aks-i kaziye

• (Mantıkta) Doğru farzedilen bir hükmün, konusu ile yükleminin (mahmulünün) ters çevrilmesi ile zaruri bir sonucun elde edilmesidir. Çeşitli şekilleri vardır. Meselâ : "Her insan canlıdır." sözünde konu olan insan ile, yüklem olan canlı sözü yer değiştirilerek (aksedilerek) şu hüküm elde edilir: "Baz

aksa-yı terakki / aksâ-yı terakki

• Tekâmülün son basamağı. Terakkinin son hududu.

belki

• Umulur, ihtimal, olabilir.
• Hattâ.
• Kat'iyyetle. Dahi. Şüphesiz.

defin

• (Defn. den) Medfun, defnedilmiş, toprağa konulmuş, gömülmüş, gömülü.

desse

• Toprak içinde gömülüp yatan bir nevi yılan.

el-aks-ül müstevi / el-aks-ül müstevî

• Man: Mevzuu mahmul ve mahmulü de mevzu kılmak. "İnsan hayvandır" kaziyesinde her iki kelimenin yerlerini değiştirerek "Bazı hayvan insandır" dediğimiz şeklindeki kaziyenin adıdır.

fevkattahammül

• (Fevk-at tahammül) Tahammülün üstünde, tahammül edilmez, dayanılmaz, dayanılması imkânsız.

genc

• Define, hazine. Gömülü hazine. Kenz. (Farsça)

hadd-i ekber

• Man: Bir hükmün veya neticenin mahmulü, yani sıfatı veya hali, oluşu. Büyük kaziye.

harac-ı mukasseme

• Arazinin hâsılatından yerin tahammülüne göre alınacak bir vergidir. bu harac, hâsılata taallûk eder. Bir sene içinde hâsılat tekerrür ederse bu harac da tekerrür der. Fakat mahsulât mevcud olmayınca bu vergi de alınmazdı.

havsala-suz

• Takati kaldıran, tahammülü mahveden. (Farsça)

hazain-i medfune

• Gömülü hazineler.

inhisar

• Hasr olunma.
• Tecavüz etmeme.
• Bir iş veya malın idâresinin bir kişiye, bir ele bırakılması. Bir elden idâre. Bir şeye mahsus olup, başka şeye şümulü olmama. Yalnız bir şeye veya bir şahsa hasrolunma.

kabr ziyareti / kabr ziyâreti

• Ölümü ve âhireti hatırlayıp ibret almak, mezarlıkta medfûn (gömülü) olanlara duâ etmek ve Kur'ân-ı kerîm okumak ve velî olan ölülerin rûhlarından istifâde etmek maksadıyla bir kabre veya mezarlığa gitmek.

kaziye-i bedihiyye

• Man: Delil ile isbata muhtaç olmaksızın, aklın cezmen hüküm ve tasdik eylediği hüküm. Bu iki kısma ayrılır:1- Kaziye-i bedihiyye-i akliyye: Aklın hârice danışmayarak ve havassın (hislerin) tavassut ve yardımına muhtaç olmayarak tasdik eylediği kaziyeye denilir ki; akıl mücerret mevzu ve mahmulünü ta

kaziye-i hamliyye

• Man : Mahmulün (yâni, haberin), mevzua (yani mübtedaya) sübut veya nef'i ile hükmü hâvi olan kaziyye. Tabir-i diğerle: Mahmulün mevzua kayıtsız ve şartsız olarak isnad olunduğu kaziyyeye denir. "Dünya fânidir" gibi.

kaziye-i ma'dule

• Man: Selb, ya mevzuundan ya mahmülünden ikisinden cüz' olan, yâni kendinde hem isbat ve hem de nefiy kaziyyelerdir. "Nefs-i nâtıka gayr-i mürekkebdir" gibi.

kaziye-i salibe / kaziye-i sâlibe

• Man: Mevzuun mahmulünden selbiyle hükmolunan, yâni; bir şeye nefi ile hükmeyleyen kaziyye'dir. "Kamerin ziyası kendinden değildir" gibi.

kaziye-i şartiyye-i münfasıla

• Man: Mahmulü birden fazla olmakla bu mahmulllerin biri elbette mevzua isnad olunmak lâzım geldiğine hükmolunan kaziyyedir. (Adet ya tektir, ya çifttir) gibi.

kaziye-i şartiyye-i muttasıla

• Man: Mevzu ile mahmulü birer cümle olmakla, birinde bir şeyin üzerine olunan hüküm, diğerinde gösterilen şarta mütevakkıf olan kaziyyedir. (Eğer bir cisim ağır ise, bir yere yerleştirilmedikçe düşer gibi.)

kem-havsala

• Tahammülü az olan kişi, tahammülsüz kimse. (Farsça)

laalle

• Arabçada olması mümkün şeyler için kullanılır. Ola ki, umulur, ümid edilir, umulur ki mânâlarınadır. Ümide veya endişeye delâlet eder.

medfun / medfûn / مدفون

• Gömülü, defnedilmiş. (Arapça)
• Medfûn edilmek: Gömülmek. (Arapça)

meknuz

• Gömülü define, örtülü, gizli. Hıfzedilmiş, mahfuz.

mev'ude

• Küçükken diri diri gömülüp öldürülen kızcağız.

muhtemel

• Umulur, olabilir, olası.

muhtemelat

• (Tekili: Muhtemel) Olabilir ve umulur şeyler. İhtimâl dahilindeki şeyler.

mülukiyye

• Müluhıyye otu.

nasfet

• (Nasafet) İnsaf. Haklılık. Bir şeyin yarısını almak. Hakkaniyet. İnsanları, kanunların şümulüne girmeyen hakları te'min ve ifasına zorlayan fotri adâlet hissi.

nebş

• Gömülü bir şeyi yerden çıkarma.
• Bir şeyi diğer bir şey vasıtasıyla meydana çıkarma.

rekiz

• (Rekz. den) Sağlam.
• Gizli, gömülü define.

rikaz

• Yer altında bulunan madenler.
• Câhiliyet zamanından kalmış gömülü mal.

seyb

• (Çoğulu: Süyub) Su akmak.
• Bahşiş, hediye, atâ.
• Medfun mal, gömülü mal.

tahammülgüdaz / tahammülgüdâz

• Tahammülü ve dayanmayı yırtıp geçen. (Farsça)

tahammülsuz

• Tahammülü yok eden. Sabırsızlık veren. (Farsça)