ma-icari / mâ-icârî

• Akar su. Devamlı akmakta olan ve üzerinde herhangi bir pisliğin durması mümkün olmayan çay, dere, ırmak, nehir veya yer altından çıkarılan artezyen suları. Bir saman çöpünü götüren su, akar su sayılır.

a'raf

• (Tekili: Arf) Sırt, tepe. Özel manası Cennetle Cehennem arası bir yer. (Arf, herhangi bir yüksek yer demektir ki, bu münâsebetle atın yelesine, horozun ibiğine arf denilmiştir.)

adem-i iltibas

• Herhangi bir karıştırma hâlinin olmaması.

adem-i kuvvet-i zahire / adem-i kuvvet-i zâhire

• Görünürde herhangi bir maddî güce sahip bulunmayan.

afaki / âfâkî

• Havâî, herhangi bir dayanağı olmayan şey. Mekke'ye mikat sınırları dışından gelenler.

ahad-ı nas / âhâd-ı nâs

• Sıradan insanlar, herhangi bir insan.

ahlak

• (Hulk.C.) Huy, tabiat. İnsanın davranış tarzı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları. Bu kural ve kaideleri inceliyen ilim. Ahlâkın kaynağı ve mahiyetini inceliyen felsefe.Filozoflar hangi hareketlerin iyi, hangilerinin kötü olduğu ve insanın neden ahlâk kaidelerine

amil / âmil

• İş yapan.
• İslâmiyet'in emirlerini yapıp, yasaklarından sakınan.
• Herhangi bir bölgenin zekât, harac, öşr ve ganîmetlerinin tahsîli (toplanması) için, halîfe, sultan, melik veya emir tarafından vazîfelendirilen ve yerine göre dînin emirlerini öğreten me'mur.

araz

• İşâret, alâmet.
• Tesâdüf, rast gelme.
• Kaza. Felâket. Zâtî olmayan hâl ve keyfiyet.
• Fls. Herhangi bir cevherin varlığı için zaruri olmayan vasıf. Meselâ: Şekerin beyaz rengi şekerin varlığı için zaruri değildir.

arz-ı belde

• Ast: Herhangi bir bölgenin üstünden geçen arz dairesi.

arz-ı belde ta'yini

• Ast: Herhangi bir bölgede kutup yıldızı veya diğer yıldızlarla astronomik hesaplar yapmak suretiyle o yerin arzını tayin etmek.

ayin / âyin

• Merâsim. Usûl. Görenek. Dinî âdâb. Âdet, örf ve kanun.
• Ziynet, süs.İslâm'da fıkıh lisânı âyin kelimesini kabul etmemiştir. Bazı vakıflar, filân câmide herhangi bir tarikat âyini icra için te'sis yapacakları zaman vaki olan müracaatlarında fetvahâne tarafından verilen müsaadelerde âyi

balotaj

• Bir seçimde herhangi bir adayın, oyların ekseriyetini alamaması hali. (Fransızca)

bandıra

• İtl. Geminin hangi devlete ait olduğnu gösteren bayrak.

basala

• Tıb: Vücudun her hangi bir yerinde yaradılıştan olan kabartı.

bilakayd ü şart / bilâkayd ü şart

• Her hangi bir kayıt ve şart altında olmaksızın, kesin olarak.

bilanço

• ing. Ticarî bir müessesenin muayyen bir devre sonunda alacak verecek durumunu göstermek üzere meydana getirdiği cetvel.
• Mc: Herhangi bir işte belirli bir müddet sonundaki iyi ve kötü neticelerin karşılıklı durumu.

bir guna / bir gûna

• Hiçbir, herhangi bir. (Türkçe - Farsça)

burc

• Kale, yüksek bina.
• Herhangi bir şekli gösteren ve özel ad alan sâbit yıldızlar topluluğu, galaksi.
• Güneşin girip çıktığı on-iki burçtan her biri: Yengeç, kova, akrep.

çaba

• Cehd. Gayret, herhangi bir işi yapmak için harcanan güç.

caiz

• Mümkün, olur, olabilir.
• Fık: Yapılması sahih ve mübah olan herhangi bir fiil veya akit.

çend

• Kaç tâne? Ne kadar? (Farsça)
• Birkaç. Üç-beş gibi adet. (Farsça)
• Herhangi bir şeyin yüzde biri. (Farsça)

cerhetmek

• Yaralamak. Herhangi bir meseleyi hak ve hakikatle çürütmek. Yanlış veya yalanını bulup hurafe ve bâtıl olduğunu isbât edip herhangi bir kimsenin veya cereyanın fikrini kabul etmemek.

cüz-i ihtiyar

• Dilediği gibi hareket edebilme. Yani: Herhangi bir şeyi yapmak veya yapmamak hususunda bir tarafı tercih etmek iktidar ve serbestliği. Bu serbestlik ile, Cenab-ı Hak insanları, iyiliği veya kötülüğü istemek cihetinde imtihan eder.

deyn-i hal / deyn-i hâl

• Huk: Herhangi bir vakte bağlı ve te'hir edilmeyen borç.

edbar

• (Tekili: Dübür ve Dübr) Ard ve arka taraflar. Herhangi bir şeyin sonları ve akibetleri.

edebiyat

• Düşünce, duygu veya herhangi bir hakikatı veya herhangi bir fikri yazı veya sözle, manzum veya nesir halinde güzel şekilde ifâde san'atı. Bu san'atla uğraşan ilim kolu.
• Edebiyata âit yazıları toplayan kitap.Edebiyatın sözlük anlamından biri de edebe, yani terbiyeye uygun söz söylemek

enlem

• (Arz dairesi) t. Yer yüzünde herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeri. Dünyanın büyüklüğü X. yy. başlarında Sincar sahrasında ve Kûfe civarında bir meridyenin uzunluğunu ölçmek suretiyle bulan Musa Oğulları nâmıyla tanınan Muhammed, Ahmed ve Hasan isimlerindeki üç kardeş

eyyam-ı kur'aniye

• Kur'an-ı Kerim'e göre olan günler (...Semavatta herhangi bir kürenin kendi etrafında bir defa dönmesi ile gün; mensub olduğu seyyarenin etrafında bir defa dönmesi ile de senesi meydana gelir. Her yıldızın kendine göre bir günü ve senesi vardır. Meselâ: Şems-üş-şumusun bir günü ellibin sene ve Şi'ra

eyyü

• Sual sormak için "Hangi? Ne? Ne vakit?" mânalarına kullanılır.

ezani saat / ezanî saat

• Ezanın kendine göre ayarlandığı saat. Her hangi bir yerde güneşin tam gurub ettiği andan, sonraki gün aynı vakte kadar, 24 saat olmak üzere ayarlanmış saat.

fetva / fetvâ

• Herhangi bir işin dîne (İslâmiyet'e) uygun olup olmadığına dâir müftî tarafından verilen cevâb.

fevait / fevâit

• Kasten, bilerek terketmekle olmayıp, dînin kabûl ettiği herhangi bir sebeble, özürle kaçırılmış farz veya vâcib namazlar. Fâitenin çoğuludur.

fial

• Çocuk oyunudur. (Bir şeyi toprak içinde gizleyip sonra taksim edip "hangimizin hissesinde çıkar" diye ararlar.)

fidye

• Herhangi bir farzından birini yerine getirmeye gücü olmayan bir kimsenin Cenâb-ı Hak'tan özür dilemek kasdı ile, verdiği para veya sadaka.
• Esir veya kölelikten kurtulmak için verilen para.
• Fık: Fakirin sabahlı akşamlı bir günlük yiyeceği.

fıkıh

• (Fıkh) Derin ve ince anlayış. Bir şeyi, hakkı ile, künhü ile bilmek. İnsanlar arasındaki ilişkilerle ilgili olarak dinî hükümleri ayrıntılı delilleriyle bilmek. Müslümanlar, müslüman olmaları itibariyle Allah'ın emirlerine tâbidirler, uyarlar. Fıkıh ilmi, hangi şartlarda Allah'ın hangi emrin

garur

• Dünyada insana gurur veren herhangi bir şey.
• Aldatıcı.
• Allahı unutturan.

gasak

• (Gusuk-Gasekan) İlk koyu karanlık.
• Küfrün karanlığı.
• Gözün dumanlanıp, seçemez olması.
• Göz kararması.
• Herhangi bir şeyin akması, dökülmesi.
• Çok soğuk ve fena kokan içki veya su.
• Kuvve-i şeheviyye.
• Seyelân.

gavur / gâvur

• Kâfir, Allah'ı veya Onun bildirdiği kesin olan şeylerden herhangi birini inkâr eden kimse.

giti-sitan / gîtî-sitan

• Dünyayı zapteden, cihangir. (Farsça)

güfte

• Her hangi bir makama göre bestelenen manzume.
• Farsça "söylemek" demek olan "güften" mastarından gelen bu tabirin mânası, söylenmiş söz demektir.

haber

• Herhangi bir konuda alınan yazılı veya sözlü bilgi.
• Sünnet, hadîs-i şerîf.
• Eshâb-ı kirâm, Tâbiîn ve Tebe-i tâbiînden bildirilen söz.

hark

• Herhangi bir kanunun delinmesi, yırtılması, kanunu devre dışı bırakarak yaratma.

hasılat / hâsılat

• Herhangi bir işten elde edilen şeyler, gelir, kazanç, kâr.

hatm

• Hitâma erdirmek, bitirmek. Kur'an-ı Kerim'i veya herhangi bir şeyi sonuna kadar okuyup bitirmek.
• Mühürleme. Mühürlenme.

haysü

• İtibariyle, bakımından.
• Hangi yerde? Hangi?

hedy

• Cenab-ı Hakk'ın rızası için veya ihramda iken yapılması yasak olan herhangi bir fiili işlemekten dolayı kusurunu affettirmek ricasiyle, keffaret olarak Harem-i Şerif'e götürülen veya kendisi veya parası gönderilen kurban.

hile-i şer'iyye / hîle-i şer'iyye

• Şer'î (dînî) çâre. Müslümanların, İslâmiyet'e uymaları ve haram işlememeleri için ihtiyatlı yol aramaları. Herhangi bir hususta İslâmiyete uymağa mani bir durum bulununca o şeyi yapabilmek için kolay olan bir çâre aramak veya bu sûretle bulunan çıkış yolu.

hiyerarşi

• Mevkilerin, salâhiyeterin ve rütbelerin önem sırası. (Fransızca)
• Sıra gözetilerek yapılan herhangi bir tasnif. (Fransızca)
• Huk: Aynı teşkilâta bağlı kişiler arasında yukarıdan aşağıya bir kontrol imkânı veren ve bu suretle astı üste bağlayan alâka. (Fransızca)

hufye

• Saklanma, gizlenme.
• Etrafı herhangi bir şeyle ihata edilen şey.

hurmet-i müsahere / hurmet-i müsâhere

• Erkeğin herhangi bir kadın ile zinâ etmesi veya herhangi bir yerine unutarak ve yanılarak da olsa şehvetle (lezzet alarak) dokunması hâlinde, o kadının neseb (soy) ile ve süt ile olan anası ve kızları ile; kadının da o erkeğin oğlu ve babası ile evle nmesinin ebedî, sonsuz olarak haram, yasak olması

hürriyet-i diniye

• Din hürriyeti. Herhangi bir kimsenin mensub olduğu dinin emirlerini ve icablarını yapmakta asayişe ve başkasının haklarına dokunmamak şartiyle serbest olması.

hürriyet-i vicdan

• Amme hukuku ile ferdî hukuka tecavüz etmemek şartıyla herhangi bir kimsenin her hangi bir fikir veya dini kabul etmekte veya kabul etmemekte serbest olması. Ancak, İslâmiyeti kabul etmiş olan bir kimse, İslâmın esaslarını kısmen de olsa, inkâr ve reddetmekte serbest değildir; İslâm hukukunda mürted

hüsn-ü ta'lil

• Edb: Herhangi bir hâdisenin hakiki sebebini saklayarak, güzel ve hayalî bir sebep göstermeye hüsn-ü ta'lil denir. Bu gösterilen sebep hakiki olmamalı, fakat güzel olmalıdır.Bağ-ı âlemde yüzün menendi bir gül isteyüp.Cüst ü cu idüp gezer gülzarı bülbül şah şah. (Fatih Sultan Mehmed)Bülbülün, gül bahç

i'tikaf / i'tikâf

• İbâdet niyetiyle câmide bir müddet bulunmak. Îtikâf, nezr (adak) olursa vâcib, Ramazan ayının son on gününde sünnet, bunların dışında herhangi bir zamanda namaz kılmayı beklemek, göz-kulak günâh işlemesin niyetiyle mescidde bulunmak ise müstehâbdır (sevâbdır). Îtikâfa girene mü'tekif denir.

ibadet

• Allah'ın (C.C.) emirlerini yerine getirmek ve nehiylerinden kaçmak. Yapılmasında sevab olup, ihlâsla yapılan herhangi bir amel. Şeriatta bildirildiği gibi Allah'a kulluk etmek. Kâinatın ve dolayısıyla insanların hilkatindeki hikmet ve gaye.

icare-i faside / icare-i fâside

• İn'ikad şartlarını câmi' olduğu halde sıhhat şartlarını tamamen veya kısmen cami olmayan icaredir. Bu, aslen meşru olduğu hâlde vasfen meşru bulunmamış olur. Binaenaleyh böyle bir icareyi mucir ile müstecirden herhangi biri fesh edebilir.

ikale / ikâle

• Bozma, yürürlükten kaldırma, feshetme; iki kişinin, aralarında yaptıkları herhangi bir akdi, anlaşmayı bozmaları.

illet-i tamme / illet-i tâmme

• Herhangi birşeyin var olması için gerekli sebeplerin tamamı.

• Herhangi bir şeyin var olması için lâzım gelen sebeblerin tamamı. Bu sebebler var olunca neticesinin vücuda gelmesi bizzarure ve bilvücub iktiza eder.

irade-i cüz'iyye

• Allah tarafından insanın kendi salâhiyetinde bıraktığı istek, arzu. İnsanın herhangi bir tarafa meyletme kuvveti ve isteği. Az ve zayıf irade.

irsaliye

• Makbuz.
• Her hangi bir yere gönderilen eşya veya malların listesi.

irtişaf

• Emerek ve azar azar içme.
• Tıb: Vücudun her hangi bir yerinde toplanan suyun, dışarı atılması.

ıskarta

• Herhangi bir sebepten dolayı değerini kaybetmiş mal.

ism

• (İsim) Ad, nâm.
• Ist: Bilinen veya bilinmeyen, hissedilen veya hissedilmeyen herhangi bir şeyi birbirinden ayırmak, tanımak veyahut zihne getirmek için kullanılan söz veya lâfız.
• Man: Tam mânalı ve hem mevzu, hem mahmul olabilen lâfızdır.

ismet

• Günahsızlık, mâsumluk. Günahlardan kaçınmak melekesine sâhib olmak. Suçsuzluk.
• Peygamberlik vasıflarından birisidir. Peygamberler (A.S.), hiç bir zaman gizli, âşikâr herhangi bir ma'siyete yaklaşmazlar; bütün kusur ve hatâlardan ve şâibelerden müberrâdırlar.

istiare

• Ariyet istemek. Ödünç almak. Birinden iğreti bir şey almak.
• Edb: Bir kelimenin mânasını muvakkaten başka mânada kullanmak; veya herhangi bir varlığa, ya da mefhuma asıl adını değil de, benzediği başka bir varlığın adını verme san'atına istiare denir.Cesur ve kuvvetli bir insana "arsl

ıstılahat

• Her hangi bir ilme ait kelimeler, tabirler, terimler.

itnab / itnâb

• Sözü uzatma; herhangi bir yeni fayda için, maksadı alışılagelmişin dışında uzun bir söz ile ifade etme.

jüri

• ing. Herhangi bir mes'ele için hüküm vermek üzere toplanan hey'et, cemaat.

kaside

• (Çoğulu: Kasâid) Onbeş beyitten az olmamak üzere, her beyit kafiyeli olarak, büyük kimseleri veya herhangi bir şeyi medh ü senâ eden, öven manzume şekli. Büyük zatları ve daha çok Cenâb-ı Hakk'ı veya Peygamberi (A.S.M.) medheden manzume.

kat'iyyü'd-delalet olmak / kat'iyyü'd-delâlet olmak

• Sözün hangi mânâyı gösterdiği kat'î ve şüphesiz olmak.

kategori

• Aralarında herhangi bir bakımdan alâka veya benzerlik bulunan şeylerin hepsi.
• Zümre, grup.

kaziye-i muhkeme

• Tam, sağlam hüküm. Temyizin tasdikinden geçmiş, değişmez hâle gelmiş mahkeme kararı ki, böyle bir karara mazhar olan herhangi birşey hakkında tekrar dava açılamaz; dâva mevzuu yapılamaz. Aksi takdirde kanun namına kanunsuzluk yapılmış olur. Buna "Kaziye-i mahkumun bihâ" da denir.

kaziye-i vaktiye-i münteşire

• Hükmü herhangi bir zamanda ve herhangi bir fertte gerçekleşmiş bulunan veya gerçekleşmesi mümkün olan kaziye, önerme.

kebair

• (Tekili: Kebire) Büyük şeyler, büyük günahlar. Kebairin sıralanışı:-Allah'ı inkâr etmek.-Allah'a şirk koşmak.-Kat'iyyen sâbit olan dini bir hükme inanmamak.-Allah'ın rahmetinden ümidini kesmek.-Allah'ın cezasından, mekrinden ve azabından emin olmak.-Günah üzerinde ısrar etmek. Yâni, herhangi bir gün

kemend

• Eskiden idam için boyna geçirilen yağlı kayış. (Farsça)
• Uzakta bulunan herhangi bir nesneyi yakalayıp çekmek için üzerine atılan ucu ilmekli uzunca ip. (Farsça)
• Geyik ve benzeri hayvanların yuları. (Farsça)
• Güzelin saçı. (Farsça)

keramet / kerâmet

• İkrâm, üstünlük.Hangi peygamberin ümmetinden olursa olsun, velîlerden âdet dışı, yâni fizik, kimyâ ve fizyoloji kânunları dışında meydana gelen şeyler, hâdiseler.

kesr-i aşari / kesr-i âşâri

• Ondalık kesir. Mahreci (paydası) 10 veya 10'un her hangi bir kuvvetinden ibaret olan kesir. Meselâ: 0,15 - 0,007 gibi.

key

• Arapçada muzari fiilini nasbeden (son harfini üstün okutan) ve "İçin, tâ ki, hangi, nasıl?" yerinde kullanılan harf.

keyfe mettefak

• Hangisi olursa. Nasıl rast gelirse.

kıble saati

• Herhangi bir yerde, güneşin kıble hizâsında bulunduğu andaki vakit. Güneşin hangi saatte kıble hizâsında bulunduğu hesâb edilir ve takvimlere yazılır. Bu saatler hergün değişmektedir.

kira / kirâ

• Bir malın, menfaatine yâni kullanılmasına karşılık olarak verilen ücret. Bir evin, bir iş yerinin veya herhangi bir mülkün, taşıt veya binek hayvanının, sâhibi tarafından faydalanılmak ve kullanılmak üzere belli bir ücret karşılığında bir müddet için başkasına verilmesi.

kişvergüşa

• Ülke açan, cihangir. (Farsça)

kızıl kafirler / kızıl kâfirler

• Allah'a ve Allah'ın kesin olarak bildirdiği herhangi bir şeye inanmayan komünist kimseler, komünistler.

konferans

• Dinleyicilere herhangi bir mevzu hakkında bilgi vermek gayesiyle yapılan konuşma. (Fransızca)

kudam

• Hangisi? Hangileri? (mânasına sorudur) (Farsça)

kurban

• Allahü teâlâya yakınlık. Mükîm (yolcu olmayan), âkıl (akıllı), bâliğ (ergen, evlenecek çağa gelmiş), hür ve dînen zengin sayılan, müslüman erkek ve kadın tarafından, Allah rızâsı için kurban niyetiyle kurban bayramının ilk üç gününde (Zilhicce ayının on, on bir ve on ikinci günlerinin her hangi biri

kuyud

• (Tekili: Kayd) Kayıtlar. Resmi muâmelelerin veya her hangi bir şeyin kayıtları, deftere geçirilmeleri, yazılmaları.

lafz-ı muhtemel

• Huk: İki veya daha ziyade mânâya hamli mümkün bulunan sözdür ki, hangi mânânın kast olunduğu mücerred rey ile değil; deliller ve karineler ile tayin olunur.

lafz-ı müşterek

• Huk: Birçok müsemması bulunan lafızdır ki, hangi mânâ kasdolunduğu taayyün etmediği surette mânasız addolunur, onunla amel olunmaz.

lam-ı ta'rif veya lam-ı istiğrak / lâm-ı ta'rif veya lâm-ı istiğrak

• Kelimenin mânâsını umuma teşmil ettiği için, istiğrak mânâsı verilir. El-i istiğrak veya harf-i ta'rif de denir. Meselâ: Hamd kelimesi herhangi bir hamdi ifâde ettiği halde; El-Hamd dediğimiz zaman her ne kadar hamd varsa, bütün hamd ve senâlar mânâsına gelir. Bu, harf-i ta'rif ile olur. Harf-i ta'r

latif / latîf

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından. Lütf ve ihsân edici, dâimâ güzel muâmelede bulunan.
• Yumuşak, hoş, güzel, nâzik. Âdem oğlu aç gözünü, yeryüzüne kıl bir nazar, Gör bu latîf çiçekleri, hangi kuvvet yapar, bozar.
• Gözle görülmeyen.

layiha / lâyiha

• Herhangi bir konuda bir görüş ve düşünceyi bildiren yazı.

lazım-ı beyyin / lâzım-ı beyyin

• Bu tabirin masdariyet şekli "Lüzum-u beyyin" olup ikisi aynı mânaya gelir. Herhangi bir şey hatıra gelince hiç bir delil ve emareye ihtiyaç olmadan o şeyle beraber düşünülmesi zaruri olan diğer bir şey. Meselâ: İnsan denildiği zaman, kabiliyet-i ilim ve san'at akla gelmesi gibi...

lisans

• Herhangi bir mevzuda verilen izin. Müsaade belgesi. (Fransızca)
• Üniversite tahsili tamamlanınca alınan diploma. (Fransızca)
• Bir sporcunun resmi yarışmalara katılabilmesi için spor federasyonu tarafından kendisine verilen kayıt fişi veya kimlik kartı. (Fransızca)
• İthal veya ihracı serbest bırakılmayarak (Fransızca)

ma'nevi bağ / ma'nevî bağ

• Herhangi bir şekilde, iki şey arasında zihinde kurulan irtibat, ilgi. Buna mânevî râbıta da denir.
• Büyüklere hürmet, küçüklere şefkat, dînine bağlılık gibi mânevî değerler.

ma-i mukayyed / mâ-i mukayyed

• Herhangi bir maddenin karışması ile yaratılmış oldukları hâlden çıkmış ve hususi bir ad almış sulardır. (Gül, çiçek, üzüm, asma, et suları gibi.)

mehr

• Erkeğin evlenirken kadına vereceği ve kadının hakkı olan altın, gümüş veya her hangi bir mal yâhut menfaat.

mehr-i misl

• Mehir söylenmeden veya mehir vermemek şartı ile yapılan bir nikahtan sonra, kadının, baba tarafından akrabâsının kadınlarına bakılarak bunlara verilen mehir kadar verilmesi kararlaştırılan altın, gümüş, mal veya herhangi bir menfeat.

mehr-i muaccel

• Miktarı tesbit edilen (belirlenen) ve nikâh sırasında erkeğin evleneceği kadına peşin olarak ödemesi gereken altın, gümüş, kâğıt para veya herhangi bir mal yâhut bir menfaat.

mehr-i müeccel

• Miktarı nikah yapılırken tesbit edilip, ödenmesi daha sonraya bırakılan yâni erkeğin evleneceği kadına sonra ödeyeceği altın, gümüş, kâğıt para veya herhangi bir mal yâhut bir menfeat.

menba'

• Kaynak. Nimetin veya herhangi bir şeyin çıktığı yer. Suyun çıktığı yer. Pınar.

merhun

• (Rehin. den) Rehin edilmiş olan. Ödünç alınan bir şeyi teminata bağlamak için, onun yerine verilen herhangi bir şey.
• Belirli müddetle bir şeye bağlı olan.
• Edb: Mânası diğer beyit ile tamamlanan beyit.

mesleksiz

• Benimsediği herhangi bir yolu, düşüncesi olmayan.

meşrubat

• İçilen şeyler. Herhangi bir içilecek şey. Şarap. ("Hamr" denen içkiye de şarap denir.)

metali'

• Matla'lar. Tulu' edecek yerler veya zamanlar. Güneş veya benzerinin doğduğu yerler.
• Ast: Herhangi bir yıldızın i'tidal-i rebii (Arz'ın güneş etrafındaki gezmesinde, 20 Mart'ta bulunduğu) noktasından geçmek üzere başlangıç kabul edilen daire ile bu yıldızın semavî istiva dairesi üzeri

molekül

• Kim: Vasıflarını kaybetmemek şartıyla ayrılabilen herhangi bir maddenin en küçük cüz'ü, parçası. (Fransızca)

muamele

• (Çoğulu: Muâmelât) Hatt-ı hareket. Davranma, davranış. Birbiri ile iş görme, amel etme. Alış veriş.
• Resmi dairelerde yapılan herhangi bir iş.

mübah

• Dinen yapılmasında ve yapılmamasında herhangi bir sakınca olmayan, helal olan davranışlar.

mubasara

• Görme yarışına çıkma. İki kişinin, "hangimiz evvel görüyor" diye bir yere bakması.

müddei / müddeî

• İddia eden. İddiacı. Davacı.
• Bir hükümde ayak direyen. Hak olduğunu veya herhangi hakkın zayi olduğunu dâvâ eden.
• İnatçı, muannid.

müfad

• Sözün ifade ettiği mâna. İfade edilen.
• Herhangi bir vesile ile kazanılmış menfaat. (Mefâd galattır)

müfti / müftî

• Fetvâ veren.
• Vilâyet ve kazâlarda din işlerine bakan, İslâm âlimlerinin dînî bir konuda vermiş oldukları hükümleri yâni fetvâyı, insanlara bildiren kimse; nakleden me'mur.
• Fetvâ veren, yâni herhangi bir şeyin, İslâm dînine uygun olup olmadığını bildiren, Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şer

mukayyed su

• Cinsi ve sıfatı birlikte söylenen ve herhangi bir şeyle kayıtlanmış sular.

münteşire-i muvakkate

• Hükmü herhangi bir fertte ve herhangi bir zamanda gerçekleşmiş bulunan veya gerçekleşmesi mümkün olan.

murahhas

• Devlet veya herhangi bir teşekkül nâmına, salâhiyyetli olarak bir yere bir vazife ile gönderilen kimse.
• Terhis edilen. İzin verilen. Tâlimat verilen kimse.

müsabaka

• Karşılıklı yarışma. Hangisinin ileride olduğunu anlamak için yapılan tecrübe, imtihan. Bir şeyde derece anlama için iki veya daha çok şahıslar arasında bazı şartlarla yapılan tecrübe.

mütebahhir

• (Bahir. den) İlmi deniz gibi derin olan, büyük âlim olan. Allâme. Herhangi bir ilme çok dalan.

müteşekkil

• Herhangi bir şekil alan. Birleşmiş, meydana gelmiş olan.

mutlak

• Kayıtsız, şartsız. Teklik, çokluk veya herhangi bir vasıf ile kayıtlı olmayan, delâlet ettiği (gösterdiği) fertlerden (şeylerden) her hangi birini ifâde eden lafız (söz).

nazad

• (Çoğulu: Enzâd) şeref.
• Üzerine herhangi bir şey konulan yüksekçe yer.

nazh

• Su çekme. Herhangi bir yer, çukur veya kuyudan bir şeyler çıkarma.

necaset-i gayr-i mer'iye

• Câmid, bir hacmi olmayan veya bulaştığı yerde görülmeyen herhangi bir pis maddedir. Görünmez halde olan pisliktir. (İdrar gibi)

necaset-i mer'iye

• Hacmi olan veya kuruduktan sonra görünen herhangi bir pis maddedir. (Akmış kan gibi)

nesne

• Şey, herhangi bir şey.

nezle

• (Çoğulu: Nevâzil) Burnun akmasını mucib olan hastalık.
• Vücudun herhangi bir organından cerahat veya başka bir maddenin akması.

nizamname / nizamnâme

• Tüzük metni; herhangi bir müessesenin tutacağı yolu ve uygulayacağı hükümleri gösteren maddelerin hepsi.

pir / pîr

• Yaşlı, ihtiyar. (Farsça)
• Reis. (Farsça)
• Bir tarikatın kurucusu. (Farsça)
• Herhangi bir meslek ve san'atın başlatıcısı, te'sis edicisi. (Farsça)

• Reis; herhangi bir meslek veya sanatın kurucusu, başlatıcısı.

rahne

• Gedik, yarık. Gemilerin bordalarında veya su kesimlerinin altında mermi isabetiyle veya herhangi bir te'sirle açılan delikler, yarıklar. (Farsça)
• Yara. (Farsça)
• Bozukluk. Zarar. (Farsça)

rakib

• (Rekabet. den) Daima görüp kontrol eden, gözeten.
• Bekçi.
• Herhangi bir işte birbirinden üstün olmaya çalışanlardan her biri. Rekabet edenlerin beheri.
• Esma-i Hüsna'dandır.

• Binen. Binici.
• Herhangi bir nakil vasıtasına binmiş olan.

rıza-yı ilahi / rıza-yı ilâhî

• Allah'ın kulundan memnun olması. Her hangi bir hareketinde mü'minin en yüksek derecesi.

rüchan

• Üstünlük, yükseklik, üstün olma. Fazilet, haslet veya her hangi bir şey cihetiyle diğerinden üstün olmak.

sabite

• Yerinde durur gibi olan yıldız.
• Yerinde durup hareket etmeyen herhangi bir şey. (Seyyare'nin zıddı)

sadaka

• Allah rızâsı için fakirlere verilen mal, para, ilim gibi insanın muhtaç olduğu her hangi bir şey. (Asr-ı Saâdette fukara-i müslimîn için toplanan zekâta dahi bu nâm verilirdi.)

sahife

• Sayfa, kitap sayfası.
• Mc: Bir mâna ifade eden her hangi bir şeyin hâli.

sahih

• Fık: Rükünleri ve şartları tamam olan herhangi bir ibâdet ve muâmele.
• Hâlis, kusursuz, şüphesiz.
• Edb: Gerek söz bakımından ve gerek mânâca noksanları bulunmayan ifade.
• Gr: Kelimenin kök harfleri (Huruf-u asliye) : 1- Hemzeden; 2- İki aynı harf yanyana geldiği zaman, y

sayasi

• (Tekili: Sisâ) Dağın uçları.
• Herhangi bir şeyin asılları.
• Çulha tarakları.
• Muhkem ve yüksek kaleler.

sedd-i zerai'

• Şer'an memnu olan bir şeye vesile teşkil eden mübah fiillerin de men edilmesi. "Def-i mefasid, celb-i menafiden evlâdır." Buna binaen insan, şer'an memnu olan herhangi bir şeye sâik olacak şeylerden sakınması icab eder, o şeyler hadd-i zâtında mennu olmasa da. Bu husus Mâlikî Mezhebinde delil kabul

şerik / şerîk

• Eş, ortak.
• Herhangi bir şirkette ortak olan üyelerden herbiri.

şir'a

• (Şeria-Meşrea) Lügat mânası, bir ırmak veya herhangi bir su menbaından su içmek veya almak için girilen yol demektir. Bunda insanların, hayat-ı ebediye ve saadet-i hakikiyeye vusulü için Allah'ın vaz' u teklif ettiği ahkâm-ı mahsusaya ve mezheb-i müstakime bil'istiare ıtlak edilmiştir ki, din demekt

ta'bir

• (Tâbir) İfade, anlatma. Söz. Mânası olan söz. Deyim.
• Terim.
• Rüya yorma. (Ubur. dan) Herhangi bir şeyden ve hâdiseden, başka bir hak ve faydalı mânaya geçmek, intikal etmek ve ibretlendirmek ve ders almak.

tahayyüz

• (Hayz. den) Yer tutmak, yer almak.
• Ehemmiyet kazanmak.
• Fiz: Herhangi bir cismin boşlukta yer alması.

tahlil

• Müşkül meseleyi halletmek.
• Bir şeyi kolaylıkla tutmak.
• Eritmek.
• Bir şeyi helâl kılmak.
• Yemine kefaret etmek.
• Man: Terkibin zıddıdır. Bir kıyas neticesinin mantık şekillerinin hangisinden olduğunu bilmek için delilin tahlili, araştırılması.
• Fiz:

tarikatçılık / tarîkatçılık

• Tarikat faaliyeti yürütme veya herhangi bir tarikata taraftar olma.

tasadduk

• Sadaka vermek. Allah rızası için fakirlere ve ihtiyacı olanlara, para veyahut ihtiyaca göre herhangi bir şey vermek.
• Sadık ve gerçek olduğu tahakkuk etmek, meydana çıkmak. (İlmi olan kimse ilminden, malı olan kimse malından tasadduk etsin.) (Hadis meâli)

teberru'

• Bir kimsenin, mecbur ve mükellef (yükümlü) olmadan, herhangi bir şeyi kendi rızâsı ile karşılıksız olarak birisine onun mülkü olacak şekilde vermesi.

tecessüd

• Cisimleşme; batıl dinlerde, Allah'ın herhangi bir maddi varlık şekline bürünmesi, yaratıklarından birinin bedenine girmesi şeklinde inanılan batıl bir Allah inancı.

tesvib

• Sevab vermek demektir. Sevab da ceza gibi, hayır veya şer herhangi bir şeyin karşılığıdır. Sevab, hayırda meşhur olmuştur. Lisanımızda da ceza, şerde kullanılmıştır.

tevabi'

• (Tekili: Tabi') Maiyyet. Bir kimseye tâbi olanlar. İman ve İslâmiyet veya herhangi bir hususta birisine bağlı bulunanlar.
• Uşaklar.
• Bir merkeze bağlı olan yerler.
• Gr: Evvelki kelimeye göre hareke alan kelimeler.

tezkere

• Pusla, betik.
• Herhangi bir konuda izin verildiğini bildirmek için hükümetten alınan kâğıt.

• (Tezkire) Pusula.
• Herhangi bir iş için izin verildiğini bildirmek üzere alınan resmî vesika.
• Bazı meslek sahipleri için yazılan, o şahsın şahsî ve meslekî durumu hakkında bilgi. Biyografi.

tilavet secdesi / tilâvet secdesi

• Kur'ân-ı kerîmdeki on dört secde âyetinden herhangi birini okuyan veya işiten bir mükellefin yâni akıllı ve ergenlik çağına erişmiş bir müslümanın yapması vâcib (lâzım gelen) secde. Secde âyetleri, Kur'ân-ı kerîmin; A'râf, Ra'd, Nahl, İsrâ, Meryem, Hac, Furkân, Neml, Secde, Sâd, Necm, İnşikâk ve Ala

ufunet

• Çıban veya yaranın çürüyüp fena kokması.
• İltihab.
• Her hangi bir maddenin çürümesinden hasıl olan pis koku, çürük kokusu.
• Sıkıntı veren manevî ağırlık.

üss

• Esas, asıl. Kök, temel.
• Askerlikte herhangi bir düşman hücumuna karşı esas dayanak olmak üzere önceden hazırlanmış yer.
• Harb gemilerinin, noksanlıklarını tamamladıkları yer.
• Mat: Bir sayının hangi kuvvete çıkarıldığını gösteren sayı.

vasıta-i cer

• Birşeyi herhangi bir menfaata veya geçinmeye vasıta yapma.

vav-ı kasem

• Gr: Herhangi bir kelimenin, çok defa Allah isminin evveline gelerek, yemin için kullanılan vav harfi. Vallahi, Veşşemsi, Velfecri kelimelerinde olduğu gibi.

vech-i ma / vech-i mâ

• Herhangi bir yön, şekil.

vikaye

• Koruma. Koruyuculuk. Sahib olma. Arka çıkma. Kayırma.
• Tıb: Herhangi bir hastalık için önleyici tedbir alma.

vücud-u müteşabihat ve müşkilat / vücud-u müteşâbihat ve müşkilât

• Sözün hangi mânâya geldiği kapalı ve zor anlaşılır ifadelerin varlığı.