ab-yari / ab-yarî

• (Asıl mânâsı sulama ise de, lisanımızda yalnız mecazi mânâsiyle bazı eski nesir yazarları tarafından kullanılmıştır). Yardım, itimat. (Farsça)

abdullah ibn-i ömer

• Bi'setten bir yıl önce doğdu. Hicri yetmişüç tarihinde Haccâc-ı Zalim'in emri ile şehid edildi (R.A.) Sahabe-i Kirâmın ileri gelenlerinden ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâmın çok bağlılarından ve dâima onun ahlâkını yaşamağa çalışanlardandı. Hz. Ömer Radıyallahü Anh'ın oğlu idi. Hilâfet ve Val

adil / âdil

• Adâletli; hakkı gözeterek iş yapan, zulüm ve haksızlık etmeyen.
• Îtikâdı doğru olan, büyük günâh işlemeyen ve küçük günâha devâm etmeyen yâni İslâmiyet'e uymaya çalışan sâlih müslüman.

aile

• Erkeğin karısı.
• Ev halkı.
• Akraba.
• Aynı işte olan, aynı gaye için çalışanların hepsi.

akıl-füruş

• Akıl satan, daha akıllı olduğunu göstermeğe çalışan. (Farsça)

akılfuruş

• Aklını beğendirmeye çalışan.

akl-ı fa'al

• İşleyen ve çalışan akıl.

alem-i küfür / âlem-i küfür

• Küfrü ve inkarcılığı yaymaya çalışan kişilerden meydana gelen güruh.

alet-i cerrahiye / âlet-i cerrâhiye

• Cerrahların, yaraları tedaviye çalışan doktorların kullandıkları edevat, takım.

alfabe

• Bir lisandaki sesleri gösteren harflerin, belli bir sıraya göre dizilmiş takımı. (Fransızca)
• Okuyup yazmayı yeni öğrenecekler için başlangıç kitabı. (Fransızca)
• Bir işin başlangıcı. (Fransızca)

asfiya

• Sâfiyet, takvâ ve kemâlât sâhibi ve Peygambere (A.S.M.) vâris olup, onun meslek ve gayelerini ihyaya ve tatbike çalışan muhakkik zatlar.

ashab-ı dünya

• Yalnızca dünyaya çalışan, dünyalık kimseler.

ashab-ı yemin / ashâb-ı yemin

• Ahid ve yeminlerinde sebât edenler. Kendi kazançlarından ziyâde Cenab-ı Hakk'ın lütuf ve ikrâmına kavuşacakları ümid edilenler. Allah'a itâatleri ve amelleri iyi olup ahirette amel defterleri sağ taraftan verilecek olanlar. Sağcılar. Mukaddesatçılar. Kur'an ve İmân yolunda Allah (C.C.) için çalışanl

astronom

• yun. Kozmoğrafya âlimi, felekiyat ile uğraşan, gök cisimleri hakkında bilgi edinmeye çalışan.

asum

• Geçim derdi için çok çalışan kimse.

ayin / âyin

• Merâsim. Usûl. Görenek. Dinî âdâb. Âdet, örf ve kanun.
• Ziynet, süs.İslâm'da fıkıh lisânı âyin kelimesini kabul etmemiştir. Bazı vakıflar, filân câmide herhangi bir tarikat âyini icra için te'sis yapacakları zaman vaki olan müracaatlarında fetvahâne tarafından verilen müsaadelerde âyi

basriyyun

• Milâdi 8. yy. da Basra'da yaşamış lisaniyat âlimlerinden bir grup.

batıniyye / bâtıniyye

• Mecûsîlikteki ve çeşitli bâtıl dinlerdeki inanışları İslâm dînindenmiş gibi göstermeye çalışan İranlı Meymûn bin Deysân el-Kaddah tarafından kurulan bozuk yol.

behailik / behâîlik

• Müslüman görünüp İslâmiyet'i içerden yıkmak için çalışan El-Bâb Ali Muhammed ismindeki bir acemin talebesi olan Behâullah'ın, kurduğu bozuk yol.

bi-lisan-il-arz

• Arzın diliyle. Yeryüzünün lisân-ı hâliyle.

bid'akar / bid'akâr

• Aslen dinde olmayıp sonradan ortaya çıkan zararlı şeyleri dine mal etmeye çalışan.

çağatay

• Cengiz Han'ın oğlu Çağatay Han'ın ismine nisbetle Mâvera-ün Nehr taraflarında oturan Doğu Türklerine ve edebî lisan olarak kullandıkları Doğu Türkçesine verilen isimdir.

cahid

• Mânen, kavlen, kalemen ve maddeten cihad eden. Mücâhid olan. Din düşmanı ile elinden geldiği kadar mânen, kavlen, kalemen ve maddeten cenkeden, vuruşan. Mümkün olduğu kadar gayretle çalışan. Kur'an ve İman hakikatlarının neşrinde çalışmak suretiyle mücahede eden.

çalak

• Yerinde durmayan, çabuk, oynak. Dâima çalışan. Her bir hareketi çabuk olan. (Farsça)
• Akıl ve ferâseti açık. (Farsça)

cebbar-ı hodfuruş / cebbâr-ı hodfuruş

• Kendini beğendirmeye çalışan zorba.

çevik çalak

• Tez, hareketli, çalışan. Yerinde durmayıp hareket eden.

cihan-cuy

• Dünyaya hâkim olmaya çalışan sultan, hükümdar. (Farsça)

cimri

• Hasis, varyemez, pinti. Elindeki mal veya parayı harcayamıyan ve türlü sıkıntılara katlanarak daha çok biriktirmeye çalışan kimse. Cimrilik, müsriflik (savurganlık) gibi İslâmda kötü huy olarak bilinir. Cömertlik ve tutumluluk ise övünülen ahlâkî vasıflardandır. Cömertlikte de ölçülü olmak tavsiye e (Farsça)

dalkavuk

• Menfaati için hoş görünmeye çalışan, yağcılık ve soytarılık eden.

danişmend

• (Çoğulu: Dânişmendân) Bilgili, ilimli. (Farsça)
• Tanzimattan evvel, kadıların yanında stajyer olarak çalışan kimseler için kullanılan bir tâbirdi. (Farsça)

deccal / deccâl

• Kıyamet kopmadan önce gelen, İslâmı kaldırmaya çalışan, dinlere savaş açan yalancı ve aldatıcı kimse.

• Kıyametten önce ortaya çıkarak yandaşlarıyla birlikte dini yıkmaya çalışan azgın kimse.

dil

• t. Lisan, zeban.
• Ağızdaki tat alma duygusu ve konuşma uzvu.
• İnsanların konuştukları lehçelerin her birisi. Lügat.
• Muhtelif âlât ve edevâtın uzunca ve yassı, ekseriya oynak kısımları.
• Coğ: Denizin içine uzanmış üstü düz mumluk, uzunca kara parçası.
• Mc:

dirayet tefsiri / dirâyet tefsîri

• Resûlullah'tan sallallahü aleyhi ve sellem gelen rivâyetler (açıklamalar) esas alınarak, Kur'ân-ı kerîmin lisan bilgilerine ve zamanın fen bilgilerine, aklî ilimlere göre yapılan açıklaması. Bu tefsîre ma'kul, re'y tefsîri ve te'vîl de denir.

duhan

• Duman. Tütün.
• Kur'an-ı Kerim'in 44. suresinin adı.
• Mc: Gaflet ve dalâlet dumanı ki, hakikatların görünmesine mâni olur. Arap lisanında galib olan şerre, duhan tesmiye ederler.
• Kıtlık ve kuraklık.

ecir / ecîr

• Ücretle çalışan, nefsini kiraya veren. Gündelikçi.

• Bir işi yapmak için kendi kuvvetini veya san'atını kirâya veren, çalışan kimse, işçi.

• Ücretle çalışan, ücretli işçi.

• Ücretle çalışan.

ehl-i bid'a

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışanlar.

ehl-i bid'a ve ilhad / ehl-i bid'a ve ilhâd

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışanlar ve inkârcılar.

ehl-i bid'a ve mülhid

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı şeyleri dine mal etmeye çalışanlar ve dinsizler.

ehl-i dalalet ve bid'a / ehl-i dalâlet ve bid'a

• Dinin aslında olmadığı halde, sonradan çıkarılan zararlı âdet ve uygulamaları dine mal etmeye çalışan, doğru ve hak yoldan sapmış olanlar.

ehl-i dalalet ve ilhad / ehl-i dalâlet ve ilhad

• Doğru ve hak yoldan sapan, insanları da saptırmaya çalışan sapık kimseler.

eimme-i isna aşer / eimme-i isnâ aşer

• On iki imâm. Silsile-i sâdâttan olup müceddit olan imâmlar hakkındaki bir tâbirdir. Bu zâtlar esasât-ı İslâmiye ve hakaik-i Kur'âniye ve imâniyenin, dini esasların ve şeriatın muhafazasına çalışan, saltanat işlerine karışmayan mânevi riyâset ve ilim sahibi şahsiyetlerdir.

elif / elîf

• Alışan, alışkın.

elsine / السنه

• (Tekili: Lisan) Diller. Lisanlar.

• Lisânlar, diller.

• Lisanlar, diller.

• Diller, lisanlar. (Arapça)

elsine-i garbiyye

• Batı dilleri, garb lisanları.

elsine-i mahsusa

• Özel lisânlar; kendilerine ait özel diller.

elsine-i selase / elsine-i selâse

• Üç lisan. Türkçe, Arapça ve Farsça.

elsine-i terkibiye

• Birbirine eklenen kelimelerle konuşulan diller. Terkibli ifâdesi çok olan, Arabçaya uymayan lisanların hususiyeti. (Arabî Lisanına "Tasrifî" denilir. Çünkü aynı kökten kelimeler rahatlıkla yapılmaktadır. Arabçaya bu hususta yetişen başka bir lisan yoktur.)

evliya

• (Tekili: Veli) Veliler. Nefsine değil, dâimâ Cenab-ı Hakk'ın rızâsına tâbi olmağa çalışan, ibâdet ve taatta, takvâ ve riyâzatda çok yüksek mertebelere ulaşıp Allahın (C.C.) mahbubu ve karibi olan büyük ve ender zâtlar.

fa'al

• (Mübalâgalı ism-i fâil) Çok işleyen ve çalışan. Durmayıp işleyen. Çalışkan. Devamlı iş yapan.

fahşa

• Büyük günahlar. Çirkinlikler. Zina gibi şehevâta tâbi olmakta ifrat ile alâkadar olan günahlardır ki, lisanımızda fuhşiyat tâbir olunur. Ve bunlar, insanların en çirkin hâlleridir.

fatımiler / fâtımîler

• Aslen mecûsî olan Meymûn el-Kaddah'ın neslinden gelen Ubeydullah bin Sa'îd'in etrâfında toplanan, kendilerinin hazret-i Fâtıma'nın neslinden geldiklerini iddiâ eden; Mısır, Kuzey Afrika, Filistin ve Sûriye'de 910-1171 seneleri arasında hüküm süren, Eshâb-ı kirâm düşmanlığını yaymaya çalışan hânedân

faziletfüruş

• Kendini faziletli göstermeğe çalışan. Fazilet satan. (Farsça)

feletat

• Lisanın döküntüleri, iradesiz ağızdan çıkan söz veya kelime.
• Ansızlık.
• Her ayın son geceleri.

felsefe-i maddiye

• Her şeyi maddede arayan ve madde ile açıklamaya çalışan felsefe.

fen yobazı

• Fen bilgisinde mütehassıs (uzman) olmadığı hâlde, kendisini fen adamı ve müslüman olarak gösterip müslümanların dînini, îmânını bozmağa, İslâmiyet'i içerden yıkmağa çalışan kimse.

fenn-i tıb

• Tabiblik, doktorluk. Maddi hastalıklara ilâç ve şifa bulmağa çalışan ilim.

feylesof

• Beğendiği düşüncelerini hakîkat olarak anlatıp, yaldızlı, heyecanlı sözlerle inandırmaya çalışan kimse. Felsefeci.

fitne-kar / fitne-kâr

• Ortalığı bozmağa çalışan. Fitneci. Fesâd verici. Fitne çıkarmak isteyen. (Farsça)

fitnekar / fitnekâr

• Fitneci, ortalığı bozmaya çalışan.

güruh-u mücahid / güruh-u mücâhid

• Din için cihad edip çalışan, çaba harcayan kimseler topluluğu.

haberpijuh

• Haber almaya çalışan. Haber araştıran, haber toplayan. (Farsça)

haccar

• Taş işçisi, taş işinde çalışan, taşçı.

hace-i evvel / hâce-i evvel

• Milletin ilmen ve fikren terakki etmesi için, çeşitli bilgileri, halkın rahatlıkla anlayabileceği bir lisan ile yayan kimse.

hadim / hâdim

• (Hidmet. den) (Çoğulu: Huddâm) Hademe, hizmetçi, hizmet eden, işe yarayan.
• İmân ve İslâmiye'te ve millete faydalı olmağa çalışan.
• Erkekliği yok edilmiş olanlar. Bunlardan saraylarla büyük kişilerin konaklarında çalışanlara Hadim ağası denilirdi. Osmanlı İmparatorluğunda bunla

hafiye

• Gizli çalışan, casus.

hafız / hâfız

• Kur'ân-ı Kerim'i tamamen ezbere okuyan.
• Kur'an-ı Kerim'in mânası ile beraber her şeyini yaşamaya ve muhafazaya çalışan.
• Muhafaza eden. Koruyan. Hıfzeden.

hakim-i ilahi / hakîm-i ilâhî

• Aklıyla Allah'ı bulmaya çalışan hikmet sahibi zât.

halife-i evvel

• Devlet dairelerinde yazı işlerinde çalışanlar. Tanzimattan evvel kalem teşkilâtı; halife, halife-i sâni, halife-i evvel olmak üzere üç derece idi. Ondan sonra bir kısım dairelerde bunun yerine baş kâtib, bazılarında da mümeyyiz-i evvel denilmiştir.

hamiyet-füruş

• Kendini beğenip hamiyetli olduğunu iddia eden. Hamiyetli olduğunu göstermeğe çalışan. (Farsça)

hamiyetfuruş

• Hamiyetli görünmeye çalışan, hamiyet iddiasında olan; fedakârlık taslayan.

hamiyetfüruş

• Gayretkeş, hamiyetli görünmeye çalışan, hamiyet iddiasında olan; fedakârlık taslayan.

harac

• Vaktiyle müslüman olmayan vatandaşlardan alınan vergiye denirdi. Arazi hasılatından veya çalışanların emeğinden elde edilirdi. Reşit ve vücudu sağlam olan gayr-ı müslim erkek verirdi. Buna harac-ı rüus veya cizye denirdi. Topraktan alınan vergiye de harac-ı araziye denilirdi.

hem-dest

• (Çoğulu: Hemdestân) Birlikte çalışan, müttefik, arkadaş. (Farsça)
• Ortak, şerik. (Farsça)

hem-kün

• Aynı cins işte çalışan, işleri ve meslekleri aynı olan. Meslekdâş. (Farsça)

hem-zeban

• Aynı dili konuşan, lisanları aynı olan.

hemzend

• Beraber olanlar. Beraber çalışanlar. (Farsça)

hidemat-ı imaniye

• İmâni hizmetler. (Kur'an-ı Kerim'i ve mânâsını öğrenmeğe vesile olmak; imâni şüphelerin giderilmesine çalışmak; İslâmiyetin, hak din olduğunu isbat etmek veya isbâta vesile olmak gibi.) Görülen hizmetler. Eşyanın ve mahlukatın lisan-ı hâl ile esmâ-i İlâhiyeye ait yaptıkları tesbih ve ibadetleri.

himmetli

• Ciddî gayret gösteren, çalışan.

hizb

• Cemaat.
• Takın, kısım, fırka. Parti.
• Âlim ve sâlih bir zâtın re'yine tâbi olup onunla bir gaye uğrunda beraber çalışanlar.

hizb-ül kur'an

• Kur'an Cemaatı. Kur'an'a ciddi ve samimi olarak bağlanıp, ona hizmet için mücahidane bir surette çalışan ve fenâlıklardan korunan müslümanların topluluğu ve cereyanı.
• Kur'an'ın bir cüz'ünün dörtte biri.
• Zikir ve dua için Kur'an'dan alınmış bir kısım âyetler.

hizb-üş şeytan

• Şeytana ve nefislerine tâbi olanların grubu. Allah'ın kanun ve nizamına tâbi olmadan kafalarına güvenerek ve nefsanî arzularına uyarak gitmek isteyenler. Milleti, memleketi ve mukaddesatı yıkmağa çalışan ve ahlâksızlığa alıştıranların ve dinsizlerin topluluğu ve cereyanı.

hizbü'l-kur'ani / hizbü'l-kur'ânî

• Kur'ân'a hizmet eden, onun hakikatlerini yaşayıp yaşatmaya çalışan grup.

hodfuruş

• Kendini beğendirmeğe çalışan. Övünen. (Farsça)

huzakiyy

• Lisanı fasih, konuşması açık olan kimse.
• Eşek sıpası.

iblis

• İnsanları Allah yolundan çıkarmağa çalışan şeytan.

ibre-i hayyat

• Kendi işlerini bırakıp başkasının işlerini halledip düzeltmeye çalışan adam.
• Terzi iğnesi.

ictimaiyyun

• İçtimaî hayatı en güzel şekilde idareyi düşünen ve ona çalışan. İçtimaî mes'elelere dair ilimlerle uğraşan kimseler. Sosyologlar.

iftihar madalyası

• Padişaha sadakat gösterenlere, tarım ve san'atın ilerlemesine çalışanlara, yangın ve sâri hastalık anında devlet ve millete büyük hizmetleri dokunanlara verilmek üzere II. Abdülhamid'in irade-i seniyesiyle altın ve gümüşten olmak üzere çıkarılan madalya. (1886 ve 1887) Madalyanın ön yüzünde yukarı k

ilm-i kelam / ilm-i kelâm

• Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarından ve nübüvvet ve itikada ait mes'elelerinden İslâmî esaslar dairesinde bahseden ilim. Usul-üd din de denir. Bu hususlara çalışan İslâm allâmelerine "Mütekellimîn" denir.

intikamcu / intikamcû

• İntikam almağa çalışan, öç almak isteyen. İntikam arıyan.

işbaşı

• t. Bir işte çalışanların başı, reisi.
• İşe başlama saati.

islav

• Rus, Ukran, Beyaz Rus, Çek, Slovak, Leh, Sloven, Sırp, Hırvat ve Bulgar gibi milletlere, lisanlarındaki yakınlık dolayısıyla verilen ortak isim. (Fransızca)

ismat

• Susturma, sükut ettirme.
• Men'etmek.
• Tecvidde : Harfi söylerken lisana ağır geldiğinden, kendilerinden yalnız aslı rübâî olanlar ile, hümasi olanların terkibi men' edilmişti. İsmât sıfatının harfleri; izlâk sıfatının harfleri olan on altı harf ile harf-i meddin maadası olan on

istiklalcu / istiklâlcu

• İstiklâl arayan. Müstakil olmak, hür olmak için çalışan. (Farsça)

iştirak-ı lisan

• Lisan ortaklığı. Aynı dili konuşma keyfiyeti.

kalender

• İbâdetlerin görünmesine önem vermeyen, herkese tatlı söyleyerek kalb kazanmağa çalışan, farzları yapmaya dikkat eden ve dünyâya düşkün olmayan kimse.

kasib / kâsib

• Kazanç sahibi. Kazanmak için çalışan. Kesbeden. Marifet için çalışan.

• Kesbeden, kazanan, kazanmak için çalışan, kazanç sahibi.

• Kazanmaya çalışan.

katar

• Arabistan yarımadasında müstakil bir devlettir. İstiklâlini 1/1/1971 de ilân etmiştir. Hükümet merkezi Doha şehridir. Üç yanı denizle çevrilidir. Halkı müslümandır. Resmi lisanı Arapçadır.

kavaid

• (Tekili: Kaide) Kaideler. Hareket porgaramları. Dil öğreten bir kitaptaki kaideler. Arab lisanındaki kaidelerin dercedildiği gramer kitabı.

keduh

• Amel ve sa'yedici, çalışan.

keham

• Yaşlı, ihtiyar. (Kesmez kılıca "seyf-i kihâm"; peltek lisana "lisan-ı kihâm"; ağır yürüyüşlü ata "feres-i kihâm" derler.)

kimya

• Basit cisimlerin hususiyetlerini, bu cisimlerin birbirlerine olan tesirlerini ve bundan ileri gelen birleşmeyi inceleyen ilim. Basit maddelerdeki değişikliği anlamağa çalışan ilim kolu.
• Edb: Aşk.
• İlâç.
• Tas: Mevcud olana kanaat ve elde edilmesi mümkün olmayana ait arzu

kinecu

• Öc almağa uğraşan, intikam almak için çalışan. (Farsça)

komando

• (Portekizce) Ask: Müstakil olarak çalışan ve baskın, sabotaj v.b. gibi özel vazifeler yapan, az sayıda askerlerden kurulu birlik, çete.

körük

• Ateşi havalandırmak için yapılmış bir âlet.
• Hava ile çalışan bazı çalgıların hava vermeğe mahsus kısmı.

lahn

• Güzel ve kaideli ses.
• Nağme.
• Kaideye uymayan yanlış okuyuş.
• Usulüne uygun okumak.
• Sadece muhatabın anlıyacağı şekilde remizle söz söylemek.
• Meyl.
• Fehmeylemek.
• Lisan.
• Lügat. Fetva. Mânâ. Mefhum.

lisan-aşna / lisan-âşnâ

• Lisan bilir. Yabancı dil bilen. (Farsça)

lisan-ı edeb

• Edeb ve edebiyât dili, lisânı.

lisan-ı sadık / lisan-ı sâdık

• Doğru söyleyen lisan.

lisan-ı semavi / lisan-ı semâvî

• Semavî lisan, İlâhî dil.

lisan-ı ulvi / lisan-ı ulvî

• Yüce lisan.

lisani / lisanî

• Lisanla ilgili, dile ait.

lisanullah

• Allahın lisânı. Kur'an-ı Kerim.

lüsn

• (Tekili: Lisân) Diller, lisanlar.

lüsün

• (Tekili: Lisân) Lisânlar, diller.

maarif

• Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi.
• Meharet. Üstadlık. Hüner.
• Marifetler. Mâruflar. Kültürler.
• Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri.
• Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te'mine çalışan bakanlık.

maarif-perver

• Maarifin yayılıp intişar etmesine çalışan. Maârife ait şeyleri muhafaza eden. (Farsça)

maçin

• Çin'e tâbi, Doğu Türkistan tarafındaki çöllerde ve Târim nehrinin güneybatısındaki dağlarda oturan Türk milletinden bir kavimdir ve simaca Moğol ile Aryâ cinslerinden mürekkeb oldukları anlaşılıyor. İçlerinde sarı saçlı ve mavi gözlü adamlar dahi bulunuyorsa da lisan bakımından Doğu Türkistan'ın aha

maddiyun

• Materyalistler, herşeyi madde ile açıklamaya çalışanlar.

maddiyunun dinsizliği

• Materyalistlerin dinsizliği; herşeyi madde ile açıklamaya çalışanların dinsizliği.

maddiyyun

• (Maddiyun) Maddeciler. Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler. Her şeyi madde ile ölçenler. Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar.

mahkeme

• (Hüküm. den) Dâvaların görülüp hükme, karara bağlandığı yer. İcra-yı adalet için çalışan resmî daire.

maiyet

• Birinin yanında bulunan, emrinde çalışan.

makavil

• Sözler. Kaviller. Lisânlar. Diller.

makine-i alem / makine-i âlem

• Bir makine gibi mükemmel bir şekilde çalışan âlem, dünya makinesi.

makine-yi hayat

• Hayat makinesi; bir makine gibi büyük bir denge ve sistemle çalışan hayat.

me'mur

• Emir ile hareket eden. Emir altında olan. Vazifeli. Kendi istediği gibi olmayıp başka emre göre çalışan. Bir emir alan. Bir işe tâyin olunmuş adam.

melami / melâmî

• Allahü teâlânın rızâsını kazanmak için çalışan, bu yolda farzları yapıp, haramlardan sakınan, şöhretten kaçındıkları için nâfile ve sünnetleri gizli yapan kimse. Nefislerini kınadıkları için melâmî adı ile anılmışlardır.

menfaatperest

• Yaptığı işin sadece faydasını düşünen. Sadece nefsine ait kârları, faydaları düşünerek çalışan. Allah rızasını esas gaye yapmayan kimse. (Farsça)

meşk eden

• Öğrenen, öğrenmek için çalışan.

meşşaiyyun

• Meşşâiler. Derslerini gezerek veren, peygamberlere uymayarak yalnız akıl ve fikir ile hakikatı bulmaya çalışan ehl-i dalâlet. Dinsizlik yolunu açanlar, sadece akla itimad eden ve vahye tâbi olmayan imânsızlar.

mifsal

• Dil, lisan.

mikvel

• Lisan. Dil.

mishel

• Dil, lisan.
• Eğe, törpü.
• Ziynet verecek nesne.
• Yabâni eşek.
• Dizgin.

mislak

• Fesih lisanlı, güzel konuşan.
• Kırkbeş sene yaşayan adam.

misyoner

• Hıristiyanlığı neşre ve tanıtmağa çalışan kimse. (Fransızca)

• Hıristiyanlığı tanıtmaya ve yaymaya çalışan kimse.

mizved

• Dil, lisan.

mu'tekif

• İtikâfa çekilmiş olan. İtikâf için bir camiye veya bir odaya kapanıp ibâdete çalışan. Devamlı olan.

mü'telif

• (Ülfet. den) Alışan, ülfet eden, alışık.
• Uygun, muvafık, denk.

mu'terr

• Pek fakir olduğu hâlde dilenmeyip lisân-ı hâl ile durumunu anlatan kimse.

mücahid / mücâhid

• Cihad eden. Çalışan. Din için çalışan. Düşmanlara karşı koyan. Çarpışan.
• Fık: Allah (C.C.) yolunda gönüllü olarak cihada iştirak etmek istediği halde nefakadan, silâh ve saireden mahrum olan gazi demektir. Âyet meâli: "Bizim uğrumuzda mücahede edenlere mutlaka yollarımızı gösteririz

• Din için savaşan, çalışan.

mücahidin / mücahidîn / mücâhidîn

• (Tekili: Mücahid) Mücahidler. Cihad edenler. Allah yolunda mallarıyla, canlarıyla çalışan, çarpışanlar.

• Din için savaşanlar, çalışanlar.

mücidd

• Elinden geldiği kadar çalışan, gayret gösteren.

müdavim

• Aralıksız devam eden. Devamlı olarak çalışan.
• Bir yere devamlı olarak gidip gelen kimse.

müdavimin / müdavimîn

• (Tekili: Müdavim) Müdavimler. Bir yere devamlı olarak gidip gelenler. Bir yere devam edenler. Bir işe aralıksız olarak çalışanlar.

müdekkik

• Dikkatle araştıran. İnceden inceye tetkik eden. En ufak gizli şeyleri bilmeğe, görmeğe çalışan. (Konuşurken ekseriyetle müdakkik denir.)

muhlisane / muhlisâne

• Hâlisâne. Samimi olarak. Dostlukla. Riyâsızlıkla. (Farsça)

mukallid

• Taklitçi, taklid eden, başkasına özenerek onun gibi olmaya çalışan.

• Benzemeye veya benzetmeğe çalışan. Taklid eden.
• Bir şeyi boynuna takan, asan.
• Kuşatan.

mukdim

• İşine düşkün, gayret ve fedakârlıkla çalışan. Cüretli ve cesaretli olan.

mükibb

• (Kebb. den) Bir şeyin üzerine çok düşen. Gayretle çalışan.
• Çok lüzumlu olan.
• Yüzü üstüne sürünen, zelil olan.

müktekşif

• (Keşf. den) Keşfetmeğe çalışan.

mülekkın

• Telkin eden. Bilgi vermeğe çalışan.

mülkiye

• Memleket idaresi için çalışan daire veya bu daireye mensup olanlar.
• Asker olmayanlar.
• Şeriat âlimlerinin hâricindeki memurlar sınıfı.

• Ülkenin idaresi için çalışanların bulunduğu daire.

münzevi / münzevî

• Bir köşeye çekilip ibadetle uğraşan, dünyadan çok âhiret için çalışan kişi.

mürettebat

• İş ekibi, personel, gemide çalışanlar.

• Tertib edilmiş olanlar.
• Bir iş için hazırlanmış kimseler.
• Gemide çalışan şahıslar.

mürevvic-i amal / mürevvic-i âmâl

• Uygulamaya sokmaya çalışan, yapmaya teşvik eden.

müstahdem / مستخدم

• Ücretle çalışan, hizmette bulunan, hademe.

• Çalışan, hizmet eden. (Arapça)

müstahdemin / müstahdemîn / مستخدمين

• Çalışanlar, hizmet edenler. (Arapça)

müstefsir

• Soruşturup anlamaya çalışan.

müsteşrik

• (Şark. dan) Doğu memleketlerinin din, dil ve tarihlerini ve diğer bâzı hususları araştırıp tesbite çalışan batılı âlim. Garplı âlim. (Orientalist)

• Doğu memleketlerini, din, dil ve târihleri başta olmak üzere her yönden araştırıp tesbite çalışan batılı ilim adamı. Garplı bilgin, oryantalist, şarkiyâtçı.

mütecessis

• Meraklı, gizli şeyleri öğrenmeğe çalışan.
• Casusluk eden, yoklayıp haber eriştiren.

• Araştıran, gizli şeyleri öğrenmeye çalışan.

mütecessisin / mütecessisîn

• (Tekili: Mütecessis) Meraklılar. Tecessüs edenler. Gizli şeyleri öğrenmeğe çalışanlar.

mütederris

• Ders alan. Okuyan. Tahsile çalışan.

müteevvig

• Ağa olmağa çalışan.

müteevviğ

• Ağa olmaya çalışan.

mütegallip

• Zorba, zorla yenmeye çalışan.

mütehallik

• Bir huy edinen, huylanan. Huyu olmayan bir şey ile tekellüf edip o ahlâka alışan.

mütekarrib

• (Çoğulu: Mütekarribîn) (Kurb. dan) Yaklaşan, yaklaşmağa çalışan, yakın olan, takarrüb eden.

mütemadih

• Zararı çok olan kimse. Acele ile yapan, hızlı çalışan kimse.

mütemahhız

• (Çoğulu: Mütemahhızîn) Candan ve gönülden inanarak çalışan.

mütemerrık

• İdman olarak ve alışmak üzere çalışan.

mütemerrin

• Öğrenmek için çalışan, alışmak gayesiyle egsersiz yapan.

mütercem

• (Terceme. den) Tercüme olunmuş. Bir lisandan başka bir lisana çevrilmiş.

mütercimin / mütercimîn

• (Tekili: Mütercim) Tercüme edenler. Bir lisandan başka bir lisana çevirenler.

müteşabihat-ı kur'aniye / müteşabihât-ı kur'aniye

• Beşer lisanının, lügatını vaz etmediği, sezip düşünemediği, misalini göremediği hakikatların teşbih ve temsiller ile anlatıldığı âyet-i kerimeler.

mütesabık

• Müsabaka eden. Birinden üstün gelmek için çalışan.
• İleri geçmek için yarışmak, birisinden ileri geçmek.

müteşeyyih-i müteevviğ

• Şeyhlik taslayıp ağa olmaya çalışan.

mütevessim

• Bir şeyi çözmeğe çalışan.
• Nişanlı, alâmetli ve bezenmiş kişi.

mütezavil

• Bir şey meydana getirmeğe çalışan.
• Bir şeyi diğer bir şeye yaklaştıran.

mutezile / mûtezile

• Kendi akıllarını temel unsur kabul edip, Kur'ân ve sünneti ona uydurmaya çalışan Ehl-i Sünnet dışı bâtıl bir mezhep.

muvahhidun / muvahhidûn

• Muvahhidler. Bir Allah'a inanıp, birliğe çalışanlar. Birleyici olanlar.

muvazıb

• Dâima bir işle uğraşan. Bir işe durmadan çalışan.

müzdver

• Ücretle çalışan. (Farsça)

na'ar

• Fesad ve fitneye çalışan.
• Kanı kaçmış olup sâbit olmayan damar.

nahvi lisan / nahvî lisan

• Kaidelere bağlı olan çok tertibli, ince ve geniş mânâlı lisan.

nakş-bendi / nakş-bendî

• Kalbde zikir yoluyla, tefekkür ile İlâhî sevgiyi, uyanıklığı nakşa çalışan mânâsiyle, Şeyh Bahâüddin Nakş-bendî nâmındaki azîm bir velinin kurduğu ve en ziyade hafî zikre dayanan tarikata mensub olan. (Silsile-i Nakşî'nin kahramanı ve bir güneşi olan İmam-ı Rabbanî (R.A.) Mektubat'ında demiş ki: "Ha (Farsça)

natıka

• (Nutk. dan) Düşünüp söylemek hassası. Fesahat ve belâgatta söyleme kuvveti. Talâkat-ı lisan, güzel konuşabilme kabiliyeti.

nev-amuz

• Acemi. Yeni alışan. (Farsça)

nüşur

• Neşirler.
• Yaymalar, dağıtmalar.
• Öldükten sonraki dirilmeler. (Nüşur, neşir gibi bâzan müteaddi, bâzan lâzım olur. Müteaddi olursa bir şeyi açıp yaymak mânasına gelir ki, lisanımızda neşr ve neşriyat ve menşur bu mânadandır. Bunun lâzımına intişar denilir, lâzım oldukları zama

organ

• t. Uzuv. Canlılarda belli bir vazifeyi yapmak için bir arada yaratılmış nesiclerin teşkil ettiği vücud parçası. (El, ayak, baş, göz.. gibi)
• Bir fikre, bir gayeye hizmet için çalışan.
• Âlet.

personel

• Şahsa dâir. Şahsî. (Fransızca)
• Bir işte çalışanların hepsi. (Fransızca)

prens bismark

• (1815 - 1898) Meşhur Alman siyasilerinden ve Alman birliği için çalışanlardan birisidir. İslamiyeti ve Hz. Peygamber'i (A.S.M.) medh ü sena ederek hayranlığını bildiren bir mütefekkirdir.

rakib

• (Rekabet. den) Daima görüp kontrol eden, gözeten.
• Bekçi.
• Herhangi bir işte birbirinden üstün olmaya çalışanlardan her biri. Rekabet edenlerin beheri.
• Esma-i Hüsna'dandır.

• Başka biri ile aynı şeyi isteyen.
• Bir işte çalışanlarla yarış ederek ileri geçmek isteyenlerden her biri.
• Murakabe eden, kontrol eden.

ratb-ül lisan / ratb-ül lisân

• Yumuşak sözlü. Mülâyim lisanlı.

rehber

• Yol gösteren, kılavuz; bir kimseye veya bir topluluğa iyi ile kötüyü görmesinde ve doğru yolu bulmasında yardımcı olan, insanı Allahü teâlânın rızâsına kavuşturmaya çalışan, ilim ve ahlâk sunan zât.

rical-i gayb

• Her devirde bulunan ve herkesçe görülmeyen ve bilinmeyen ve Allah'ın (C.C.) emirlerine göre çalışan mübârek, büyük zatlar. Ricâlullâh.

rif'at

• Yükseklik. Yüksek ve büyük rütbe sahibi olmak, âlişan olmak.

rıtane

• Arap lisanından başka dille konuşmak.

sa'i / sâ'î / ساعى

• Çalışan, gayret eden. (Arapça)
• Sâ'î olmak: Çalışmak, gayret etmek. (Arapça)

sa'y eden

• Çalışan.

şahs-ı manevi-i dalalet / şahs-ı mânevî-i dalâlet

• İnkârcılığı yaymaya çalışan kişilerden oluşan manevî kişilik.

sahtevekar

• Yapmacık tavırlar takınan, kendini satmaya çalışan. (Farsça)

sai / sâî

• Çalışan.
• Devletçe posta idaresinin kurulmasından evvel mektup ve emanet götürüp getiren kimseler.
• Bir yere vâli olan.
• Cemaat başı.
• Yan yan giden.
• Hızlı yürüyen.
• Koğuculuk yapan.

• Çalışan, kovalayan.

said

• (Sa'd. dan) Saadetli. Allah (C.C.) kendisini sevmiş. O'nun rızasına ermiş olan. Ahireti için çalışan kimse. Mes'ud. Mübarek. Bahtiyar.

saiyan

• (Tekili: Sâi) Haberciler, haber götürenler.
• Çalışanlar.

salih / sâlih

• İyi insan. Dünyâya kıymet vermeyen, îtikâdı doğru olup, Allahü teâlânın rızâsını, sevgisini kazanmak için çalışan müslüman.

samiri / samirî

• Hz. Musa Peygamber zamanında Yahudileri şirke sevk eden. Hz. Musa'nın (A.S.) bulunmadığı yerde kavmini yaptığı buzağı heykeline taptırmağa çalışan bir yahudi.

sarf

• (Çoğulu: Süruf) Harcama, masraf, gider.
• Fazl.
• Hile.
• Men etme. Bir kimseyi yolundan ve işinden ayırıp başka tarafa yöneltme.
• Farz.
• Gr: Bir lisanı meydana getiren kelimelerin değişmesinden, birbirinden türemesinden bahseden ilim şubesi. Kelime bilgisi. K

şebeke

• Balık ağı.
• Kötü niyetle çalışan gizli topluluk.
• Kafes şeklinde olan yer.
• Hüviyet sureti.
• Ağ gibi yapılmış ve gerilmiş hat ve yolların tamamı.
• Ağ şeklinde olan nesiçler, dokular.

şebike

• Kötü niyetle çalışan gizli topluluk. (Farsça)
• Balık ağı. (Farsça)
• Batı taraflarında Arapların kullandıkları hasırdan örülmüş bir cins başlık. (Farsça)

şebzindedar

• (Şeb-zindedâr) Geceleri çalışan, gece vakti işle meşgul olan. (Farsça)
• Gece bekçisi. (Farsça)
• Geceleri uyumayıp ibadet eden. (Farsça)

şeytan / şeytân

• İnsanı azdırmaya çalışan görünmez yaratık.

şibdi'

• (Çoğulu: Şebâdi) Akrep.
• Dil, lisan.
• Belâ.
• Şiddet.

sistem

• Bir bütün meydana getirecek şekilde, karşılıklı olarak birbirine bağlı unsurların hepsi. (Fransızca)
• İlimde bir bütün meydana getirecek esasların hepsi. (Fransızca)
• Bir nizâm dâiresinde çalışan takım. (Fransızca)
• Proğramlı çalışmak. (Fransızca)
• Manzume. (Fransızca)

siyasiyyun

• Politikacılar, siyasetçiler. Devlet idaresine çalışanlar.

sofi

• Ehl-i tasavvuf. Riyazet ve nefisle mücahede ile hakikate ermeğe çalışan. Tarikata mensub, mânevi kemâlât için çalışan.
• Yanıltıcı, safsatacı.

sosyoloğ

• İçtimaî bilgilerle uğraşan, toplu insan yaşayışı ve onların idare işlerinde bilgi sahibi olmaya çalışan. İçtimaiyatçı. (Fransızca)

süfyan

• Âhirzamanda gelen ve kendisi gibi münafıklara "ulu önder"lik ederek dini yıkmaya çalışan dehşetli bir dinsiz, islâm deccalı.

suhre

• Maskara, gülünç, eğlenceli.
• Zoraki iş gören, ücretsiz zoraki çalışan kimse ve hayvan.

şühud-i ehadiyet / şühûd-i ehadiyet

• Tasavvuf yolunda çalışan kimselerin, mahlûklardaAllahü teâlânın sıfatlarını görmeleri hâli. Şühûd-i Vahdet.

talebe

• (Tekili: Tâlib) İstekliler.
• Şakird. Tahsile çalışan. Öğrenen. Öğrenci.

tebelbül

• Lisanların muhtelif ve muhtelit olması. Bazısı Arapça, bazısı Farsça ve Türkçe olmak gibi.
• Karışıklık.

telkin eden

• Fikrini kabul ettirmeye çalışan, aşılayan.

terkik

• Zayıflatma. Lisanı veya ibareyi kusurlu ve bozuk kullanma.

teşkilat / teşkilât

• Tertipli ve düzenli çalışan birlik.

tesvib

• Sevab vermek demektir. Sevab da ceza gibi, hayır veya şer herhangi bir şeyin karşılığıdır. Sevab, hayırda meşhur olmuştur. Lisanımızda da ceza, şerde kullanılmıştır.

yaver-i ekrem / yâver-i ekrem

• Cenab-ı Hakk'ın emrinde çalışan en makbul yâver, en kerim olan Hazret-i Muhammed. (A.S.M.)

yehova şahidleri / yehova şâhidleri

• Amerika Birleşik Devletleri'nde Ch. Şarl Russel tarafından 1872'de kurulan, 1931 senesinden sonra kendilerini bu adla tanıtmaya çalışan mezheb ve misyoner teşkîlâtına verilen ad.

zabtıyye

• Jandarma veya polis kuvveti. Memleket içi âsâyiş ve intizamı te'min maksadı ile çalışan hükümet kuvveti.

zeban / zebân

• Dil, lisan, lügat, lehçe. (Farsça)

• Dil, lisan.

zelaka

• (İzlâk - Zellâka) Fasâhat, kolaylık ve lisan inceliği, keskinlik. Nutkun güzel ve çabuk olması.

zıllullah

• Cenab-ı Hakk'ın namına yeryüzünde tasarrufta bulunan insan, halife. İlâhî kanunu tatbike çalışan halife ve pâdişahın nâmı.

zındık

• Hiçbir dinde olmadığı ve Allahü teâlâya inanmadığı hâlde, müslüman görünüp müslümanlığı değiştirmeye, îmânı bozmaya, dinsizliği müslümanlık olarak yaymaya çalışan ve İslâmiyet'i içerden yıkmaya uğraşan sinsi İslâm düşmanı, azılı kâfir, münâfık. Kâdıy ânîler ve Behâîler böyledir.