve müteallik olan. Kalben duyulan. (Arabça müfred, birinci şahıs sigası ile "kalbim" mânasınadır.)

cenubi / cenubî

• Cenuba âit, güney tarafında, cenûba dair ve müteallik.

cezri / cezrî

• Köklü. Kat'î. Köke âit ve müteallik.

dair

• Devreden. Dolaşan. Dönen. Bir şeyin etrafını kuşatan.
• Belli bir şey hakkında olan. Alâkalı, müteallik.

dehri / dehrî

• Dehr ve zamana dair ve müteallik.

dehriye

• Devre ait. Zamana dair ve müteallik.
• Âlemin ezelî ve ebedîliğini iddia edip âhirete inanmıyan münkir ve imansız bir fırka.

demevi / demevî

• Kana dâir, kana mensub ve müteallik.
• Mc: Asabi, sinirli. Kanın çokluğu sebebi ile hâsıl olan mizaç.

devai / devaî

• (Devâiye) İlâç cinsinden. İlâca âit ve müteallik. Devaya dâir.

devrani / devranî

• Deverana âit ve müteallik.

dimişki / dimişkî

• Şam şehriyle alâkalı. Şam'a ait ve müteallik.
• Şam'da yapılan ve güzel san'atlarda kullanılan bir nevi kâğıt.

dünyevi / dünyevî

• (Dünyeviye) Bu âleme mensub ve müteallik. Dünyaya âit ve dünya ile alâkalı.

ebedi / ebedî

• Sonsuza ve ebediyete âit. Ebediyete dâir ve müteallik.

edebi / edebî

• Edebe dâir. Güzel söylenmiş yazı. Edebiyata âit. Ehl-i edebe, terbiyeli, ahlâklı ve edebli olanlara dâir ve edebe mensup ve müteallik.

ehl

• (Ehil) Yabancı olmayan, alışık olduğumuz.
• Dost, sahip, mensup. Evlâd, iyal. Kavm, müteallikat. Usta, muktedir ve becerikli anlamıyla ehil ve ehliyet İslâmiyette önemli bir husustur. Dinimiz, bize işleri ehline vermemizi emreder. Cemiyette işler, mevkiler, makamlar, görevler, ehline v

esasiyye

• Asılla temelle alâkalı. Esasa ait ve müteallik.

ezeli / ezelî

• Ezele mensub ve müteallik. Devamlı var olup varlığının başlangıcı olmayan.

fahriye

• Bir kimsenin kendini medih için söylediği söz veya şiir. Fahre mensub ve müteallik olan.

failiyyet / fâiliyyet

• İşleyicilik. Müessir olmak. Fâile mensub ve müteallik oluş.

farisi / farisî

• Acemce, Farsça. İran'la alâkalı ve ona müteallik. İran dili veya halkı ile alâkalı olan.

faruki / farukî

• Hz. Ömer (R.A.) soyuna veya adâletine mensub olan. Hz. Ömer'e mensub ve müteallik. İmam-ı Rabbanî'nin bir lakabı.

farzi / farzî

• Farzedilene, tahmin olunana dair. Takdir ve tahmin usulüne dayanan ve ona müteallik.

fer'i / fer'î

• (Fer'iyye) Esasa âit olmayan. Kollara ve şu'belere âit ve müteallik.

fevzi / fevzî

• Kurtuluşa, fevze âit ve müteallik.

feyyaz-ı müteal / feyyaz-ı müteâl

• Çok feyz ve bereket veren. Müteâl olan Allah (C.C.)

feyzi / feyzî

• Bolluk ve berekete ait ve müteallik. Feyze mensub.

fezai / fezaî

• Gökle alâkalı. Göğe âit. Geniş sahaya âit. Fezaya âit ve müteallik.

fikri / fikrî

• (Fikriye) Fikir cinsinden, fikirle alâkalı. Fikre âit ve müteallik.

fıtri / fıtrî

• Doğuştan, yaradılıştan, fıtrata âit ve müteallik. Hayat kanunlarına uygun.

gaiyye

• Bir şeyin sebeb ve neticesini ileri süren felsefe mesleği.
• Maksad ve gayeye âit. Son ile alâkalı. Gaye, maksad ve neticeye mensup ve müteallik. (Fr.: Finalizm)

gaybi / gaybî

• Hazırda olmayan. Görünmeyenlere âit. Hazır olmayanlara âit. Başka âlemdekilere âit. Âhirete âit. Gayba âit ve müteallik.

girgin

• Her yere sokulan, herkesle görüşen, sokulgan.
• Mensub, alâkalı, müteallik.

gıyabi / gıyabî

• Arkasından olarak. Kendi hazır olmadığı halde arkasından. Gayba âit. Gayba mensup ve müteallik.

habeşi / habeşî

• Habeş memleketi ahalisinden olan. Habeş'e mensub ve müteallik olan.
• Koyu esmer renkli adam.
• Hat, tezhib, minyatür gibi güzel san'atlarda kullanılan bir cins kâğıt.

hadsi / hadsî

• Hadsle. Hadse dâir ve müteallik.

halveti / halvetî

• Halvete müteallik, halvetle alakalı.
• İbadet ve zikirlerini tenhada yapan bir tarikat adı.
• Halvetiye Tarikatından olan kimse.

hamasi / hamasî

• Hamâsetle alâkalı. Fıtrî cesarete âit ve müteallik.

harbi / harbî

• Dâr-ül harbde bulunan ve müslim olmayan kimse. Arada anlaşma yapılmamış düşman.
• Harbe mensub ve müteallik.
• Tüfek temizliği için kullanılan demir çubuk.

havai / havaî

• (Çoğulu: Havâiyât) Havaya âit ve müteallik. Hava ile alâkalı.
• Heves ve nefis hesabına olan, boşuna veya çirkin. Günahlı iş. Nefsâni hâl ve hareketler.

hayali / hayalî

• Hayale âit. Hayale mensub ve müteallik.
• Hayal, yahut halk dili ile "Karagöz" oynatanlar.

hayvani / hayvanî

• Hayvana, diriye âit ve ona müteallik.

hazari / hazarî

• Köyde ve kasabalarda yaşayanların yaşayış şekli ve tarzlarına ait. Şehirli.
• Sulh ve asâyiş, sükun ve istirahat zamanlarına mensub ve müteallik. Barış ve güvenle alâkalı.

hendesi / hendesî

• Muntazam şekli ile alâkalı ve hendeseye dâir. Geometrik şekle dâir.
• Geometri ile alâkalı ve müteallik.

hevai / hevaî

• Ciddi şeylerle alâkasız. Nefsine düşkün. Nefsine ve şehvetine mağlub. Hevâ ve hevese âit ve müteallik. (Farsça)

hicabi / hicabî

• Zar ve perde ile alâkalı ve ona müteallik. Perde ve örtüye âit.
• Mahcub. Utangaç.

hicri / hicrî

• Hicrete ait ve müteallik.

hicvi / hicvî

• Hicivle alâkalı. Hiciv denilen tarz-ı zemme ait ve müteallik olan şeyler.

hissi / hissî

• Duyguya ait, hisse müteallik. Ruhen ve kalben anlaşılan. Aklı muhakeme ile olmayıp his ile olan.

hükmi / hükmî

• Hükme dair. Hükme âit ve müteallik. Bir karara dayanan, itibâri olan.

hulki / hulkî

• Huy ile, hulk ile alâkalı ve hulka müteallik.

hüsni / hüsnî

• Güzelliğe dâir. Güzelliğe âit ve müteallik.

icabi / icabî

• Müsbet. İcaba âit, icaba dair.
• Lâzım, gerekli, zarurete müteallik.

icazi / icazî

• İcaza dair, icaza ait ve müteallik. Veciz bir tarzda.

ictihadi / ictihadî

• İçtihada müteallik. İçtihada dair. İçtihada ait.

ictimai / ictimaî

• Topluluğa ait, birlikte yaşayanlara dair. Cemiyet hayatına ait ve müteallik. Sosyal.

ihsasi / ihsasî

• Hisse ait ve müteallik. Duygu ile alâkalı.

ilahi / ilahî

• Cenâb-ı Hak ile alâkalı, Allah'a dâir. Cenab-ı Hakk'a aid ve müteallik.
• Ey Allahım, ey İlâhım! (meâlinde duâ içinde söylenir).
• Edb: Tasavvufî şairler tarafından dinî ve İlâhî fikirleri havi olmak üzere yazılmış olan ve makamla okunan şiirler.

ilm-i tevhid

• Allah'ın varlığı ve birliğini isbat ve izah etme ilmi.
• Akaide müteallik hadis-i şeriflere ehl-i hadis ıstılahında İlm-i Tevhid tabir edilir.

ilmi / ilmî

• İlimle, bilgi ile alâkalı. İlme ait ve müteallik. Câhilce ve tetkiksizce olmayan.

iltizamiye

• Bilerek yapılmış olan ve iltizama müteallik.

inşai / inşaî

• İnşaya, yapıya dâir ve müteallik.
• Güzel yazmağa dâir.

insi / insî

• İnsana âit ve müteallik. İnsan cinsinden.

inzibati / inzibatî

• Emniyet ve asâyişe dair. İnzibata müteallik. İnzibatla alâkalı.

irsi / irsî

• Miras ile alâkalı, irse âit ve müteallik.

istikrai / istikraî

• Man: İstikraya ait ve müteallik. İstikra' yolu ile.

ıstılahi / ıstılahî

• Istılaha dair. Istılaha âid ve müteallik.

istimrari / istimrarî

• İstimrara ait ve müteallik. Devamlılık, sürüp gidiş.

kalbi / kalbî

• İçten. Yürekten. Kalbe ait ve müteâllik. Samimiyetle. Riyâsızca.

kali / kalî

• Dedikoducu, gıybet eden, çekiştirici.
• Söylemekle. Söylenmiş. Söz olarak. Söze dair ve müteallik.

kelbi / kelbî

• Köpeğe ait, köpekle alâkalı. Köpek cinsinden olan ve köpeğe müteallik.

kemmi / kemmî

• Azlık veya çokluğa dair. Kemmiyete âit ve müteallik. Cesur. Yiğit. Silâhlı.

kevni / kevnî

• Oluşa ait ve müteallik. Kâinat ilmine dair. Varlıkla alâkalı.

keyfi / keyfî

• Keyfe, arzuya bağlı. İsteğe âid ve müteallik.

kışri / kışrî

• Kışra, kabuğa dair. Dış yüce ait ve müteallik. Yüzünden. Derinden ve esastan olmayan. Künhü ve esası olmayan.

kitabi / kitabî

• Kitaba dair ve müteallik. Kitaba tabi olan. Kitaba uygun. Kur'an, İncil, Tevrat kitablarından birine inanan. Semavî kitaplardan birine inanan.

kuddusi / kuddusî

• Cenab-ı Hakk'ın Kuddus sıfatına dair ve müteallik. Kusursuz olan Cenab-ı Hakk'a ait.
• Kudsi ve temiz olana ait ve ona müteallik.

lafzi / lafzî

• Lafza ait ve müteallik.
• Gr: Kelimenin söylenişine ve yapısına aid, onlarla alâkalı.

lahuti / lahutî

• Uluhiyet âlemine mensub ve müteallik olan. Sır âlemi. Gaybî âleme ait. Ruhanî âlemle alâkalı.

ledünni / ledünnî

• Ledünn ilmine mensub ve müteallik. Ledünne dair ve ait.

lemsi / lemsî

• Hissedilmeğe, dokunma ile duymağa ait ve müteallik.

mehdiyye

• Mehdiye âit ve mensub olan. Mehdiye dâir ve müteallik.
• Hediye. Armağan.

mesihi / mesihî

• (Mesihiyye) Hristiyan. Hristiyanlığa âit. Hz. İsâ Aleyhisselâma âit ve ona müteallik.

müteallikat

• Yakın olanlar, müteallik olanlar. Akraba.
• Gr: Bir cümlenin mânasını açıklayan, tamamlayan kelimeler.

müteallimin / müteallimîn

• (Tekili: Müteallim) İlm. den) Bilgi edinenler, ilim öğrenenler, talebeler.

mütedair

• Dolayı, alâkalı, üzerine, müteallik, için.

nakdi / nakdî

• Paraca, peşin para ile. Para ile alâkalı ve paraya müteallik.

rabbani / rabbanî

• (Rabbaniye) Rabbe âit. Cenab-ı Hakk'a dair ve müteallik. İlâhî.
• Ârif-i Billâh olan, ilmi ile amel eden âlim.

raci'

• (Rücu. dan) Geri dönen, ric'at eden.
• Dair, aid, alâkası olan, dokunur olan, müteallik.
• Gr: Bir şahıstan kinaye olan zamir.

rahmani / rahmanî

• Rahman'a ait ve müteallik. Allah'tan gelen, her hususta hayırlı olan.

rahmi

• Rahmete mensub, rahmetle alâkalı, rahmete müteallik.

semai / semaî

• İşitmekle öğrenilen. İşitmeğe dair ve müteallik.
• Gr: Bir kaideye bağlı olmayan, işitilmekle öğrenilen.

semavi / semavî

• Gökle alâkalı, semaya dair ve müteallik.
• İnsan eseri olmayan, vahiyle gelmiş bulunan.

sıhhi / sıhhî

• Sıhhata, sağlamlığa, doğruluğa dâir ve müteallik.

sübhani / sübhanî

• Allah (C.C.) ile alâkalı. İlâhî. Allah'a mahsus, Onun eserlerine âit ve müteallik. Allah'ın Sübhan sıfatına âid.

süfyani / süfyanî

• Süfyan'dan olan, Süfyan'a mensub, Süfyan'a müteallik. Zübdet-ül Buharî Tercemesine göre, Süfyanî: Müslümanlara kötülük eden, sefil, kötü, alçak olan kimse demektir.

suri / surî

• Surete ait, görünüşe ait ve müteallik. Hakiki, ciddi ve samimi olmayan. Zâhirî.

taabbüdi / taabbüdî

• İbadete ait olup emrolunduğu için yapılan. Sebeb ve illeti sadece emir olan, aklın muhakemesine bağlı olmayan. İbâdete âit ve müteallik.

takdiri / takdirî

• Kaderden olan. Takdir-i İlâhîye ait ve müteallik olan.
• İtibarî.
• Farazî.
• Gr: Yazılı olmayıp var bilinen mâna veya kelime.

teemmüli / teemmülî

• Düşünerek söylenen veya yazılan. Teemmüle ait ve müteallik.

temsili / temsilî

• Temsile dair ve müteallik. Bir şeyi göz önünde canlandıran.

teşrii / teşriî

• (Teşriiye) Şeriatla, kanun ile, kanun yapma ile alâkalı, şeriata müteallik, kanuna dair.

ufki / ufkî

• Ufka ait. Ufka dair ve müteallik.
• Yatık düzlük. Yatay.

yezdani / yezdanî

• İlâhî. Yezdan'a ait ve müteallik.

zahiri / zâhirî

• (Zâhiriyye) Görünüşte olduğu gibi. Zâhire âit ve müteallik. Asıl ve hakiki olmayan.
• Zâhiriyyun mezhebine âit olan.

zanni / zannî

• Zanna ait, zanna dâir ve müteallik.

zevali / zevalî

• Zevale mensub, zevale ait ve müteallik.
• Çok yaşlı.