a'bad

• Köleler.

a'bide

• (Tekili: Abd) Köleler. Abid.

abd / عبد

• Kul, köle.

• Kul, köle, Allah'ın kulu. Mahluk, insan. Hizmetçi. (Hür'ün zıddı). "Abd kelimesi Allah'ın bazı isimleriyle birleştirilerek erkek isimleri meydana getirilir. Abdullah (Allah'ın kulu). Abdulbâki (Ebedi olan Allah'ın kulu) gibi. Bu isimleri taşıyan insanlar buna lâyık olmaya çalışmalıdırlar."

• Kul.
• Köle.

• Kul, köle, mahlûk. Tasavvufta kâmil müslüman.

• Kul. (Arapça)
• Köle. (Arapça)

abd-i memluk

• Kul, köle.

abdullah

• Allah'ın kulu, kölesi.

abid / abîd / عبيد

• İbadet eden. Zâhid. Çok ibadet eden.
• Köle.

• Kullar. Köleler.

• Kullar. (Arapça)
• Köleler. (Arapça)

abık

• Sebebsiz olarak sahibi yanından kaçan köle.
• Civa. (Hg)

ahrar / ahrâr

• (Tekili: Hür) Hürler. Esir veya köle olmayan kimseler.
• Silsilesinde esir veya köle bulunmayanlar.
• Hürriyetçiler.

• Hürler, esir ve köle olmayanlar.

aknan

• (Tekili: Kınn) Kullar, köleler.

ani

• (Çoğulu: Anat-Unât) Mütevazi, alçak gönüllü.
• Köle
• Meşgul.
• Iztırab çeken. Muztarib.
• İşçi.
• Müfettiş.
• Tahsildar. (Müennesi: Aniye)

atk

• Esiri serbest bırakmak. Köleyi âzat eylemek.

azad

• Serbest. Hür. Kimseye bağlı olmayan. Kölelikten kurtulmuş olan. (Farsça)
• Dünya alâkasından kesilmiş. (Farsça)
• Serbest fikirli. (Farsça)

azad etmek / âzâd etmek

• Serbest bırakmak, hürriyetine kavuşturmak, kölelikten kurtarmak.

bedel-i rakabe

• Huk: Kölenin sahibi tarafından azad edilmesi için, şahsı yerine geçen kıymeti veya nefsi karşılığında vermeyi kabullendiği ıtk veya kitabet akçesi.

bende / بنده

• Bağlı, esir, köle, hizmetçi, kul.

• Bağlanmış olan. Köle. Esir. Hizmetçi. Hizmetkâr. Kul. (Farsça)

• Kul. (Farsça)
• Köle. (Farsça)

bende-hiride / bende-hirîde

• Satın alınmış köle.

bende-i ferman / bende-i fermân

• Emir kulu, ferman kölesi.

bende-i halka-beguş / bende-i halka-begûş

• Kulağı halkalı olan köle, esir.
• Mc: İtaatli, muti'.

bende-zade

• Köle çocuğu. (Farsça)
• Mc: Çocuğunu onun kölesi yerinde tutup mütevâzi muâmelede bulunan. (Farsça)

bendegan / bendegân / بندگان

• Kullar. (Farsça)
• Köleler. (Farsça)

bendegi / bendegî / بندگى

• Kölelik. Hizmetçilik.
• Ubudiyyet, kulluk.

• Kulluk. (Farsça)
• Kölelik. (Farsça)

bendenüvaz

• Kölesini iltifatlandıran, adamını taltif eden. (Farsça)

bendeperver

• Köle besleyici, adam besleyici. (Farsça)

bendezade / bendezâde / بنده زاده

• Köle çocuğu. (Farsça)
• Benim çocuğum. (Farsça)

bendide

• Esir, köle. (Farsça)
• Bağlı, bağlanmış. (Farsça)

berde / برده

• Köle. (Farsça)

berdegi

• Esirlik, esaret, kölelik. (Farsça)

bilal-i habeşi / bilal-i habeşî

• Resûl-i Ekrem'in (A.S.M.) müezzini idi. Sesi çok güzeldi. Ezan okurken çokları ağlardı. Kölelikten Hz. Ebu Bekir-i Sıddîk (R.A.) satın alıp azâd etmişti. Her gazada hazır bulunmuştu. (Hi: 20) de dâr-ı bekaya göçtü. (R.A.)

bişar

• Esir, kul, köle. Harpte teslim alınan kimse. (Farsça)
• Altın, gümüş kakmalı işlemeler. (Farsça)
• Takatsiz, dermansız, halsiz. (Farsça)

çaker / çâker

• Kul, köle. (Farsça)

çakerane / çâkerâne

• Kölecesine, köle gibi. (Farsça)

çakeri / çâkerî

• Abd'e, köleye ait. (Farsça)
• Kölelik. Kulluk, abdlik, esirlik, cariyelik. (Farsça)

cariye / câriye

• Harbde esir alınıp İslâm memleketine getirilen kadın köle.

celib

• Satmak için bir yerden toplanılan şeyler.
• Esir, köle, cariye. Satılık esir.

çenber

• Daire, def ve kalbur gibi şeylerin tahtadan olan dairesi. (Farsça)
• Fıçı ve tekerlek gibi şeylere takviye edip, dağılmalarını önlemek için etrafını çevirecek tarzda geçirilen demir veya tahta halka. (Farsça)
• Başa ve boyna bağlanan yemeni. (Farsça)
• Esirlik, bağlılık, kölelik. (Farsça)
• Geo: Bir düz (Farsça)

deyn-i mütevassıt

• Ticâret malı olmayan zekât hayvanları ile köle, ev, yiyecek, içecek gibi ihtiyâç maddelerinin satışları karşılığı ve binâların kirâ alacakları.

ebuk

• Kaçmış köle.

eme

• (Çoğulu: İmâ-İmât) Câriye, kadın köle.

esaret

• Esirlik. Kölelik. Kullara kendini teslim etmiş olmak. Başka milletten olanlara boyun eğmek.

esir / esîr

• Kul, köle. Harpte teslim alınan düşman. Teslim olan.

• Köle. Savaşan iki taraftan birinin eline geçen karşı tarafa âit kimse.

esirane / esirâne

• Esirce, kölece. (Farsça)

esiri / esirî

• Esirlik, kölelik, kulluk.

fekk

• Açmak. Ayırmak.
• Kırmak.
• Kaldırmak.
• Kesmek.
• El ve bilek, yerinden burkulup çıkmak.
• Rehin verilen şeyi kurtarıp çıkarmak.
• Köle azadetmek.
• Pir-i fâni olmak.

fidye

• Herhangi bir farzından birini yerine getirmeye gücü olmayan bir kimsenin Cenâb-ı Hak'tan özür dilemek kasdı ile, verdiği para veya sadaka.
• Esir veya kölelikten kurtulmak için verilen para.
• Fık: Fakirin sabahlı akşamlı bir günlük yiyeceği.

gılman / gılmân / غلمان

• (Tekili: Gulâm) Bıyığı yeni bitmiş gençler.
• Cennet'te hizmet gören delikanlılar.
• Köleler, esirler.

• Hizmet gören delikanlılar. Köleler, esirler.

• Köle. (Arapça)
• Genç, yeni yetme. (Arapça)

gılman ü cevari / gılman ü cevarî

• Köleler ve cariyeler.

gılman-ı hassa

• Tar: Padişahların hususi köleleri. Bunlara ilk zamanlarda "İç oğlanları", daha sonları da "İç ağaları" da denilirdi. Bunlar, "Enderun-u Hümayun" denilen ve sarayın Babussaade'den içeride bulunan kısmında hizmet ederler; derece ve hizmet itibariyle başka başka odalarda otururlardı. Bu odalar; Büyük v

gılme

• (Tekili: Gulâm) Delikanlılar, gençler.
• Esirler, köleler.

gulam / gulâm / غلام

• Genç, delikanlı. Bıyığı henüz bitmemiş genç.
• Esir, hizmetçi, köle.

• Köle. (Arapça)
• Genç. (Arapça)

gurre

• Parlaklık. Her şeyin başlangıcı. Bu cihetle, kameri ayların ilk günlerine gurre-i şehr denilmiştir. Köleye, cariyeye ve malların en güzidelerine, gurret-ül emval denir. Güzel parlak yüze, vech-i agarr; açık ve nurani alına, cebhe-i garra denir ki, aynı asıldan müştaktırlar.
• Fık: İska

hacetaş / hâcetaş

• Eskiden bir efendinin müteaddit kölelerinden her biri. (Farsça)

halkabeguş / halkabegûş / حلقه بگوش

• Kulağı küpeli, kulağı halkalı. (Farsça)
• Mc: Köle, esir. (Farsça)

• Köle. (Arapça - Farsça)

hane-zad

• Efendisinin evinde dünyaya gelmiş olan köle veya cariye çocuğu. (Farsça)

hayza

• Tıb: Kolera denilen hastalık.

hem-aver

• Efendileri aynı olan köleler. (Farsça)
• Arkadaş, refik. (Farsça)

heyne

• Tıb: Kolera hastalığı.

heyza

• Fazlaca kusma, istifra etme.
• Tıb: Kolera hastalığı.

hizmet-i bendegane / hizmet-i bendegâne

• Kölecesine hizmet etmek.

hür

• Köle olmayan erkek.

hürr

• Kimsenin baskısı, zorlaması olmadan meşru' dairede istediği gibi yaşayabilen.
• Esir veya köle olmayan. Serbest.

i'bad

• Kul etmek, köle yapmak.

i'tak

• Esir, köle veya cariyeyi serbest bırakma.

ibak

• Bir esirin, bir köle veya câriyenin sebepsiz olarak, sahibini bırakıp kaçması.

iddifan

• Kölenin, efendisinin yanından kaçması.

irkak

• Köle edinme. Cariye veya köle satın alma.
• İnciltme.

isar

• Sargı, bağ.
• Esirlik, kölelik.

isti'bad

• Köle edinmek, esir almak.

istirkak

• (Rıkk. dan) Harbde düşman tarafından esir alma.
• Köle edinme, bir kimseyi kendine köle olarak alma.

ıtak / ıtâk

• Köle âzâd etmek, serbest bırakmak.

ıtk / عتق

• Azad edilmek. Hürlük. Esir veya köle olanın serbest edilmesi. Azad olmak.
• Kerem ve hüsn-ü cemâl. Asâlet ve necâbet. Şeref, şan ve kıdem. Kuvvet.

• Âzâd etme, köle âzâd etme. (Arapça)

ıtk ala mal / ıtk alâ mal

• Bir köle veya cariyenin kitabet suretiyle olmaksızın cins ve miktarı malum bir mal veya muayyen bir hizmet mukabilinde azad edilmesidir. Buna "Itk alâ cu'l" da denir.

ıtk-ı muallak

• Bir şarta talik suretiyle vuku bulan ıtkdır. Bir kimsenin kölesine "şu işi yaparsan hürsün" demesi gibi ki, köle o işi yapınca azad olur.

ıtk-ı müneccez

• Bir şarta muallak veya bir zamana muzaf olmaksızın derhal vuku bulan ıtkdır. Bir kimsenin memluküne hitaben "seni azad ettim." demesi gibi ki, onunla köle derhal hürriyetine kavuşur.

ıtk-ı müşterek

• İki veya daha fazla kimsenin, mâlik oldukları bir köleyi azad etmeleridir.

ıtkname

• Azad edilmiş olan köle veya cariyeye azad edildiklerini bildirmek üzere verilen vesika.

kalb-i bendeleri / kalb-i bendelerî

• Size bağlı kalbim, sizin köleniz olan kalbim.

kanber

• Hz. Ali'nin (R.A.) sâdık, vefakâr ve sevgili kölesinin adı.
• Mc: Bir evin gediklisi.
• Herşeye burnunu sokan, her düğün ve eğlencede bulunan bir adamdan kinâye olarak kullanılır.

kayn

• (Çoğulu: Kuyun) Demirci, haddad,
• Kul, köle.

keffaret-i katl

• Bir müslümanı veya bir zımmiyi amden değil de bir hata neticesi olarak öldüren bir müslümana lâzım gelen keffârettir ki; muktedir ise, bir mü'min köle âzad etmekten; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmaktan ibârettir.

keffaret-i savm

• Ramazan-ı Şerifte özürü bulunmaksızın muayyen şartlar dâhilinde orucunu bozan bir mükellefin, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azâd etmesinden; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmasından; buna da muktedir değilse, altmış fakire yemek yedirmesinden ibârettir.

keffaret-i yemin

• Yaptığı bir yemine sadık kalmayıp bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret demektir ki: Muktedir ise, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azad etmekten; muktedir değil ise, on fakiri akşamlı sabahlı doyurmaktan veya on fakire birer parça libas giydirmekten; bu üç şeyden birine muktedir ol

keffaret-i zıhar

• Zıhar keffareti.Keffâret-i zıharın vâcib olmasının şartı kudrettir. Muktedir olan, köle azad eder; değilse iki ay oruç tutar, buna da gücü yetmezse altmış fakire yemek verir.

kenud

• Çok küfran-ı nimet eden kimse. Çok levm ve küfreden cahud.
• Birşey yetiştirilemiyen verimsiz arazi.
• Kocasının hukukuna ve iyiliklerine küfran eden nankör kadın.
• Yemeğini misafirden sakınarak yalnızca yiyen cimri.
• Kölesini, uşağını çok döven kimse.

kınn

• (Çoğulu: Aknân-Akınne) Köle.

kitabet / kitâbet

• Kâtiblik, yazıcılık, yazı yazma ilmi.
• Güzel yazı ve güzel ifâde için lâzım olan yazı yazma usûl ve kâideleri.
• Kölenin belirli bir ücreti ödemek veya bildirilen şartları yerine getirmek karşılığında âzâd edileceğine (serbest bırakılacağına) dâir sâhibi ile yaptığı akid, sözleşme.

kul

• De, söyle, bildir (meâlinde emirdir). Türkçede "Kul", emir dinleyen hizmetkâr, Allah'ın mahlûku, Allah'a itaat ve ibadet eden veya köle mânasındadır.

• İbâdet eden, itâat eden, hizmet eden, canlı mahlûk (insan, melek ve cin).
• Köle.

mahcur / mahcûr

• Çocukluk, sefîhlik, delilik, kölelik, bunaklık vs. gibi çeşitli sebebler yüzünden malını tasarruf hakkından, kullanmaktan men edilen kimse.

medin / medîn

• Borçlu.
• Kul, köle, abd.

memalik / memalîk / memâlik / memâlîk / مَمَال۪يكْ

• (Tekili: Memluk) Köleler. kullar.

• Mülk hâline getirilen yerler ve köleler.

• Köleler.

memluk / memlûk

• Köle. Kul. Esir. Bende. Hizmetkâr.
• Birinin malı olan.

• Kul, köle.

• Birinin malı olan.
• Kul, köle.

• Hür olmayan insan. İslâm hukûkunda harbde esir alınıp, İslâm memleketine getirilen kimse, köle.

• Köle.

memlük

• Köle.

memluk / memlûk / مملوک / مَمْلُوكْ

• Köle. (Arapça)

• Kul, köle.

memlukane / memlukâne

• Köleye yakışır hâlde. Kölece. (Farsça)
• Eskiden çok defa bir büyüğe sunulan yazılarda, kendinden bahsederken kullanılırdı. (Farsça)

memlukiyet / memlûkiyet

• Kölelik, kulluk.

memlukiyyet

• Esirlik. Hizmetkârlık. Kulluk. Kölelik.

merbu'

• Köle, kul, memlük.

merbub

• Köle, kul.

mevali / mevalî

• Efendiler.
• Azad edilmiş köleler.
• Azad edenler.
• Mevleviyyet pâyesine ulaşmış sarıklı âlimler.
• Dost ve komşular.
• Yardımcılar.

mevla / mevlâ / مولى

• Sahib. Rabb.
• Efendi. Köleyi âzad eden.
• Şanlı. Şerefli. Mâlik.
• Mün'im-i Mutlak olan Cenab-ı Hak (C.C.).
• Terbiye eden, mürebbi.
• Yardımcı, muavenet eden.
• Dost ve komşu.
• Azâd olan.

• Efendi, sahip.
• Allah.
• Kul, köle, azat eden.
• Velî, veliyeti olan.
• Şanlı, şerefli.
• Yardımcı.
• Mürebbi, terbiye eden.

• Yardımcı ve koruyucu olan Allahü teâlâ.
• Sevgili, sevilen.
• Âzâd edilmemiş, serbest bırakılmamış köle ve câriyenin sâhibi, efendisi.
• Âzâd edilmiş köle.
• Kölesini âzâd etmiş olan kimse.

• Tanrı. (Arapça)
• Efendi. (Arapça)
• Velî. (Arapça)
• Köle azat eden. (Arapça)

milk-i yemin

• Köle, cariye.

• Köle, cariye.

mu'tak

• Serbest bırakılmış köle, câriye veya esir.

mu'tık

• Köle azad eden. Esir veya köleyi serbest bırakan.

müdebber

• (Dübur. dan) Azat olması efendisinin ölümüne bağlı bulunan köle.
• Düşünce ile hareket edilmiş.,

• Âzâd olması yâni serbest bırakılıp, hürriyetine kavuşması, efendisinin vefâtına (ölümüne) bağlı kılınan köle. Böyle olan kadına müdebbere denir.

mükateb / mükâteb

• Efendisi ile anlaşıp belli bir ücret ödeyince hür olacak köle.

mükatebe / mükâtebe

• Yazışma. Mektuplaşma. Birbirine yazma.
• Fık: Azâd edilmesi, bazı şartlara -mal kazanmak veya bir müddet hizmet etmek gibi neticeye- bağlı olan köle veya câriye ve bu azad hususunda yapılan mukavele.

• Yazışma, mektuplaşma, birbirine yazma, köle ile yapılan azatlık sözleşmesi.

mükatib / mükâtib

• Mektup yazan. Mektuplaşan.
• Fık: Köle veyâ câriyesinin azâd edilmesini bir kazanca veya bir müddete bağlayan efendi.

mukrif

• Babası köle, anası hürre olan kimse.
• Anası arabi, babası arabi olmayan deve.

mülk-i yemin / mülk-i yemîn

• Bir kimsenin mülkü olan köle veya câriye.

• Bir kimsenin emrindeki köleler ve câriyeler.

münessim

• Hayat veren, ruh veren. Allah.
• Lâyık olana maaş bağlıyan kimse.
• Köle âzâd eden.

müsta'bed

• Köle haline getirilen, kul olan, kulluğu istenen.

müsta'bid

• (Abd. dan) Kul veya köle edinen.
• Kendine ibadet ettiren.

mutlık

• Serbest bırakan. Boşayan. Salıveren. Köle veya esiri serbest bırakan, azad eden.

nesme

• Fık: Satın alınan köle.

nuger

• Köle, kul. (Farsça)

nugeri / nugerî

• Kölelik, kulluk. (Farsça)

perestaran / perestarân

• (Tekili: Perestar) Kullar, köleler. (Farsça)
• Hizmetçiler. (Farsça)
• Dalkavuklar, yaltakçılık yapanlar. (Farsça)
• Tapanlar, tapıcılar. (Farsça)

radh

• Az bir şey verme. Az verilen şey.
• Fık: Cihada iştirak eden kadınlara, kölelere, çocuklara ve zimmilere ganimet malından verilen mal.

rakabat

• (Tekili: Rakabe) Boyunlar. Ense kökleri.
• Köleler, câriyeler. Kullar.

rakabe

• Ense kökü, boyun.
• Kul, köle, câriye.

rakik / رقيق

• (Rikkat. den) Yufka yürekli, ince merhamet ve şefkat sahibi olan.
• Köle, câriye.

• İnce. (Arapça)
• Hassas. (Arapça)
• Köle. (Arapça)

rikab

• (Tekili: Rakabe) Boyunduruk altında olanlar. Kullar, köleler.
• Boyun, ense kökü.

rıkk

• (Çoğulu: Erkâ) Kul, abd.
• Kulluk, esirlik, kölelik, ubudiyet.
• Yufka nesne.

• Kölelik.

rıkkıyyet

• Kölelik, kulluk.

şah ve geda / şah ve gedâ

• Padişah ve köle.

selman-ı farisi / selman-ı farisî

• İran'ın İsfahan şehrinde doğmuş olan büyük bir sahâbe. Evvelce ateşperestti, sonra Hristiyan oldu. Daha sonra papazların nasihatiyle İslâmiyetin geleceğini anlamıştı ve arıyordu. Yeni Peygamber'e (A.S.M.) kavuşmak için Şam'dan Hicaz'a geldi ve orada kendisini köle yaptılar. Peygamber Aleyhissalâtü V

tahrir-i rakabe

• Köle veya cariye azad etme.

talid

• Bir kimsenin (köle, câriye, hayvan gibi) canlı eşyası.

terkik

• İnce ve nazikâne sesle anlatma, mânası kinaye yollu olma.
• Tecvidde: Harfi ince okumak.
• Bir kimseyi köle veya cariye etme.
• Yumuşatma.
• İnceltme.

tilad

• Köle, hayvan, mülk, mal gibi şeyler.
• Kendi yanında eskiden beri mevcud olan ve yeni olmuş olan şey.

übeyd

• (Abd. dan) Kölecik, kulcağız.

ubudiyyet

• Kulluk, kölelik, bağlılık, aşırı mensupluk.

• Bendelik, kulluk, kölelik. Kul olduğunu bilip Allah'a itaat etmek. Allah'a teslim olup, Kur'an ve Peygamber (A.S.M.) vasıtası ile verilen emirleri aynen icra ve tatbike çalışmak.

ümm-i veled

• Efendisinden (sâhibinden) çocuğu olan câriye, köle kadın.

üsera

• (Üsârâ) Esirler. Harbde teslim alınanlar.
• Köleler.

uteka

• (Tekili: Atik) Azatlılar. Azat olmuş köle veya cariyeler.

vazı-ı esaret / vâzı-ı esaret

• Kölelik koyan, esaret getiren.

velid

• Yeni doğmuş çocuk.
• Köle, kul.

vesile-i esaret / vesile-i esâret

• Kölelik aracı, sebebi.

vildan / vildân / ولدان

• (Tekili: Velid) Çocuklar.
• Kullar. Köleler.

• Bebekler. (Arapça)
• Köleler. (Arapça)

zer-hırid

• (Zer-hıride) Satın alınmış kimse, köle. (Farsça)

zerharid / zerharîd / زرخرید

• Köle. (Farsça)