ac / âc / آج

• Ilgın ağacı. (Farsça)

acaib / acâib / عجائب

• Tuhaf, ilginç, acaip. (Arapça)

acib / acîb / عجيب

• Tuhaf, acayip, ilginç. (Arapça)

ağleb-i hükema

• Bilginlerin çoğu, filozofların ekseri.

akademi heyeti muvacehesinde

• Aydın, âlim ve bilginlerden oluşan ilmî kurul önünde, karşısında.

akılcılık

• (Rasyonalizm) fels. İnsanın, akılla gerçeğe uygun bilgiyi bulabileceğini, aklın doğru kabul ettiği bilginin şübhe götürmez kesinlikte doğru olduğunu kabul ettiği felsefe. Tenkitçi felsefe, deneyci felsefe, psikoloji ve sosyoloji bu felsefenin aşırı iddialarını çürütmüştür. Bugünkü ilim adamları herş

alim / âlim / عالم

• Bilgin. (Arapça)

allame / allâme / علامه

• Bilginlerin en bilgilisi.

• Büyük bilgin. (Arapça)

ameliyyat

• Ameller. işler.
• Bir bilginin iş olarak tatbiki.
• Tıb: Operatörlük. Cerrahlık.

ampirizm

• (Deneyci felsefe) Her çeşit bilginin kaynağının duyu organlarının kullanılması sonucu kazanılan tecrübe olduğunu, duyu organlarının kullanılmadan hiçbir bilginin akılda yer alamıyacağını savunan felsefe. Akılcı felsefe gibi bu felsefenin de aşırı iddiasının yanlışlığını, tenkitçi felsefe ve psikoloj

avam

• Halk.
• Soylu veya bilgin olmayanlar.

avarif / avârif / عوارف

• Bilginler, arifler. (Arapça)

berehmen

• (Berhemen) Puta tapan. Ateşperestlerin bilginleri ile puta tapan kimselerin papazları. (Farsça)

bi-hod / bî-hod

• Çılgın, kendinden geçmiş olan, ne yaptığının farkında olmayan. (Farsça)
• Bayılmış. (Farsça)

bicişk

• Bilgin, hakîm. (Farsça)
• Serçe kuşu. (Farsça)

bülega-i ulema / bülegâ-i ulemâ

• Belagat bilginleri ve âlimler.

ca-yı dikkat / câ-yı dikkat

• Dikkat çekici, ilginç.

calib / câlib / جالب

• İlginç, çekici. (Arapça)

cazib / câzib / جاذب

• İlginç. (Arapça)
• Çekici. (Arapça)

cinnet

• Delilik, çılgınlık.

danende

• Bilgin, bilen, Haberli. (Farsça)

daniş-ger / dâniş-ger

• Alim, bilgin. (Farsça)

danişi / danişî

• Alim, bilgin, bilgili.

danişmend / dânişmend / دانشمند

• Bilgin, alim. (Farsça)
• Stajiyer kadı. (Farsça)

danişver / dânişver / دانشور

• Bilgin. (Arapça)

deneycilik

• (Ampirizm) Fels: İnsan zihninde mevcut her bilginin ve her düşüncenin kaynağı tecrübe (deney) olduğunu iddia eden felsefi görüş. Bu görüş, tecrübenin ehemmiyetini belirtirken aklın ve dinin rolünü inkâr ediyor. Tecrübe maddi dünyayı anlamak için gerekli ama, yeterli değildir. Tecrübe görüneni ve müş

divane / dîvâne / دیوانه

• Deli, çılgın. (Farsça)

divane-rev

• Çılgın, delicesine davranan. (Farsça)

divanegi / dîvânegî / دیوانگى

• Delilik, çılgınlık. (Farsça)

efazıl / efâzıl / افاضل

• Seçkin insanlar. (Arapça)
• Bilginler. (Arapça)

ekser-i hükema

• Aklı temel alan bilginlerin, filozofların çoğunluğu.

er'an

• Ahmak, bön, salak, ebleh.
• Deli, çılgın.
• Şaşkın, şaşırmış, taaccüb etmiş.
• Uzun boylu, akılsız kişi.
• Leşker.
• Dağ. (Müe: Ra'nâ)

esele

• (Çoğulu: Eslâl-Üsül) Ilgın ağacı.
• Asıl.

esl

• Karaılgın ağacı.

fazl u kerem

• Bilginlere, faziletli kişilere yaraşır olgunluk ve cömertlik.

felasife / felâsife

• Filozoflar, felsefe ile uğraşanlar, âlimler, bilginler.

fennin iliştiği

• Bazı materyalist bilginlerin maddî ilimleri kullanarak Kur'ân'daki bazı âyetlerin gerçek dışı olduğunu ileri sürmeleri.

feya li'l-aceb

• Hayret verici, çok ilginçtir ki!.

fuzala / fuzalâ / فضلا

• Erdemliler. (Arapça)
• Bilginler. (Arapça)

gayr-ı süfli / gayr-ı süflî

• Alçak olmayan; yüksek, zengin ve bilginler sınıfı.

gez

• Arşın, endaze. (Farsça)
• İlgın ağacı. (Farsça)
• Okun çentiği. (Farsça)
• Tâlim için yapılmış kısa ok. (Farsça)

habr / حبر

• Bilgin. (Arapça)

hakim / hakîm

• Âlim, bilgin.
• Doktor.
• Hikmeti bilen, filozof. (Allah'ın isimlerinden)

havass / havâss

• Seçkinler, okumuşlar, bilginler.

hayretimi mucib

• Hayret ettiren, ilginç.

hevl

• Korku. Korku verici.
• Ürkmek. Dehşet. Yılgınlık. İhtilâl-ı dimağ (beyindeki bozukluk) sebebi ile bâzı hayâli suretler tevehhüm ederek ondan korkmak.

hey'etşinas

• Astronomi bilgini. Sema ve ecramın ahvâline vâkıf olan. (Farsça)

hibr / حبر

• Yahudi bilgini. (Arapça)
• Mürekkep. (Arapça)

hoca-i dana / hoca-i dânâ

• Bilgin hoca.

huccet-hüccet

• Vesika, delil, senet.
• Tanınmış bilginlere verilen ünvan.

hükema

• Hakîmler, bilginler, filozoflar.

hükema-i işrakıyyun / hükema-i işrâkıyyun

• Bilginin kaynağının mânevî aydınlanma, sezgi ve ilham olduğu görüşünü savunan filozoflar.

hükema-yı felasife / hükemâ-yı felâsife

• Felsefe bilginleri, düşünürleri; filozoflar.

hükema-yı hakikiye

• Gerçek filozof ve bilginler.

hükema-yı işrakıyyun / hükema-yı işrâkıyyun

• Bilginin kaynağının mânevî aydınlanma, sezgi ve ilham olduğu görüşünü savunan İslâm filozofları.

huzur-u ali-yi irfan / huzur-u âlî-yi irfan

• Yüce bilginlik seviyesi.

ikaniyye / ikâniyye

• Yakînî bilgiye tabi olanlar. Din ve bilginlerce ileri sürülen şeyleri delil aramaksızın doğru sayan anlayış.

ilmiyye / علميه

• Din bilginleri. (Arapça)

isbatiyecilik

• Bu felsefe nazariyesine göre, isbat yolu ile yakîn, şüphesiz bilginin elde edilebilmesi, tecrübelerle müşahadelerle ve vakıalara istinaden mümkün olacağı iddia edilir. İsbat şeklini ve sahasını daraltıp sadece maddiyata münhasır kılan bu anlayış yalnız maddiyata ait mes'eleler için doğrudur.

işrakiyun / işrâkiyun

• Bilginin kaynağının mânevi aydınlanma, sezgi ve ilham olduğu görüşünde olan İslâm felsefecileri.

işrakıyyun / işrâkıyyun

• Bilginin kaynağının mânevî aydınlanma, sezgi ve ilham olduğu görüşünü savunanlar.

kamil / kâmil

• (Kemal. den) Bütün, tam, olgun, eksiksiz, kemalde olan, kusursuz. Kemal ve fazilet sâhibi.
• Resul-i Ekrem'in de (A.S.M.) bir vasfıdır.
• Yaşını başını almış, terbiyeli ve görgülü kimse.
• Âlim, bilgin kişi.
• Bir aruz kalıbı ismi.

• Bütün, eksiksiz, tam.
• Kemale ermiş, olgun.
• Geniş bilgili, kültürlü, bilgin.

kermarik

• Ilgın ağacının koruğu.

kezmazic

• İlgın ağacının koruğu.

mantıkiyyun / mantıkiyyûn / منطقيون

• Mantıkçılar, mantık bilginleri. (Arapça)

mecanin / mecânîn / مجانين

• Mecnunlar, çılgınlar. (Arapça)

mecnun / mecnûn

• Deli. Çılgın.
• İnsanlara çok hususta uymayan.
• Birini çok fazla sevip aklını kaçıran. Âşık.

• Deli, çılgın.

mecnunane / mecnûnâne / مجنونانه

• Çılğınca, delicesine. (Arapça - Farsça)

menahic-i hükema / menâhic-i hükema

• Bilgin ve filozofların metodları.

muhaddis / محدث

• Hadis bilgini. (Arapça)

müsteşrik

• Doğu memleketlerini, din, dil ve târihleri başta olmak üzere her yönden araştırıp tesbite çalışan batılı ilim adamı. Garplı bilgin, oryantalist, şarkiyâtçı.

mütefakkıhin / mütefakkıhîn

• (Tekili: Mütefakkıh) Fıkıh âlimleri, fıkıh bilginleri. Fıkıhla uğraşan kimseler.

mütefenninlik

• Fen bilginliği, ilim sahipliği.

nebatiyyun

• Botanik bilginleri, botanik âlimleri.

şayan-ı dikkat / şâyân-ı dikkat

• Dikkate değer, ilginç.

tarfa

• Ilgın ağacı.

tevsi-i malumat / tevsi-i malûmat

• Malûmatın dağılması, bilginin yayılması.

tuhaf / تحف

• İlginç. (Arapça)
• Hediyeler. (Arapça)
• Gülünç. (Arapça)

ulema / ulemâ / علما

• Âlimler, bilginler.

• Bilginler. (Arapça)

ulema-yı işrakıyyun / ulema-yı işrâkıyyun

• Bilginin kaynağının mânevî aydınlanma, sezgi ve ilham olduğu görüşünü savunan âlimler.

ulemaüssu / ulemâüssû

• Kötü âlimler, dünya için dinini feda eden bilginler.

üstad-ı alim / üstad-ı alîm

• Bilgin eğitimci, bilgin öğretmen.