adalet / adâlet

• Zulüm etmemek. Herkese hakkını vermek ve lâyık olduğu muâmeleyi yapmak. Mahkeme. Hak kanunlarına uygunluk. Haksızları terbiye etmek. İnsaf. Mâdelet. Dâd. Cenab-ı Hakk'ın emrini emrettiği şekilde tatbik etmek. Suçluya Allah'ın emrini icra etmek.

• Hak sahibine hakkını vermek, doğruluk.

• Her işte hakkı gözetme ve orta yolu tutma. Haklıya hakkını verme. Haksızlıktan sakınma. Zulmün zıddı, kânun önünde eşitlik.

• Hak sahibine hakkını verme, haksızı terbiye etme ve cezalandırma.

adalet-i ictimaiyye / adâlet-i ictimâiyye

• Sosyal adâlet; Herkesin; çalışması, bilgi ve kâbiliyeti, gördüğü iş nisbetinde ve derecesinde hakkını alması; hiç kimsenin ezilip sömürülmemesi.

adalet-i mahza-yı kur'aniye / adalet-i mahzâ-yı kur'âniye

• Kur'ân'da emredilen ve bütün yönleriyle hak ve hukuku esas alan adalet; 'Hak haktır, küçüğüne büyüğüne bakılmaz' şeklinde ifade edilen, ferdin ve masumun hakkını hiçbir gerekçeyle çiğnenmesine izin vermeyen adalet.

adil / âdil

• Adalet sahibi, herşeye hakkını veren Allah.

adil-i bilhak / âdil-i bilhak

• Sonsuz adalet sahibi, adaletle iş gören, herşeyin hakkını veren Allah.

adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

afv-i anil ceraha

• Huk: Kendisine cinayet yapılmış olan kimsenin, yaralanmadan dolayı malik olduğu kısas, diyet veya hükümet-i adl; yani, ehl-i vukufca tayin edilen diyet hakkını caniye bağışlamasıdır.

arazi-i meftuha / arâzi-i meftûha

• Huk: Fetih hakkının taalluk ettiği yerler.

batar

• Çok kibirlenme, gururlanma.
• Haksızlık etme. Başkasının hakkını çiğneme.
• Çok sevinme.

buhu

• Mütevazi bir şekilde hakkını isteme.

da'va / da'vâ

• Takib edilen fikir, iddia.
• Bir kimsenin hakkını aramak üzere mahkemeye müracaat etmesi.
• Hakkı olanın iddia etmesi. Kendini haklı görüp veya zannedip üstün fikirlilik iddia etmek.
• Mes'ele.
• İnat. Ayak diremek.
• Cenab-ı Hak'tan hayır ve rahmet dilemek.

deyyan / deyyân

• Herkesin hesabını ve hakkını en iyi bilen ve veren. Hâk Teâla. Kahhar. Hâsib. Hâkim. Kadir. Râi. Cenâb-ı Hak.

• Herkesin hakkını en iyi bilen ve veren Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kıyâmet günü, herkesin dünyâda iken yaptıklarının hesâbını ve hakkını en iyi bilen ve veren.

• Herkesin hakkını ve hesabını en iyi bilen Allah.

el-adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

farig

• İşini bitirmiş, boş kalmış, alâkasını kesmiş, rahat, vazgeçmiş, çekilmiş.
• Fık: Tasarrufu altında olan mülkün kullanma ve tasarruf hakkını başkasına devreden.

hazm

• Midedeki yenen şeyleri eritmek, sindirmek. Vücuda yarayacak hale getirmek.
• Birisine ansızın hücum etmek.
• Ansızın bir şey üzerine inmek.
• Birisinin hakkını, malını gasb ile alıp zulmeylemek.
• Münasebetsiz bir hale, güce gidecek bir vaziyete düşenin kendi nefsini

hukuk-u siyasiyye / hukuk-u siyâsiyye

• Siyasi haklar. Memleket idâresini ve halkın hakkını tanıyan hükümlerin tamamı.

hürriyet

• Hürlük, serbestlik.
• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyup, herkesin hakkını gözetmek.
• Maddî ve mânevî her türlü şeyin sevgisinden gönlünü kurtararak yalnız Allahü teâlâya kul olmak.

ibra-i ıskat / ibrâ-i ıskat

• Huk: Bir kimsenin diğer bir kimsedeki hakkını, tamamen veya kısmen terketmesi.

ibra-i istifa / ibrâ-i istifa

• Bir kimsenin, başka birisindeki hakkını aldığına dair ikrar etmesi.

ihbas

• Birinin hakkını yeme.

ihkak / ihkâk / احقاق

• Mazlumun hakkını zâlimden almak. Hakkı yerine getirmek. Hak ile hasmına galib olmak.

• Hakkını verme. (Arapça)

ihkak-ı hak / ihkâk-ı hak / احقاق حق

• Haklıya hakkını vermek. Hakkı, usülü dairesinde yerine getirmek.

• Hak sahibine hakkını verme.

• Hakkını verme.

ihtikak

• Hakkını istemek. Niza' etmek. Birbirine husumet etmek. Hapseylemek.
• Fık: İki taraftan her birinin haklı olduğunu iddia etmesi.

iki eli yakasında olmak

• Mecaz yoluyla âhiret gününde birinden hakkını aramak.

ikrar

• Açıktan söylemek. Kabul ve tasdik etmek. Hakkı itiraf etmek. Karar vermek. Mukarrer kılmak.
• Fık: Bir kimseye diğerinin kendisinde olan hakkını haber vermek.

ilva

• Çevirmek. Baş eğmek. Başı eğilmek.
• Başkasının sözünü maksadı olmayan başka tarafa çevirmek.
• Birinin hakkını inkâr eylemek.
• Bayrağı kaldırmak. Sancak dikmek.

im'an

• Fazla dikkat ve ihtimam. Bir şeyde çok ileri gitmek.
• Bir adamın hakkını ikrar eylemek.
• Pek uzağa koşmak ve bir hususta hakkı mütecaviz olmak üzere, mübalâğa ve içtihad etmek.

insifa'

• (Nısıf. dan) Bir şeyin ortası.
• Bir şeyin yarısını alma.
• Gündüzün ortası.
• Hakka hizmet.
• Adaletle mukabele etmek. Mazluma yardım edip zâlimden hakkını almak.

intisaf

• Hakkını tam olarak alma, haklaşma.
• Zaman, yarı olma. Vakit, yarıyı bulma.

intisar / intisâr

• Yardım etmek.
• Hakkını tamamen almak.
• Öc ve intikam almak.

• Hakkını alandan, yalnız hakkını geri almak, fazlasını almamak.

istifa-yı kısas

• Kısas hakkının bilfiil yerine getirilmesi. Câni hakkında kısas cezasının tatbik edilmiş olması.

istihkak

• Kazanılan şey, hak edilen.
• Hakkını almak. Hakkını istemek.

istinsaf

• Alacağını alma. Hakkını tamâmen alma, ödeşme.

kassam

• Huk: Vârisler arasında miras malını taksim eden ve küçüklerin hakkını koruyan şeriat memuru.
• Taksim eden.

mahlukatın hukuku / mahlûkatın hukuku

• Hukuk-u ibâd; kul hakları; toplum bireyleri arasında birlikte yaşamaktan doğan, yükümlünün irade ve tercih hakkının bulunduğu haklar; mülkiyet, sağlık, alışveriş, borç gibi.

mücarre

• Bir kimsenin hakkını süründürme. İşini sürüncemede bırakma.

mücazefe / mücâzefe

• Söz ile karşısındakinin hakkını örtmek, aldatmak.
• Fık: Tartıp ölçmeden göz kararı ile yapılan tahmini satış. Götürü almak. Toptan satmak.

• Söz ile karşısındakinin hakkını örtme, aldatma.

• Söz ile karşısındakinin hakkını örtme, aldatma.

muksit

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Adâlet sâhibi, zâlimden mazlûmun hakkını alan.

mutaffifin

• Alışverişte muhatabının hakkını tam vermeyenler.

mutalebe

• (Çoğulu: Mutâlebât) (Taleb. den) Hakkını isteme, talebde bulunma.
• Dâvâ, iddia.

mütalebe

• (Çoğulu: Mütalebât) Hakkını isteme. İddia, dâvâ.

mütefevviz

• Tefevvüz eden, uhdesine alan.
• Gayr-i menkul malların tasarruf hakkını üzerine alan.

nafiz / nâfiz

• Sahîh, geçerli. Başkasının hakkı bulunmayan. Başkasının hakkını tealluk etmeyen.

nazar-ı adalet

• Allah'ın sınırsız adaletiyle her varlığa adaletle muamele etmesi; zerre kadar da olsa her şeyin hakkını vermesi, haksızı cezalandırması açısından.

piyango

• Bir kumar çeşidi. Mülk sâhiblerinin haklarının miktarlarını değiştirmek veya ortaklardan birinin hakkını yok etmek, yâhut hakkı olmayana pay vermek için yapılan kur'a.

şahid / şâhid

• Şâhidlik eden, görüp bilen. Birinin başkasında hakkının bulunduğunu isbat için şehâdet (şâhidlik) ederim demek sûretiyle hâkimin huzûrunda ve hasmın karşısında haber veren.

ta'dil-i erkan / ta'dil-i erkân

• Fık: Namazın bütün rükünleri, esaslarını usulüne uygunca yerine getirerek ve namazın tertib ve düzeninin hakkını vererek kılmak. Meselâ : "Secdeyi sükunetle yerine getirmek ve iki secde arasında "Sübhânallah" diyecek kadar doğrularak oturmak. Kıyamda ve rüku'dan sonraki kıyamda sükunet üzere olmak v

tadilierkan / tâdilierkân

• Namazı dikkat ederek ve hakkını vererek kılmak.

takadi

• Birbirine hakkını vermek.

takaza

• Başa kakmak.
• Sıkıştırmak.
• Hakkını isterken borçluyu zorlamak.

• Hakkını dava etme, sıkıştırma.

tazallüm

• Bir haksızlıktan sızlanmak. Şikâyet etmek.
• Birinin hakkını veya malını gasbetmek.
• Mazlum olmak.
• Zulmü kendi nefsine isnad etmek.

tecavüz etme

• Bir başkasının hakkını çiğneme, haddini aşma.

temlik / temlîk

• Mülk olarak vermek.
• Erkeğin, talak (boşama) hakkını zevcesine (hanımına) vermesi.

terk-i hükmi / terk-i hükmî

• Dünyâyı hükmen terk etmek, (terk etmiş sayılmak) yâni her işte İslâmiyet'e uymak. Meselâ zekâtı İslâmiyet'in gösterdiği yere seve seve vermek, komşu, akrabâ, fakir ve ödünç istiyenin hakkını gözetmek ve başkalarının hakkına tecâvüz etmemek (saldırmam ak) ve malı zevk ve sefâya, eğlenceye vermemek.

teslim / teslîm / تسليم

• Sahibine verme. (Arapça)
• Hakkını verme, doğrulama. (Arapça)

tevfir

• Artırma, çoğaltma.
• Bir kimsenin hakkını tam olarak verme.

tevzin-i adalet

• Adaletin her şeyi teraziye alması; her hak sahibine hakkının tam ve eksiksiz verilmesindeki ölçü, tartı, denge.

zat-ı adl / zât-ı adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Zât, Allah.