ahbas

• (Tekili: Habs) Su bentleri, havuzlar.
• Hapisler, zindanlar.
• Gayr-ı meşru vakıf yerler.

ahrar

• Hürriyetçiler (II. Meşrûtiyet devrinde bir partinin ismi).

akreb-i mekniyyat

• Huk:Meşrut-un lehi bildiren zamirin en yakın mercii mânasını anlatır. Meselâ: Bir vakfiyede vâkıf tevliyetini evvelâ kendisine, sonra oğlu "A" ya, sonra çocuklarına şart etse, çocukları tabirindeki zamir vâkıfın kendisine değil de en yakın merci'i bulunan "A" nın çocuklarına hamlolunur. (Huk.L.)

anka-i meşrebane / anka-i meşrebâne

• Anka meşrepli olma; masallarda bir efsane olarak anlatılan anka kuşu misâli bir meşrepte, bir yolda olma.

anka-meşrebane

• Anka meşrebi halinde, kanaat sahibi. Eski edebiyatta kanaat sahiplerine kinaye olarak söylenir.

asi / âsi

• İsyan eden. Emirlere itâat etmeyen.
• Günah işleyen.
• Meşru idâreyi tanımayıp baş kaldıran.

behc

• Her zaman neşeli olma. Birisini şâd ve mesrur etme, sevindirme.
• Güzellik, hüsn.

beldaran

• Geçit yerleri muhafızlarının adı. Tanzimattan sonra bunlara zaptiye denmiştir. İkinci Meşrutiyetten beri jandarma olarak adlandırılırlar.

bidayet-i hürriyet

• Hürriyet'in başlangıcı; Meşrutiyet'in ilk yılları.

bırtıl

• (Çoğulu: Berâtıl) Rüşvet.
• Meşru olmayarak, kanunen bir iş gördürmek için vazifeli olan kimseye rüşvet olarak verilen şey ki, para vesair menfaatlardır.

dabs

• Mesrur ve mütekebbir olmak. Sevinçli ve kibirli olma hâli.

devr-i meşrutiyet

• Meşrutiyet Devri.

efran

• Neş'eli, keyifli, sevinçli olan kimse. Mesrur.

ehl-i hürriyet

• Hürriyet yanlıları, Meşrutiyet sistemini savunanlar.

ehl-i meşrutiyet

• Meşrutiyet ehli, meşrutiyetçi.

emzice

• (Mezc. den) Mizaclar, tabiatlar, huylar, meşrebler.

eşir

• Pek sevinçli, çok mesrur.
• Kibirli, mütekebbir kimse.

fahşa / fahşâ

• Meşru olmayan cinsel ilişki, fuhuş.
• Zekatı az verme, tamahkârlık.
• Akla ve ahlâka uygun olmayan söz ve iş.

farfara / fârfâra / فَارْفَارَه

• Hafif meşreplik, boş gürültü.

• Hafif meşreblik. Gürültülü. Gürültüye boğmak.
• Akılsızlık.

• Hafif meşreb, gürültü çıkaran.

fasid / fâsid

• Bozguncu.
• Doğru olmayan. Bozuk. Müfsid.
• Yanlış olan.
• Fık: Aslen sahih olup, vasfen sahih olmayan. Yani, kendi nefsinde meşru' iken gayr-i meşru' bir şeye yakınlığı sebebiyle meşru'iyyetten çıkan şeydir. İbadet hususunda fâsid ile bâtıl aynı şeydir. Meçhul bir şeyi sat

fecr-i ati / fecr-i âtî

• Gelecekteki fecr. 1908 meşrutiyet inkılâbından sonra Servet-i Fünun mecmuası etrafından toplanan bir kısım gençlerin kurmak istedikleri ekolün (cemiyetin) adıdır.

ferfere

• Farfara, akılsızlık, hafif meşreplik.
• Patırtıcı, gürültücü, ağzı kalabalık.

ferhan

• (Çoğulu: Ferâhî) Ferahlı. Sevinçli. Şâdan. Mesrur.

gafil

• Dikkatsiz, iyi düşünmeyen, uyanık olmayan. Haberi olmayan, ihtiyatsız, başına geleceği önceden düşünmeyen. Allah'ı unutan. Kendi gayr-ı meşru zevkine dalan. (Günde bir taşı binâ-yı ömrümün düştü yere,Can yatar gafil, binası oldu viran bîhaber. (Niyazi-i Mısrî)

germ

• Sıcak. Kızgın. (Farsça)
• Çabuk öfkelenen. (Farsça)
• Gayretli, hamiyetli. Tez meşreb. (Farsça)

hadd-i meşru

• Meşrû sınır, helâl daire.

hakaik-i meşrutiyet

• Meşrutiyetin hakikat ve esasları.

hakikat-i meşrutiyet-i meşrua / hakikat-i meşrutiyet-i meşrûa

• Dine uygun meşrutiyetin esası.

hakk

• (Bâtılın zıddı) Doğru. Gerçek. Vâcib ve lâzım olan. Her sâbit ve doğru olan şey. Adalet. Herkesin meşru olan salahiyeti, iktidarı, bir şey üzerindeki mâlikiyyeti.
• Dâva ve iddia.
• Hakikate uygunluk.
• Geçmiş, harcanmış emek. Pay, hisse.
• Münasib
• Din. İslâmi

handan / handân

• Gülen, gülücü, mesrur. (Farsça)

• Mesrur, mutlu, gülen, huzurlu.

haram-zade

• Gayr-ı meşru münasebetten doğmuş çocuk. Piç.

havass-ı refia / havâss-ı refia

• Tar: Eyüp Kadılığı eskiden Çatalca'ya kadar uzanır ve Çatalca'da kadının bir vekili bulunurdu. İkinci meşrutiyete kadar bütün mahkeme işleri, kadının tayin ettiği bir naib tarafından idare edilirdi. Meşrutiyet devrinde diğer kadılara yapıldığı gibi, Eyüp Kadılığına da maaş bağlandı. Şer'î ve nizamî

hayr

• Meşru iş. Faydalı, nurlu ve sevablı amel. Halkın rağbet ettiği akıl, ilim. İbadet, adalet, ihsan, mal gibi nimet.

helal-zade

• Helâl doğmuş, meşru ve nikâhlı ana-babadan dünyaya gelmiş çocuk.
• İyi adam, fenalık yapmaktan çekinen. Sâlih, afif, nâmuskâr.

hevaperest / hevâperest

• Sadece gayr-ı meşru lezzet ve hevesinin peşinde. Cenab-ı Hakk'ı, dinin emirlerini unutmuş, nefsine şiddetle muhabbet eden. Nefsine tapınır derecede Haktan gafil. (Farsça)

• Meşru olmayan lezzet ve heves peşinde olan.

hevesat-ı sefile / hevesat-ı sefîle

• Nefsin gayr-ı meşru alçak istekleri.

hiffet-i mizac

• Hafifmeşreblik. Hoppalık.

hükumet-i meşruta / hükûmet-i meşruta

• Meşrutiyet idaresi, Meşrutiyet hükûmeti.

• Meşrutiyetle idare olunan hükûmet.

hükumet-i meşruta-i meşrua / hükûmet-i meşruta-i meşrua

• Şeriata uygun meşrutiyet hükûmeti.

hürmet-i müsahere

• Sıhriyyet sebebi ile hâsıl olan haramlık. Yâni evlenmek sebebi ile meydana gelen akrabalık dolayısıyle hâsıl olan haramlıktır. Bu sıhriyyetin haramlık meydana getirmesi, ister meşru' nikâhla olsun, ister gayr-ı meşru' olsun "hürmet-i müsahere" meydana gelir.Meselâ: Hanefi mezhebinde, bir kimse kendi

hürr

• Kimsenin baskısı, zorlaması olmadan meşru' dairede istediği gibi yaşayabilen.
• Esir veya köle olmayan. Serbest.

hurrem

• Sevinçli. Mesrur. Şen. Ferahlık veren. Taze ve hoş. Güler yüzlü. (Farsça)

hurremi / hurremî

• Mesruriyet, sevinç, sürurlu ve sevinçli olma. (Farsça)

hürriyet / حُرِّيَتْ

• Serbestlik, hür oluş.
• Adalet kanununda ve te'dibte, başka hiç kimse, kimseye taarruz ve tahakküm etmemesi ve herkesin hukukunun meşru' olarak korunması, herkesin meşru' hareketlerinde tam serbest olması.

• 1908'de II.Meşrutiyet'in ilânı ile birlikte gerçekleşen yeni sistemin halk arasındaki adı.

• İkinci Meşrutiyet.

hürriyet inkılabı / hürriyet inkılâbı

• 1908'de ilân edilen ikinci Meşrutiyet.

hürriyetin başı

• Meşrûtiyet yönetiminin ilk ilân edildiği dönem.

hürriyetin ikinci senesi

• 1908 yılında ilan edilen İkinci Meşrutiyetten iki sene sonrası.

hürriyetten sonra

• 1908 yılında, İkinci Meşrutiyetin ilan edilmesinden sonra.

huruc alessultan

• Meşru hükümete karşı kıyam ve isyan etme.

icare-i faside / icare-i fâside

• İn'ikad şartlarını câmi' olduğu halde sıhhat şartlarını tamamen veya kısmen cami olmayan icaredir. Bu, aslen meşru olduğu hâlde vasfen meşru bulunmamış olur. Binaenaleyh böyle bir icareyi mucir ile müstecirden herhangi biri fesh edebilir.

ictizal

• Sevinme, mesrur olma.

iczal

• Birini sevindirme, mesrur etme, gönlünü hoş etme.

idare-i meşruta

• Meşrutiyet idaresi, meşrutiyetle idare.

iki mekteb-i musibetin şehadetnamesi

• Meşrutiyet ve hürriyet dönemlerine ait musibet sınavının diploması.

in'ikad

• Akdetme. Bağlanma.
• Fık: İcab ve kabulün taraflarca eseri zâhir olup, meşru bağlılık ve alâkadarlık.
• Kurulma. Toplanma.

inbisat

• Genişleme. Yayılma.
• Açık yüzlü olma. Şâd, mesrur ve mahzuz olma.
• Gönül açıklığı. Kalb ferahlığı.
• Fiz: Sıcaklığın etkisiyle madenî cisimlerin enine, boyuna büyüyüp uzaması. Genleşme.

inşirah

• Ferahlanmak, mesrur olmak.

iptida-yı hürriyet

• Hürriyetin başlangıcı; II.Meşrutiyetin ilânıyla başlayan dönem.

iran

• Tabut.
• Neşeli ve mesrur olma.

ism-i meşrutiyet

• Meşrutiyet ismi.

isna aşeriyye / isnâ aşeriyye

• Şiîliğin kollarından biri. Hazret-i Ali'nin halîfe olması açıkça emr olunmuştu, Eshâb (Peygamber efendimizin arkadaşları) bu emri yerine getirmediği için kâfir oldu diyen, Peygamber efendimizin vefâtından sonra hazret-i Ali ve sırasıyla onun iki oğlu ile torunlarını meşrû (geçerli) imâm kabûl eden v

ısrar

• Bir fikir veya meşru dâvadan dönmemek. Direnmek, sebat etmek. Hayırlı bir hâl üzere sadakatla kalmayı istemek.

işret

• İçki. Alkollü meşrubat.
• İçki içme. Alkollü içki kullanma.

istibhac

• (Behcet. den) Yüzü gülme, sevinme, mesrur olma.

itaat

• Alınan emre uymak. Söz dinlemek. İnkıyad etmek. Boyun eğmek. Âmirin meşru emirlerini dinleyip ona göre hareket etmek.

izdivac

• Çift olmak, birbirine eş olmak. Meşru nikâhla evlenmek.

kanun

• (Çoğulu: Kavânin) Herkesin uyması için devletin teşri kuvveti tarafından konulan her türlü meşru nizam, kaide, emir, nehiy ve yasaklar.
• Kaziye-i külliye. Kâinatta Allah'ın koyduğu değişmez nizam.

karir

• Mesrur, sevinmiş, memnun. Beşâret ve müjde sebebi ile parlayan göz.

karir-ül ayn

• Memnun, mesrur, gözü aydın.

kumar

• Para vs. karşılığında oynanılan oyun. Meşru bir ihtiyacın karşılanması için bir çalışma sonucu olmadan piyango ve şans oyunları gibi haram yollarla kazanç elde etmektir. Dinimizde böyle oyunların her türlüsü haramdır.

lameşru / lâmeşru

• Meşru olmayan, şeriata uymayan, umumi nizam harici.

• Şeriata aykırı, meşru olmayan (lâ;.

lehviyyat

• (Tekili: Lehv) Lehivler, kadınlı erkekli haram eğlenceler, oyunlar. Nefsanî gayr-i meşru oyun ve eğlenceler. (Farsça)

lezaiz-i meşrua / lezâiz-i meşrûa

• Meşru, helâl lezzetler.

lezaiz-i nameşrua / lezaiz-i nâmeşrua

• İslâm'ın izin vermediği meşru ve helâl olmayan lezzetler.

macid

• Çok âli. Şerif. Yüce. Kerim.
• Hoş. Nâzik meşreb.

mahkeme-i evkaf

• İkinci meşrutiyetin ilânından sonra evkaf müfettişliği dairesine verilen ad.

makasıd-ı meşrua

• Meşru gayeler, hedefler.

mana-yı meşrutiyet / mânâ-yı meşrutiyet

• Meşrutiyetin anlamı özü.

maşrık

• (Bak: Meşrık)

mehasin-i meşrutiyet / mehâsin-i meşrutiyet

• Meşrutiyet sisteminin ortaya çıkardığı güzel neticeler.

memnuniyyet

• Mesrur oluş. Şâdlık. Mesruriyet.

mesarib

• (Tekili: Mesrebe) Otlaklar, çayırlar, mer'alar.
• Karından göğüse kadar olan yerde biten kıllar.

meşarib / meşârib

• Meşrebler. Mizaclar. Tabiatlar. Huylar.
• Fehimler. Anlayışlar. Ahlâklar.
• Su içecek şeyler. Maşrabalar.
• Köşkler.

• Meşrebler; yollar, metodlar, hareket tarzları.

• Meşrepler, anlayışlar, gidişatlar.

meşarib-i evliya / meşârib-i evliya

• Velîlerin meşrepleri, tasavvuf yolunda ortaya koydukları ve takip ettikleri yöntemler.

mesarih

• (Tekili: Mesrah) Çayırlar, otlaklar, mer'alar.

mesra

• (Bak: MESRAT)

meşreb

• Meşrep, gidişat.

meşreben

• Meşrepçe, metot olarak.

meşruat

• (Tekili: Meşru) Hak ve meşru olan şeyler. Haram ve yasak olmayan şeyler.
• Şeriatla alâkalı şeyler.

mesrudat

• (Tekili: Mesrud) Söylenenler. Bildirilmiş olan şeyler.

meşruiyet

• Meşruluk, meşru olma, kanuna, şeriata uygun olma.

meşruiyyet

• Meşruluk. Meşru' olma. Kanuna, şeriata uygun bulunma. Yasak olmayış.

meşrut / meşrût / مشروط

• Koşullu. (Arapça)
• Meşrut olunmak: Şart koşulmak. (Arapça)

meşruta-i meşrua / meşrûta-i meşrûa

• Dine uygun meşrutiyet; İslâmın öngördüğü meşrutiyet.

• Dine uygun meşrutiyet; İslâm'ın öngördüğü meşrutiyet.

meşrutiyet-i ilmiye

• İlmî meşrutiyet.

meşrutiyet-i meşrua / meşrutiyet-i meşrûâ

• Dine uygun meşrutiyet; İslâm'ın öngördüğü meşrutiyet.

• Dine uygun olan meşrutiyet, yönetim şekli.

meşrutiyet-i şer'iye

• İslâma uygun olarak şartları ve kuralları belirlenen meşrutiyet sistemi.

meşrutiyetperver / meşrûtiyetperver

• Meşrutiyet taraftarı, meşrutiyetsever.

• Meşrutiyeti seven.

mez'uk

• Mesrur, neşeli, sürurlu.
• Tuzlu.

mirrih

• Şâd, neşeli ve mesrur kimse.

mizr

• Bir nevi meşrubat.
• Ahmak kimse.

monarşi

• Hâkimiyetin kaynağı birtek şahısta (Kral, padişah, han v.s.) olduğu kabul edilen devlet şeklidir. Bu şahsın, yani devlet başkanının yanında bir meclis (parlamento) olursa; meşruti monarşi; olmazsa; mutlak monarşi ismini alır. Ayrıca devlet başkanının iş başına gelmesi şekline göre, irsi veya seçimli (Fransızca)

mübtehic

• (Behcet. den) Sevinmiş, sevinen, mesrur, memnun.

mübtehic-ül kalb

• Kalbi mesrur olan. Sevinçli, memnun.

müdara

• Dost gibi görünme. Yüze gülme.
• Başkalarının fikirlerine uyarcasına hareket etmek.
• Sulh ve salâh üzere bulunmak. (Meşru bir surette ve iyi bir netice için yapılan müdârâ memduhtur. Fena bir netice için ise, kötüdür; İslâmlığa yakışmaz, İslâm onu men'eder.)

muntalik

• (Talâk. dan) Salıverilmiş, bırakılmış.
• Bağsız.
• Kederi, hüznü ve gamı olmıyan. Sevinçli, mesrur, neşeli.

müsaade-i sefahet

• Gayr-i meşrû zevk ve eğlence düşkünlüğüne izin verme.

müsemma-i meşrutiyet / müsemmâ-i meşrutiyet

• Meşrutiyetle isimlendirilen yönetim, devlet.

müsemma-yı meşrutiyet / müsemmâ-yı meşrutiyet

• Meşrutiyet diye isimlendirilen.

• Meşrutiyetin "meşrutiyet" olarak isimlendirilmesi, mânâsı, özü, gerçeği.

na-meşru

• Meşru olmayan, şeriat harici. (Farsça)
• Kanunsuz, uygunsuz. (Farsça)
• Günah olan şeyler. (Farsça)

nikah / nikâh

• Meşru evlenme.

nikah-ı mut'a / nikâh-ı mut'a

• Bir zamanlık, geçici nikâh olup meşru değildir.

nimet-i meşrutiyet

• Meşrutiyet nimeti.

nuşe

• Şâd ve sevinçli. Mesrur olan. (Farsça)

piç

• Büklüm, kıvrım, dolaşık. (Farsça)
• Nesebi gayr-ı sahih olan, gayr-ı meşru münâsebetten doğan çocuk. (Farsça)
• Aslına benzemiyen. (Farsça)
• Ağacın kökünden biten sürgün. Aşılanmamış ağaç. (Farsça)
• Sarmaşık. (Farsça)
• Vida. (Farsça)

reşid

• Doğru yolda giden, hak yolunda olan.
• Akıllı, iyi davranan. Ergin, olgun.
• Büluğ çağına girmiş kimse.
• Doğru yola sevkeden, hayra delâlet eden.
• Fık: Malını muhafaza hususunda aklı eren, istediği gibi meşru yolda sarfedebilen kimse.

riba

• Tartısı ve ölçüsü belli olan bir malı aynı cinsten daha fazla olan bir mal ile, bir karşılığı olmaksızın, peşin olarak veya veresiye değiştirmektir.
• Faiz.
• Muamelede meşru miktardan tecavüz.
• Bir şeyin artması, çoğalması.
• Verilen borç para veya mal karşılığında

rind

• Kalender. Aldırışsız, dünya işlerini hoş gören. (Farsça)
• Laübali meşreb feylesof. (Farsça)
• Bâtını irfan ile müzeyyen olduğu halde zâhiri sâde görünen hakîm. Dış görünüşü laübali olduğu halde, aslında kâmil olan kimse. (Farsça)

ruh-u meşrutiyet

• Meşrutiyetin ruhu, özü.

ruhsat

• (Çoğulu: Ruhas-Ruhsat) İzin, müsaade.
• Genişlik.
• Kolaylık.
• Fık: Kulların özürlerine mebni, kendilerine bir suhulet ve müsaade olmak üzere, ikinci derecede meşru' kılınan şeydir. Sefer halinde Ramazan-ı Şerif orucunun tutulmaması gibi. Vuku' bulan ikraha mebni, birisini

• İzin, müsaade; kulların özürlerine binaen, kendilerine bir kolaylık ve müsaade olmak üzere ikinci derecede meşru olan şeyler, yolculukta Ramazan orucunun tutulmaması gibi.

rüşvet

• Kanunen bir iş gördürmek gayesi ile vazifeli olan kimseye, gayr-i meşru olarak verilen para vesâir menfaat ve fayda.

şad

• Sevinçli, ferahlı, memnun, mesrur, şen, bahtiyar. (Farsça)

şadi

• Sevinçlilik, memnunluk, mesruriyet, gönül ferahlığı. (Farsça)

şadnak

• Gönlü memnun, mesrur. (Farsça)

şadüman

• (şâd-mân) Mesruriyet, sevinçlilik. (Farsça)
• Mesrur, bahtiyar. (Farsça)

saka

• Sucu, meşrubatçı.

satranç

• 32 taşla, 64 haneli bir tahta üzerinde, iki kişi arasında muhakemeye dayanılarak oynanan ve meşru olmayan bir oyundur.

sebat

• Yerinden oynamamak, dayanmak. Kararlı olmak.
• Sözde durmak, ahde vefâ etmek. İman ve İslâmiyete hizmette, Allah'a ibadet ve taatta sâbit ve berkarar olmak.
• Bir meslekte, meşru bir kanaatte veya bir fikirde kararlı bulunmak, sağlamlık göstermek.

sefahat

• Gayrı meşru zevk ve eğlenceye düşkünlük.

sefahet-perest

• Gayrı meşru zevk ve eğlencelere düşkün olan, ahlâksızca davranan.

sefahetçi

• Gayrı meşru zevk ve eğlenceye düşkün olan.

sefahetçiler

• Gayrı meşru zevk ve eğlencelere düşkün olanlar.

sefahethane

• Gayri meşru zevk ve eğlence yeri.

şer'i / şer'î

• Şeriata uygun, İslâmiyetçe makbul olan. İlâhî kanuna dair. Meşru'.

şir'a

• (Şeria-Meşrea) Lügat mânası, bir ırmak veya herhangi bir su menbaından su içmek veya almak için girilen yol demektir. Bunda insanların, hayat-ı ebediye ve saadet-i hakikiyeye vusulü için Allah'ın vaz' u teklif ettiği ahkâm-ı mahsusaya ve mezheb-i müstakime bil'istiare ıtlak edilmiştir ki, din demekt

şuh-meşreb

• Açık meşrebli, şen ve neşeli. (Farsça)

sultan reşad

• (Mi: 1844-1918) Meşrutiyet devri Osmanlı Padişahıdır. Merhametli ve halim tabiatlı olan bu dindar ve abdestsiz gezmiyen padişah, Mevlevi Tarikatına bağlı idi. Boş vakitlerini Mesnevi okumakla geçirirdi.

tarik-i gayr-ı meşru

• Meşru ve kanunî olmayan yol.

tedvir

• Devrettirmek, döndürmek. Çevirmek.
• İdare etmek, yönetmek.
• Daire şekline sokmak.
• Edb: Bir mısradaki kelimelerin yerini değiştirmekle veznin ve mânanın bozulmamasıdır.
• Kur'an-ı Kerim kıraatında: Tahkik ile hadr ortasında bir okuma usulüdür. Her iki yönde meşru m

tehalüf-ü meşarib / tehâlüf-ü meşârib

• Meşreplerin, metotların birbirinden farklı oluşu.

temmuz

• İkinci Meşrutiyet'in (Hürriyet) ilân edildiği tarih olan 23 Temmuz 1908 (Rumî 10 Temmuz 1324).

terk-i sefahet

• Gayrı meşru zevk ve eğlenceleri bırakma.

teşerrüb

• Suyu kendine çekme, içme.
• Meşreb sahibi olma.

tesnim

• Hörgüçleyerek yukarı yükseltmek, terfi etmek mânasına masdar olup, yükseklik mânasıyla Cennet çeşmelerinden bir çeşmenin ismidir. İbn-i Abbas'tan rivayet edildiğine göre Cennet meşrubatının en yükseğidir.

tesrir

• Mesrur etme, sevindirme.

tiryak-ı meşrutiyet / tiryâk-ı meşrutiyet

• Meşrutiyet ilâcı.

veled-i zina / veled-i zinâ

• Meşru olmayan birleşmeden doğan çocuk, nikah dışı birleşmeden doğan çocuk.

zaman-ı meşrutiyet

• Meşrutiyet dönemi.

zani

• Zina eden. Meşru olmayan nikâhsız cinsî münasebette bulunan.

zevk-i selim

• En temiz, nezih ve en yüksek derecedeki zevk. Selâmette olan zevk. Meşru dairedeki zevk.
• Sezme kabiliyeti.