hakk-ul-yakin / hakk-ul-yakîn

• Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.

• Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.

aki

• (Akk. dan) İsyan eden, başkaldıran, âsi.

albora

• İtl. (Denizcilik) Serenlerin, direklerin üzerine kaldırılıp bağlanması.
• Floka küreklerinin, selâmlamak için yukarı kaldırılması.
• Dalyanlarda ağın yukarı alınması ile balığın toplanması.

alemefraz

• Bayrak kaldıran, bayrak çeken.

asi / âsi / âsî

• İsyan eden. Emirlere itâat etmeyen.
• Günah işleyen.
• Meşru idâreyi tanımayıp baş kaldıran.

• İsyân eden, emre karşı gelen, itâatsizlik eden.
• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymayan, günâhkâr.
• Hükûmete, devlete baş kaldıran. Bâgî.

• İsyan eden, başkaldıran.

atletizm

• yun. Çeviklik, atiklik, kuvvet gibi beden kabiliyetlerini inkişaf ettirmeğe yarayan ve koşu, atlama, ağırlık kaldırma ve atma gibi, tek başına yapılan bedeni çalışmalar.

ayat-ı nasih / âyât-ı nâsih

• Sâbık olan şer'i hükmün kaldırıldığını beyan eden âyetler.

bagi / bâgî

• Âsi, baş kaldırmış, haksızlık eden.

baği / bâğî

• İdareye başkaldıran.

bar-berdar

• Sabırlı, tahammüllü. (Farsça)
• Yük kaldıran. (Farsça)
• Hamal. (Farsça)

baskül

• Büyük ağırlıkları, küçük bir ağırlık yardımıyla tartmayı sağlamak üzere birkaç kaldıracın uygun bir tarzda birleştirilmesiyle meydana getirilmiş âlet. (Fransızca)

bel'

• Yutma, ortadan kaldırma.

• Yutma. Emme.
• Belirsiz etme. Ortadan kaldırma.

• Yutma, ortadan kaldırma.

bel' ve imha

• Yutma, ortadan kaldırma.

ber-endaz

• Bir yana atan. Yukarı kaldırıp atan. (Farsça)

ber-taraf

• Bir yana atılan, ortadan kalkan.
• Bertaraf etmek: Ortadan kaldırmak, yok etmek.

beraverde

• İltimas ile korunarak ileri çekilmiş adam. (Farsça)
• Seçilmiş, ayrılmış şey. (Farsça)
• Yükseğe kaldırılmış. (Farsça)

berdar

• Asılmış, yukarı kaldırılmış. (Farsça)
• Tutucu. İtaat edici ve ettirici. (Farsça)
• Meyveli. Meyve verici olan. (Farsça)

berdaşte

• Yükseğe kaldırılmış, yukarı çıkarılmış. (Farsça)

berendahte

• Yükseğe çıkarılmış, üste çıkarılmış. Yükseğe kaldırılmış. (Farsça)

berendaz / berendâz

• Kaldırıp atan.

bergriften

• Ayırmak. Kaldırmak. Gidermek. (Farsça)

bertaraf / بَرْطَرَفْ

• Ortadan kaldırma.

bertaraf edilmek

• Ortadan kaldırılmak.

bertaraf etmek

• Ortadan kaldırmak.

bi-dad / bî-dad

• Zâlimlik. Zulüm. İşkence. Adaletsizlik.Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hakikat.Çalış, kalbi kaldır muktedirsen âdemiyyetten.

bünye-hiz / bünye-hîz

• Vücudu canlandıran, bünyeyi kaldıran. (Farsça)

ca'caa

• Değirmen sesi.
• İsteklerde zorluk vermek.
• Devenin çökermesi.
• Çökmüş deveyi kaldırmak.

çare / çâre

• Neticeye varmak üzere maniaları kaldırmak için tutulması icabeden çıkar yol. Kurtuluş yolu. Tedbir, yardım, yol. (Farsça)
• Hile. (Farsça)
• Bir def'a. (Farsça)
• Ayrılık. (Farsça)

celenza

• Arkası üstüne yatıp ayaklarını kaldıran kişi.

cem-i müennes

• Gr: Müfredinin şeklini bozmadan sonundaki müennes alâmeti olan (e "t") kaldırılıp yerine (ât) getirilir. Müslime(t) : Müslimât gibi.

cerz

• Kat', kesme.
• Yok etme, mevcudiyetini kaldırma.
• Katletme, öldürme.

cihaz

• Çeyiz ve avadanlık.
• Cenazenin kaldırılması için gerekli olan eşya.

• Âlet ve edevat.
• Gelinin lüzumlu şeyleri. Çeyiz.
• Cenazenin kaldırılması için lâzım olan eşya.

dafi'

• Def'eden, menedici. Ortadan engeli kaldıran.
• Cenâb-ı Hak. (C.C.)

dagıyye

• Azgın, başkaldıran, isyan eden, âsi, anarşist.

deccal

• Kıyamet kopmadan önce gelen, İslâmı kaldırmaya çalışan, dinlere savaş açan yalancı ve aldatıcı kimse.

def / دفع

• Ortadan kaldırma.

def'

• Ortadan kaldırma, uzaklaştırma.

• Ortadan kaldırmak, Öteye itmek.
• Mâni' olmak. Savmak. Savunmak.
• Himaye etmek.
• Fık: Bir dâvayı müdafaa için başka bir dâva açmak.

def-i mefsedet

• Fesadı ortadan kaldırma.

def-i şer

• Kötülüğü def etme, ortadan kaldırma.

divan-ı deavi nezareti / divan-ı deâvî nezareti

• Çavuşbaşılığın kaldırıldığı 1836 (Hi: 1252) tarihinde bunun yerine kurulan daire. Fakat 1870 (Hi: 1287) tarihinde Adliye Nezareti'nin teşekkülü üzerine kaldırılmıştır.

ebih

• Yüzünden örtüyü kaldırmayan tesettürlü kadın.

edyan-ı mefsuha

• Hükmü kaldırılmış eski dinler. Hıristiyanlık, Yahudilik gibi.

efrahte

• Yukarı kaldırılmış, yükseltilmiş, yükselmiş. (Farsça)

efraşte

• Yükseltilmiş, yukarı kaldırılmış. (Farsça)

efraz

• Kaldırma. Yükseltme. Yüksek. Yukarı. Bülend. (Farsça)

eşkiya

• Şakiler. Yol kesenler. Asiler. Allah'a veya kanunlara isyan edip kötülük yapanlar. Haydutlar, anarşistler, âsiler. Hak ve kanunlara baş kaldıranlar, Allahın emirlerine karşı gelenler.

fekk

• Açmak. Ayırmak.
• Kırmak.
• Kaldırmak.
• Kesmek.
• El ve bilek, yerinden burkulup çıkmak.
• Rehin verilen şeyi kurtarıp çıkarmak.
• Köle azadetmek.
• Pir-i fâni olmak.

fesh / فسخ

• Bozmak. Hükümsüz bırakmak. Kaldırmak.
• Zayıf olmak.
• Bilmemek. Cehil.
• Re'y ve tedbiri ifsad eylemek.
• Zaif-ül akıl. Zaif-ül beden.
• Tembellik yüzünden gayesine erişemeyen.
• Unutmak.
• Tıb: Beden âzalarının mafsallarını yerinden çıkarıp ayırmak

• Bozma, kaldırma.

• İptal etme, kaldırma, bozma. (Arapça)

fevziye

• Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması üzerine II.Sultan Mahmud tarafından eski odalar mevkiine verilen isimdir. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması esnasında, yeni odalar Kara Cehennem'in attığı yağlı paçavralarla yanmış, eski odalar da ocağın ilgasından birkaç gün sonra yıktırılmıştır. Gerek yanan ve gerekse

firaz

• Yukarı, yüksek. (Farsça)
• Çıkış, yokuş. (Farsça)
• Kaldıran, yükselten, yücelten. (Farsça)

gerden-efraz

• (Gerden-firâz) Kibirli, gururlu. Boyun kaldıran, başı yukarda. (Farsça)

gerdenkeş / گردن كش

• Başkaldıran, asi, dikbaşlı. (Farsça)

habn

• Eteğini kaldırmak.
• Bir şeyi kabzetmek, almak.

hal'

• Kaldırma. Kal' etme.
• Hükümdarı tahttan indirmek. Azletmek.
• Mansıb ve mesnetten ihraç etmek.
• Elbise gibi şeyleri soymak.
• Bir şeyi izâle edip ayırmak ve terketmek.
• Karısını boşamak. Evlâdını evlâdlıktan reddetmek.

halal / halâl

• Yasak edilmiş olmayan, yâhut yasak edilmiş ise de, İslâmiyet'in özr, mâni ve mecbûriyet saydığı sebeblerden birisi ile yasaklığı kaldırılmış olan şeyler.

hamele

• Taşıyanlar, yüklenenler, kaldıranlar.

hasad / hasâd

• Hasat, ürün kaldırma.

hatr

• Devenin kuyruğunu kâh yukarı kaldırıp ve kâh aşağı vurması.

havsala-suz

• Takati kaldıran, tahammülü mahveden. (Farsça)

hayvan

• Canlı şey, insanla beraber her canlı.
• İnsan olmayan idraksiz canlı yaratık.
• Yük kaldıran, araba çeken ve binilen hayvan, beygir, katır v.s.
• Mc: Akılsız ve idraksız insan, ahmak. (Aslı "Hayevan"dır)

hazf / حذف

• Aradan çıkarma, çıkarılma. Yok etme, silme, ortadan kaldırma, giderme, düşürme.
• Selâm ve tahiyyatı uzatmayıp kısa kesmek.
• Mahvetmek.
• Vurmak.
• Atmak.

• Aradan çıkarma, kaldırma, giderme, silme, gizli tutma.

• Silme, kaldırıp atma. (Arapça)

hedim / hedîm

• Yıkan, ortadan kaldıran.

helak / helâk / هلاک

• Yok olma. (Arapça)
• Ölme. (Arapça)
• Helâk etmek: (Arapça)
• Yok etmek, ortadan kaldırmak. (Arapça)
• Öldürmek. (Arapça)
• Helâk olmak: (Arapça)
• Yok olmak, ortadan kalkmak. (Arapça)
• Ölmek. (Arapça)
• Çırpınmak. (Arapça)

heyamola

• Eskiden ramazanlarda para toplamak gayesiyle mahalle çocukları tarafından teşkil edilen bir nevi dilenci alaylarında söylenen bir tâbirdir.
• Eskiden gemiciler gemi demirini çekerken veyahut bir amele inşaatta ağır bir şey kaldırırken yahut da şahmerdanı yukarı çekerken kuvvetbirliğini

hıtta

• Günahlardan istiğfar etmek.
• Başkasının üzerinden suçluluğu kaldırmak.
• (Çoğulu: Hıtat) Diyar, ülke, memleket.

hiyamiyye nezareti

• Tar: 1826 senesinde Yeniçeri Ocağı'nın ilgası üzerine kaldırılan Çadır Mehterleri yerine kurulan daire.

hizab-engiz / hîzab-engiz

• Dalga kaldıran. (Farsça)

i'dam

• Vücudu ortadan kaldırmak. Yok etmek. Öldürmek.

i'la

• (Ulüv. den) Yükseltmek. Bir şeyin yukarısına çıkmak. Yukarı kaldırmak. Şânını yüceltmek. Şöhretini artırmak.

ibtal / ibtâl / ابطال

• Geçersiz kılma, kaldırma, bozma. (Arapça)
• İbtâl edilmek: Geçersiz kılınmak, kaldırılmak, bozulmak. (Arapça)
• İbtâl etmek: Geçersiz kılmak, kaldırmak, bozmak. (Arapça)

ikale / ikâle

• Bozma, yürürlükten kaldırma, feshetme; iki kişinin, aralarında yaptıkları herhangi bir akdi, anlaşmayı bozmaları.

ikame / ikâme / اقامه

• Oturtmak. Mukim olmak. Yerleştirmek. İskân eylemek. Bulundurmak. Meydana koymak. Vücuda getirmek. Dâva açmak. Ayağa kaldırmak. Kıyam etmek.

• Kaldırma. (Arapça)
• Oturma. (Arapça)
• Yerine koyma. (Arapça)
• İkâme etmek: Yerine koymak. (Arapça)

ilga / ilgâ / الغا

• Kaldırmak. Hükümsüz bırakmak. Lağvetmek. Bâtıl eylemek.

• Kaldırmak, lağvetmek, hükümsüz bırakmak.

• Kaldırma.

• Lağvetme, kaldırma. (Arapça)
• İlgâ eylemek: Lağvetmek, kaldırmak. (Arapça)

ilva

• Çevirmek. Baş eğmek. Başı eğilmek.
• Başkasının sözünü maksadı olmayan başka tarafa çevirmek.
• Birinin hakkını inkâr eylemek.
• Bayrağı kaldırmak. Sancak dikmek.

imha / imhâ

• Yok etme, ortadan kaldırma.

imha etme / imhâ etme

• Yok etme, ortadan kaldırma.

imha-yı fazilet / imhâ-yı fazilet

• Faziletin ortadan kaldırılması.

imha-yı hakikat / imhâ-yı hakikat

• Hakikatin ortadan kaldırılması.

in'aş

• Harekete getirme, canlılık kazandırma. Yukarı kaldırma.

insilab

• (Selb. den) Kaldırılma, selb olunma, giderilme. Kalmama. Mahvedilme. Soyulma, soyulmuş olma.

intisab

• (Nasb. dan) Dikilip durmak.
• Yükseğe kaldırmak.
• Bir mansaba tayin olunmak.
• Gr: Kelimenin mansub olması

iptal-i hak

• Hakkın ortadan kaldırılması.

iptal-i hakk-ı nev'

• Bir türe ait hakkın ortadan kaldırılması.

ırgat

• (Rumca) Rençber, işçi.
• Yapı işçisi. Amele.
• Gemilerde demir zincirini toplamak için ve binalarda bazı ağır şeyleri kaldırmak için zincirlerle çevrilmiş, ufki bucurgat.

irtifa'

• Yükseklik.
• Yukarı kalkmak. Kaldırmak. Terakki.

irtimaz

• Yerinden kaldırıp sıçratma.
• Birini koruma, himâye etme.

isa ruhullah / isâ ruhullah

• İsâ Allah'ın ruhudur (Yani, Beytullah ifadesinde olduğu gibi, sebepler perdesini kaldıran bir tabirdir. "İsa (a.s.), babasız olarak doğrudan İlâhî kudretin tecellisiyle yaratılmıştır" demektir).

isare

• Koparmak, kaldırmak.
• Tozu havaya kaldırmak.

ıskat

• Düşürme, ortadan kaldırma.

ıslah-ı zat-ül beyn / ıslah-ı zât-ül beyn

• Aralarındaki kırgınlığı kaldırarak iki kişiyi barıştırma.

isna

• Yukarı kaldırmak, yükseltmek.
• Değerini yükseltme.
• Ateş alevinin yükselmesi.
• Bir sene bir yerde kalmak.

istidrak

• Nâil olmak, ulaşmak, varmak.
• Anlamak.
• Gr: Bir kelimeyi, evvelki sözden neş'et eden bir tevehhümü kaldırmak için kullanmak.

istilam / istîlâm

• Selâmlamak. Hac ve umre ibâdetinde Kâbe'yi tavafa (etrâfında dönmeye) başlarken veya tavaf sırasında Hacer-ül-esved (Cennet'ten indirilen taşın) önüne gelindiğinde, elleri namaza durur gibi kaldırıp tekbir, tehlîl getirerek (Allahü ekber, lâilâhe ill allahü vallahü ekber diyerek) onu selâmlamak ve e

istinga

• İtl. Yelkenlerin yukarı kaldırılıp toplanması ve bu işin yerine getirilmesi için verilen kumanda.

istirfa'

• (Ref'. den) Yapılmasını arzulama.
• Yukarı kaldırılmasını isteme.

istisare

• Toz savurma, tozutmak, toz kaldırma.
• Fesatçılık ve fitnecilik yapmak.

isyan / isyân / عصيان

• Karşı gelme, baş kaldırma, âsî olma.

• Ayaklanma, başkaldırma.

• Başkaldırı. (Arapça)

isyan eden

• Başkaldıran, ayaklanan.

isyankar / isyankâr

• İsyan eden, başkaldıran.

isyankarane / isyânkârâne

• Başkaldırırcasına.

itlaf / itlâf / اتلاف

• Öldürme, telef etme, ortadan kaldırma. (Arapça)

izafet-i maktu'

• Kesik tamlama. Terkib-i izafet-i maktu'da denir. Esre'yi kaldırmağa da fekk-i izafet denir. Yani izafetin kaldırılması demektir. Meselâ: Câme-hâb : Yatak. Câme-i hâb : Uyku elbisesi. Ser-rişte : İp ucu, vesile, tutamak. Ser-i rişte : İpin ucu.

izale / izâle

• Zevale erdirmek. Gidermek. Ortadan kaldırmak. Mahvetmek.

• Giderme, ortadan kaldırma.

izale eden

• Gideren, ortadan kaldıran.

izale etme / izâle etme

• Giderme, ortadan kaldırma.

izale etmek / izâle etmek

• Ortadan kaldırmak, gidermek.

izn

• (İzin) Yasağı kaldırmak. Bir şeye ruhsat vermek. Yol vermek. Hizmetten çıkarmak.

kabil-i nesh

• Kaldırılması, iptal edilmesi mümkün olan.

kabil-i nesh olmayan

• Hükmü kaldırılamayan.

kàbiliyet-i makam

• Konunun kaldırabileceği kapasite.

kaburga

• Göğüs kemiklerinin beheri. Göğüs kemiklerinin bel kemiğine bağlanmak suretiyle meydana getirdikleri şeklin bütünü.
• Gemi, sandal, kayık gibi deniz nakil vasıtalarının hayvan kaburgasına benzeyen ve omurga üzerine kaldırılan eğri ağaçları.

kahir / kâhir

• Kahreden, zorlayan.
• Üstün gelen, ezen, ezici.
• Yok eden, ortadan kaldıran.

kahir-ül eşrar / kahir-ül eşrâr

• Şerleri ve kötülükleri ortadan kaldırıp yok eden. Haydutları kahreden.

kame

• (Çoğulu: Kumme) Başını sudan kaldıran davar.

kamh

• Buğday.
• Yukarı kaldırmak.

• Yemeğe iştihâsı az olmak.
• Suya dalmak.
• Davarın başını sudan kaldırması.

kamıh

• Suyu içmeyip, başını kaldırıp duran davar.

kanh

• Suyu içip kandıktan sonra başını kaldırmak.

kehm

• Men'etmek, engel olmak.
• Kaldırmak.

kerf

• Hımarın, bevlini koklayıp başını yukarı kaldırması.

keşf

• Açmak, gizli bir şeyi bulmak, ortaya çıkarmak. Bir şeyin üzerindeki kapalılığı kaldırmak.
• Evliyânın, his ve akılla anlaşılmayan şeyleri, kalbine gelen ilhâm yoluyla bilmesi.

keşt

• Soymak.
• Keşfetmek.
• Fazlalığı kesmek. Koparmak.
• Açmak. Deriyi yüzmek.
• Yüzden perdeyi kaldırmak.

kımah

• Sudan başını kaldırmak.

kıyam

• Bk. kıyâm
• Kıyam etmek: Başkaldırmak, isyan etmek, ayaklanmak.

lagv

• Faydasız çirkin söz.
• Köpeğin ürkmesi.
• Deve avazı.
• Rağbet olunmayan nesne.
• Hükümsüz.
• Kaldırmak.
• Hata etmek.
• İbtâl etmek.

lağv / لغو

• Kaldırma. (Arapça)
• Boşuna. (Arapça)
• Lağvedilmek: (Arapça)
• Kaldırılmak. (Arapça)
• Hükümsüz kılınmak. (Arapça)
• Lağvetmek: (Arapça)
• Kaldırmak. (Arapça)
• Hükümsüz kılmak. (Arapça)
• Lağvolmak:< (Arapça)

lakinne / lâkinne

• İstidrak edatıdır. İdrak istemek, anlamak istemek edatıdır ve bulunduğu kelimede bir şeyin anlamak istendiğini bildirir. Evvelki sözden neş'et eden bir tevehhümü kaldırmak için kullanılır.

lakit / lakît

• Yerden kaldırıp alınmış ve sahipsiz kalmış bir şey. Sokakta bulunan mal, para.
• Sokağa atılmış yeni doğmuş çocuk.
• Üzerine ansızın gelinen kuyu.

lükata

• Fık: Sâhibi belli olmayan sokakta bulunan şey. Bu malı yerden kaldırmağa İltikat, yerden kaldırana da Mültekit denir.

mahi-i tarik-ı fetret / mâhi-i tarik-ı fetret

• Fetret dönemini ortadan kaldıran, yok eden.

mahık

• (Mahk. dan) Yok eden. Silen. Ortadan kaldıran.

mahv

• Yok etme, ortadan kaldırma.
• Beşerî noksanlardan kurtulma hali.

mahzuf / mahzûf

• Silinmiş.
• Yerinden düşürülmüş. Kaldırılmış. Hazfolunmuş.
• Edb: Noktasız harflerle yazılmış olan.

• Silinmiş, kaldırılmış, gizli tutulmuş.

• Çıkarılan, kaldırılan.

mancınık

• Eskiden kale kuşatmalarında ağır taşlar fırlatmak için kullanılan, bir ucunda bir kepçe, öbür ucunda da bir karşı ağırlık bulunan kaldıraç biçiminde eski bir savaş âleti.

manivela

• Ağır şeyleri çekmek ve kaldırmak için vasıtanın dönen merkezine bir ucu takılıp döndürülen kol.

mefsuh / mefsûh

• Hükümsüz bırakılmış. Yürürlükten kaldırılmış. Battal edilmiş.

• Hükmü kaldırılan.

mefsuhiyet

• Mefsuhluk. Yürürlükten kaldırılma hâli. Hükümsüzlük.

melkut

• Yerden kaldırılıp alınan şey.
• Sokağa, virâneliğe, câmi veya kilise kapısına bırakılmış çocuk.

men'uş

• Hayır ile yâdedilen ölü.
• Yukarı kaldırılmış.
• Fakir olduktan sonra sevindirilmiş.
• Tabuta konulmuş.

mensuh / mensûh

• Nesh edilmiş; hükmü kaldırılmış.

• Hükmü kaldırılmış, nesholunmuş, yürürlükten kaldırılmış.

• (Nesh. den) Hükmü kaldırılmış. Nesholunmuş. Hükümsüz bırakılmış.

• Hükmü yürürlükten kaldırılmış. Sonraki hükümle değiştirilmiş dînî hüküm.

• Hükmü kaldırılmış.

merfu'

• Kaldırılmış, yükseltilmiş.
• Sonu ötre ile okunan kelime.
• Merfû Hadis; senedi kuvvetli olsun veya olmasın Hz. Peygamber'e isnad olunan hadistir.

merfuat / merfuât

• Bir yerde kullanılmak için kaldırılan eski eşya.
• Gr: Mazmum olan, zamme ile harekelenmiş kelimeler.

merid / merîd

• Katı, yoğun. Güçlü, kuvvetli kimse.
• Süt içinde ıslatılıp yumuşatılan hurma.
• Baş kaldıran. Sadece fesadlık çıkaran. İnatçı. Şerli. Haddini aşmakta, azgınlıkta ve günahkârlıkta çok ileri gitmiş olan.

mevc-hiz / mevc-hîz

• Dalga kaldıran. (Farsça)

mimsiz medeniyet

• Vahşilik, denîlik. Alçaklık.
• Medeni kelimesinin, Kur'ân alfabesine göre "mim" harfini kaldırırsak, denî kelimesi kalır. Buna binaen, "mimsiz medeniyyet" de denî, alçak ve zâlim yerinde kullanılmıştır.

mirzah

• Üzüm çubuğunu yerden kaldırıp bağlayıp sardıkları ağaç.

mismak

• Çadırı yükseğe kaldıracak ağaç.

muasat

• İtâatsizlik etme. Baş kaldırma. İsyân etme.

muasi / muasî

• İtaatsiz, isyan eden, baş kaldıran.

müellefe-i kulub / müellefe-i kulûb

• Kalbleri İslâm'a ısındırılmak istenenler. Kalblerine îmân yerleştirilmesi istenilen veya yeni îmân etmiş müslümanlar ve kötülükleri önlemek istenilen bâzı kâfirler olup, zekât verilen sekiz sınıftan biri iken hazret-i Ebû Bekr zamânında kendilerine zekât verilmesinin nesh yâni hükmünün kaldırıldığı

mukabele

• Karşılık, karşılamak.
• Mücadele.
• Karşılaştırmak. Karşılıklı yapılan iş, karşılıklı yapılan okuma.
• Camide Kur'ân-ı Kerimi okuyup halka dinletmek.
• Yüz yüze olmak.
• Düşmanın şerrinden kurtulmak ve onun şiddetini kaldırmak için onu yıldıracak tedbirde bulunm

mukameha

• Başını yukarı kaldırmak.

mukmah

• Başını kaldırıp gözünü bir yere dikip duran kişi.

mukni'

• İkna eden. Kanaat veren. Kâfi derecede izah ve isbât eden.
• Başını kaldırıp gözünü önüne dikip duran.

mülga / ملغا

• İlga edilmiş. Kaldırılmış. Metruk ve lağvedilmiş şey. Terkedilmiş.

• Kaldırılmış, terkedilmiş.

• Kaldırılmış.

• Kaldırılmış. (Arapça)

multekit

• Bir çocuğu atılmış olduğu yerden alıp kaldıran.

münfesih

• (Fesh. den) İnfisah eden, bozulan, bozulmuş, hükmü kaldırılmış olan, hükümsüz kalan.

münselib

• (Selb. den) Kaçırılmış, kalmamış, kaldırılmış. (Bu tâbir; huzur, asayiş, emniyet ve rahat hakkında kullanılır.)

musevilik / mûsevîlik

• Allahü teâlânın Mûsâ aleyhisselâm vâsıtasıyla İsrâiloğullarına gönderdiği din. Mukaddes (ilâhî) kitabı Tevrâttır. Îsâ aleyhisselâma kadar olan peygamberler bu dîni insanlara tebliğ ettiler. Îsâ aleyhisselâmın gelmesiyle Mûsevîlik dîninin hükmü kaldır ıldı.

müsir

• Koparan, kaldıran.

müstahfız

• Tar: Yeniçeriliğin kaldırılmasından evvel, kale, hisar ve memleket muhafazasında bulunan kimseler hakkında kullanılan bir tabirdi. İlk zamanlardaki müstahfızlık, daim hizmet hâlinde olduğu için kendilerine timar verilirdi. Sonraki müstahfızlık ise, harp gibi lüzum görüldüğü zaman askerlik hizmetine

mütehammil

• Tahammül eden, katlanıp sabır ile kabul eden. Dayanabilen, kaldırabilen.

mütehammilin / mütehammilîn

• (Tekili: Mütehammil) Tahammül edenler. Katlanıp sabrederek kabul edenler. Dayanabilenler. Kaldırabilenler.

nafis-ül kerb

• Sıkıntı ve belâlara, göz değmesine, nazara te'sir edip kaldıran.

naiz

• Kuvvetlendiren. Kaldıran.

nakliyat-ı askeriye

• Askerî kıt'aların; top, tüfek, cephane, teçhizat ve levazımatı ve her türlü seferî ihtiyaçlarıyla birlikte bir yerden kaldırıp başka bir yere gönderilmesi, nakledilmesi. Askerî nakliyat.

nasa

• Kaldırmak.
• Engel olmak, men'etmek.

nasih / nâsih

• Hükmünü kaldıran.

• Değiştiren, bir hükmü ortadan kaldıran.

• Battal eden, hükümsüz bırakan. Daha önceki hükmü kaldıran.

• Daha önce bildirilen bir hükmü kaldıran, âyet-i kerîme veya hadîs-i şerîf. Kaldırılan hükme mensûh denir.

ne'ar

• Baş kaldıran, âsi, kafa tutan, serkeş.

nebr

• (Nibr) : (Çoğulu: Enbâr - Nibâr) Keneye benzer bir küçük böcek.
• Yukarı kaldırmak, yükseltmek.

nemy

• Kaldırmak.
• Yetiştirmek.

nesh

• Ist: Şer'i bir hükmü yine şer'i bir emirle kaldırmaktır. (İtikada ait olan ve zamanla değişmeyen hükümlerde nesih olmaz, bunlar sabit birer hakikattırlar.)
• Bir şeyin aynını kopya etmek, aynını çoğaltmak.
• İbtal etmek, hükümsüz bırakmak, değiştirmek.
• Nakletmek, kaldırma

• Var olan şer'î bir hükmün, sonradan gelen yine şer'î bir hükümle yürürlülükten kaldırılması.

• Şer'î bir hükmü yine şer'î bir emirle kaldırma.
• Bir şeyin aynını kopya etmek, aynını çoğaltmak.

• Emir ve yasaklarla ilgili şer'î (dînî) bir hükmün, ondan sonra gelen şer'î bir delîl (hüküm) ile kaldırılması, yürürlülük zamânının sona erdiğinin haber verilmesi, açıklanması. Hükmü kaldırılan delîle, nâsih; kaldırılan hükme mensûh denir.

• Kaldırma, hükümsüz bırakma.

nevt

• (Çoğulu: Envât-Niyât) Bir yere asma. Kaldırma.

nez'

• Çekip koparmak, ayırmak.
• Can çekişmek.
• Çekip almak. Kuyudan kovayı çekip çıkarmak.
• Saymak.
• Kaldırmak, yok etmek.

nüşuz / nüşûz

• Kadının kocasına kafa tutup isyan edici bir durum almasıdır. Güya kendisini yüksek sayıp itaatını kaldırmış olur.

palamar

• Büyük gemileri karaya bağlamak yahut demir gomneye bedel lengere rabtetmek için kullanılan halat.
• Büyük halat.
• Vaktiyle muharebelerde silâh olarak kullanılan ve yük kaldırmak için kullanılan sırıklar. (Sanat Ansiklopedisi)

perdeber-endaz

• Perdeyi kaldırıp atan. (Farsça)
• Utanmayı bırakan, sıkılmayan, utanmayan, hayâsız. (Farsça)

perdeberdar

• Perde kaldırıcı. Perde açıcı. (Farsça)

perdebirunane / perdebirunâne

• Sıkılmadan, utanmazcasına. Perdeyi kaldırırcasına. Edebsizce. (Farsça)

rafi / râfi

• Yükseltici, kaldırıcı.

rafi'

• Yükseltici. Hâmil. Sâhib. Kaldırıcı, kaldıran.
• Esma-i İlâhiyedendir.

rafia

• Yükselten.
• Kaldırmak için destek.

rasaf

• Kaldırım. Kaldırım taşları.

rasf

• Oka kiriş sarmak.
• Birbirine zammetmek.
• Kaldırım döşemek.

ref

• Ortadan kaldırmak.

• Kaldırma.

ref etme

• Ortadan kaldırma.

ref etmek

• Ortadan kaldırmak.

ref ve tard

• Ortadan kaldırma ve kovma.

ref' / رفع

• Ortadan kaldırma.

• Yukarı kaldırma, yükseltme.

• Kaldırma, yüceltme, yukarı kaldırma.
• Lağvetme, hükümsüz bırakma.
• Gr: Arapça bir kelimenin sonunu merfu' (ötreli) okumak.

• Kaldırma. (Arapça)
• Giderme. (Arapça)
• Yüceltme. (Arapça)

ref' etmek

• Ortadan kaldırmak.

ref'i kabil

• Kaldırılması mümkün.

ref-i imtiyaz

• Ayrımcılığın, kayırmacılığın kaldırılması.

ref-i tesettür

• Tesettürün kaldırılması.

refetmek

• Kaldırmak.

refil

• Kaftanını yukarı kaldırıp sallana sallana yürüyen.
• Ahmak kimse.
• Kuyruğu uzun at.

rezn

• Bir şeyi kaldırıp ağır mı hafif mi diye görmek.

sada-yı ihtilal / sadâ-yı ihtilâl

• Başkaldırma sâdası.

şagr

• Köpeğin bir ayağını kaldırıp bevletmesi.

şah

• Pâdişah. İran veya Afgan hükümdarlarının nâmı. (Farsça)
• Bir yere hâkim olan zât. Sâhip. (Farsça)
• Asıl. (Farsça)
• Atın ön ayaklarını yukarı kaldırarak durması. (Farsça)

sahib-zuhur

• Baş kaldıran, isyan eden, ayaklanan. Başa geçen.

samid

• Yükselen, başını kaldırıp göğsünü kabartan.
• Hayrette kalan.
• Gafil.

şamih

• Ali şey, yüksek.
• Mağrur, başını kaldırmış. Mütekebbir.
• Tıb: Vücuddaki beyin ve kemik gibi yerlerdeki çıkıntılı, tümsek yerler.

sarr

• Kesenin ağzını bağlamak.
• Hıfzetmek.
• Cem'etmek, toplamak.
• Yukarı kaldırmak.
• Zammetmek, artırmak.

sayed

• Başını yukarı kaldırıp kibirlenmek ve sağına soluna iltifat etmemek.

sebeb-i ref'

• Ortadan kaldırma sebebi.

secde-i şükür

• Bir lütf-u İlâhîden dolayı veya bir musibetin izn-i İlâhi ile kaldırılmasından sonra hamd ve şükür için edilen secde.

sefasif

• (Tekili: Sefsâf) Yerden toz kaldırarak esen rüzgârlar.

selb

• Ortadan kaldırma.

• Zorla alma, kapma, soyma.
• Nefy ve inkâr etme.
• Kaldırma, giderme, izale.
• Man: İki şey arasında nisbet-i vücudiyenin kalkması.

• Kapma, alma, silme, kaldırma, red.

selben

• İnkâr yoluyla,
• Gidererek, kaldırarak, yok ederek.

ser-efraz

• Başını yükselten, yukarı kaldıran. (Farsça)
• Benzerlerinden üstün olan. (Farsça)
• Baş kaldıran. (Farsça)
• Başı dik, alnı açık. (Farsça)
• Haklı ve galib. (Farsça)

serfiraz / serfirâz

• Başını yukarı kaldıran, yükselten. Benzerlerinden üstün olan. (Farsça)

• Başını yukarı kaldıran, başı dik.

serkeş

• Baş kaldıran.

• Baş kaldıran, inatçı, dikbaşlı, itaatsiz.

serkeşane

• Baş kaldırırcasına.

simak

• (Tekili: Semek) Balıklar.
• Parlak yıldız.
• İki parlak yıldızdan birisi.
• Bir şeyi yükseltip kaldıracak âlet.

sosyalist / صُوسُيَالِستْ

• Şahsî mülkiyeti kaldırıp her şeyi topluma mal eden sistemi savunan kişi.

tafh

• Kaldırmak.
• Dolu olmak.

tahammül

• Yüklenmek. Bir yükü üstüne almak.
• Sabretmek. Katlanmak.
• Kaldırmak.

• Yüklenmek, yükü üstüne almak, kaldırmak.
• Sabretmek, katlanmak.

takallu'

• Ayağını kuvvetiyle kaldırmak.
• Yerinden kopmak.

takatgüdaz / tâkatgüdaz

• Tâkati kaldıran, gücü kuvveti eriten, mahveden. (Farsça)

tamh

• Gözünü yukarı kaldırıp bakmak.

tansib

• Yükseğe kaldırma.

tayy

• Bükmek, sarmak, dürmek.
• Kaldırmak.
• Geçmek.
• Açmak.
• Çıkarmak. Bir haberi ketmetmek. Kasten açtırmak.
• Atlama, üzerinden geçme.

• Atlama, kaldırma.

tayy-i mekan / tayy-i mekân

• Mekânı ortadan kaldırmak. Bir şahsın bir anda muhtelif yerlerde görünmesi.

tayy-ı zaman

• Zamanı ortadan kaldırmak. Çok uzun bir zamanı pek kısa olarak görmek ve yaşamak. Meselâ: Kur'an-ı Kerimde beyan edilen "Ashab-ı Kehf" mağarada 309 sene kaldıkları halde, kendileri yarım gün veya bir gün kadar kaldıklarını söylemişlerdir.

tayyetmek

• Silmek. Kaldırmak.
• Mc: Uzun zaman veya mesafeyi az zamanda geçip aşmak.

• Geçmek, atlamak, kaldırmak.

tefvik

• Tar: Okçulukta, yayın sol el ile yukarıya kaldırılması.
• Okun gezini yayın kirişine koymak.

tehyic

• Heyecanlandırma. Coşturma.
• Ayağa kaldırma.

tekfir

• Birisine "kâfir" deme, kâfirliğine hükmetme.
• Ortadan kaldırma, yok etme.
• Setretme, örtme.
• Keffaret verme.
• Elini göğsüne koyup tevazu yapma.

temcid pilavı

• Mc: Tekrar tekrar bahsedilen şey, daima öne sürülen madde. Mükerreren ortaya sürülen bahis, yahut söylenilen söz. (Menşei: "Erkeğini sahura bekleyen kadının, pilavı yanmasın diye kaldırması ve soğumasın diye tekrar koyması" diye söylenir.)

ten'iş

• Yukarı kaldırma.

tenakuz

• Sözün birbirini tutmaması. Konuşmada beyan edilen söz ve fikirlerin birbirine zıt olması.
• Man: İki şeyin birbirine nakiz olması. Bir şeyin nakizi, o şeyin ref'inden (kaldırılmasından) ibarettir.

tenkil / tenkîl / تنكيل

• Uzaklaştırma. (Arapça)
• Ortadan kaldırma. (Arapça)
• Cezalandırma. (Arapça)

tenzik

• (At) ayaklarını yukarı kaldırmak.

terasuf

• (Kaldırım taşları biçiminde) birbirine yanaşarak sıkışma, istif olma.

terfi'

• Yükselme. Yukarı kaldırma. İ'lâ etme.
• Talebenin sınıf geçmesi.
• Rütbe alma. Rütbe verme.

terfiat / terfiât

• (Tekili: Terfi') Terfiler. Rütbe vermeler. Rütbe almalar.
• Yukarı kaldırmalar, yükseltmeler.

teshil

• (Çoğulu: Teshilât) Kolaylaştırma. Zorluğa âit şeyleri kaldırma.

teşvik

• Şevklendirme. Şevke getirme. Kışkırtma. Kaldırma. Cesaret verme.

tesvir

• Toz kaldırma.
• Derin ve gizli mânayı araştırma.

tetallu'

• Boynunu uzatarak başını kaldırma.

Troçkizm / Troçkist

• Troçkizm, Marksizm'in Troçki'nin bakış açısıyla yorumlanmasıdır. Aynı zamanda 1917 Ekim Devrimi'nden sonra ortaya çıkmış bir ayrımı ifade eder. Sovyetler Birliği'nde "sol muhalefet" olarak örgütlenmiş, Troçki'nin kurduğu 4. Enternasyonal'le başlayarak günümüze kadar gelmiştir. Troçkizm'in en önemli unsurları; özgürlüğü ortadan kaldıracak bir sistem olarak görülen "tek ülkede sosyalizmi" fikrinin reddi, dünya devrimi fikri, enternasyonalin gerekliliği, sürekli devrim ve Doğu Bloku ülkelerinin gerçek sosyalizm olmadığı fikirleridir.
  

  Kaynak: Wikipedia: https://tr.wikipedia.org/wiki/Troçkizm

vak'a-i hayriye

• Tar: Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması münasebetiyle kullanılan bir tabirdir. İlk önceleri büyük hizmetleri görülen Yeniçeriler, zamanla nizam ve intizamlarını kaybettikleri gibi, son zamanlarda uygunsuz hareket ve isyanlarla memleketin başına belâ kesildikleri için, ocağın lağvı hayırlı sayılmış ve b

vesile-i def-i bela / vesile-i def-i belâ

• Belâları ortadan kaldırma, uzaklaştırma vesilesi, aracı.

zemel

• Bir yanı üzerine çöküp öbür yanını yukarıya kaldırarak koşmak.
• Devenin ayağına ârız olan aksaklık.
• Su tulumunun sarkması.