abis

• Denizlerdeki dokuzbin metreyi geçen derinlikler.

adla'

• (Tekili: Azla') (Dıl') Kaburgalar.
• Mat : Geometrik şekillerin kenarları, sayı kökleri.

akis

• (Aks) Bir şeyin zıddı, simetriği, tersi.
• Hareketli bir cismin hareketinin tersine dönmesi.
• Bir şeyin evvelinin âhirine, âhirinin evveline dönmesi.
• Çarpışma, çarpıp geri dönme.
• Mantıkta: Bir düşünme ve akıl yürütme şekli; bir iddianın konusunu yüklem, yüklemini

arafat / arafât

• Mekkenin 16 kilometre doğusunda Hacıların arefe günü toplandıkları tepe ve bunun eteğindeki ova. Tepenin diğer bir adı Cebel-ür Rahme (Rahmet dağı)dır. Adem (A.S.) ile Havva anamız Cennet'ten çıkarıldıktan sonra burada bir araya geldiler. İbrahim Peygamber (A.S.) Cebrail ile burada konuştu. Hz. Muha

• Mekke-i mükerreme şehrinin yirmi beş kilometre güneydoğusunda bulunan ve haccın farzlarından biri olan vakfenin yapıldığı mübârek yerin adı.

arşın

• 68 santimetrelik uzunluk ölçüsü.

artık

• Bir kaptan veya alanı yirmi beş metre kareden az olan küçük havuzdan bir canlı yiyip-içtikten sonra geriye kalan su.

balina

• Denizde yaşıyan ve yaklaşık olarak 20 ilâ 35 metre kadar uzunlukta olan memeli hayvan.

battal

• Boş. Hükümsüz.
• İşsiz.
• Metrûk. Kullanılmaz. olan.
• Bâtıl. Mensuh ve mefsuh.
• Faydasız.
• Pek büyük. Hantal.

cudi / cûdi

• Hz. Nuh'un (A.S.) tufandan sonra gemisi ile sahile çıktığı dağın ismi.
• Şırnak İlinin 6 kilometre güneydoğusunda bulunan bir dağın adı.

• Şırnak şehrinin 6 kilometre güney doğusunda bulunan büyük bir dağ.

daire / dâire

• Saha, alan, geometrik şekil, resmi kurum.

dekametre

• yun. On metrelik uzunluk birimi.

dekar

• Lât. Bin metrekarelik ölçü birimi.

derece

• (Çoğulu: Derecât) Yukarıya çıkacak basamak.
• Dairenin bölündüğü dilim. 360 kısmın beheri ki, açıları ölçmeye yarar.
• Termometrenin bölündüğü kısımların beheri. Mertebe, paye.
• Miktar, rütbe.

desimetre

• Metrenin onda birine eşit uzunluk birimi. (Fransızca)

din

• (Dyne) Fiz: Bir gramlık bir kütlenin hızını, saniyede bir santimetre artıran kuvvet ölçüsü. (Fransızca)

ekvator

• Hatt-ı istivâ. Dünyayı kuzey ve güney diye müsavi iki yarım küreye ayırarak, ikisinin arasından geçtiği farzedilen çember şeklindeki büyük çizgi. (Fransızca)
• Yer yuvarlağının tam ortasında farzedilen ve dünyayı iki müsavi kısma ayıran (ve kırk bin kilometre olan) çember. (Fransızca)

elips

• Odaklar adı verilen sabit iki noktasından uzaklıkları toplamı sabit olan noktaların gösterdiği kapalı eğridir. Eğri ve kapalı bir geometrik şekildir. Karşılıklı iki tarafından genişlemiş bir çemberi andırır. (Fransızca)

emyal-i bahriyye

• Deniz milleri. 6080 kadem, yani 1852 metreden ibaret olan deniz mesafesi.

esakıf

• (Tekili: Üskuf) Piskoposlar, başpapazlar, metropolitler.

fersah

• Üç mil, beş kilometre veya dört saatlik mesafe, muhtelif mesafelere tekabül eden bir uzunluk ölçüsü.

• 5760 metre. Bir saatte gidilen yol.

• Beş kilometrelik mesafe.

fersahlarca

• Kilometrelerce.

fırışka

• Bütün yelkenleri camadana vurmaksızın kullanabilmeğe münasib olan rüzgâr hakkında söylenilen bir tabirdir. Bu rüzgârın, saniyedeki sür'ati 5-12 metredir.

germa-peyma

• Sıcaklık ölçeği. Termometre. (Farsça)

gunya

• Geometride kullanılan bir âlet. Gönye. (Farsça)

hacer-ül esved

• (El-Hacer-ül Esved) Kâbe'de bulunan meşhur siyah taş. Rengi siyah olduğundan "Esved" denmektedir. (İslâm Ansiklopedisi'ne göre: Kâbe'nin şark köşesinde olup, yerden bir buçuk metre yükseklikte kapıya yakın bir yerde yerleştirilmiş, üç büyük ve bir kaç tane de küçük parçadan müteşekkil ve gümüş bir h

hacer-ül-esved

• Kâbe-i muazzamanın doğu köşesinde bir buçuk metre kadar yükseklikte bulunan ve Cennet yâkutlarından olan parlak, siyah taş.

hacerü'l-esved

• Kabe'nin doğu köşesinde olup, yerden bir buçuk metre yükseklikte bulunan semavî, kutsal siyah taş.

hararet-bin

• Termometre. Sıcaklık derecesini gösteren âlet. (Farsça)

hatıl

• Taş duvarı takviye etmek için her bir-iki metrede çekilen tuğla veya kereste tabakası.

havz-ı kebir / havz-ı kebîr

• Fık: Büyüklüğü 45 - 50 metre kare genişliğinde olan akmayan, durgun su bulunan havuzdur. Genişliği bu ölçüden küçük olursa ona havz-ı sagir denilir.

• Eni ve boyu yaklaşık beşer metre (onar zrâ') olup, alanı yirmi beş metrekare olan havuz. Derinliğin az veya çok olmasının bir te'siri yoktur.

havz-ı sagir / havz-ı sagîr

• Alanı yirmi beş metrekareden küçük havuz.

hektometre

• Yüz metrelik uzunluk ölçü birimi. (Fransızca)

hendese / هندسه

• Geometri.

• Geometri, mühendislik.

• Geometri. (Pehlevî > Arapça)

hendesevari / hendesevârî

• Geometrik.

hendesi / hendesî / هندسى

• Geometri ile ilgili.

• Muntazam şekli ile alâkalı ve hendeseye dâir. Geometrik şekle dâir.
• Geometri ile alâkalı ve müteallik.

• Geometrik. (Arapça)

ılgıdır

• Bir metre kadar uzunluğunda, uçlarına birer karış kadar iki çivi sokulmuş ağaçtan yapılma bir ölçü âletidir.

izar / izâr

• Kefenin baştan ayağa kadar olan ve genişliği bir metreyi bulan parçası.

kadem

• Ayak. Adım. Metrenin üçte biri kadar olan uzunluk. Oniki parmak uzunluğu, yarım arşın.
• Uğur.

kelil

• Körleşmiş.
• Az gören, donuk gören göz. Uzağı veya yakını iyi göremiyen göz. Miyop veya hipermetrop göz.
• Kesmez olan âlet.
• Çakal.
• Yorulmuş kişi, yorgun kimse.

küçük havuz

• Hanefî mezhebine göre alanı yirmi beş metrekâreyi bulmayan havuz.

kulleteyn

• Eni boyu ve derinliği altmışar santimetre veya çapı 48, derinliği 96 santimetre olan bir küp veya silindir şeklindeki havuz veya 500 rıtl yâni 220 kg su.

leff ü neşr

• Edb: Bir yazı veya şiirde söz simetrisi yapma san'atıdır. Önce iki veya daha fazla kelimeyi sıralamak, sonra da onlarla alâkalı şeyleri söylemek. İki çeşidi vardır;1- Leff ü Neşr-i Müretteb (Düzenli leff ü neşir) : Birinci cümlede sıralanan kelimelerle ikinci cümlede söylenen kelimelerin aynı sırayı

mahrut

• Geo: Tabanı daire olup, yan kenarları bir noktada birleşen geometrik şekil, koni.

maraton

• yun. Kırk kilometreden uzun bir yolda mukavemet için yapılan hız koşusu.

mehcur

• (Hicr. den) Uzaklaşmış, uzakta kalmış, ayrı düşmüş. Bırakılmış, metruk, unutulmuş, gayr-i müstâmel.
• Saçma sapan, hezeyan. Amel edilmeyen. Kullanılmaz olmuş. Ayrılmış.

mehcuriyet

• Uzaklık, ayrılık.
• Bırakılıp unutulma, metrukiyet.

mercan

• Denizde geniş resif meydana getiren ve mercanlar takımının örneği olan hayvan ve bunun kalkerli yatağından çıkarılan çoğu kırmızı renkte ve ince dal şeklinde bir madde. Bu madde boncuk gibi süs eşyası olarak kullanılır. Mercanlar ancak 40 metre kadar derinlikte yaşayabilirler.

metremik'ab / مترو مكعب

• Metreküp. (Arapça)

metruk

• Terkedilmiş, bırakılmış, kullanılmaktan vazgeçilmiş, metruk hadis; amel edilmeyecek derecede zayıf.

metrukat

• (Tekili: Metruk) Bırakılan şeyler, metruklar, miraslar.

metrukiyet / metrûkiyet

• Metrûkiyete uğramak: Terkedilmek, metruk bırakılmak.

mihver

• Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil. Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi. Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil. Merkez.
• Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsu

mikron

• Metrenin milyonda biri. Milimetrenin binde biri. (Fransızca)

mikyas-ı kuvvet

• Kuvvet ölçer. Dinamometre.

mikyas-ı ma / mikyas-ı mâ

• Hidrometre.

mikyas-ül harare

• Harâret derecesini ölçen âlet. Termometre.

mil

• Bin dokuz yüz yirmi metre olan bir uzunluk ölçüsü.

mil-i bahri / mil-i bahrî

• İngiliz deniz mili. (1852 metre)

mil-i berri / mil-i berrî

• Kara mili. (1609 metre)

minkale

• Geo: Yarım dâire şeklinde dereceli geometri âleti. İletki.

mizan-ül harare

• Sıcaklığı, soğukluğu ölçen âlet. Termometre. (Mikyas-ul hararet de denir.)

mizanülhararet / mizânülhararet

• Termometre; sıcaklık ölçen âlet.

mizanülhava

• Havanın durumunu ölçen âlet, barometre.

mücessemat

• (Tekili: Mücesseme) (Cisim. den) Katı nesneler, cisimler.
• Geometrik cisimler. Üç boyutlu geometri cisimleri.

muhallefat

• (Tekili: Muhallefe) Ölen bir kimsenin bıraktığı şeyler. Metrukât.

mühendis

• (Çoğulu: Mühendisûn) Hendese bilen. Geometri bilen ve tatbik eden.

• Hendeseci, geometrici.

mülga

• İlga edilmiş. Kaldırılmış. Metruk ve lağvedilmiş şey. Terkedilmiş.

müsellesat / مثلثات

• Trigonometri. (Arapça)

mütenazır / mütenâzır / متناظر

• (Nazar. dan) Tenazür eden, birbirinin karşısında bulunan. Simetrik olan.

• Simetrik.

• Birbirine bakan. (Arapça)
• Simetrik. (Arapça)

mütenazıran

• Bakışık olarak, simetrik tarzda.

refiz

• (Rafz. dan) Atılmış, bırakılmış, terkedilmiş. Metruk.

riyaziyat

• Matematik ilmi, hesap-hendese ilmi. Aritmetik-geometri.

rub'-ı daire / rub'-ı dâire

• Namaz vakitlerinin hesaplanmasında, yükseklik ölçülmesinde ve bâzı trigonometrik hesapların yapılmasında kullanılan el âleti. Bâzı geometrik şekillerden ibâret olup, dörtte bir dâire şeklinde tahta üzerine şekiller işlendiği için buna Rub'-ı dâire ta htası da denilmiştir.

rubu'

• (Tekili: Rub') Dörtte birler.
• Metrenin kabulünden evvel ipekli, yünlü, basma ve emsali kumaş, bez ve sairenin ölçülmesinde kullanılan çarşı arşınının kesirlerinden birinin adıdır.

seferi / seferî

• Seferde olan, misâfir, yolcu. Bulunduğu şehirden veya köyden gideceği yolun iki veya bir kenârındaki evlerin dışına çıkarken, senenin kısa günlerinde, insan veya deve yürüyüşü ile, son evden îtibâren üç günde gidilecek yere (Hanefî mezhebinde 104 kil ometre) gitmeye niyyet eden kimse.

sütre

• Namaz kılarken imâmın veya yalnız kılanın sol kaşı hizâsında, önüne diktiği yarım metreden uzun çubuk. Çubuğu dikmeyip, secde yerinden kıbleye doğru uzatmak veya çizgi çizmekle de olur.

taif

• Etrafını dolaşarak ziyaret eden. Tavaf eden. Dolaşan.
• Hicaz'da Mekke-i Mükerreme'nin yüz kilometre güneydoğusunda, Gazva Dağı'nın güney eteklerinde ve bir takım tepelerin batı eteklerinde olarak 1882 metrelik yükseklikte bir şehirdir. Peygamber (A.S.M.) hicretin sekizinci yılında Hun

tenazur / tenâzur / تناظر

• Birbirine karşı olmak. Simetri hâli.
• Bakışmak. Bir iş hususunda birbirine bakmak.

• Bakışma, simetri.

• Bakışma, bıkışım, simetri. (Arapça)

tenazuri / tenazurî / tenâzurî / تناظری

• Simetrik.

• Bakışık, simetrik. (Arapça)

üstükus

• (Çoğulu: Üstükusât) Cevher, madde, asıl.
• Geometri.

vahid-i i'tibari / vâhid-i i'tibarî

• Hakikatta olmayıp varlığı farazî olarak kabul edilen bir şey. Varlığına itibar edilen şey. (Ağırlık için kilo, uzunluk için metre bir vâhid-i itibarîdir.)

vahid-i kıyasi / vâhid-i kıyasî

• Bir şeyin miktarını ve sair hususiyetlerini ölçmek için kendi cinsinden değişmez olarak tayin edilen parça veya miktar. Meselâ: Uzunluğun "vâhid-i kıyasîsi" metredir. Hava tazyiklerinin ve sıcaklıklarınınki de derecedir.

vahidikıyasi / vâhidikıyâsî

• Birim, "metre" gibi.

vezn-i mahsus

• Özgül ağırlık. Bir cismin bir santimetre küp hacmindeki parçasının ağırlığı.
• Edb: Nazmın veya kelimenin belli kalıplarından her biri. Nazmın ahenk ölçüsü.

zahiri ilimler / zâhirî ilimler

• Okuyarak, çalışarak ve araştırarak elde edilen, öğrenilen ilimler. Kelâm, tefsîr, fıkıh gibi din bilgileriyle; mantık, matematik, fizik, kimyâ, biyoloji, geometri gibi fen bilgileri.

zıra'

• Arşın, el kol uzunluğu, yaklaşık bir metrelik uzunluk ölçüsü.