a'raz / a'râz

• Varlıkta kalabilmesi için başka bir şeye muhtâc olan hâssalar (özellikler), sıfatlar. Araz'ın çokluk şeklidir.

abil

• Koyun, at ve deve gibi hayvanlara iyi bakan.
• Çayırda otlayarak suya muhtaç olmayan hayvan.

acz yolu

• Çok güçsüz olduğunu ve her an Allah'ın yardımına muhtaç olduğunun bilmek suretiyle Allah'a varma yolu.

ahvec

• En muhtaç, pek çok ihtiyacı olan.

arz-ı hacet / arz-ı hâcet

• İhtiyacını, muhtaç olduğunu bildirmek.

arz-ı ihtiyaç etme

• Muhtaç olma, ihtiyacını bildirme.

atiyye

• İhsan, lütuf, muhtaç olanlara yapılan bağış.

avz

• Hâcet. İhtiyaç. Bir şeyin bulunmaması.
• Fakir.
• Fakirlik, muhtaç olma.

ayine-i ehad ve samed / âyine-i ehad ve samed

• Tek ve hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'a ayna olan.

ayine-i samed / âyine-i samed

• Samed aynası; Kendisinin hiçbir şeye ihtiyacı olmayıp herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Cenâb-ı Hakkın tecellî ettiği ayna.

ayine-i samedani / âyine-i samedânî

• Herşeyin kendisine muhtaç olduğu halde, hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın isim ve sıfatlarını yansıtan ayna.

ayine-i samedaniye / âyine-i samedâniye

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan ve herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Allah'ın eserlerini gösteren ayna.

ayine-i samediyet / âyine-i samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın tecellîlerini gösteren ayna.

bargah-ı samediyet / bârgâh-ı samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın huzuru, yüce katı.

be'sa

• Fakirlik, muhtaçlık ve benzerleri.

bedihi / bedihî

• Aşikâr, belli ve açık olma.
• Ansızın zuhur eden.
• Delil ve isbata muhtaç olmayacak derecede açıklık.

bi-neva / bî-neva

• Zavallı, nasibsiz, muhtaç, çaresiz. (Farsça)

burhan-ı vücub-u vücud

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşunun ve var olmak için bir sebebe muhtaç olmamasının delili.

cedef

• (Çoğulu: Ecdâf) Makbere, kabir, mezar.
• Yemen diyarından gelir bir otun adı. (Bir kimse bu otu yese su içmeye muhtaç olmaz.)

celal / celâl

• Allahü teâlânın kahr ve gazab sıfatlarından. Azamet, büyüklük, ululuk, hiçbir şeye muhtâç olmamak.

cemal-i rububiyet / cemâl-i rububiyet

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının güzelliği.

cevher

• Varlığı için başkasına muhtaç olmayan.
• Bir şeyin özü.

• Mâhiyet, asıl, öz. Varlıkta kalabilmesi için başka bir mahlûka muhtâc olmayan, kendi kendine varlıkta kalabilen.

cilve-i rabbaniye / cilve-i rabbâniye

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin ve onları terbiye, idare ve egemenliği altında bulundurmasının izi, görüntüsü.

cilve-i samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın isim ve sıfatlarının varlıklar üzerindeki yansımasının görünümü.

cud

• Cömertlik. Sahilik. Eli açık olmak. Muhtaçların vaziyetlerini, durumlarını bildirmeğe meydan vermeksizin lütuf ve ihsanda bulunma hâleti. Mücahede-i diniye ve neşr-i hakaik-ı Kur'aniye ve imaniye hizmetinde mutemed zâtlara lüzumunda maddeten de iştirak etmek fedakârlığı.

dadan

• Kesmez kılıç.
• Fakir, muhtaç kişi.

dall-i bi-l iktiza / dâll-i bi-l iktiza

• (Dâllibiliktiza) İktizası ile delâlet eden.
• Ist: Şer'an muhtacun ileyh olan bir lâzime delâlet eden lâfızdır. Başka bir tâbir ile; vaz'olunduğu mânadan mukaddem isbatına şer'an lüzum ve ihtiyaç mevcud olan bir medlule delâlet eden ibaredir. Meselâ: Bir kimse bir şahsa hitaben: "Evini

dergah-ı samedaniye / dergâh-ı samedâniye

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın yüce katı.

devair-i rububiyet / devâir-i rububiyet

• Rububiyet daireleri; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının alanları.

dünyalık / dünyâlık

• İnsanın hayatta muhtâc olduğu şeyler, para, mal v.s.

ebyan

• Cömert, eli açık, muhtaçlara ve yoksullara yardım eden kimse.
• Yemekten tiksinen kişi.

ef'al-i rabbaniye / ef'âl-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın fiilleri.

ehad

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hiç bir yönden benzeri olmayan, tek olan, ikilik tasavvur edilmeyen, hiç bir şeye muhtaç olmayan.

ehad-i samed / اَحَدِ صَمَدْ

• Her şey kendisine muhtaç olduğu halde, hiç bir şeye muhtaç olmayan, tek olan (Allah).

ehvec

• En muhtaç, pek muhtaç.

erzak

• (Tekili: Rızık) Rızıklar. Azıklar. Yiyecek içecek maddeler. İhtiyaçlar. Maddi, mânevi muhtaç olduğumuz şeyler.

fail-i ferd-i samed / fâil-i ferd-i samed

• Kendisinin hiçbir şeye muhtaç olmadığı fakat her şeyin Kendisine muhtaç olduğu ve her şeyi tek başına yapan Allah.

fakat / fâkat

• Yoksulluk, muhtaç olma hâli.

fakir / fakîr

• Biçâre, muhtaç, yoksul. İslâm dini, ev kirası, yiyecek, içecek, giyecek, ilaç, yakacak gibi zorunlu ihtiyaçları karşılandıktan sonra yılda 96 gram altın alabilecek kadar geliri olmayanları fakir sayar. Fakirlerden vergi alınmaz, İslâm devleti zorunlu ihtiyaçlarını karşılamada, tedavi, tahsil (öğreni

• Muhtaç.

• Aslî (temel) ihtiyâçlarından başka nisâb miktârı (dînen zengin sayılacak kadar) malı olmayan.
• Tasavvufta fakir: Derviş. Her zaman her işte yalnız Allahü teâlâya muhtaç olduğunu bilen, bütün ihtiyaçlarını hep Allahü teâlâya arz eden.

• Muhtaç, yoksul.

fakir-i müstağni / fakir-i müstağnî

• Fakir olmakla birlikte Allah'tan başkasına muhtaç olmayan kişi.

fakir-i pürkusur

• Kusurlarla dolu muhtaç anlamında, tevazu ifadesi olarak "ben" yerine kullanılan söz.

fakirane / fakirâne

• Muhtaç bir şekilde.

fakire

• Muhtaç anlamında, tevazu ifadesi olarak, bayanlar için "ben" yerine kullanılan söz.

fakirü'l-hal / fakîrü'l-hal

• Muhtaç ve fakirlik içinde olma.

fakirü'l-hal olma

• Muhtaç durumda olma.

fakr

• İhtiyaç, yoksulluk.
• Azlık, muhtaçlık.
• Cenab-ı Hakk'a karşı fakrını, ihtiyacını hissetmek.
• Tas: Kendisindeki bütün her şeyin Allah'a âit olduğunu bilmek.

• Fakirlik. Tasavvufta her zaman her işte Allahü teâlâya muhtaç olduğunu bilmek.

• Yoksulluk, muhtaçlık.

fakr u istiğna

• Fakirlik ve tok gözlülük; muhtaç olunmasına rağmen kimseden bir şey istememe.

fakr-ı beşeri / fakr-ı beşerî

• İnsandaki fakirlik, her şeye muhtaç olma özelliği.

fakr-i hal

• Fakirlik, muhtaçlık.

fakr-ı mutlak

• Mutlak fakirlik. Mü'min bir kulun Cenâb-ı Hakka karşı mutlak muhtaç halde olduğunu bilişi. Nihayetsiz muhtaç olduğu Allaha (C.C.) ve emirlerine tam teslimiyyetle sığınması hâleti.

fakr-pişe / fakr-pîşe

• Fakirliğe alışmış, fakirlik içinde, muhtaçlık içinde. (Farsça)

• Fakirlik, muhtaçlık.

fazl-ı rabbani / fazl-ı rabbâni

• Her bir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın sunduğu manevî ihsan ve nimetler.

ferd-i samed

• Bir ve tek olan ve Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Ona muhtaç olan Allah.

fiil-i rabbaniye / fiil-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın fiil ve icraatı.

gani / ganî

• Zengin, kimseye muhtaç olmayan, elindekinden fazla istemiyen. Varlıklı, bol.

• Zengin,
• Muhtaç olmayan.
• Bol, fazla.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hiçbir zamanda, hiçbir mekânda, hiçbir hâlde, hiçbir şeye muhtâc olmayan. Allahü teâlâya, hiçbir şekilde başkasına muhtaç olmayan mânâsına Ganiy-yi mutlak da denir.

ganiyy-i muğni / ganiyy-i muğnî

• Bütün varlıkların ihtiyaçlarını karşılayan ve her varlığın zenginliği Kendisinin tükenmez hazinesinden çıkan ve hiçbir şeye muhtaç olmayan sınırsız zenginlik sahibi Allah.

ganiyy-i mutlak

• Hiçbir şeye hiçbir şekilde muhtaç olmayan ve bütün varlıkların her türlü ihtiyaçları gayb hazinelerinde bulunan sınırsız zenginliğe sahip olan Allah.

hacet / hâcet

• (Çoğulu: Hâcât) İhtiyaç, lüzum, muhtaçlık.

hacet-mendane / hâcet-mendâne

• Muhtaçcasına, ihtiyaçlı olarak. (Farsça)

hacet-mendi / hâcet-mendî

• Muhtaçlık, ihtiyaçlı olma. (Farsça)

hacetmend / hâcetmend / حاجتمند

• İhtiyaç sahibi, muhtaç. (Farsça)

• Muhtaç. (Arapça - Farsça)

hadis-i muhkem / hadîs-i muhkem

• Te'vîle (yoruma, açıklamağa) muhtaç olmayan hadîs-i şerîfler.

hadis-i müteşabih / hadîs-i müteşâbîh

• Te'vîle (açıklamaya, yorumlamaya) muhtâç olan hadîs-i şerîfler.

hakimiyet-i rububiyet / hâkimiyet-i rububiyet

• Rablığın egemenliği; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması.

hakk-ı fakiranemde / hakk-ı fakirânemde

• Fakir ve muhtaç olan benim hakkımda (tevazu ifadesi).

haşmet-i rububiyet

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye eden Allah'ın idare ve egemenliğinin ihtişamı.

hatem-i samediyet / hâtem-i samediyet

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin Kendisine muhtaç olmasını gösteren damga.

havb

• Fakir ve muhtaç olmak.

havl ve kuvvet-i samedani / havl ve kuvvet-i samedanî

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın güç ve kuvveti.

hazine-i rabbaniye / hazine-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve hâkimiyeti altında bulunduran Allah'ın hazinesi.

hikmet-i rabbaniye / hikmet-i rabbâniye

• Allah'ın her şeyi terbiye ederek, muhtaç olduğu şeyleri verip bir fayda ve gayeye yönelik olarak, anlamlı ve yerli yerinde yaratması.

hikmet-i samedaniye / hikmet-i samedâniye

• Herşey Ona muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın kâinatta gözettiği gaye ve fayda.

himaye-i rabbaniye

• Her bir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın koruma ve himâyesi.

hizmet

• Birinin işini görme. Bir kimsenin hesabına veya menfaatına iş görme, bu suretle yapılan iş, vazife. Memuriyet.
• Bir insan, hayvan veya nebatın muhtaç olduğu işler ve takayyüdat.

hizmet-i kudsiye-i imaniye

• Mukaddes olan iman hakikatlerini muhtaç insanlara ulaştırma hizmeti.

huda / hudâ

• Varlığı kendinden olup, başkasına muhtâc olmayan Allahü teâlâ.

huzur-u lamekani / huzur-u lâmekânî

• Hiçbir mekâna muhtaç olmayan Zâtın huzuru; Allah'ın hiçbir mekânla sınırlı olmayan katı.

iaşe-i rabbaniye / iaşe-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın beslemesi, yedirip içirmesi.

ibn-üs-sebil / ibn-üs-sebîl

• Kendi memleketinde zengin ise de, bulunduğu yerde yanında malı, parası kalmamış olan ve çok alacağı varsa da, alamayıp, muhtâç kalan.

idmag

• Bir şeye muhtaç ve muztar eylemek.

iftikar / iftikâr

• Fakîr olmak, muhtâc olmak.

iğna / iğnâ / اغنا

• Zengin etme, kimseye muhtaç olmayacak hale getirme. (Arapça)

ihsanperver

• İhsan edici. İyiliği çok sever. (İhsan ihsandır, eğer nev'e olsa veya muhtaca ve fakire olsa. Sehavet o vakit tam sehavettir, eğer millet için olsa, yahut milleti tazammun eden bir ferde olsa güzeldir. Şayet muhtaç olmayan şahsa olsa, şahsı tembel eder. Çingeneliğe alıştırır. Elhasıl, millet bâkidir (Farsça)

ıhtilak

• Yalan olmak.
• Muhtaç olmak.

ıhtilal

• (İhtilal) Halel vermek, zarar vermek.
• Muhtaç olmak.

ikram-ı rabbani / ikram-ı rabbânî

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın bağış ve ihsanı.

imkanat / imkânat

• Varlığı da yokluğu da mümkün olanlar. Ademle vücudu müsavi olanlar. Var olmasında başkasına muhtaç bulunan şeyler.

inayet ve lutf-u rabbani / inâyet ve lûtf-u rabbânî

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın yardım ve lûtfu.

inayet-i samedani / inâyet-i samedânî

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmadığı halde herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Allah'ın yardımı.

infak-ı muhtacin / infak-ı muhtacîn

• Muhtaçları, yoksulları besleme.

iş'ar-ı samedani / iş'âr-ı samedânî

• Her şeyin Kendisine muhtaç olduğu, fakat Kendisi hiçbirşeye muhtaç olmayan Cenâb-ı Hakkın bildirmesi.

isar / îsâr / ا۪يثَارْ

• Kendisi muhtaç olduğu halde başkasına nimet vermek, cömertlik, ikrâm.
• İhtiyar etmek.
• Yumuşatmak.
• Dökmek, serpmek. Saçmak.

• Kendisi muhtaç olduğu hâlde başkasına verme ahlâkı.

• Başkasının ihtiyâcını kendi ihtiyâcından önce düşünmek. Muhtac olduğu hâlde, elindeki malı muhtâc din kardeşine verip, yokluğa katlanmak.

• Muhtaç olduğu halde başkasını nefsine tercîh etme.

istigna

• Cenab-ı Hak'tan başka kimsenin minneti altına girmemek.
• Gönül tokluğu. Elindekini kâfi bulmak. Zenginlik istememek. Muhtaç olmayıp zengin olmak.
• Nazlanmak.
• Azamet ve tekebbür etmek.

istiğna / istiğnâ / استغنا

• Kimseye muhtaç olmama. (Arapça)
• Eyvallah etmeme. (Arapça)
• Tokgözlülük. (Arapça)

istiğna-yı kemal / istiğnâ-yı kemâl

• Mükemmelliğini hiçbir şeye muhtaç olmaması.

istiğna-yı mutlak / istiğnâ-yı mutlak

• Sınırsız zenginlik, hiçbir şeye muhtaç olmayış, tokgönüllülük.

izhar-ı rububiyet

• Rablığını gösterme; Allah'ın her bir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri verdiğini, onları terbiye ve idare ettiğini ve herşeyi egemenliği altında tuttuğunu göstermesi.

kalem-i kudret-i samedaniye / kalem-i kudret-i samedâniye

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Allah'ın kudret kalemi.

kanun-u rububiyet

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması kanunu.

kavanin-i rububiyet / kavânîn-i rububiyet

• Allah'ın herbir varlığa, yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması ile ilgili kanunlar.

kayyım

• İnsanları birbirine kardeşlikte ve sevgide bir araya toplayıp dünya ve âhirette necat ve iyilikler yolunda cem' edici olduğundan; bütün iyilikleri haseneleri toplayıcı ve muhtaçlara çok ihsan edici mânasında Peygamberimiz Resul-i Ekrem'e (A.S.M.) verilen bir isim.

kaziye-i bedihiyye

• Man: Delil ile isbata muhtaç olmaksızın, aklın cezmen hüküm ve tasdik eylediği hüküm. Bu iki kısma ayrılır:1- Kaziye-i bedihiyye-i akliyye: Aklın hârice danışmayarak ve havassın (hislerin) tavassut ve yardımına muhtaç olmayarak tasdik eylediği kaziyeye denilir ki; akıl mücerret mevzu ve mahmulünü ta

kaziyye-i bedihiyye

• Bedîhî kaziyye, isbata muhtaç olmayan açık hüküm.

kelime-i rabbaniye / kelime-i rabbâniye

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın kelimesi, sözü.

kitab-ı hikmet-i samedaniye / kitab-ı hikmet-i samedâniye

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan ancak herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın hikmetlerle dolu kitabı, İlâhî amaç ve hikmetleri gösteren kitap.

kitab-ı samedani / kitab-ı samedânî

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde, Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın bir yazı gibi yarattığı kitap.

kıyam bi nefsihi / kıyâm bi nefsihî

• Allahü teâlânın zâtî (zâtına âit) sıfatlarından; varlığı kendinden olan, hiçbir şeye muhtâc olmayan.

kudret-i ehad-i samed

• Bir ve tek olan ve hiçbir şeye muhtaç olmayan Cenâb-ı Hakkın kudreti.

kudret-i samedaniye / kudret-i samedâniye

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmadığı ve herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Allah'ın sonsuz kudreti.

kur'an-ı rabbani / kur'ân-ı rabbânî

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın Kur'ân'ı; kâinat kitabı.

kur'an-ı samedani / kur'ân-ı samedânî

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde, kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın Kur'ân'ı, kâinat kitabı.

lafz-ı zahir / lafz-ı zâhir

• İbaresi işitilmekle ancak bilinen, yâni söyleyenin maksadı düşünülmeye muhtaç olmadan derhal mânâsı anlaşılan sözdür. Bunun zıddına hafi denir.

lütf-u rabbani / lütf-u rabbânî

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın ihsanı, bağışı.

lütf-u rububiyet

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah‘ın iyilik ve bağışı.

mahluk / mahlûk

• Yaratılmış; yoktan vâr edilmiş. Rabbimiz cism değildir, zamânı, mekânı yok. Maddeye hulûl eylemez, böyle olmalı îmân. Mahlûka muhtaç değildir, ortağı benzeri yok, Her şeyi O'dur yaratan hem de varlıkta tutan.

mehasin-i rububiyet / mehâsin-i rububiyet / mehâsin-i rubûbiyet

• Rablığın güzellikleri; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının güzellikleri.

• Cenâb-ı Hakkın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi ve onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının güzellikleri.

mektub-u samedani / mektub-u samedanî

• Hiç bir şeye muhtaç olmayan Allah'ın eserleri. Yeryüzü. İnsanlar, ağaçlar, çiçekler, çekirdekler, dağlar, denizler gibi çok hakikatlı mâna ifâde eden Allah'ın mektupları.

mektubat-ı samedaniye / mektubât-ı samedâniye

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmadığını, her şeyin O'na muhtaç olduğunu gösteren mektuplar.

melik

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Zâtında, sıfatlarında, hiçbir şeye muhtaç olmayan, her şey varlığında ve varlıkta kalmasında O'na muhtaç olan, her şeyin sâhibi, yaratıcısı.
• Pâdişâh, hükümdar.

meratib-i külliye-i rububiyet

• Rububiyetin geniş, kapsamlı mertebeleri; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının mertebeleri.

mu'cizat-ı rububiyet / mu'cizât-ı rububiyet

• Rablık mu'cizeleri; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının mu'cizeleri.

mu'cize-i kudret-i samedaniye / mu'cize-i kudret-i samedâniye

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın kudret mu'cizesi.

mucib-i muğis / mucîb-i muğîs

• Yardıma muhtaç olan ve kendinden yardım dileyen varlıkların imdadına koşan, ihtiyaçlarına cevap veren, Allah.

müftekir / مفتقر

• (Fakr. dan) Muhtaç.
• Fakir, züğürt.

• Yoksul. (Arapça)
• Bağlı, muhtaç. (Arapça)

muhafaza-i ilahiye / muhafaza-i ilâhiye

• İlâhî koruma; Allah'ın yardıma ve korunmaya muhtaç olan kullarını muhafaza etmesi, koruması.

muhatab-ı samedaniye / muhatab-ı samedâniye

• Her şeyin Kendine muhtaç olduğu, fakat Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın muhatabı.

muhavvic

• Muhtaç edici.

muhkemat-ı kur'aniyye

• Mânası açık ve te'vile ihtiyacı olmayan âyetler. Başka bir mânaya ihtimali olmayıp sarih emir ve nehiyleri müştemil olan âyetler. Bu âyetler mensuh veya anlaşılmayan şekilde müteşabih ve muhtemel olmayıp muhkem ve mübeyyin olmakla aslâ te'vile muhtaç olmazlar. Bâzı şeylerin haram olması veya enbiya

mühr-ü samediyet

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmadığını, fakat her şeyin Kendisine muhtaç olduğunu gösteren mühür.

muhtac-ı ilm-i hakikat

• Hakikat ilmine muhtaç olan.

muhtac-ı müteşekkir

• Kendisine verilen nimetlere şükreden, pek çok şeye muhtaç olan.

muhtac-ı ta'rif

• Tarif edip anlatmağa muhtaç.

muhtacin / muhtacîn

• (Tekili: Muhtac) Muhtaç kimseler. İhtiyaç sâhibleri. Fakirler, yoksullar.

muhtaciyet

• İhtiyaç sahibi olmak. Muhtaçlık, fakirlik, sefalet, yoksulluk.

mukabele / mukâbele

• Hapsetmek.
• Sonraya bırakmak, tehir etmek.
• Meşveret etmek, danışmak.
• Bir kimsenin evi yanında bir ev satıldığında; "başka kimse satın alsın, ben ondan şüf'a yolu ile alayım" diye şirâsına muhtaç iken tehir etmek.

mukıllin / mukıllîn

• Fakirler. Muhtaç olanlar.

münezzeh

• Kusur, eksiklik ve muhtâçlıktan uzak. Allahü teâlânın noksan sıfatlardan uzak olduğunu bildirmek için kullanılan bir tâbir.

• (Nezahet. den) Tenzih edilmiş, teberri edilmiş.
• Pâk, kusur ve noksanlıklardan uzak. Hiç bir şeye muhtaç olmayan. Kötülükten, kusurdan ve noksanlık gibi şeylerden tenzih edilen.

münkatı'

• Kendilerine zekât verilen sınıflardan biri; cihâd ve hac yolunda muhtâc kalanlar.

mürüvvet

• İnsanlık, yiğitlik. Muhtâc olanlara, lâzım olan şeyleri vermek, başkalarına faydalı olmak, iyilik yapmak arzusu, insanlık. Adâleti yerine getirme ve hiç kimseden intikam almayı istememe.

müşreib

• Nâzır, bakan.
• Muhtaç.

müstağni / müstağnî

• Başkasına muhtâç olmayan.
• Sâhib olduğu şeyle kanâat edip, insanlardan bir şey beklemiyen. İhtiyâcını başkalarına söylemiyen.

müstağni-yi alelıtlak / müstağnî-yi alelıtlak

• Her cihetle ve hiçbir kayda, şarta bağlı olmaksızın zengin olan ve hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah.

müsterkı'

• Tamire veya yamaya muhtaç.

mütemehhil

• Teenni ve sükûn üzere olup acele etmeyen.
• Zamana muhtaç, büyüyüp gelişmesi belli bir zaman içinde olan şey, tedric kanununa tabi olan.

nafaka-i iddet

• Fık: Kadının iddeti içinde muhtaç olduğu nafaka. Koca, boşadığı karısını iddeti bitinceye kadar infakla mükellef olduğu için bu müddet zarfındaki nafaka hakkında bu tâbir meydana gelmiştir.

nimet-i rabbaniye / nimet-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve hâkimiyeti altında bulunduran Allah'ın nimet ve ihsanı.

niyazkarane / niyazkârâne

• Yalvararak, niyaz ederek.
• Muhtaç olarak, muhtaçlıkla.

niyazmend / niyâzmend / نيازمند

• (Çoğulu: Niyazmendân) İhtiyacı olan, muhtaç. (Farsça)
• Yalvaran, yakaran, niyaz eden. (Farsça)

• Muhtaç. (Farsça)

nur-u rabbani / nur-u rabbânî

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın nuru.

nur-u samedani / nur-u samedânî

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan ve her şey Kendisine muhtaç olan Allah'ın nuru.

rab

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah.

rabb-i azim / rabb-i azîm

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah.

rahmet-i rabbaniye / rahmet-i rabbâniye

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın merhamet ve şefkati.

rahmet-i rububiyet / rahmet-i rubûbiyet

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren ve onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah'ın rahmeti.

rezzakane / rezzâkâne

• Muhtaç olanlara rızıklarını vererek.

rıza-yı samedani / rızâ-yı samedânî

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın rızası.

rıza-yı samedaniye / rızâ-yı samedanîye

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde, Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın rızası, razı olması.

rububiyet

• Cenab-ı Hakk'ın her zaman her yerde her mahluka, muhtaç olduğu şeyleri vermesi, terbiye ve tedbir etmesi ve mâlikiyyeti ve besleyiciliği keyfiyyeti.
• Artırmak. Ziyade kılmak.

• Rablık; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması.

rububiyet-i ilah / rububiyet-i ilâh

• İlâhî Rablık; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması.

rububiyet-i ilahiye / rubûbiyet-i ilâhiye

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurması.

rububiyet-i mutlaka-i ilahiye / rububiyet-i mutlaka-i ilâhiye

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye ve idare etmesi ve egemenliği altında bulundurması.

sadaka

• Allah rızâsı için fakirlere verilen mal, para, ilim gibi insanın muhtaç olduğu her hangi bir şey. (Asr-ı Saâdette fukara-i müslimîn için toplanan zekâta dahi bu nâm verilirdi.)

• Allahü teâlânın rızâsına niyet ederek ve karşılık beklemeden muhtâc olanlara, fakirlere, hibe edilen mal, para ve her türlü iyilikte, ihsânda bulunma.
• Zekât.
• Ganîmet.

sahavet

• Cömertlik, el açıklığı, muhtaç olanlara çok ihsan etmek.

samed / صَمَدْ

• Her şeyin kendine muhtaç olup, kendisi hiç kimseye ve hiç bir şeye muhtaç olmayan. (Allah)
• Pek yüksek, dâim.
• Refi' ve âli ve içi dolu şey.
• Kavmin ulusu.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hiçbir kimseye, hiçbir şeye ihtiyâcı olmayan, bütün mahlûkâtın (yaratılmışların) kendisine muhtaç olduğu yüce Allah.

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Ona muhtaç olan Allah.

• Allahın, "herşey kendisine muhtaç olduğu hâlde kendisi hiçbir şeye muhtaç değil," mânâsındaki ismi.

• Hiçbir şeye muhtaç olmadığı halde, her şey kendisine muhtaç olan (Allah).

samedani / samedânî

• Hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin kendisine muhtaç olduğu Allah'a ait olan.

samedaniyet / samedâniyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde, Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmaması.

samediyet / صَمَدِيَتْ

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin Kendisine muhtaç olması.

• Allah'ın (C.C.) hiç bir şeye muhtaç olmadığı gibi hazinesinden hiçbir şey eksilmemesi ve kudretine de hiç bir şey ağır gelmemesi.

• Allahın hiçbir şeye ihtiyacı bulunmaması ve bütün varlıkların kendisine muhtaç olması hakikatı.

• (Allahın) hiçbir şeye muhtaç olmadığı hâlde, her şeyin kendisine muhtaç olması.

samediyet-i ilahiye / samediyet-i ilâhiye

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin Ona muhtaç olması.

sani'-i hakiki / sani'-i hakikî

• Doğrudan doğruya, hiç bir şeye muhtaç olmadan her şeyin aslını, esasını ve teferruatını yapan, yaratan. Allah (C.C.).

saray-ı samedani / saray-ı samedânî

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan fakat her şeyin Kendisine muhtaç olduğu Cenâb-ı Hakkın sarayı; kâinat.

sefil

• Sefalet çeken, muhtaçlık içinde olan. Çok sıkıntıda bulunan.
• Uslu huy sahibi.

şefkat

• Başkasının kederiyle alâkalanmak, acıyarak sevmek. Yardıma, sevgiye muhtaç olanlara karşılıksız olarak merhamet ve sevgiyle yardıma koşmak. Karşılıksız, sâfi, ivazsız sevgi beslemek.

semi'

• İşiten, duyan.
• Fık: Allah'ın (C.C.) insanlar gibi zamana, âlete muhtaç olmayarak her şeyi işitmesi ve duyması. (O'nun işitip duyamıyacağı hiç bir şey yoktur.)

şereh

• İnsanın muhtâc olduğu şeylerin lüzûmundan fazlasını istemesi, şiddetli hırs, tamahkârlık, aç gözlülük.

sıfat

• Özellik, hâl, keyfiyyet. Varlıkta kendi kendine duramayıp başka bir şeye muhtaç olan şey.

sıfat-ı rububiyet / sıfât-ı rububiyet

• Rububiyete dair sıfatlar; her bir varlığa yaratılış gayelerine ulaşması için muhtaç olduğu şeylerin verilmesi, onların terbiye edilip idare edilmesi ve egemenlik altında bulundurulmasına dair İlâhî sıfatlar, özellikler.

sıfat-ı samedaniye / sıfât-ı samedâniye

• Her şey Kendisine muhtaç iken Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın sıfatları.

sikke-i samediyet / سِكَّۀِ صَمَدِيَتْ

• Allah'ın hiç birşeye muhtaç olmadığını, fakat herşeyin Kendisine muhtaç olduğunu gösteren mühür.

• (Allahın) Hiçbir şeye muhtaç olmadığı halde, her şeyin kendisine muhtaç olması mührü.

surre

• (Çoğulu: Surer) Para kesesi, para çıkını.
• Hac zamanında İslâm Devletinin pâdişahı tarafından fakir ve muhtaçlara dağıtılması için Mekke ve Medineye her yıl gönderilen para ve sâir şeyler.

tabir-i samedani / tabir-i samedânî

• Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın yüce ifadesi, tabiri.

taganni

• (Gınâ. dan) Muhtaç olmamak.
• Kâfi bulmak.
• Zengin olmak.
• Şarkı söylemek. Bir ibareyi makamla okumak.
• Bir şâirin birisini medih veya hicvetmesi.

tecelliyat-ı samedaniye / tecelliyât-ı samedâniye

• Allah'ın herşeyin Kendisine muhtaç olduğu halde, Kendisinin hiçbir şeye muhtaç olmadığını gösteren yansımaları.

tefkir

• Muhtaç etmek.
• Yüksek yeri ağaç dikmek için düzlemek.

tekbir / tekbîr

• Allahü teâlâyı yüceltmek, noksan sıfatlardan, şirkten (ortağı bulunmaktan), yarattıklarına benzemekten tenzîh etmek, uzak tutmak.
• "Allahü teâlâ büyüktür. Kullarının ibâdetlerine muhtâç değildir. İbâdetlerin O'na faydası yoktur" mânâsına "Allahü ekber" sözü.
• Ramazan ve Kurban

teshir

• Büyüleme, sihir yapma, aldatma.
• Yemek ve içmeğe muhtaç etme.

teshir-i rabbani / teshir-i rabbânî

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın herşeye boyun eğdirmesi.

tevfikat-ı samedani / tevfikat-ı samedanî

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın yardımları, muvaffakiyet bahşetmesi.

tevfikat-ı samedaniye

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan ve her şey Kendisine muhtaç olan Allah'ın başarılı kılması.

turra-i samediyet / طُرَّۀِ صَمَدِيَتْ

• Allah'ın hiçbir şeye muhtaç olmayıp herşeyin Ona muhtaç olması mânâsındaki sıfatını gösteren özel işaret mühür.

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan Allahın mührü.

vacid / vâcid

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Ma'bûd, Rab, ilâh olan, zâtında bulunması lâzım ve lâyık olan bütün sıfatları kendisinde bulunan, hiçbir şeye muhtaç olmayan, kendisinden hiçbir şey gizli kalmayan.

vahid-i ehad-i samed / vâhid-i ehad-i samed

• Bir ve tek olan, birliği bütün varlıkları kuşattığı gibi herbir varlıkta da tecellî eden, hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Ona muhtaç olan Allah.

vazife-i rububiyet

• Rablık işi; her bir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri verme ve onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurma işi.

vaziyet-i fakirane / vaziyet-i fakirâne

• Muhtaç durum.

vücub-u vücud / vücub-u vücûd / vücûb-u vücûd

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması.

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşu, var olmak için bir sebebe muhtaç olmaması.

• Varlığı zorunlu olan, yok olması düşünülemeyen, var olmak için hiç bir sebebe muhtaç olmayan varlık; Allah.

ya rabbi / yâ rabbi

• Ey Rabbim; ey her bir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ım.

zarurat

• (Tekili: Zaruret) Zaruretler. Sıkıntı ve muhtaçlıklar.

zaruret

• Çaresizlik. Muhtaçlık. Sıkıntı. Yoksulluk.

zat-ı ehad ve samed / zât-ı ehad ve samed

• Birliği her bir varlıkta kendisini gösteren ve herşey Kendisine muhtaç olduğu hâlde Kendisi hiçbirşeye muhtaç olmayan Zât, Allah.

zat-ı ehad-i samed / zât-ı ehad-i samed / ذَاتِ اَحَدِ صَمَدْ

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan ve birliği herbir şeyde görünen Allah.

• Her şey kendisine muhtaç olduğu halde, hiç bir şeye muhtaç olmayan, tek olan zat (Allah).

zat-ı ferd-i ehad-i samed / zât-ı ferd-i ehad-i samed

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, bir ve benzersiz olup ortağı olmayan Zât, Allah.

zat-ı ganiyy-i ale'l-ıtlak / zât-ı ganiyy-i ale'l-ıtlak

• Her cihetle hiçbir şeye muhtaç olmayan Zât, Allah.

zat-ı hayy-ı kayyum / zât-ı hayy-ı kayyum / ذَاتِ حَيِّ قَيُّومْ

• Daimi hayat sahibi olup, varlığında kimseye muhtâc olmayan ve mahlukatı varlıkta tutan zat (Allah).