bab-ı alem / bâb-ı âlem

• Âlemin kapısı. Herkesin girip çıktığı yer.

• Âlemin kapısı.

bab-ı bekà / bâb-ı bekà

• Sonsuzluk kapısı.

bab-ı cibril / bâb-ı cibrîl

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı mescidinin doğu tarafındaki kıbleye yakın olan kapısı. Bu kapıya, hazret-i Osman'ın evinin karşısında bulunması sebebiyle Bâb-ı Osmân; Resûlullah efendimiz hazret-i Osm an'ın evini ziyâret etmek üzere bu kapıdan girip

bab-ı feyz

• Bereket kapısı.

bab-ı fitne

• Fitne kapısı.

bab-ı hükümet / bâb-ı hükümet

• Hükümet dairesi, hükümet kapısı.

bab-ı hümayun / bâb-ı hümayun

• Topkapı Sarayı'nın ilk kapısı.

bab-ı rahmet / bâb-ı rahmet

• İlâhî şefkat ve merhamet kapısı.

bab-ı saadet / bâb-ı saadet

• Saadet kapısı.
• Sultanın sarayı.
• İstanbul şehri.

bab-ı seraskeri / bâb-ı seraskerî / بَابِ سَرْعَسْكَر۪ي

• Serasker kapısı. Eski Milli Müdafaa Vekâleti. Milli Savunma Bakanlığı. Şimdiki İstanbul Üniversitesi'nin kapısı.

• Savunma Bakanlığı kapısı.

bab-ı şerif / bâb-ı şerîf

• Konya'da bulunan Mevlana türbesinin kapısı.

bab-ür-rahme / bâb-ür-rahme

• Rahmet kapısı. Medîne-i münevverede Peygamber efendimizin yaptırdığı mescidin batı duvarındaki iki kapıdan biri. Bâb-ül-Âtike ve Bâb-üs-Sûk diye de bilinir.

bab-üs-selam / bâb-üs-selâm

• Mekke-i mükerremede bulunan Mescid-i Haram'ın doğu tarafına açılan kapı. Bâb-ı Şeybe de denir.
• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı Mescid-i Nebî'nin batı duvarında kıbleye yakın olan kapısı. Bâb-ı Mervân diye de bilinen bu kapı, Mescid-i

bab-üt-tevessül / bâb-üt-tevessül

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı mescidin kuzeye açılan kapısı. Bu kapı Osmanlı sultanlarından Abdülmecîd Han tarafından yeniden yaptırıldığından Bâb-ı Mecîdî diye de bilinir.

bervar

• Sayfiye. (Farsça)
• Havadar köşk, mesken. (Farsça)
• Evin küçük, arka kapısı. (Farsça)

bevvab-ı mi'de

• Mide kapısı.

bürhun

• Duvar. Kemer. (Farsça)
• Çember, daire. (Farsça)
• Hâne, ev ve kale kapısı. (Farsça)
• Mâni, engel, çit. Avlu. (Farsça)

cümle kapısı

• Sarayın büyük kapısı.
• Dış kapı.

der-bar

• Ev kapısı. (Farsça)

der-saadet

• Saadet kapısı. İstanbul'un eski ismi. (Farsça)

derbar-ı saadet-karar

• İstanbul. (Osmanlılar devrinde İstanbul hilâfet merkezi olduğu için saadet kapısı diye tavsif edilirdi.)

dergah / dergâh / دَرْگَاهْ

• Makam, kapı girişi, eşik. Tasavvuf mektebi. Tasavvufta yetişmiş ve yetiştirebilen evliyâ zâtlar tarafından, talebelere, tasavvuf, İslâm ahlâkı ve diğer dînî ilimlerin ve zamânın fen ilimlerinin okutulduğu yer.
• Cenâb-ı Hakk'ın rahmet kapısı.

• (Der-geh) Cenab-ı Hakk'a ibadet edilen yer. (Farsça)
• Büyük bir huzura girilecek kapı. Kapı. Padişahların kapısı. (Farsça)
• Şeyhlerin tekkesi. (Farsça)

• Mürâcaat kapısı.

dergah-ı adalet / dergâh-ı adalet

• Adalet kapısı.

dergah-ı ali / dergâh-ı âlî

• Padişah kapısı. Yüksek dergâh.

dergah-ı ilahi / dergâh-ı ilâhî / dergâh-ı ilahî / دَرْكَاهِ اِلَهِي

• Cenâb-ı Allah'ın rahmet kapısı.

• Allah'a müracaat kapısı.

dergah-ı ilahiye / dergâh-ı ilâhîye / دَرْگَاهِ اِلٰهِيَه

• Allah'a müracaat kapısı.

dergah-ı izzet / dergâh-ı izzet

• İzzet sahibi Allah'ın yüce kapısı.

dergah-ı rahmet / dergâh-ı rahmet / دَرْكَاهِ رَحْمَتْ

• Allah'ın rahmet kapısı.

• Rahmete mürâcaat kapısı.

dersaadet

• Saadet kapısı; İstanbul.

dervaze / dervâze / دروازه

• Kapı. Şehir. Şehir kapısı, kale kapısı. (Farsça)

• Ana kapı. (Farsça)
• Kale kapısı. (Farsça)
• Şehir kapısı. (Farsça)

feth-i bab-ı rahmet eden

• İlâhî şefkat ve merhamet kapısını açan.

fetva emini

• Şeyhülislâm kapısındaki Fetvahane'nin başında bulunan zata verilen ünvandır. Şeyhülislâma sorulan şer'i meselelerin fetvalarını hazırlamak, istida ile vukubulan suallere cevap vermek ve şer'iyye mahkemelerinden verilen ilâmları tetkik etmek vazifeleriyle mükellefti. Maiyyetinde Fetvaemini muavini, İ

gülhane

• İstanbulda Sarayburnu'ndan Topkapı Sarayı'nın duvarlarına ve bir taraftan Çizme Kapısı hizasına kadar devam eden saha. Bunun deniz tarafında, şimdiki hat boyunun batısında vaktiyle sıra ile gül bahçeleri bulunduğundan bu isim verilmiştir.

hatt-ı istiva / hatt-ı istivâ

• Dünyanın kuzey ve güney kutuplarına aynı uzaklıkta olduğu ve dünyayı iki müsavi parçaya böldüğü farzedilen dâire çizgisi. (Farsça)
• Ekvator. (Farsça)
• Mevlevi semahânesinde, şeyhin oturduğu post ile meydan kapısı ortasında farzolunan çizgi. (Farsça)

hical

• (Tekili: Hacle) Gerdekler, gelin odaları.
• Çadır kapısına asılan kalın perde.

i'lamat-ı şer'iye mümeyyizi

• Şeyh-ül İslâm kapısındaki fetvahanenin üç kaleminden biri olan "İlâmat Odası"nın başındaki memurun ünvanı idi. Kadılar tarafından verilen ilâmları tetkik vazifesiyle mükellef olduğu için, bu memuriyete, ulemadan tanınmış olanlar tâyin edilirdi.

izn-i amm / izn-i âmm

• Herkese müsaadeli olan.
• Ist: Cum'a namazı kılınan cami kapısının kayıtsız şartsız her müslümana açık olması.

künne

• Ev kapısı üstüne yapılan sundurma.

mazif

• Herkese sofrası açık olan ev. Kapısı açık, misafir sever ev. Misafirperver olan hâne.

melkut

• Yerden kaldırılıp alınan şey.
• Sokağa, virâneliğe, câmi veya kilise kapısına bırakılmış çocuk.

men dakka dukka

• "Kapı çalanın kapısı çalınır." Yâni, kim birisine bir kötülük yahut iyilik yaparsa ona o şey yapılır. Meselâ: "Su-i zan eden su-i zanna mâruz olur."

meşihat-ı islamiyye / meşîhat-ı islâmiyye

• Bâb-ı fetvâ (fetvâ kapısı). Şeyhülislâmın bulunduğu yer.

meşrık

• Güneş doğacak cihet. Gündoğusu. Doğu. Şark ciheti.
• Şems-âbâd, güneşi bol yer. Kış vakti ısınmak için güneşe karşı oturacak yer.
• Tövbe kapısının adı.

mü'sade

• (İsad. dan ism-i mef'uldür) "Asadet-ül bab" denir ki; kapıyı kapadım, sımsıkı kilitledim demektir. Üzerlerine ateşin yakılıp fırın gibi kapısının kapanması ateşin şiddetini icab edeceğinden, Cehennemde azabların şiddet ve ebediyetinden kinayedir.

mültezem

• Kâbe-i muazzamanın kapısı ile Hacer-ül-esved denilen mübârek siyah taş arasında kalan Kâbe duvarı.

muzaf

• (Zayf. dan) Bağlı. Katılmış. İzâfe olmuş. Bağlanmış.
• Gr: Başka bir isme katılmış ve onu tamamlamış olan isim.
• "Evin kapısı" dediğimiz zaman; "kapı", "ev"i tamamlıyor. Bu muzâfdır.

muzafun ileyh

• İsim tamlamasında (izâfet terkibinde) muzâfın (belirtenin) bağlı bulunduğu ismin hâli.Türkçede muzâf sonra gelir. "Evin kapısı" dediğimiz zaman, ev; muzâfun ileyh; kapı; muzâfdır.

rahmet kapısı

• Duâların kabûl edildiği, ihsân ve bereket kapısı. Duâların geri çevrilmediği lütuf kapısı.

ribac

• Kanatlarının ortasında küçük kapısı bulunan büyük kapı.

talan

• Çapul, yağma. (Farsça)
• Birisinin malının, herkes tarafından kapışılması. (Farsça)

veyl

• Vay hâline, yazık, felâket, hüzün ve hüsran.
• Cehennem'de bir çukur ismi veya Cehennem'in bir kapısına bu isim verilmiştir.
• Vaid, tehdid makamında kullanılan azab kelimesidir.