afer

• Toprak. Yer. Arz.
• Ekin suladıkları vaktin evveli.

akam

• Yük bağladıkları ip.

akan

• Deve ayağını bağladıkları ip.

atire

• Receb ayında keferenin putları için boğazladıkları koyun ki, o puta "itrâ" derler.

azame

• Eskiden, büyük görünmesi için kadınların bağladıkları arkalık.

buhnuk

• Kadınların başlarına örtüp iki uçlarını çenesi altına bağladıkları bez. (Türkçe "destâr" derler)

çağdışı

• Askerliğe alınma çağı dışında.
• Çağın fikirlerine felsefesine uymayan. Bu mânada bazı kimselerin kelimeyi hakaret olarak kullanmaları dar görüşlülüğün ve cehaletin neticesidir. Çünkü çağın insanlık için zararlı öyle fikirleri ve felsefeleri vardır ki, gelecek devirler bunu anladıkları

devavin

• (Tekili: Divân) Divânlar, eski şairlerin şiirlerini topladıkları kitablar.

elveda

• Allah'a emânet olun. Allah'a ısmarladık (yerine söylenen bir ta'birdir).

esar

• Esirlerin ellerini bağladıkları ince kayış.

eyvallah

• Bir kısım müslümanlar arasında tasdik işareti veya yemin ifade eden bir tâbirdir. Bazan Allaha ısmarladık yerine söyliyenler de vardır. Fakat makbul olanı; ayrılırken de buluşurken de selâmlaşmaktır ve bu sünnet-i seniyyedir.

gulamiye

• Tar: Cizye ve diğer vergileri tahsil edenlerin topladıkları paraların hazine veznesine teslim edilişi esnasında cizye veya vergi harç pusulalarının her biri için kendilerine verilen tahsil âidatı.

hademe

• Hizmetçiler, hâdimler.
• (Çoğulu: Hıdâm) Halhal.
• Devenin ayağını bağladıkları kayış.

hicar

• Aygır atın ön ayağını arka ayağının birisine sağlamak.
• Devenin ayağını bileğinden semer ağacına bağladıkları ip.

ibad

• Devenin ayağını bağladıkları ip.

iftitah tekbiri

• Namaza başlarken alınan tekbir. Namaz, her nevi dünya meşguliyetinden alâkayı keserek kılındığı için, Allahü Ekber diye iftitah tekbirini alarak namaza başladıktan sonra ibadet esnasında dünya işi haram olup namazı bozar. Bu mâna için bu tekbire, tahrime adı da verilir.

ıras

• Devenin başını ayağına bağladıkları ip.

ırzal

• Bağcıların arslan korkusundan dolayı ağaçların üzerinde yaptıkları yatak.
• Avcıların, yatağında topladıkları kuru ot.

ka'm

• (Çoğulu: Kiâm) Devenin ağzını bağladıkları şey.
• İçinde silah saklanan kap.
• Bağlamak.
• Öpmek.

kereb

• Kova bağladıkları ip.
• Suyu yatıp ağızla içmek.
• Hurma ağacının kökü.

kımt

• Kamıştan yapılan evlerin kamışlarını bağladıkları ip.

lebbe

• Göğsün gerdanlık takılan yeri.
• Devenin ve sığırın, göğsünden boğazladıkları yeri.
• Evlâdını ve erkeğini seven kadın.

lebeb

• (Çoğulu: Elbâb) Göğüste gerdanlık takılan yer.
• Atın göğsüne yapılan sinebend.
• Devenin ve sâir davarın göğsüne bağladıkları nesne.
• Dağ eteğinde olan azıcık yumuşak kum.

men'e

• Dibâgat için ısladıkları deri.

meşrube

• İçine yiyecek veya elbise koyup sakladıkları yer.

mikat

• Bağırdak ipi, (oğlancıkları beşikte onunla bağlarlar.)
• Kesilme ânında koyunun ayağını bağladıkları ip.

mishane

• Taş parçaladıkları nesne.

müna

• (Minâ) Arzular.
• Birinin yerine kaim-i makam olmak, birinin yerine geçmek.
• Suya giden yol.
• Mekke-i Mükerreme'de hacıların kurban bayramında kurban kestikleri ve şeytan taşladıkları mukaddes yer.

mütarekename / mütarekenâme

• Mütareke için tarafların imzaladıkları vesika. (Farsça)

nakia

• (Çoğulu: Nekâyi') Seferden gelen kimse için hazırlanan yemek.
• Yağma edilen hayvanlardan taksimattan önce boğazladıkları deve ve koyun.
• Damat için hazırlanan yemek.
• Ziyafet.

nesi'

• (Çoğulu: Ensâ) Yolcuların ve misafirlerin konakladıkları menzilde düşürdükleri esvap.
• Unutkan.
• Unutulan. Unutulmuş olmak.

nevruz günü / nevrûz günü

• Mecûsîlerin (ateşe tapanların) Martın yirmi birinde kutladıkları mecûsî bayramı.

saddakna / saddaknâ

• Tasdik ettik, onayladık.

sibar

• Cerrahların yara yokladıkları mil.

şıhne

• Adâvet, düşmanlık.
• Davar bağladıkları yer.

sika'

• Devenin burnuna bağladıkları nesne.
• Kadınların örtündükleri peçe.

sina'

• Deve ayağına bağladıkları ip.

şinak

• (Çoğulu: Eşnâk) Sivri başlı kimse.
• Kırba bağladıkları ip.
• Başı büyük olan at.
• Kuş tuzağı.

sırar

• Devenin sütü çok olsun ve yavrusu emmesin diye emziğinin dibine bağladıkları ip.

tabut-i sekine / tâbût-i sekîne

• İsrâiloğullarının, içinde mukaddes emânetleri sakladıkları ve Mûsâ aleyhisselâmdan beri nakledilerek gelen altın kaplamalı sandık.

tala'

• (Çoğulu: Etlâ) Geyik buzağısı.
• Çatal tırnaklı hayvanların yavrusu.
• Buzağının ayağını bağladıkları ip.
• Şahıs.

talve

• Vahşi canavarların yavrusu.
• Keçi bağladıkları ip parçası.

tavile

• Birbiri ardına bağlanmış bir sıra hayvan. Hayvan katarı.
• Tavla, ahır.
• Çayıra salınan hayvanın ayağına bağladıkları tavla ipi.

tevdi'

• Emanet vermek, bırakmak.
• Misafirin veda etmesi. Giderken kalanlara: Allah'a ısmarladık gibi veda etmesi, bolluk hoşluk duasıyla bırakıp gitmesi.
• Mutlaka terkedip bırakmak.

uçbeyi

• Hudutlardaki sancakbeyleri hakkında kullanılan bir tâbir idi. Orta çağlarda Türk Devletinin uçbeyleri yarı müstakil idiler. Bağlı bulundukları devletler zayıfladıkça istiklâl dereceleri artar, neticede müstakil devlet olarak ortaya çıkanlar olurdu. Akkoyunlular, Karakoyunlular ve nihayet Osmanlılar

üss

• Esas, asıl. Kök, temel.
• Askerlikte herhangi bir düşman hücumuna karşı esas dayanak olmak üzere önceden hazırlanmış yer.
• Harb gemilerinin, noksanlıklarını tamamladıkları yer.
• Mat: Bir sayının hangi kuvvete çıkarıldığını gösteren sayı.

veda'

• Ayrılık.
• Ayrılışta selâmlamak.
• "Allah'a ısmarladık" demek.

vekad

• Sığır bağladıkları ip.

vika' / vikâ'

• (Çoğulu: Evkiye) Kırba ve tulum ağzını bağladıkları nesne.

vişah

• (Vüşâh) Eskiden kadınların mücevherlerle süsleyip boynundan ve koltukları altından bağladıkları enlice bez veya meşin parçası.

ya maksud / yâ maksud

• Ey bütün varlıkların rızasına ermeyi ve cemâlini görmeyi arzuladıkları Allah.

zaan

• Deve üstüne mahfe bağladıkları ip.