a'ma

• Kör. Gözü görmeyen.
• Manevi körlük, cahillik, bilgisizlik.
• Yağmur bulutları.

a'yan-ı sabite / a'yân-ı sabite

• Allah'ın ilminde varlıkların değişmez suretleri, öz mahiyetleri.

abdal

• Dünya ile ilgisini kesen mânevî makam sahibi kişi.

abher / عبهر

• Nergis çiçeği,
• Dolu kap.

• Nergis. (Arapça)
• Zerrinkadeh çiçeği. (Arapça)
• Yasemin. (Arapça)

abis

• Alaycı, saygısız.

abra

• Bir değiş-tokuşta üste verilen şey.
• Teraziyi ayarlamak için hafif gelen kefesine konulan ağırlık.

acin

• Rengi ve tadı değişmiş pis su.

adalet-i nisbiye

• Zamanın şartlarına göre değişebilen, toplumun selâmeti için ferdin feda edilmesini öngören göreceli adalet.

adem-i hürmet

• Hürmetsizlik etme, saygısız olma.

adem-i ilim

• Bilmeme, ilim ve bilgisinin olmaması.

adem-i ma'lumat / adem-i ma'lûmât / عَدَمِ مَعْلُومَاتْ

• (Bir konu hakkında) Bilgisizlik.

adem-i tagayyür

• Asla değişmeme.

adem-i teveccüh / عدم توجه

• İlgisizlik.

adetullah / âdetullah

• (Sünnetullah da denir.) Tabiatta canlı cansız bütün varlıkların nasıl hareket edeceklerini belirliyen Allah'ın emirleri, O'nun koyduğu değişmez düzen. Meselâ oksijenle hidrojenin birleşmesinden su meydana gelir. Işık, geldiği açıya eşit bir açı ile yansır ki, bunlar birer âdetullahdır. "Âdetullah" y

adrenalin

• Tıb: Böbrek üstü salgısından çıkarılan bir hormon. Sentetik olarak da yapılır. Damar daraltmak ve kanamayı önlemekte kullanılır. (Fransızca)

afi / afî

• Silen, silinmiş. Affeden, bağışlayan.
• Affedilmiş, bağışlanmış.
• Yalvaran.
• Uzun saçlı.
• Tencere altında artaya kalan.

afv / عفو

• Bağışlama.

• Bağışlamak. Kusur ve günâhı affetmek.

• Bağışlama. Allahü teâlânın, ihsânı ile, âsî ve günâhkâr kullarının kusur ve günâhlarını bağışlaması.
• Bir kimsenin, düşmanından veya suçludan intikâm almaya, karşılığını yapmaya gücü yettiği halde bir şey yapmaması, intikâm almaması.

• Affetme, bağışlama.

• Affetme, suçu bağışlama.

• Bağışlama, af. (Arapça)

afv ü gufran / afv ü gufrân

• Bağışlama ve yarlığama.

afv-i anil ceraha

• Huk: Kendisine cinayet yapılmış olan kimsenin, yaralanmadan dolayı malik olduğu kısas, diyet veya hükümet-i adl; yani, ehl-i vukufca tayin edilen diyet hakkını caniye bağışlamasıdır.

agfer

• Mağfiret eden, bağışlayan, afveden.

agmar

• (Tekili: Gamr) Yüce kimseler.
• Seller.
• (Gumr) Bilgisizler, cahiller.

agşiye

• (Tekili: Gışa) Perdeler, örtüler.
• Zarflar, mahfazalar.

ahilik

• Asırlar önce Anadolu'da gelişen bir halk ocağı. Sosyal bir kuruluş olan ahilik iş alanında adam yetiştirmek, çalışma sevgisini aşılamak, istihsali çoğaltmak gibi gayeleri vardı. Günlük hayatta ise teavün, yoksulları koruma gibi insani duyguları; ayrıca müzik, silah kullanma, binicilik kabiliyetlerin

ahlakiyat / ahlâkiyat / اخلاقيات

• Ahlak bilgisi. (Arapça)

ahval / ahvâl

• Hâller. Tasavvuf yolunda bulunan kimselerin, kalblerinde meydana gelen değişmeler. Hâl'in çokluk şeklidir.

ahved

• Çok değişen.

akd

• Anlaşma, sözleşme. Nikâh, hibe (bağış), vasiyet, alış-veriş gibi işlerde taraflardan birinin teklifi, diğerinin kabûlü ile gerçekleşen sözleşme.

akem

• Vergisi olmayan emlâk. Türbe, cami, köprü, çeşme gibi.

aks-i kaziye

• (Mantıkta) Doğru farzedilen bir hükmün, konusu ile yükleminin (mahmulünün) ters çevrilmesi ile zaruri bir sonucun elde edilmesidir. Çeşitli şekilleri vardır. Meselâ : "Her insan canlıdır." sözünde konu olan insan ile, yüklem olan canlı sözü yer değiştirilerek (aksedilerek) şu hüküm elde edilir: "Baz

aksam-ı ihsanat / aksâm-ı ihsânât

• Bağışların kısımları.

alakasız / alâkasız

• İlgisiz.

alem-i tagayyür / âlem-i tagayyür

• Değişken âlem.

alem-i tekvin / âlem-i tekvin

• Devamlı değişen. Vücud ve hudus âlemi.

alevi / alevî

• Hazreti Ali sevgisini meslek kabul eden.

alotropi

• Kimya bakımından bir değişiklik olmadığı halde bir cismin ayrı hususiyetler göstermesi hali. Meselâ : Kırmızı ve beyaz fosfor arasında, birleşim farkı yoktur. Buna rağmen renklerinin ayrı oluşu bir alotropi halidir.

amediye / âmediye

• Gümrük vergisi. (Farsça)

amelnüvis

• Kasların çalışmasındaki değişiklikleri işaretleyen âlet. (Farsça)

amim-ül ihsan / amîm-ül ihsan

• Bağışı, bahşişi, ihsanı bol ve umumi olan.

amirz-kar / âmirz-kâr

• Bağışlayan, affeden Allah. (Farsça)
• Affeden, bağışlayan. (Farsça)

amirziş / âmirziş

• Allah'ın afvetmesi, bağışlaması. (Farsça)
• Bağışlama, afvetme. (Farsça)

amiyane / âmiyâne

• Bilgisizce, körü körüne.

amme nevaluhu / amme nevâluhu

• "Allah'ın bağış ve ikramı bütün varlığı kaplamıştır".

amürz

• Afveden, bağışlayıcı. (Farsça)

amürzende

• Bağışlayan, afveden. (Farsça)

amürzgar / amürzgâr / âmürzgâr / آمرزگار

• Affeden, bağışlayan. Günahları bağışlayan Allah. (Farsça)

• Bağışlayıcı, Tanrı. (Farsça)

amürziş

• Bağışlayış, afvediş. (Farsça)

amurziş / âmurziş / آمرزش

• Bağışlama, affetme. (Farsça)

amürziş / âmürziş / آمرزش

• Bağışlama. (Farsça)

arazi-i haraciyye / arâzi-i harâciyye

• Harac vergisine tâbi olan topraklar. Müslüman olmayanlardan sulh ile alınıp harac vergisi karşılığında mülkiyeti eski sâhiplerine bırakılan veya harbde zorla alınıp müslüman olmayan sâhiplerinin elinde bırakılan, yâhut zımmînin (müslüman olmayan vata ndaşın) müslüman hükümdârın izni ile işlediği ölü

arif / ârif

• Bilen, tanıyan, ilim ve irfân sâhibi.
• Allahü teâlânın rızâsını kazanmış, O'ndan başkasının sevgisini kalbinden çıkarmış, tasavvufta yetişip, kemâle ermiş velî zât. Ârif-i billah da denir.
• Mütehassıs olduğu ilmi, zorlanmadan tatbik eden, kullanabilen kimse.

arz

• Bir büyüğe bir şeyi hürmetle vermek. Bir işi büyüğüne hürmetle anlatmak. İzâh etmek. Takdim etmek. Bir kimseye bir şeyi izhar etmek.
• Kıymetli bir şeyi diğer bir şeyle değiştirmek.
• Bir şeyin birden, âniden meydana gelmesi.
• Altın ve paradan gayrı mal, metâ. Bir şeyin uz

arz-ı hürmet

• Hürmetini bildirme. Saygısını gösterme.

arziyat

• Jeoloji. Dünyanın yaradılışı ile tarih boyunca değişen vaziyetlerini tetkik eden ilim.

asar-ı ihsan / âsâr-ı ihsan

• Bağış ve iyilik eserleri.

asar-ı lütuf ve merhamet / âsâr-ı lütuf ve merhamet

• İyilik, bağış ve merhamet eserleri, neticeleri.

asayiş

• Emniyet, güvenlik, korku ve endişeden uzak hâl. Kanun, nizam hakimiyeti. İnsan cemiyetlerinde iktidar, hâkimiyet, bir zümrenin, bir sınıfın elinde olmaktan kurtulamamasından ve bir kısım insanlarca yapılan, istedikleri zaman değiştirilen kanunlara diğer insanların saygısı temin edilemediğinden asayi (Farsça)

asbest

• yun. Oldukça yumuşak ve ateşle hususiyeti değişmeyen lifli bir madde.

asfiya-i muhakkikin / asfiya-i muhakkikîn

• Hz. Peygamberin çizgisinde yaşayan ve hakikatleri delilleriyle bilen ilim ve takvâ sahibi büyük zatlar.

aşk-ı dünya

• Dünya aşkı, sevgisi.

aşk-ı hakikat

• Hakikat sevgisi.

aşk-ı hakiki / aşk-ı hakikî

• Hakiki aşk. Allah için sevmek. Allah sevgisi.

aşk-ı islamiyet / aşk-ı islâmiyet

• İslâmiyet aşkı, İslâm sevgisi.

aşk-ı mukaddes-i ilahiye / aşk-ı mukaddes-i ilâhîye

• Cenâb-ı Hakkın zâtına mahsus mukaddes sevgisi.

asraf

• (Tekili: Sarf) Masraflar.
• Değişiklikler.

astronomi

• yun. Kozmoğrafya. Gök ilmi. Felekiyat.Astronomi ilmi dünyanın birgün hareketinin duracağını; coğrafya, karaların alçalarak dünyanın sularla kaplanacağını, iklimin değişerek canlılar için yaşanmaz hâle geleceğini; fizik, güneşin birgün söneceğini, kâinattaki enerjinin artık kullanılamaz, işe yaramaz

ata / atâ / عطاء

• Verme. Bağışlama. Bahşiş. Lütuf. İhsan.

• İhsân, lütuf, bağış. Buna atiyye de denir.

• Bağış, bahşiş, ihsan.

• İhsan, lütuf, bağışlama.

• Bağış, ihsan, bahşiş. (Arapça)

ata-ender / atâ-ender

• Lütuf ve bağış içinde.

ata-yı mahz / atâ-yı mahz

• Sâf, halis lütuf, bağış, Allah vergisi.

ata-yı rahmet / atâ-yı rahmet

• Rahmet ve merhametin ihsanı, vergisi.

atalet kanunu

• Fiz: Duran bir cisim, bir kuvvetin etkisi olmadan hareket edemez; ve hareket hâlindeki bir cisim, bir kuvvetin etkisi olmadan hızını ve yönünü değiştiremez.

ataya / atâyâ / عطایا

• Bağışlar, ihsanlar, bahşişler. (Arapça)

ataya-yı ilahi / atâyâ-yı ilâhî

• Allah'ın bağış ve ihsanları.

ataya-yı rahmaniye / atâyâ-yı rahmâniye

• Sonsuz merhamet sahibi Cenâb-ı Hakkın bağış ve hediyeleri.

atiye

• Hediye, bağış, ihsan.

atiyyat / atiyyât / عطيات

• Bağışlar, ihsanlar. (Arapça)

atiyye

• İhsan, lütuf, muhtaç olanlara yapılan bağış.

avamperestane / avamperestâne

• Bilgisizce, câhilce; avamâ, sıradan kimselere yakışır şekilde.

aynen

• Bir şeyin aslı veya kendisi olarak. Tıpkısına, hiç bir şeyi değiştirmeden, aynı olarak.

azzet

• Geyik buzağısı.

babil kulesi / bâbil kulesi

• Tevrat'ın rivayetine göre Hz. Nuh'un (A.S.) oğulları tarafından gökyüzüne ulaşmak için yaptırılmış büyük bir kuledir. Rabbimiz bu kulede çalışmakta olanların dillerini değiştirmiş ve birbirlerini anlamaz hale getirmiştir. Bundan dolayı tamamlanamamış ve 72 dil burada meydana gelmiştir. (Buna "tebelb

bac / bâc / باج

• Vergi. (Farsça)
• Kudretli hükümdarın zayıf olan hükümdardan aldığı vergi. (Farsça)
• Eskiden halktan alınan öşür veya haraç ve gümrük vergisi. (Farsça)
• Renk. (Farsça)
• Çeşit. (Farsça)

• Haraç. (Farsça)
• Vergi. (Farsça)
• Gümrük vergisi. (Farsça)

bac-ban / bâc-bân

• Geçiş vergisi tahsildarı. Bac toplayan memur. (Farsça)

bahş / بخش / بَحْشْ

• Bağış, ihsan.

• Bağış. Verme. İhsan. (Farsça)

• Bağış, verme.

• Bağışlayan. (Farsça)
• Bahş edilmek: (Farsça)
• Bağışlanmak. (Farsça)
• Verilmek. (Farsça)
• Bahş etmek: (Farsça)
• Bağışlamak. (Farsça)
• Vermek. (Farsça)

• İyilik, bağışlama.

bahş eden

• Veren, bağışlayan.

bahşayende

• Bağışlayıcı, afvedici. (Farsça)

bahşayiş / bahşâyiş / بخشایش

• Bağışlayış. İhsan. İhsan etmek. Afv. Atiyye. (Farsça)

• Bağışlama. (Farsça)
• Bağış, ihsan. (Farsça)

bahşende

• Bağışlayan, ihsan eden. Afveden. (Farsça)

bahşiş / بخشش

• Bağış. (Farsça)
• Bahşiş. (Farsça)

bahşude / bahşûde

• Bağışlanmış, verilmiş. (Farsça)
• Afvedilmiş. (Farsça)

bahzec

• Yaban sığırının buzağısı.

banbu

• (Malezya dilinden) Sıcak ve yağışlı bölgelerde yaşıyan bir bitki cinsi. Buğday ailesinden olup ikiyüzden fazla çeşiti vardır.

basik

• Gövde damarı. (Dirsek içinde bulunan üç damarın aşağısında olandır.)

batman

• Eski ağırlık ölçülerinden olup, iki okkadan sekiz okkaya kadar yeryer değişir. Ekseriya altı okkadır. Bu, hâlen kullanılan sekiz kilo kadardır.

• İki ile sekiz kilo arasında değişen ağırlık ölçüsü.

bayiiyye / bâyiiyye

• Eskiden pazar kurulan yerlere gönderilen mevad ve eşyadan gümrük ihtisab vergisinin haricinde alınan ikinci vergi.

becayiş / becâyiş / بجایش

• Değişme. Trampa. Birini verip ötekini alma. (Farsça)

• Karşılıklı yer değiştirme, değiş-tokuş.

• Birini verip ötekini alma, değişme.

• Yer değişimi. (Farsça)

becayiş-i mekani / becayiş-i mekânî / becâyiş-i mekânî

• Yer değiştirme. Mekân değişikliği. (Farsça)

• Karşılıklı yer değiştirme.

becrec

• Sığır buzağısı.

bedal

• Değişme, değiştirme, mübadele. Trampa.

bedmihr / بدمهر

• Sevgisiz. (Farsça)

bergaş

• (Çoğulu: Berâgiş) Sivrisinek.
• Tahta biti.

bey'

• Satmak.
• Fık: Bir malı diğer bir mal ile değiştirmek.

• Satmak, satış yapmak, alış-veriş. İki kişinin mallarını gönül rızâsı ile değişmeleri.

bi-haber / bî-haber

• Habersiz, bilgisiz. (Farsça)

bi-mihr / bî-mihr

• Sevgisiz, şefkatsiz. (Farsça)

bibliyograf

• yun. Kitaplar üzerinde geniş bilgisi olan kişi.

bicu gufran

• Bağışlanma iste.

bid'at

• Sonradan ortaya çıkan şey.
• İslâm'da Peygamberimizden sonra ortaya çıkan değişik âdetler.

bidal

• Bir şeyi başka diğer bir şeyle değiştirme, tırampa etme.

bigane / bîgâne

• Alâkasız, ilgisiz.

• İlgisiz.

bil-münavebe

• Değişerek, nöbetleşe.

bilinç

• Psk: İnsanın kendi varlığından ve kendine tesir eden çevresinde meydana gelen hadise ve değişikliklerin, bilgisine sahip olması hali. Şuurun dereceleri vardır. Meselâ: Düşünüyorum ve düşündüğümü biliyorum, yine düşündüğümü bildiğimi de biliyorum ve hakeza. Şuurlu olma ruhun bir vasfıdır. Maddede şuu (Türkçe)

bilinçaltı

• Psk: Şuur altı. Geçmişte yaşadığımız ve etkisi altında kaldığımız hâdiselerden şimdi hatırlayamadıklarımız, şu anda da varlığımızda meydana gelen hadiselerden bilgisine sahip olmadıklarımızın hepsi. İnsan şuurlu hareket ettiği gibi şuuraltı etkilerle de hareket eder. İnsan şuuraltının etkisiyle hare (Türkçe)

bimihr / bîmihr / بى مهر

• Sevgisiz, şefkatsiz. (Farsça)

birr

• İyilik, güzellik, hayır, anaya babaya itaat.
• Dininde ibadetinde kuvvetli olan.
• Bağışta bulunma.

biyonik

• Canlıların, yaşadıkları muhit içinde değişen şartlara uygun nasıl hareket ettiklerini inceleyerek canlıları model almak suretiyle benzer hareketleri yapabilecek makinelerin yapılması işiyle uğraşan ilim ve fen.

Bolşevik

• Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça "çoğunluk" anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.
  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği’ni kuracaklardır. Lenin ve Martov yandaşları kongredeki durumlarına göre Rusça “bolshinstvo” (çoğunluk) ve “menshinstvo” (azınlık) olarak adlandırılırlar. Kongredeki delegeler sürekli olarak saf değiştirdikleri için birleşim başarısız olacak ve parti fiilen ikiye bölünecektir.

• Kongrede Lenin yanlıları çoğunlukta olduğu için Rusça "çoğunluk" anlamına gelen Bolşevik olarak, azınlıktaki Martov yanlıları da Menşevik olarak adlandırılacaktır.
  Kongreden sonra iki taraf arasında birleşme girişimleri olsa da birleşme gerçekleşmeyecek ve 1912 yılında kesin ayrım yaşanacaktır. Bolşevikler Ekim Devrimi ile iktidarı alacaklar ve Sovyetler Birliği’ni kuracaklardır. Lenin ve Martov yandaşları kongredeki durumlarına göre Rusça “bolshinstvo” (çoğunluk) ve “menshinstvo” (azınlık) olarak adlandırılırlar. Kongredeki delegeler sürekli olarak saf değiştirdikleri için birleşim başarısız olacak ve parti fiilen ikiye bölünecektir.

borç

• Geri verilmek niyetiyle ihtiyaç sahiplerine verilen para. Müslümanlıkta faizle borç vermek haramdır, günahtır. Borcunu ödiyemiyecek durumda onların borçlarını bağışlamak veya sonraya bırakmak sevaptır. Borcunu ödeyebilecek durumda olanlar da borçlarını zamanında ödemelidirler. Ödeyemiyecek olanlar d

bozkır

• Yağışlı mevsimler de yeşeren ot cinsinden bitkilerin ve bazı bodur ağaçların yetişebildiği yarı kurak yer.

bügas

• (Çoğulu: Bügasât-Ebgıse) Ufak, küçük kuşlar.

bukalemun

• Bulunduğu yerin rengine giren, fare büyüklüğünde, böcek yiyen bir hayvan. (Farsça)
• Mc: Sık sık fikir ve kanaat veya meslek değiştiren. (Farsça)

bürgus

• (Çoğulu: Beragis) Pire.

büyük doğucular

• Büyük Doğu dergisini çıkaranlar.

cahil / câhil / جاهل

• Tecrübesiz. Bilgisiz. Genç. Toy.
• Allah'ı unutmuş olan. Gafil. (Dünya ve kâinatta Allah'ın bunca eserleri sergilenip dururken bunların sanatkârını ve yaratıcısını tanımamak cahilliğin en akılsızcasıdır.)

• Bilgisiz.

• Allahü teâlâyı unutmuş olan; gâfil, bilgisiz. Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki:
• İlmiyle amel etmeyen.

• Bilgisiz.

• Bilgisiz. (Arapça)

cahilane / câhilâne

• Cahilce, bilgisizce.

• Bilgisizce.

can-bahş

• Hayat bağışlayan, can veren. Sevgili. Cenâb-ı Hak. Allah. (Farsça)

canbahş

• Can veren, hayat bağışlayan.

cefvet

• Nezaketsizlik, kabalık, saygısızlık.

cehalat / cehâlât

• Cahillikler, bilgisizlikler.

cehalet / cehâlet / جهالت

• Bilmeme, bilgisizlik. Din bilgilerini bilmeme. Câhillik.

• Cahillik, bilgisizlik.

• Cahillik, bilgisizlik. (Arapça)

cehaletperver / cehâletperver

• Cahillik sever, bilgisizliği koruyan.

• Bilgisizliği seven.

cehele

• Cahiller, bilgisizler.

cehil

• Cahillik, bilgisizlik.

• Bilgisizlik.

cehl / جهل

• İlimsizlik, bilgisizlik, dînî bilgilerden haberi olmamak.

• Cehalet, bilgisizlik.

• Bilgisizlik.

• Cahillik, bilgisizlik. (Arapça)

cehlistan / cehlistân

• Bilgisizlik yeri.

cenab-ı vahibü'l-ataya / cenâb-ı vâhibü'l-atâyâ

• Sayısız iyilik ve ihsanlar bağışlayan, hibe eden Allah.

cenb

• Yan taraf. Koltuk altının aşağısı.
• Def'etmek, kovmak.
• Müştak olmak.
• Bir yere gitmek için bir yere inmek.
• Birisinin sevdiğinden dolayı kararsız ve muztarib bulunmak.
• Büyük ve çok olan.
• Engin taraf.
• Şetmetmek, söğmek.

cezbe

• Allah sevgisiyle kendinden geçme hâli.

• Tas: Meczubiyet, istiğrak. Allah'ı hatırlayıp Allah sevgisi ile kendinden geçer bir hale gelme.

• Allah sevgisiyle kendinden geçme hâli.

cezbedarane / cezbedarâne

• Allah sevgisiyle kendinden geçercesine.

cezbeli

• Allah sevgisiyle kendinden geçer bir hale gelen.

ciyet

• Bozulmuş, değişmiş olan su. Bir yere toplanıp birikmiş olan su.

cizye / جزیه

• İslâm devletinde zımmî denilen gayr-i müslim vatandaştan, can ve mal güvenliklerinin korunmasına karşılık seneden seneye alınan vergi. Buna harâc-ur-ruûs (baş vergisi) de denir.

• Gayrimüslim vergisi. (Arapça)

cü'zer

• (Çoğulu: Câzer) Geyik buzağısı.
• Yaban sığırının buzağısı.

cühela / cühelâ

• (Tekili: Câhil) Cehele, cühhâl. Cahiller. Bilgisizler.

• Bilgisizler.

cühhal

• (Tekili: Câhil) Bilgisizler, câhiller.

cul

• (Çoğulu: Ecvâl) Akıl.
• Rey.
• Kuyu duvarı. Aşağısından yukarısına kadar kuyunun taraflarından her bir tarafı.

dabv

• Pişirmek.
• Tağyir etmek, değiştirmek.

dad-ı ezel / dâd-ı ezel

• Ezelî bağış, lütuf ve ihsan.

dad-ı hak / dâd-ı hak

• Allah vergisi.

• Hak vergisi, Cenab-ı Hakk'ın lütf u ihsanı.

dad-ı hakk / dâd-ı hakk

• Allah vergisi.
• Veriş, satış.

dadıezel / dâdıezel

• Allah vergisi.

dadıhak / dâdıhak

• Hak vergisi.

dağdağa-i tagayyür

• Değişimlerin çalkantı ve gürültüsü.

dagısa

• (Çoğulu: Devâgıs) Diz üstünde hareket eden yuvarlakça kemik.
• Sâfi su.

daire-i cehl

• Bilgisizlik dairesi.

daire-i ufk-u cibali / daire-i ufk-u cibalî

• Dağın ufuk dairesi, çizgisi.

daire-i vücub

• Hiç değişikliğe uğramayan, varlığı zorunlu ve vasıflarının zıddı düşünülemeyen ilâhlık dairesi.

demagoji

• yun. Halkı kendi menfaati için okşama siyâseti. Halkın hoşuna gidecek sözlerle insanların sevgisini kazanarak kendi maksadını elde etmeğe çalışmak. Halk avcılığı. Cerbeze.

diger-gun

• Değişmiş, başkalaşmış, bozuk. (Farsça)

dihiş

• Verme, veriş, bağışlama, ihsan, atiyye. (Farsça)

dinamik

• yun. Cisimlerin hareketleriyle bunları meydana getiren sebebler arasındaki alâkayı araştıran mekanik ilminin bir kolu.
• Hareket eden, durup dinlenmek bilmeyen, hareketli.
• Fls: Sâbitin zıddı olarak bir kuvvet tesiriyle dâim hareket halinde bulunan ve bulunduran, bir değişmesi,

dinde bid'at

• Peygamber efendimiz ve O'nun dört halîfesi zamânında olmayıp, dinde sonradan ortaya çıkarılan bozuk inanışlar, sevap kazanmak niyetiyle yapılan ibâdetler. Dinde yapılan her türlü değişiklikler, yenilikler ve reformlar.

dirhem

• İslâmiyet'ten önce ve sonra kullanılan değişik ağırlıktaki gümüş paralar.

div-çe

• Sülük. (Farsça)
• Kadın tuzluğu adı verilen bir bitki çeşiti. (Farsça)
• Ağaç kurdu, güve. (Farsça)
• Arka kaşağısı. (Farsça)

diyet-i kamile / diyet-i kâmile

• Huk: Öldürülen şahsın nefsine bedel olarak, câniden veya ailesinden alınan tam diyet olup, miktarı öldürülen kişiye göre değişir.

dogmatizm

• Bazı fikirleri her zaman doğru ve değişmez kabul eden felsefe.

dua-i mağfiret

• Allah'ın bağışlaması için yapılan dua.

ebras

• İnsanın rengini degiştiren alaca ve miskin eden çok fena bir maddi hastalık ismi.

ecahil

• (Tekili: Echel) En cahil, daha bilgisiz olanlar.

ecel-i müsemma / ecel-i müsemmâ

• Belli vakit, bilinen ecel, Allahü teâlânın bir kimse için ezelde takdir ve tâyin buyurduğu (belirlediği) hiç bir şekilde değişmeyen ecel, hayâtın sonu.

ecen

• Suyun tadı ve rengi değişik olmak.

echel

• Çok câhil. Çok bilgisiz. En câhil.

echeliyet

• Aşırı bilgisizlik.

echeliyyet

• Çok bilgisizlik. Çok câhil oluş.

edna-yı mevcudat / ednâ-yı mevcudat

• Varlıkların en aşağısı.

efanin

• (Tekili: Üfnûn) Değişiklikler.
• İşler, şartlar, hâller.
• Sarmaşık gibi birbirine sarılmış sık ağaç dalları.

ehl-i aşk

• Kalpleri Allah sevgisiyle dolu olanlar.

ehl-i cehl

• Bilgisizler, câhiller.

ehl-i sehavet ve ihsan / ehl-i sehâvet ve ihsan

• Bağış, ikram sahibi ve cömert olanlar.

ehl-i tasavvuf

• Tasavvuf ehli; kalbi dünyanın gelip geçici işlerinden ayırıp Allah sevgisi ile bağlayan tarikat ehli kimseler.

ehlullah

• Allah'a itaat edip, O'nun sevgisi ile O'na yaklaşmış olan Veli. Allah'ın sevgisine mazhar olan Evliya.

• Allah adamları, Allahü teâlânın emirlerine uyup, O'nun sevgisini ve ism-i şerîfini gönlünden hiç çıkarmayan evliyâ zâtlar.

el-aks-ül müstevi / el-aks-ül müstevî

• Man: Mevzuu mahmul ve mahmulü de mevzu kılmak. "İnsan hayvandır" kaziyesinde her iki kelimenin yerlerini değiştirerek "Bazı hayvan insandır" dediğimiz şeklindeki kaziyenin adıdır.

el-hak

• Hakkın ta kendisi. Tam doğrusu. Tam gerçekten.
• Hakkı, hakkı ile izhar ve beyan eden.
• Varlığı hiç değişmeyen, ibadete lâyık ve her hakkın sahibi, Allah (C.C.) Âdil-i Mutlak ve Vacib-i lizâtihi.

elhan / elhân

• Sesi mûsikî perdelerine uydurmak için, mânâ bozulacak şekilde, harfleri ve kelimeleri değiştirerek, sesi alçaltıp yükselterek, çeneyi oynatarak okumak. Lahn'in çokluk şeklidir.

elta'

• Boz dudaklı. Dişlerinin rengi değişmiş olan.

eltafı

• Lütufları, bağışları.

embriyoloji

• yun. Biy: Canlıların başlangıçtan itibaren gelişmesini inceliyen biyoloji ilminin bir bölümü. İkiye ayrılır: 1- Ontogonez: Yumurtadan yavruların meydana gelişini inceler. 2 - Flogenez: Canlıların ilk yaratılışı ile bugünkü şekli arasında meydana gelen değişmeleri inceler. Dünyada başlangıçtan bugüne

enid

• Ham.
• Henüz olmamış çığ nesne.
• Değişik olmak.

enva-ı ihsan / envâ-ı ihsan

• Bağışların türleri.

enva-ı ihsanat / envâ-ı ihsânât

• İyiliklerin çeşitleri, bağışların türleri.

erbab-ı kulub / erbâb-ı kulûb

• Gönül sâhipleri. Tasavvuf yolunda ilerlerken halleri değişen, her zaman başka türlü olan, bâzan şuurlu, bâzan şuursuz (içerisinde bulundukları mânevî hallere dalıp kendilerini unutan) kimseler. Bunlara İbn-ül-vakt de denir.

erdeb

• Bir ağırlık ölçüsüdür. Arab ülkelerinde kullanılır. Miktarı, İstanbul kilesiyle dokuz kileyi karşıladığı gibi, kullanıldığı mahalle göre de değişir.

es'ar

• (Tekili: Sı'r) Narhlar. Satılan şeylerin bilinen ve değişmeyen fiatları.

esbab-ı tagayyür

• Değişim sebepleri, nedenleri.

esfel-i safilin / esfel-i sâfilîn / اَسْفَلِ سَافِل۪ينْ

• Aşağıların en aşağısı.

• En aşağı yer. Zaiflik, yaşlılık, boy bos, akıl ve anlayışın gidip çocuk gibi olmak, amel ve iş yapmaktan kesilip, sevâb kazanacak bir şey yapamaz hâle gelmek, erzel-i ömür. Cehennem'in aşağısı.

• Cehennemin en alt tabakası, aşağının aşağısı.

• Aşağıların en aşağısı.

esfelisafilin / esfelisâfilîn

• Aşağıların en aşağısı.

esfelü's-safilin / esfelü's-sâfilîn

• Aşağıların en aşağısı.

estağfirullah

• Allahü teâlâdan hatâ ve kusurlarımı bağışlamasını dilerim, mânâsına; mübârek, kıymetli bir söz.

eşya-yı seyyale / eşya-yı seyyâle

• Akıp giden ve sürekli değişen şeyler.

fakahet

• Şeriat bilgisinde âlimlik. Fıkıh bilgisinde mütehassıslık. Anlayışlı olmak.

fani / fânî

• Yok olucu, geçici, devamlı olmayan.
• Tasavvufta Allahü teâlâdan başkasını unutan, bunların sevgisinden kurtulan kimse.

faz

• Ardı ardına gelen değişikliklerin her biri. Safha. (Fransızca)

fazail / fazâil

• İnsanda iyilik etmeye ve fenalıktan çekinmeye karşı devamlı ve değişmez istidatlar, güzel huylar.

fazilet

• İnsanda iyilik etmeye ve fenalıktan çekinmeye olan devamlı ve değişmez istidat, güzel vasıf, iyi huy, erdem.

fazl

• Lütuf, ihsan, bağış.

fazl u ihsan / fazl u ihsân

• Cömertlik ve bağışta bulunmak.

fedfed

• (Çoğulu: Fedâfid) Düz yer.
• Büyük sahrâ.
• Yaban.
• Yüksek mekân.
• Sığır buzağısı.

felasife

• Felsefeciler. Filozoflar, felsefe ile uğraşanlar.
• Düşüncesiz, kaygısız, rahat yaşayanlar.
• Dinsizler.

fen yobazı

• Fen bilgisinde mütehassıs (uzman) olmadığı hâlde, kendisini fen adamı ve müslüman olarak gösterip müslümanların dînini, îmânını bozmağa, İslâmiyet'i içerden yıkmağa çalışan kimse.

fena-i kalb / fenâ-i kalb

• Mahlûkların (yaratılmışların) varlığını, sevgisini kalbden çıkarmak. Kalbin Allahü teâlâdan başka hiç bir şeyi bilmemesi ve sevmemesi, unutması.

fenn-i hikmet

• Felsefe bilgisi.

fenn-i hikmet-ül eşya

• Tabiat bilgisi. Eşyadaki intizam, mükemmellik ve insanlara olan faydaları ve onlardan faydalanmak hakkında bilgi veren ilim kolu.

fenn-i kıraat

• Okuma bilgisi. Okumanın çeşitli usûllerini öğreten ilim dalı.

fenn-i sarf

• Morfoloji ilmi, kelime bilgisi.

• Gramer. Sarf bilgisi.

fenn-i teşrih

• tıb: Bir cesedin, canlı vücudunun iç yapısını öğrenme bilgisi. (Anatomi)

ferah-bahş

• Sevinç veren, sevindiren. Ferah bağışlayan. (Farsça)

feraiz / ferâiz

• (Tekili: Farîze) Allah'ın farz kıldığı ibadetler, yapılması mecburi olan din emirleri.
• Şeriatın hükümleriyle mirasçılar arasında mal taksimi bilgisi. İslâmın miras hukuku.

ferdi / ferdî

• (Ferdiye) Tek şey, bir tek.
• Fertle ilgisi olan.

feyz

• İhsan, bağış, kerem.

feyz-bahş

• Feyiz ve bereket veren, feyiz bağışlayan. (Farsça)

fiil

• (Fi'l) Müessirin te'siri. Amel, iş.
• Gr: Hâdiseye veya zamana delâlet eden kelime. (Sarf bilgisinde geniş izahı vardır.) Türkçede; gelme, gitme, yazma, okuma, gezme gibi kelimelere de fiil denir. (Fi'l diye de yazılır.)

fıkıh-fıkh

• Bir şeyi anlayıp bilme,
• Şeriat ilmi, şeriatın usül ve hükümleri, amelî ve şer'î meseleler bilgisi. Hukuk bilgisi.

firaset / firâset

• Anlayışlı, çabuk seziş,
• Binicilik, at yetiştirme bilgisi.
• Yiğitlik, mertlik.

fıtrat-ı ilahiye / fıtrat-ı ilâhiye

• San'at-ı Rabbaniye ve kudret-i İlâhiyenin dâima değişen bir defteri olan ve yanlış olarak "Tabiat" namı verilen Cenab-ı Hak'ın fıtrat kanunları ve mahlukatın yaradılışı.

forma

• Cüz. Kısım. Parça. (Fransızca)
• Şekil. Biçim. Askeri nişan. Rütbe işareti. (Fransızca)
• Bükülünce 8, 16, 32 sayfa olan kitap dizgisi. (Fransızca)

fürsiyyat

• Fars dili ve edebiyatı bilgisi.

fütüvvet

• Cömertlik. Başkasını, kendisine tercih etmek. Başkalarının işlerini düzeltmeye çalışmak ve faydasına koşmak. Fütüvvetin başka değişik târifleri de yapılmıştır. Bunlardan bâzıları şöyledir: Kendi nefsinde başkasının üzerine bir meziyet, üstünlük görme mek. Hatâlarını îtirâf edenleri affetmek, hiç kim

gaferahullah

• Allah onu bağışlasın.

gaffar / gaffâr / غفار / غَفَّارْ

• (Gufran. dan) Günahları örten, günahları bağışlayıcı. Mağfireti çok.
• Kullarının günahlarını afveden Cenâb-ı Hak (C.C.)

• Ne kadar çok ve büyük olursa olsun, dilediği kullarının her türlü suç ve günahını defalarca bağışlayan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Günah, kusur ve kabahatları çok bağışlayan.

• Günahları affeden ve bağışlayan Allah.

• Bağışlayıcı Tanrı. (Arapça)

• Çok bağışlayan (Allah).

gafir-üz zenb

• Günahları örtüp afveden, suçları bağışlayan Cenab-ı Hak (C.C.) (Farsça)

gafur / gafûr / غفور

• Çok merhamet eden, günahları bağışlayan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kulların günâh, ayıb ve hatâlarını pek çok örtüp, bağışlayan.

• Çok bağışlayan, çok affeden. (Allah'ın adlarından biri)

• Bağışlayıcı. (Arapça)

gafurü'r-rahim / gafûrü'r-rahîm

• Kullarının günahlarını çok bağışlayan ve kullarına özel rahmet, merhamet ve şefkat gösteren Allah.

galat-ı tahakkümi / galat-ı tahakkümî

• Bir kelimenin gerek lâfzı ve gerekse mânası itibariyle herkesin kullandığı gibi kullanılmaması.Bu, başlıca üş şeyden olur:1- Nazımda vezne uydurmak için bir kelimenin telâffuzunu değiştirmek, hecesini uzatmak ve kısaltmak yahut harfini gizlemek.2- Çeşitli mânâları olan bir kelimeyi meşhur olmayan bi

gaşve

• (Gışâve-Guşve) Perde, hicap, örtü.
• Göz kararmak.

gayr-i kabil-i tebdil / gayr-i kâbil-i tebdil / غير قابل تبدیل

• Değiştirilmez.

gayr-ı mütehavvil

• Değişken olmayan.

gerdide / gerdîde

• Tavır ve hâlleri değişmiş. (Farsça)

gramer

• Cümlelerin, kelimelerin, hecelerin ve harflerin hallerinden bahseden ilim. Dil bilgisi. (Fransızca)

• Dilbilgisi.

gufran / gufrân / غفران

• Mağfiret, bağış.

• Bağışlama. (Arapça)

gülubend

• Boyna sarılan sargı, boğaz sargısı. (Farsça)

güncayiş

• Sığışma, sığma. (Farsça)

güstah

• Arsız, edepsiz, küstah, saygısız. (Farsça)

habis

• Bağışlanan şey. Mukabilinde bir ücret istenmeyen şey. Parasız olarak verilen nesne.

hadis / hâdis

• Yeni. Sonradan olan şey. Değişen. Hudus eden.

hadis-i mensuh / hadîs-i mensûh

• Peygamber efendimiz tarafından ilk zamanda söylenip, sonra değiştirilen hadîsler.

hadis-i nasih / hadîs-i nâsih

• Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimizin, son zamanlarında söyleyip, önceki hükümleri değiştiren hadîs-i şerîfleri.

hakaik-i sabite / hakaik-i sâbite

• Sabit, değişmez hakikatler, gerçekler.

• Değişmez hakikatler.

hakaiku'l-eşyai sabitetün / hakâiku'l-eşyâi sâbitetün

• Varlıkların hakikatleri sabittir, hiç değişmez.

hakikat-i külliye

• Herşeyle ilgisi olan, çok büyük ve geniş hakikat.

hakikat-ı sabite / hakikat-ı sâbite

• Sabit ve değişmez gerçek.

• Sâbit, değişmez hakikat. (Farsça)

hakikat-i sabite / hakikat-i sâbite / hakîkat-i sâbite / حَقِيقَتِ ثَابِتَه

• Sabit ve değişmez gerçek.

• Sabit, değişmez hakikat.

halid bin sinan

• Benî Abes kabilesinin Bin-Bagis'ten ehl-i tevhid bir zat olup; Hz. Peygamber Efendimiz, bu zat hakkında: "O bir nebi idi, fakat onun kavmi onu zâyi etti" buyurmuşlardır. Kendisi Peygamberimizin zamanına yetişememiştir.

hame'

• Uzun müddet su ile yumuşayıp değişmiş cıvık ve kokar çamur. Balçık.

hamein mesnun

• Değişken balçık.

hamt

• Şiddetli ve zahmetli olmak.
• Çürümek.
• Mütegayyer olmak, değişmek.

hane-harab

• Câhil, bilgisiz. (Farsça)
• Evi yıkılmış, evsiz barksız kalmış. (Farsça)
• Hâli perişan olmuş kimse. (Farsça)
• Mc: Müflis, züğürt, sefil. (Farsça)

hanez

• Mütegayyer olmak, değişmek.
• Kokmak.

hannan-ı mennan / hannân-ı mennân

• Rahmetlerin en hoş cilvesini kullarına bağışlayan ve sonsuz minnete lâyık olduğunu gösterecek şekilde kullarını nimetlendiren Allah.

harac

• Güçlük, sıkıntı, eziyet.
• Bir farzı yapma veya haramdan sakınma esnâsında karşılaşılan güçlük.
• Müslüman olmayan vatandaşlardan seneden seneye alınan toprak vergisi.

harb-i umumi inkılabı / harb-i umumî inkılâbı

• Birinci Dünya Savaşının etkisiyle meydana gelen değişimler.

harekat-ı laubaliyane / harekât-ı lâubaliyâne

• Saygısızca davranışlar.

harekat-ı laübaliyane / harekât-ı lâübaliyâne

• Saygısızca davranışlar.

harekat-ı mütehavvile-i hadise / harekât-ı mütehavvile-i hâdise

• Sonradan var olan değişen hareketler, oluşumlar.

hareket

• Kımıldanma. Davranış. Yola çıkmak. Bir cismin sabit bir noktaya göre yerinin veya durumunun değişmesi. Sarsıntı.

harfiyen

• Harfi harfine. Hiçbir değişiklik yapmadan.

harim / harîm

• Saygısız, çekinmez. Kayıtsız kimse.

harmed

• Kokusu ve rengi değişen.
• Kara balçık.

haşem

• Burun içinde olan bir illettir ve kokuyu değiştirir.
• Genzin tıkanıp burnun koku almaması.
• Etin kokması.

hasil / hasîl

• Sığır buzağısı.

haşl

• Herşeyin âdisi, bayağısı.

hat'are

• Bir hâl üzerine karar etmeyip devamlı değişmek.

hatabahş

• Kabahatleri affeden, kusurları bağışlayan. (Farsça)

hatt-ı istiva / hatt-ı istivâ

• Dünyanın kuzey ve güney kutuplarına aynı uzaklıkta olduğu ve dünyayı iki müsavi parçaya böldüğü farzedilen dâire çizgisi. (Farsça)
• Ekvator. (Farsça)
• Mevlevi semahânesinde, şeyhin oturduğu post ile meydan kapısı ortasında farzolunan çizgi. (Farsça)

hatv

• Rengin değişmesi.
• Engel olmak, menetmek.
• İplik bükmek.

havelan / havelân

• Dönme, dolaşma.
• Değişme.

havelan-ül havl

• Senenin geçmesi. Senenin değişmesi.

hayat-bahş

• Hayat bağışlayan, hayat veren, zindelik veren. (Farsça)

hazine-i ihsan ve kerem

• İyilik ve bağış hazinesi.

heb

• (Vehb. den) Bağışla, lutfet (mânasına emir, duâ)

heb-lena / heb-lenâ

• Bize lutfet. Bize ihsan et, bağışla.

hedaya

• (Tekili: Hediye) Hediyeler. Lütuf ve ihsanlar. Bağışlar.

hediye

• Fakir veya zengin bir kimseye ikrâm için hîbe (bağış) olarak verilen veya gönderilen mal.

• Parasız verilen, bağışlanan şey. Armağan.

hendese

• Geo: şekil bilgisi.
• Mat: Çizgi, yüzey ve hacim olarak bu üç şeklin özelliklerini ve ölçülerini inceleyen matematik kolu.

heys

• Atâ etmek, vermek, bağışlamak.
• Hareket.

heyzale

• İnsan sesleri.
• Cemaat, topluluk.
• Çok asker.
• Büyük deve.
• Belinden aşağısı şişman olan kadın.

hibat

• (Tekili: Hibe) Bağışlar, hibeler.

hibe / هبه

• Bağışlamak. Parasız ve karşılıksız vermek. Bağışlanan şey.
• Hal ve şân.

• Bağış. Bir malı karşılıksız olarak başkasına verme. Hibe edilen mala hediye denir.

• Bağışlama bağış.

• Bağış.

• Bağışlama, hibe. (Arapça)

hibe-name

• Bir kimseye birşey hibe edip bağışlamak üzere yazılan kâğıt. (Farsça)

hıfzıssıhha

• (Hıfz-üs sıhha) Sağlıklı yaşamak için doğrudan doğruya kişi ve içinde bulunan çevrenin sağlıkla alâkalı şartlarını tetkik edip inceleyen, gerekli tedbirleri olan ve bu çeşit çalışmalardan bahseden hekimlik kolu veya sağlık bilgisi.
• Sıhhatini korumak. Sağlığını muhafaza etmek.

hikmet-i bedayi'

• Güzel sanat bilgisi. Güzel san'at sevme (estetik). (Farsça)

hikmet-i beşeriye

• İnsanların bilgisi.

hikmet-i şeriat ve islamiyet / hikmet-i şeriat ve islâmiyet

• Şeriat ve İslâmiyet bilgisi, ilmi.

hikmet-i tabiiye

• Fizik bilgisi.

hımre

• Bir şeyin bozulup şekil değiştirmesi.

hirba

• Bukalemun denen bir hayvan.
• Mc: Devamlı fikir değiştiren kimse.

hisbe

• Ecir, sevap.
• İslâm hukukunda, devlet muhasebesi. Muhasebe dairesi.
• Huk: Hisbe, daha sonraki çağlarda zabıta, çarşı zabıtası, ahlâk zabıtası gibi değişik müesseselerin adı oldu.

hışv

• Geyik buzağısı.

hubb-ı dünya / hubb-ı dünyâ

• Dünyâ sevgisi. Ölümden sonra işe yaramayacak olan şeylere düşkün olmak. Dünyâ; haramlar, mekruhlar ve Allahü teâlâyı unutturan her şeydir.

hubb-i dünya

• Dünya sevgisi.

hubb-ı riyaset / hubb-ı riyâset

• Makam ve mevki sevgisi.

hubb-ısiva / hubb-ısivâ

• Allahü teâlâdan başka şeylerin sevgisi.Olup nâdim elim çektim hevâdan, Pâk ettim kalbimi hubb-ı sivâdan. Yüzüm dergâhına döndüm ilâhî, Kapundan etme red, bu pür günâhı.

hubb-u ahiret / hubb-u âhiret / حُبُّ اَخِرَتْ

• Âhiret sevgisi.

• Ahiret sevgisi.

hubb-u ali

• Hz. Ali sevgisi.

hubb-u cah / hubb-u câh

• Şöhret düşkünlüğü, makam sevgisi. Rütbe hırsı. (Farsça)

• Makam ve mansıb sevgisi.

• Makam, mevki sevgisi.

hubb-u din

• Din sevgisi.

hubb-u dünya / حُبِّ دُنْيَا

• Dünya sevgisi.

• Dünya sevgisi.

hubb-u insaniyet

• İnsanlık sevgisi.

hubb-u lafz / hubb-u lâfz

• Lâfız sevgisi; kelimenin söyleyiş şekline meftun olmak.

hubb-u mehasin / hubb-u mehâsin

• Güzellik sevgisi.

hubb-u vatan

• Vatan sevgisi.

hubb-ul vatan

• Vatan sevgisi.

hubbü'l-vatan mine'l-iman / hubbü'l-vatan mine'l-îmân / حب الوطن من الایمان

• Vatan sevgisi imandan gelir. (Arapça)

hubbucah / hubbucâh

• Makam sevgisi.

hudadad / hudâdâd / خداداد

• Allah vergisi. Mevhibe-i İlâhî. (Farsça)

• Allah verdi. (Farsça)
• Allah vergisi. (Farsça)

hukukiyyat

• Hukuk bilgisi.

hukukullah / hukûkullah

• Allahü teâlânın emri ve kulluk borcu olarak yapılan, kimsenin tasarrufta bulunamıyacağı, değiştiremeyeceği şeyler.

hürmetsiz

• Saygısız.

hürmetsizlik

• Saygısızlık.

hürriyet

• Hürlük, serbestlik.
• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyup, herkesin hakkını gözetmek.
• Maddî ve mânevî her türlü şeyin sevgisinden gönlünü kurtararak yalnız Allahü teâlâya kul olmak.

hüve hüvesine

• (Türkçe bir tabirdir) Noktası noktasına, hiç değişiklik yapmadan, aynen.

i'lal

• Harf-i illetlerin kolaylık için başka harfe değiştirilmesine denir. ( ) nin ( ) olduğu gibi.

i'rab / i'râb

• Düzgün konuşmak ve hakikatı açıklamak.
• Gr: Kelime ve fiillerin sonunda bulunan harf veya harekelerin değişmesi ve bu değişikliği ve sebeblerini öğreten ilim.

• Düzgün konuşma ve hakikatı belirtme.
• Arapça kelimelerin sonundaki harf veya harekenin değişmesi.

i'tifa'

• Bağış dileme, afvedilmesini isteme.

ianat / iânât / اعانات

• Yardımlar, bağışlar. (Arapça)

iane / iâne / اعانه

• Yardım, bağış. (Arapça)

ibadette bid'at / ibâdette bid'at

• Peygamber efendimiz ve Eshâbı zamânında bulunmayıp da dîne sonradan katılan reformlar, değişiklikler.

ibdal

• Değiştirmek. Tebdil ve tahvil eylemek. Birinin yerine diğerini getirmek.

ibn-ül-vakt

• Kalbi halden hâle değişen velî. Tasavvuf yolunda ilerlerken halleri değişen, her zaman başka türlü olan, bâzan şuurlu, bâzan şuursuz (kendilerinden geçen, kendilerini unutan) kimseler. Bunlara erbâb-ı kulûb da denir.

ibra / ibrâ

• Bağışlanma, temize çıkma, aklanma.

ibrahim

• İbrahim kelimesi, İbranicede baba anlamına gelen "eb"; ve cumhur demek olan "reham" kelimelerinden meydana gelmiştir. "Ebu-l cumhur" ise; cumhurun babası demektir. Bu ismi meydana getiren kelimelerin ikisinin de hareke veya telaffuzlarını az bir değişiklik yapmakla yine bu mânalar Arapçada vardır. B

ibtika'

• Bir şeyin renginin fıtri olarak değişikliğe uğraması.

iç cebehane

• Şimdiki askerî müzeye eskiden verilen addır. İç cebehâne tâbiri bilahare "Hazine-i esliha", Üçüncü Sultan Ahmed devrinde "Dâr-ül esliha", daha sonraları da "Harbiye ambarı" olarak değiştirilmiş, en sonunda "askerî müze" şeklini almıştır. (Türkçe)

ifdal

• (Fadl. dan) Lütuf ve bağış. İhsan.

ihab

• Verme, bağışlama.

ihbab

• Muhabbet etmek. Sevgisini göstermek.

ihbas

• Eteğinde bir şey gizleme.
• Hapsetme.
• Vakfetme. Hayır yollarında mal ve hayvan bağışlama.

ihlal

• (Mahal. den) Yer değiştirmek. Vermek. Yerleştirmek.
• Helâl kılmak.

ihsan / ihsân / احسان

• İyilik, lütuf, bağışlamak.
• Sahilik etmek, cömertlik yapmak.
• Allah'ı görür gibi ibadet etmek.
• Güzel bilmek. Güzel eylemek.

• İyilik etme.
• Bağış, bağışlama.
• Sağlamlaştırma.

• Bağış, ikram, lütuf.

• Bağış. (Arapça)
• İyilik. (Arapça)

ihsan eden

• Bağışlayan, veren.

ihsan etmek

• Bağışlamak.

ihsan-ı ilahi / ihsan-ı ilâhî

• Allah'ın ihsanı, ikramı, bağışı.

ihsan-ı ilahiye / ihsan-ı ilâhiye

• Allah'ın ihsanı, ikramı, bağışı.

ihsan-ı mahsus

• Özel iyilik ve bağış.

ihsan-ı rabbani / ihsan-ı rabbânî

• Herşeyi terbiye ve idare eden Allah'ın ihsanı, ikramı, bağışı.

ihsan-ı rahmani / ihsan-ı rahmânî

• Bütün yarattıklarına karşı çok merhametli olan Allah'ın ikramı, bağışı.

ihsan-ı şahane / ihsan-ı şâhâne

• Padişahın ihsanı, bağışı.

ihsanat / ihsânât

• İyilikler, bağışlar, lütuflar.

ihsanat-ı hususiye-i rabbaniye / ihsanat-ı hususiye-i rabbâniye

• Allah'ın terbiye ve idaresinin özel yardım ve bağışları.

ihsanat-ı ilahiye / ihsânât-ı ilâhiye

• Allah'ın lûtuf ve bağışları.

ihsanat-ı külliye-i ilahiye / ihsânât-ı külliye-i ilâhiye

• Allah'ın herşeyi kuşatan bağış ve iyilikleri.

ihsanat-ı mahsusa / ihsânât-ı mahsusa

• Özel ihsanlar, yardımlar, bağışlar.

ihsanat-ı rabbaniye / ihsânât-ı rabbâniye

• Allah'ın lütuf ve bağışları.

ihsanat-ı rahimane / ihsânât-ı rahîmâne

• Şefkat ve merhametle yapılan ihsanlar, ba-ğışlar.

ihsanat-ı şahane / ihsânât-ı şahane

• Padişahın bağış ve iyilikleri.

ihsanat-ı uhreviye / ihsânat-ı uhreviye

• Ahiretteki ihsanlar, bağışlar.

ihsandide

• (Çoğulu: İhsandidegân) İhsan görmüş, bağış almış. Birinin lütfunu görmüş, minnettar. (Farsça)

ihsanen

• İhsan suretiyle. Bağışlayarak, lütuf ve iyilik ederek.

ihsanperver

• Bağışta bulunmayı pek seven.

ihsanperverane / ihsanperverâne

• Bağışta bulunmayı pek sever şekilde.

ihtimal

• (Haml. den) Mümkün olma, belki. Olması mümkün görünmek.
• Kabul eylemek.
• Yükselip götürmek.
• İhsana mukabil şükretmek.
• Kızma ve hiddetlenmekten dolayı yüzünün rengi değişmek.

ıhtimar

• Mütegayyer olmak, bozulmak, değişmek.

ihtiramsızlık

• Saygısızlık, hürmetsizlik.

ihtisab resmi

• Eskiden belediye varidatı olarak damga, tartı, ölçü, panayır ve pazar vergisi adı altında alınan vergiler ile, hile yapan esnaftan alınan para cezalarının umumi adı.

ihvan-ı basafa / ihvan-ı bâsafa

• Mevlevi tabirlerindendir. Saf, yani kalbinde gıll u gış bulunmayan kardeşler mânâsınadır.

ikram

• Ağırlamak. Hürmet etmek. Saygı göstermek.
• İltifat olarak bir şeyler vermek.
• Bağış.
• Hesap dışı verilen şey veya yapılan indirme, tenzilât.
• Allah'ın lütfu ve ihsanı. (İkramın izharı, yani Allah'ın lütfu ve ihsanı olan ikramın izharı tahdis-i nimettir. İnsanın ne

• Bağış, iyilik.

ikram buyurma

• İhsan etme, bağışlama.

ikram buyurulan

• Bağışlanan, ihsan edilen.

ikram-ı rabbani / ikram-ı rabbânî

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın bağış ve ihsanı.

ikram-ı sübhani / ikram-ı sübhânî

• Her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Allah'ın bağış ve ihsanı.

ikramat / ikrâmât

• (Tekili: İkram) İkramlar, hürmetler, bağışlar.

• Bağışlar, ikramlar, ihsanlar.

iktisadiyat

• İktisad bilgisi. İktisad ve tutumla alâkalı olan işler.

ilm-i ahlak / ilm-i ahlâk

• Ahlâk bilgisi.

ilm-i alet / ilm-i âlet

• Ulûm-i âliyye denilen sekiz yüksek din bilgisini öğrenebilmek için lâzım olan yardımcı ilimlerdir. Bunlara ulûm-i ibtidâiyye, başlangıç ilimleri de denir. Ulûm-i âliyye şunlardır:Tefsîr, usûl-i kelâm, kelâm, usûl-i hadîs, ilm-i hadîs, usûl-i fıkh, fı kh, ilm-i tasavvuf. Böylece din bilgileri yirmi o

ilm-i beden

• (İlm-ül ebdân) Hekimlik bilgisi, tabâbet.

ilm-i esma / ilm-i esmâ

• İsimleri bilme, isimlerin bilgisi.

ilm-i hesab

• Hesap bilgisi, aritmetik, matematik.

ilm-i hikmet

• Düşünce bilgisi, felsefe.

ilm-i ictimai / ilm-i ictimaî

• İçtimaî hayat ilmi. Toplu yaşayış ve cemiyet bilgisi. Sosyoloji.

ilm-i kelam / ilm-i kelâm

• Kelime-i şehâdeti ve buna bağlı olan îmânın altı temel bilgisini öğreten ilim.

ilm-i nahiv ve beyan

• Dilbilgisi ve belâğatın hakikat, mecaz, kinâye, teşbih ve istiâre gibi konularını öğreten ilim dalı.

ilm-i nahv

• Arabî cümle bilgisi. Kelimelerin cümle içindeki yerlerini ve buna göre sonlarının aldığı durumlardan (harekelerden) bahseden ilim.

ilm-i sarf

• Kelime bilgisi. Arabîde kelimenin aldığı şekillerden bahseden ilim. Morfoloji.

• Dilbilgisi, gramer.

ilm-i sarf ve nahv

• Arapçada kelime ve cümle bilgisi.

ilmiye kıyafeti

• İlmiye mensublarının giyiniş tarzları. İlmiye kıyafeti; şalvar, cübbe ve sarıktı. Bununla birlikte ilmiye mensublarının kıyafetlerinde bazı değişiklikler de vardı. Orta derecedekiler cübbe ile sokağa çıktıkları halde üst tabakayı teşkil eden ricâl kısmı, lata yahut biniş giyerlerdi. Ayrıca ilmiyenin

iltiak

• Rengi bozulma, rengi değişme.

iltifat

• Güzel sözle samimi olarak okşamak. Yüz göstermek. Teveccüh etmek. İyilik etmek. Lütfetmek.
• Dikkat, itina.
• Edb: Bir mevzu anlatılırken, o anda kalbe doğan bir ilham coşkunluğu ile -mevzu dışına çıkmadan- sözün ve hitabın yönünü değiştirme san'atıdır. Meselâ: (Asım'ın nesli...

iltifat-ı ravza-i mutahhara

• Ravza-i Mutahhara'nın iltifatı, lütfu, yakın ilgisi.

iltika'

• İnsanın rengi değişmek. Benzi sararmak.

iltima

• Sararıp solmak. Renk değiştirmek.

imla / imlâ / املا

• Doldurma, doldurulma.
• Yazı yazma. (Dikte)
• Bir dildeki kelime ve sözleri doğru yazma bilgisi.
• Müddeti mühlet vererek uzatma.

• Doldurma, yazma bilgisi.

• Doldurma. (Arapça)
• Yazı bilgisi. (Arapça)
• Yazı. (Arapça)

imma

• (Terdid edatıdır) "Ya, veya" diye tercüme edilir.. Şek, şüphe, ibahe, bağışlamak, hayret vermek mânâlarını da ifade eder.

in'am / in'âm / انعام

• Bağış, ihsan. (Arapça)
• Bahşiş. (Arapça)

in'amat-ı rahmaniye / in'âmât-ı rahmâniye

• Allah'ın sonsuz şefkat ve merhametiyle bağışladığı nimetler.

inale

• Kavuşturma, vâsıl etme, nâil etme, ulaştırma.
• Yemin, kasem, and.
• İhsanda bulunma, bağışta bulunma.

incil / incîl

• Allahü teâlânın, Îsâ aleyhisselâma gönderdiği ve sonradan tahrif edilen, aslı değiştirilmiş olan mukaddes kitab.

incizab-ı muhabbet-i şems-i ezel

• Ezel Güneşi olan Cenâb-ı Allah'ın sevgisinin çekiciliği, cazibesi.

ind

• Arapçada zaman veya mekân ismi yerine kullanılır. Hissî ve manevî mekân. Maddî ve manevî huzura delâlet eder. Nezd, huzur, yan, vakt, taraf gibi mânâlara gelir. Gayr-ı mütemekkindir. Yani harekeleri değişmez. İzafete göre zamanı ifade eder (Min) harf-i cerriyle birleşebilir. Bazan da zarf olmaz. Baz

ingas

• (Tengis) Keder verme. Rahatını bozma.

inhiraf

• Doğru yoldan sapma.
• Dönme.
• Bozulma. Değişme.
• Kırıklık.
• Tecvidde: Harf okunduğu zaman o harfde, dil ucuna veya dil arkasına doğru bir meyli bulunmasına denir. İnhirâf sıfatının harfleri Lâm ve Ra harfleridir. Bunlara Münharif denir.

inkılab / inkılâb / انقلاب

• Başka tarza değişme. Bir hâlden diğer hâle geçme. Başka türlü olma.
• Altüst olma.

• Değişim, dönüşüm.

• İnkılâp, değişme, dönüşme.

• Devrim. (Arapça)
• Değişim, dönüşüm. (Arapça)
• İnkılâb etmek: Dönüşmek. (Arapça)

inkılab-ı acib-i medeni ve dünyevi / inkılâb-ı acîb-i medenî ve dünyevî

• Medeniyet sahasında ve dünya hayatıyla ilgili acayip köklü değişim.

inkılab-ı acibe / inkılâb-ı acibe

• Acayip, hayret verici köklü değişim, dönüşüm.

inkılab-ı acip / inkılâb-ı acip

• Acayip köklü değişim.

inkılab-ı azim / inkılâb-ı azîm

• Büyük çaplı değişim.

inkılab-ı azim-i dini / inkılâb-ı azîm-i dinî

• Dinî sahada meydana gelen büyük çaplı köklü değişim.

inkılab-ı azim-i içtimai / inkılâb-ı azîm-i içtimaî

• Toplum hayatında meydana gelen büyük değişim.

inkılab-ı azim-i islami / inkılâb-ı azîm-i islâmî

• İslâmın meydana getirdiği büyük değişim.

inkılab-ı ezdad / inkılâb-ı ezdad

• Zıtların değişmesi.

inkılab-ı fikri / inkılâb-ı fikrî

• Fikrî değişim.

inkılab-ı hakaik / inkılâb-ı hakâik

• Gerçeklerin değişmesi.

inkılab-ı hakikat / inkılâb-ı hakikat

• Gerçek ve doğrunun değişmesi, zıttına dönüşmesi.

inkılab-ı hükumet / inkılâb-ı hükûmet

• Hükûmet inkılâbı, yönetim değişimi.

inkılab-ı ilahi / inkılâb-ı ilâhî

• Allah'ın dilemesiyle olan değişim, dönüşüm.

inkılab-ı mes'ud / inkılâb-ı mes'ûd

• Mutluluk ve huzur veren değişim, Hürriyet inkılâbı.

inkılab-ı siyasi / inkılâb-ı siyasî

• Siyasî değişim, dönüşüm.

inkılab-ı zaman / inkılâb-ı zaman

• Zamanın değişimi; yönetimdeki değişim süreci.

inkılabat / inkılâbât

• İnkılâblar, değişmeler.

• Değişimler, dönüşümler.

• Değişmeler.

inkılabat-ı acibe / inkılâbât-ı acîbe

• Şaşırtıcı ve hayret verici değişimler.

inkılabat-ı ahval / inkılâbât-ı ahvâl

• Hâl ve durumların dönüşmesi, değişmesi.

inkılabat-ı azime / inkılâbât-ı azîme

• Büyük köklü değişimler.

inkılabat-ı berzahiye ve uhreviye / inkılâbât-ı berzahiye ve uhreviye

• Kabir ve âhiret âlemlerinde meydana gelen büyük değişiklikler.

inkılabat-ı beşeriye / inkılâbât-ı beşeriye

• İnsanlığın köklü değişimleri.

inkılabat-ı dahiliye / inkılâbât-ı dahiliye

• Dahili inkilâblar, içe ait değişimler ve dönüşümler.

inkılabat-ı madeniye / inkılâbât-ı madeniye

• Madenlerin alt üst olması, değişmesi.

inkılabat-ı ruhi / inkılâbât-ı ruhî

• Ruhta ve iç yapıdaki değişmeler.

inkılabat-ı zaman / inkılâbât-ı zaman

• Zaman içinde meydana gelen değişmeler.

inkılabat-ı zamaniye / inkılâbât-ı zamaniye

• Zamana bağlı olarak meydana gelen değişimler.

inkılap / inkılâp

• Değişim, dönüşüm.

inkılap ettirme / inkılâp ettirme

• Değiştirme, dönüştürme.

inkılapçı / inkılâpçı

• Değişen.

inkılapvari / inkılâpvâri

• İnkılâba benzer değişim, dönüşüm.

intikal etme

• Yer veya konum değiştirme, bir halden diğerine geçme.

ira

• Bağış yapma, iyilikte bulunma.
• Çakmaktan ateş çıkarma. Parlama.

irfad

• Yardım etme, bağışta bulunma. Hediye verme.

irfan-ı saadet / irfân-ı saâdet

• Saâdet bilgisi, ilmi.

irha-i imame

• "Sarığı gevşetme" Kaygısız, endişesiz olma.

ırk

• Ayrı soyda olan, ayrı dilde konuşan değişik kültüre sâhip, şeklî özellikleri bulunan insan topluluğu, millet.

irşad / irşâd

• Yol gösterme, rehberlik etme. İnsanları, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına ve Resûlullah efendimizin sünnet-i seniyyesine uymaya, her zaman Allahü teâlâyı anmaya, O'nu unutmamaya, kalbde O'ndan başkasının sevgisine yer vermemeye çağırmak, Allahü te âlânın râzı olduğu yolu göstermek.

irtidad / irtidâd

• Din değiştirmekle mürted olmak. İslâmiyetten çıkarak dinsiz olmak.
• Geri dönmek.

• Din değiştirme, dinden çıkma, dinden dönme.

işfak

• Acıyarak sakınma. Şefkat ve inayet etme.
• Sevme.
• Sakınma ve korkma.
• Azaltma.
• Lütfetme, bağış, ihsan.

ishab

• Çok söylemek.
• Türlü şeylerden renk değiştirmek.
• Bir şeye fazla tama' etmek.
• Kuyu kazıp suyu bulamamak.
• Zehirlenme veya hastalıktan dolayı renk değişmesi.
• Kuzu, anasını emmek.
• Duvarı başı boş salıvermek.

ıslah-ı nefis

• Nefsi düzeltme, hayatını değiştirme.

isti'fa

• Affını, azlini, bağışlanmasını istemek.
• Kendisinin memuriyetten affını taleb etmek.

istibdal / istibdâl

• (Bidl ve Bedel. den) Değiştirmek, değiştirilmek.
• Bir vakfı mülk ile mübadele etmek.
• Birşey verip yerine başka şey istemek.
• Askerliği biten erlere tezkere verip yenilerini almak.

• Değiştirmek. Hâkimin harâb olmuş vakıf binâsını satıp, semeni (bedeli) ile başkasını alarak mütevellîye (vakfın idârecisine) teslim etmesi.

istiğfar / istiğfâr

• (Gufran. dan) Afv dilemek. Cenab-ı Hak'tan kusurlarının affedilmesini, günahlarının bağışlanmasını dilemek. Tevbe etmek. Yalvarmak. " Estağfirullâh" demek.

• Mağfiret (bağışlanmak) istemek. Allahü teâlâdan kusurlarının ve günâhlarının affedilmesini bağışlanmasını dilemek. Tövbe etmek.

istihab

• (Hibe. den) Hibe ve hediye olarak isteme. Bağış olarak arzulama.

istihalat

• (Tekili: İstihale) Değişmeler, başkalaşmalar.

istihale / istihâle / استحاله

• Bir şeyin terkib ve asıl şeklinin başka hâle değişmesi. Başkalaşmak.
• Mümkün olmayış, imkânsızlık.

• Bir hâlden başka hâle geçme, biçim değiştirme.

• Başkalaşım, değişim. (Arapça)
• İmkansızlık. (Arapça)

istikrarsız

• Sabit olmayan; değişken.

iştiyak-ı uhreviye

• Âhiret sevgisi, arzusu, coşkusu.

ıtbak

• Örtünmek.
• Yürümek.
• Değiştirmek.
• (Bak: İtbak)

ittihab

• (Hibe. den) Karşılıksız olarak verilen bir bağışı kabul etme.

izafet-i maklub

• Ters çevrilmiş terkib. Muzaf-un ileyh ile muzafın yer değiştirmesi olup, böylece birleşik isim ve sıfatlar yapılır. Bu terkibler semâidir; işitilmekle öğrenilir, bir kaideye bağlı değildir. Her terkib bu şekle sokulmaz. Meselâ: Tâb-ı meh: Meh-tâb: Ay ışığı. Çeşm-i âhu: Ahu-çeşm: Ceylân gözlü. Nazar-

izafi / izâfî

• Başka bir şeye göre olan; bağlı olduğu şeye göre değişen; rölatif.

izdiham / izdihâm

• Yığışma.

izzetinefis

• İnsanın kendine saygısı.

kabil-i tebdil

• Değiştirilmesi mümkün, değiştirilebilir.

kadr

• Bir alış-verişte karşılıklı olarak değiştirilen iki maldan herbirinin ölçek veya ağırlıkla ölçülen mal olmaları.

kahd

• Koyunun beyaz kuzusu.
• Açılmamış nergis.

kaide-i nahviye

• Arapça gramer kaidesi, dilbilgisi kuralı.

kaide-i nahviyece

• Arapça dilbilgisi kuralı olarak.

kalb / قلب

• Vücudun kan dolaşımı merkezi. Yürek.
• Gönül.
• Herşeyin ortası.
• Bir halden diğer bir hale çevirme. Değiştirme.
• İmanın mahalli.
• Fuâd, sıkt-ül ilim, tâbut-ül ilim, beyt-ül hikmet, via-i ilim de denilir. (Dâima değiştiği ve hareket halinde olduğu için kalb i

• Değiştirme. (Arapça)
• Kalb etmek: Dönüştürmek, değiştirmek. (Arapça)

kalb eden

• Dönüştüren; değiştiren.

kalbeden

• Değiştiren, çeviren.

kalbolma

• Başka hâle gelme. Değişme. (Türkçe)

kalp

• Yürek.
• Yürek hastalığı.
• Gönül.
• Her şeyin ortası, ehemmiyetli, alıcı noktası, değiştirme, çevirme.

kambahş / kâmbahş

• Herkesin isteğini yerine getiren. (Farsça)
• Bağışçı, ihsan edici. (Farsça)

kanun

• (Çoğulu: Kavânin) Herkesin uyması için devletin teşri kuvveti tarafından konulan her türlü meşru nizam, kaide, emir, nehiy ve yasaklar.
• Kaziye-i külliye. Kâinatta Allah'ın koyduğu değişmez nizam.

• Tabiat olaylarının bağlı olduğu değişmez kaide.

kanun-u kerem

• Cömertlik, bağış ve ikram kanunu.

kanun-u tebeddül ve tagayyür

• Başkalaşım ve değişim kanunu.

karar

• Değişmez hâle gelmek.
• Sabit ve sakin olmak.
• Ne az ne çok olan tam ölçü. Ölçülülük.
• Gitmeyip kalmak.
• Oturaklı yer. Sâkin olacak yer.
• Anlaşılan ve sabit hâle gelen son karar sözü.
• Mahkemece verilen son söz ve neticeye bağlama.
• Dolanmak.

• Değişmeyen istikrarlı durum, istikrar.

karh

• Yaralama.
• Hasta olmak.
• Bedende çıkan yara.
• Su olmayan yerde kuyu kazmak.
• Yanlış ve yalanla hakkı değiştirmek ve battal etmek.

kat'-ı nazar

• Bir şeye bakmaktan vazgeçme, ondan ilgisini kesme.

kaziye-i muhkeme

• Tam, sağlam hüküm. Temyizin tasdikinden geçmiş, değişmez hâle gelmiş mahkeme kararı ki, böyle bir karara mazhar olan herhangi birşey hakkında tekrar dava açılamaz; dâva mevzuu yapılamaz. Aksi takdirde kanun namına kanunsuzluk yapılmış olur. Buna "Kaziye-i mahkumun bihâ" da denir.

kaziyye-i muhkeme

• Kesin hüküm, değişmez ilke.

kefareten / kefâreten

• Günahın bağışlanmasına vesile olarak, bedel olarak.

keffaret / keffâret

• İşlenen bir hata veya günahın bağışlanmasına vesile olması için verilen sadaka veya tutulan oruç, karşılık.

keffaretü'z-zünub / keffaretü'z-zünûb

• Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.

• Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.

keffáretü'z-zünub / keffáretü'z-zünûb

• Günahların bağışlanmasına vesile.

keffaretü'z-zünub / keffâretü'z-zünub / keffâretü'z-zünûb

• Günahların bağışlanmasına vesile.

• Günahlara kefaret, günahların bağışlanmasına vesile.

keffaretüzzünub / keffâretüzzünub

• Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.

kelime

• Gr: Mânası olan en küçük söz veya cümlenin yapısını teşkil eden unsurlardan birisidir. Kelime, isim, fiil ve harf olmak üzere dilbilgisinde üç kısma ayrılmıştır. "Bir tek söze" kelime denir.

kem-bidaa

• Sermayesi az. (Farsça)
• Bilgisi zayıf, câhil. Az okumuş. (Farsça)

kemal sıfatları / kemâl sıfatları

• Allahü teâlânın zâtında ve işlerinde hiçbir kusûr, karışıklık, değişiklik ve noksanlık olmadığını gösteren hayât (diri olmak), ilim (bilmek), sem' (işitmek), basar (görmek), kudret (gücü yetmek), irâde (istemek), kelâm (söylemek) ve tekvîn (yaratmak) sıfatları. Bunlara Subûtî, Hakîkî ve Kâmil sıfatl

keramat-ı kur'aniye / kerâmât-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın kerametleri; ikramları, bağışları.

keramet

• Allah (C.C.) indinde makbul bir veli abdin (yâni, âdi beşeriyyetten bir derece tecerrüd edebilen zatların) lütf-u İlâhî ile gösterdiği büyük mârifet. Velâyet mertebelerinde yükselen bir abdin hilaf-ı âdet hâli.
• Bağış, kerem.
• İkram, ağırlama.

keremkar / keremkâr

• Lûtfeden, bağışlayan.

• Kerem eden, ikram eden. Cömert, eli açık olan, bağışlayan. (Farsça)

keyfe mettefak

• Hangisi olursa. Nasıl rast gelirse.

kıbal

• Ebelik bilgisi ve işi.

kıble saati

• Herhangi bir yerde, güneşin kıble hizâsında bulunduğu andaki vakit. Güneşin hangi saatte kıble hizâsında bulunduğu hesâb edilir ve takvimlere yazılır. Bu saatler hergün değişmektedir.

kihalet

• Göz için sürme yapma. Sürmecilik.
• Göz doktorluğu. Göz hastalıkları bilgisi.

kimya

• Basit cisimlerin hususiyetlerini, bu cisimlerin birbirlerine olan tesirlerini ve bundan ileri gelen birleşmeyi inceleyen ilim. Basit maddelerdeki değişikliği anlamağa çalışan ilim kolu.
• Edb: Aşk.
• İlâç.
• Tas: Mevcud olana kanaat ve elde edilmesi mümkün olmayana ait arzu

kıraat-ı seb'a

• Kur'an-ı Kerim'i yedi türlü okuma tarzı. Mâna değişmemek üzere Kur'an-ı Kerim Kureyş, Huzeyl, Havâzin, Kinane, Sakif, Temim ve Yemen lehçeleriyle "sırat, mâlik, cibril" gibi kelimelerin yedi türlü okunmasına denir.
• Yedi türlü okuma.

kıraet-i şazze / kırâet-i şâzze

• Arabî gramer şartlarına uyan ve mânâyı değiştirmeyen, fakat bâzı kelimeleri hazret-i Osman'ın çoğalttığı nüshaya benzemeyen Kur'ân-ı kerîm kırâeti (okunuş şekli).

kıyas-ı hafi-yi hadsiye / kıyas-ı hafî-yi hadsiye

• Zihnin birşey hakkında, sezgi ve âni kavramayla yaptığı gizli kıyas. Meselâ "Eğer Ayın ışığı Güneşten gelmeseydi, durumu değiştikçe ışık yapısı değişmezdi" şeklinde zihne doğan gizli bir kıyasla aklın "O halde Ay ışığını Güneşten alır" şeklinde hükmetmesi.

kudam

• Hangisi? Hangileri? (mânasına sorudur) (Farsça)

kudsiyetşiken / قدسيت شكن

• Kutsallığı bozan; kutsal olan şeylere karşı saygısız. (Arapça - Farsça)

küf

• Yetiştiği satıhta kimyevî değişikliklere sebep olan küçük boylu mantarlara verilen umumi ad.
• Maddelerin oksitlenme neticesinde dış tarafını kaplayan tabaka. Pas.

küfae

• Davarın bir yıllık dölü, sütü, yoğurdu, yünü ve yapağısı.

küll-ü nurani / küll-ü nuranî

• Nurlu bir küll, bütün varlıklarla ilgisi olan bir kapsamlılık.

kümdet

• Renk değiştirme.

kundak

• Bebek sargısı, yangın çıkaran ateş parçası.

küra'

• (Çoğulu: Ekru-Ekâri) İnsanda boyundan aşağısı; hayvanda topuktan aşağısı.
• Koyun ve sığır baldırı.

kütüb-i salife / kütüb-i sâlife

• Allahü teâlâ tarafından, Peygamber efendimizden önce gelmiş olan peygamberlere gönderilen fakat sonradan tahrif edilmiş, değiştirilmiş olan ilâhî kitablar. Bunlara semâvî kitablar da denir.

kuyud ve hey'at / kuyud ve hey'ât

• Bir sözün bütününü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla bunların sarf ve nahiv (dilbilgisi) yönünden özellikleri; meselâ, erkeklik-dişilik, belirlilik-belirsizlik, isim-sıfat gibi.

kuyudat / kuyûdât

• Kayıtlar; bir sözün bütününü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla bunların sarf ve nahiv (dilbilgisi) yönünden özellikleri; meselâ, erkeklik-dişilik, belirlilik-belirsizlik, isim-sıfat gibi.

kuyudat-ı kelam / kuyûdât-ı kelâm

• Sözün kayıtları; bir sözün bütününü meydana getiren harf, kelime gibi parçalarıyla bunların sarf ve nahiv (dilbilgisi) yönünden özellikleri; meselâ, erkeklik-dişilik, belirlilik-belirsizlik, isim-sıfat gibi.

lakayd / lâkayd

• Kayıtsız, ilgisiz.

• Kayıtsız, ilgisiz.

lakaydane / lâkaydane / lâkaydâne

• Kayıtsızca, ilgisizce.

• İlgisizce, duyarsızca.

lakaydi / lâkaydî

• Kayıtsızlık, ilgisizlik, alâkasızlık.

lakayt / lâkayt

• Kayıtsız, duyarsız, ilgisiz.

lakaytlık / lâkaytlık

• İlgisizlik, duyarsızlık.

lat'

• Yalamak.
• Ayağıyla bir kimsenin belinden aşağısına vurmak.

laubali / lâubali / lâubâlî

• Saygısız, pervasız.

• Senli benli, saygısız, ilgisiz, umursamaz.

laübali / lâübâlî

• Başkalarıyla saygısızlığa varacak şekilde senlibenli; çekinmesi ve sakınması olmayan.

laubalilik / lâubâlilik

• Laubali olma hali; saygısızlık, seviyesizce davranma.

laubaliyane / lâubaliyane / lâubâlîyâne

• Lâubalilikle. Kayıtsız, alâkasız, saygısız ve dikkatsiz bir şekilde. Senli benli olarak. (Farsça)

• Saygısızca, ilgisizce.

layetegayyer / lâyetegayyer / لایتغير

• Değişmez.

• Değişmez, bozulmaz.

• Değişmez. (Arapça)

layuhti / lâyuhtî

• Hatasız, yanlışsız, yanılgısız.

ledünni ilmi / ledünnî ilmi

• Allahü teâlânın vergisi, ihsânı olan mânevî ilim.

ledünniyat / ledünniyât

• Allah vergisi olan mânevî ilimler.

• Allah vergisi olan gizli ilimler.

lifafe

• (Çoğulu: Lefâif) Sargı.
• Kefen. Ölünün sarıldığı bez katlarının herbiri.
• Bazı çiçeklerin etrafını çeviren değişik yapraklar.

lokman

• Kurânda adı geçen tıp bilgisiyle ünlü bir zat.

lutf / lûtf

• İyilik, bağış.

lutf-u dest-i manevi / lûtf-u dest-i mânevi

• Mânevî elin bağışı, ihsanı.

lütf-u ihsan

• Bağışın, ikramın güzelliği.

lütf-u irşad

• İyilik ve bağışla doğru yola erdirme.

lütf-u rabbani / lütf-u rabbânî

• Herbir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın ihsanı, bağışı.

lütf-u rahman / lütf-u rahmân

• Rahmeti sonsuz, yarattıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran Allah'ın iyilik ve bağışı.

lütf-u rububiyet

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah‘ın iyilik ve bağışı.

lutuf / lûtuf

• İyilik, ihsan, bağış.

lütuf / lütûf

• İyilik, ihsan, bağış.

• Yardım, iyilik, bağış.

lütuf ve kerem-i binihaye / lütuf ve kerem-i bînihaye

• Sonsuz cömertlik, ikram ve bağış.

lütufkar / lütufkâr

• İyilik ve bağışta bulunan.

ma'fuv

• Affedilen, bağışlanan.

ma'füvv

• Suçu bağışlanmış, affolunmuş.
• Muaf tutulan, istisna edilen.

• Suçu afvedilmiş. Bağışlanmış.
• İstisnâ edilmiş, müstesnâ kılınmış, ayrı tutulmuş.

maarifsiz

• Bilgisiz.

macera-yı hayat

• Hayat çizgisi.

mafüvv / mâfüvv

• Bağışlanmış.

mağfiret

• Örtme; Allahü teâlânın, kullarının günâhlarını bağışlaması.

• Bağışlama.

mağfiret-i ilahiye / mağfiret-i ilâhiye

• Allah'ın bağışlaması.

mağfiret-i kamile / mağfiret-i kâmile

• Tam bir bağışlayıcılık.

mağfur

• Günahları bağışlanmış, ölmüş kimse, rahmetli olmuş.

mağrifet

• Allah'ın kullarını bağışlaması, yarlıgaması.

mah-ı gufran / mâh-ı gufrân

• Günahların bağışlandığı ay.

mahtelef-el melevan

• Gece ve gündüzün ihtilâfı ve değişmesi müddetince.

mahz-ı fazl

• İyilik ve bağışın ta kendisi.

makam-ı mahbubiyet

• Allah'ın sevgisini kazanma makamı, derecesi.

makleb

• Kalbetme. Bir şeyin altını üstüne çevirme.
• Kalbedilecek, çevrilecek veya değişecek yer.

maliyat

• Maliye işleriyle alâkalı. Maliye bilgisi.

maruz-u tagayyür

• Başkalaşmaya ve değişmeye maruz.

mazhar-ı tahavvülat / mazhar-ı tahavvülât

• Değişikliğe uğramış.

me'ani ilmi / me'ânî ilmi

• Sözün yerinde kullanılmasından, hâle, duruma göre uğrayacağı değişikliklerden bahseden ilim.

mebni

• Yapılmış. Kurulmuş.
• Bir şeye dayanan. Nazar ve itibâr ve isnad olunarak.
• ... den dolayı... e binâen.
• Gr: Son harfi harekesi değişmeyen kelime. Tasrife tâbi olmayan (fiil çekimine uğramıyan) kelime.

mecelle

• Dergi, kanun dergisi.

mecr

• Bir nesneyi devenin karnındaki yavrusuna bey'etmek. Devenin karınındaki yavrusunu bir malla değiştirmek.
• Çokluk asker.
• Akıl.

meczub / meczûb / مجذوب

• Allahü teâlânın sevgisi ile kendinden geçmiş olan.
• Cezbeye tutulmuş, çekilmiş tasavvuf yolcusu.

• Cezbedilmiş. (Arapça)
• Tanrı sevgisiyle cezbeye kapılan. (Arapça)
• Deli. (Arapça)

meczube / meczûbe

• Cezbeye tutulmuş, İlâhî aşkla aklî dengesi değişmiş kadın, mecnun.

mef'ul / mef'ûl

• Dilbillgisinde tümleç; özne tarafından yapılan iş, öznenin fiilinin sonucu.

mehmed

• Muhammed isminin Türkçede meşhur olmuş değişik şeklidir. Resul-i Ekrem Efendimize verilen ve sadece ona lâyık bulunan Muhammed (A.S.M.) ismine hürmeten bu değişiklik âdet olmuştur.

mennan / mennân

• İhsan, bağış, nimeti çok olan ve çok veren, Allah.

mensuh / mensûh

• Hükmü yürürlükten kaldırılmış. Sonraki hükümle değiştirilmiş dînî hüküm.

menzilhane

• Konak yeri. Hayvan değiştirilen yer. (Farsça)

merfud

• İhsan edilmiş, armağan olarak verilmiş, bağışlanmış şey.

merhamet

• Şefkat, acıma, bağışlama.

merhamet-i şahane

• Mükemmel merhamet, bağış, ihsan.

mesail-i müteferrika / mesâil-i müteferrika

• Farklı meseleler, değişik konular.

mesail-i nahviye / mesâil-i nahviye

• Arapça dilbilgisi konuları.

meşden

• (Çoğulu: Meşâdin) Buzağısı büyük olup anasından müstağni olan dişi geyik.

mesh / مَسْخْ

• Şeklini değiştirerek çirkin bir hale koyma.

• Şeklini değiştirip çirkin bir hâle sokma.

meşher-i azam-ı kainat / meşher-i âzam-ı kâinat

• Büyük kâinat sergisi.

meşher-i kainat / meşher-i kâinat

• Kâinatın en büyük sergisi.

meşher-i rabbani / meşher-i rabbânî

• Cenâb-ı Hakkın sergisi.

meşhergah-ı arz / meşhergâh-ı arz

• Yeryüzü sergisi.

meşhergah-ı enam / meşhergâh-ı enam

• Mahlûklar sergisi.

mesnun

• Sünnet olan. Sünnet olmuş olan.
• Âdet edilen şey.
• Bilenmiş bıçak.
• Üzerinden ömürler geçmiş olan.
• Şekillendirilmiş.
• Kalıba dökülmüş.
• Kokusu değişmiş.

meşrutiyet

• Başında hükümdar bulunmakla birlikte seçimle belirlenmiş bir yasama meclisine dayanan, yürütmesi denetime açık anayasal idare şekli; Osmanlılarda 1876 anayasasıyla başlayan, 1908 değişikliğiyle devam eden hukukî ve siyasi döneme verilen ad.

mevadd-ı ihtilaf / mevadd-ı ihtilâf

• İhtilâfa sebep olan maddeler; parçalanma, değişim, başkalaşım ve uyuşmazlık gibi sonuçlara sebep olan maddeler.

mevhibe / موهبه

• Bahşiş, ihsan, bağış.

• Allah vergisi, ihsan, bağış, hediyesi.

• İhsân, bağış, Allahü teâlânın kuluna ihsânı.

• Bağış. (Arapça)

mevhibe-i mutlaka

• Mutlak Allah vergisi; Allah'ın sınırsız ihsan ve ikramı.

mevhub

• (Çoğulu: Mevâhib) (Vehb. den) İhsan edilmiş, verilmiş, hibe olunmuş, bağışlanmış.
• Fık: Karşılıksız olarak birine verilmiş.

mevhubat

• (Tekili: Mevhub) Bağışlar, ihsanlar, bahşişler.

meyelan-ı teçhil / meyelân-ı teçhil

• Başkalarını cehaletle itham etmeye, bilgisiz görmeye yönelik eğilim.

meyletmek

• Bir tarafa doğru eğilmek. Bir tarafa yönelmek.
• Sevgisini vermek, eğilmek. Gönül vermek.

mezebbe

• Sinekli yer.
• Dizin aşağısındaki kaba etlerin etrafı.

mezrevan

• Dizin aşağısındaki kaba etlerin etrafı.

mıknatıs

• yun. Demir ve benzeri mâdenleri kendine çekici hususiyeti bulunan câzibe.
• Başka te'sir altında kalmadan kuzey ve güney kutuplarına doğru yönünü değiştiren demir çubuk. (İki kutbu bulunan bu mıknatıslı çubuğun şimale bakan kısmına şimal (kuzey) ucu, cenuba çekilen ucuna da cenub (güne

mikram

• Çok ikram ve kerem eden. Bağışlayan, ihsan eden.

milahat

• Gemicilik. Gemicilik bilgisi.

mitoloji

• Efsane bilgisi. (Fransızca)

mizvac

• Çok koca değiştiren kadın. Çok kocalı kadın.

muaddel

• Tadil edilmiş. Eski hâli değiştirilmiş.

muaf

• Afvolunmuş. İstisna edilmiş, ayrı tutulmuş. Bağışlanmış. Serbest.

muafiyet / muâfiyet / معافيت

• Muaf tutulma. (Arapça)
• Bağışıklık. (Arapça)

muafiyyet

• Bir hastalığa karşı aşı ile elde edilen hâl.
• Afvolunmuş olma. Bağışlanmış olma.

muavaza / muâvaza / معاوضه

• Değiştokuş. (Arapça)

muavazaten / muâvazaten

• Değiş yapma ile. İki tarafın da rızası dâhilinde değiştirme ile.
• Hileli, dalavereli.

mübadele / mübâdele / مبادله / مُبَادَلَه

• Değişme. Bir şeyin başka bir şeyle değiştirilmesi. Trampa.

• Değiştirmek.

• Bir şeyin başka bir şeyle değiştirilmesi, değiş-tokuş, trampa, takas.

• Değiştirme.

• Bir şeyi diğer bir şeyle değişmek, değiştirmek, satış.

• Değiştokuş, alışveriş. (Arapça)

• Değişme.

mübadele etme

• Alışverişte bulunma, değiş tokuş etme, alma verme.

mübadele etmek

• Değişmek, değiştirmek.

mübeddel

• (Bedel. den) Değiştirilmiş, değişmiş, değişmiş. Tebdil edilmiş.

mübeddil

• Değiştiren. Tebdil eden.
• Taklid edici olan.

• Değiştiren.

mübtedi'

• Bid'at sâhibi. Dinde değişiklik meydana getiren, dinde olmayan bir şeyi varmış gibi gösteren, dinde eksiklik ve fazlalık olduğunu söyleyerek değişiklik yapan. Ehl-i bid'at.

müfadat-ı üsera / müfadat-ı üserâ

• Eskiden muhârib iki kavmin karşılıklı olarak esirlerini değişmeleri.

müfti-yi macin / müftî-yi mâcin

• Din bilgilerini fıkıh kitablarından öğrenmeyip, kendi düşüncelerini din bilgisi olarak söyleyen, müslümanları mezhebsiz yapan câhil din adamı.

mugayeret

• Farklılık, değişiklik.

mugayyer

• (Gayr. dan) Değiştirilmiş, başkalaştırılmış. Tağyir edilmiş.

mugayyir

• Tağyir eden, değiştiren.

muhabbet-i din

• Din sevgisi.

muhabbet-i evliya

• Evliya sevgisi.

muhabbet-i ilahiye / muhabbet-i ilâhiye

• Allah sevgisi.

muhabbet-i imaniye / muhabbet-i îmaniye

• İman sevgisi.

muhabbet-i insaniye

• İnsanlık sevgisi.

muhabbet-i insaniyet

• İnsanlık sevgisi.

muhabbet-i nebevi / muhabbet-i nebevî

• Peygamber (a.s.m.) sevgisi.

muhabbet-i nebeviye

• Peygamber sevgisi.

muhabbet-i resulillah / muhabbet-i resûlillâh

• Peygamber efendimizin sevgisi.

muhabbet-i vataniye

• Vatan sevgisi.

muhabbet-i vücud

• Var olma sevgisi.

muhabbet-i vücut

• Var olma sevgisi.

muhabbetname

• Sevgisini bildiren yazılı mektup.

• Sevgisini bildiren yazılı kâğıt. Aşkını bildiren yazı. (Farsça)

muhabbetullah

• Allah sevgisi; Cenâb-ı Hakka duyulan sevgi.

• Allah sevgisi.

• Allahü teâlânın sevgisi.

• Allah sevgisi.

muhafazakar / muhafazakâr

• Koruyucu. (Farsça)
• Dinî amel ve işlere muhabbet eden. Dinî inanışında sağlam olan ve değiştirmeden muhafaza eden yüksek ve sâdık insan. (Farsça)

muhafız

• Muhafaza eden. Değiştirmeyen. Saklayan. Koruyan. Bekçi.

muhakkıkin-i asfiya / muhakkıkîn-i asfiyâ

• Hz. Peygamberin çizgisinde yaşayan ve hakikatleri delilleriyle bilen ilim ve takvâ sahibi büyük zatlar.

muharref

• (Harf. den) Tahrif edilmiş. Değiştirilmiş. kalem karıştırılmış. Bozuk. İfsâd ederek tahrib edilmiş.

• Tahrif edilmiş, değiştirilmiş, bozulmuş.

• Değiştirilmiş, bozulmuş.

muharrefat

• (Tekili: Muharref) Tahrif edilmiş ve değiştirilmiş şeyler.

muharrif

• Değiştiren, bozan.

muhavvel

• Ismarlanmış, değiştirilmiş.

• Hâvâle edilmiş. Ismarlanmış. Tebdil ve tağyir edilmiş. Değiştirilmiş. Bırakılmış.

• Değiştirilmiş.
• Havale edilmiş, gönderilmiş, ısmarlanmış.

muhavvil

• Başka hâle koyan. Değiştiren. Tahvil eden.

• Değiştiren.

muhavvil-ül havli ve-l ahval / muhavvil-ül havli ve-l ahvâl

• Havli, kuvveti ve hâlleri değiştiren, başka şekle sokan Cenâb-ı Hak (C.C.)

muhkem kaziye

• Huk: Kat'i ve sağlam bozulmaz hüküm. Mahkemenin en sonunda vermiş olduğu kararlar. Temyiz mahkemesince tetkik ve tasdik edildikten sonra veyahut temyiz müddeti geçen bir mahkeme kararının, mevzuunu teşkil eden hâdise hakkında, kat'i bir karine ve delil ve kanunen değişmez bir hüküm olarak kabul edil

muhrenşim

• Azametli, kibirli kimse.
• Zayıf ve rengi değişmiş kişi.

muhsin

• Yarattıklarına bağış ve iyiliklerde bulunan Allah.

muhsin-i kerim / muhsin-i kerîm

• Yarattıklarına sonsuz bağış ve ikramda bulunan Allah.

muhtelifül'ecnas

• Değişik cinsler, türler.

mukallib

• (Kalb. den) Başka tavra geçiren. Başka hâle değiştiren. Bir başka tarafa döndüren.

mukarreb

• Yakınlaştırılmış.
• Cennette dereceleri en yüksek olan.
• Tasavvufta, nefslerinin sevgisinden kurtulmuş, kalbinde Allahü teâlâdan başka hiçbir şeyin sevgisi kalmayan, yalnız Allahü teâlâyı isteyen.

mukayaza

• Trampa etme, değişme. Mübadele.

muktebis

• (Çoğulu: Muktebisîn) (Kabs. dan) İktibas eden. Faydalanmak üzere aktaran. Birinin bilgisinden faydalanan.

muktezay-ı rahmet / muktezây-ı rahmet / مُقْتَضَايِ رَحْمَتْ

• Bağışlama, şefkat etme, lutfetmenin gereği.

mümeyyiz

• Temyiz eden, ayıran, iyiyi kötüyü farkeden.
• İmtihandaki talebenin bilgisini imtihan ederek yoklayan kimse.
• Gr: Tırnak işareti.

münasebat-ı nahviye ve sarfiye / münasebât-ı nahviye ve sarfiye

• Dilbilgisi kurallarına ait münasebetler; fiil çekimi ve cümle yapısı ile ilgili kurallara ait bağlar.

münasebet geldi

• İlgisi, alâkası geldi; gerekçe oluştu.

münaseha

• Bir şeyi diğerine nakletmek.
• Döndürmek.
• Tebdil etmek, değiştirmek.
• Huk: Bir vârisin, kendine bırakılan mirası alamadan ölmesi.

munkalib

• Dönüşmüş, değişmiş.

• İnkılâb eden. Dönen. Dönmüş. Başka bir şekle ve kılığa girmiş olan. Değişmiş, değişen.

münkalib

• İnkılab eden. Dönen, dönmüş. Başka bir hale girmiş olan. Değişen.

• Tersine dönen, değişen.

• Dönüşen, değişen.

munkalib / منقلب

• Değişen, dönüşen. (Arapça)
• Munkalib olmak: Değişmek, dönüşmek. (Arapça)

muntazam inkılabat / muntazam inkılâbât

• Düzenli köklü değişimler, dönüşümler.

müntemi

• (İntimâ. dan) İlgisi ve ilişiği olan. Yakınlık peydâ eden.
• Birinin adamı olan.

mürted

• Din değiştiren, İslâm dinini bırakarak eski dinine veya başka bir dine geçmiş olan.

müsabaka

• Karşılıklı yarışma. Hangisinin ileride olduğunu anlamak için yapılan tecrübe, imtihan. Bir şeyde derece anlama için iki veya daha çok şahıslar arasında bazı şartlarla yapılan tecrübe.

musafaha

• El sıkışmak. Tokalaşmak.
• Muhabbetini, arkadaşlığını, sevgisini izhar etmek.

musahhaf

• Yanlışlıkla değiştirilmiş.

müselhem

• Mütegayyer olmuş, değişmiş. Bozulmuş.

müsenna / müsennâ

• İkili olan; meselâ sevginin ikili olanı vatan sevgisi, din sevgisi gibi.

müsta'fi

• Bir işten isteği ile çekilen, istifa eden.
• Suçunun bağışlanıp afvedilmesini isteyen.

müstagfir

• (Gufran. dan) İstiğfar eden. Günahlarının örtülmesini, bağışlanmasını Allah'tan (C.C.) isteyen.

müstağfir / müstağfîr

• İstiğfâr eden, Allahü teâlâdan günâhlarının bağışlanmasını isteyen.

müstagisin / müstagisîn

• (Tekili: Müstagis) Yardım dileyenler.

müste'min

• Eman dileyen. Emane, emniyete erişen, nâil olan. (Gerek müslim, gerek zimmî veya harbî olsun.) İstiman eden. Emin edilmiş.
• Canının bağışlanması şartiyle teslim olan.
• Tar: Osmanlı ülkesinde oturmalarına müsaade olunan yabancı devlet tebaası. Osmanlı devleti ile sulh halinde bu

müstebdel

• (Bedel. den) Değiştirilmiş, istibdâl edilmiş.

müstebdil

• (Bedel. den) Değiştiren, istibdal eden.

müstegis

• (Çoğulu: Müstegîsîn) (Gıyas. dan) Yardım dileyen, istigase eden.

müstekar

• Karar kılınacak, yerleşilecek yer.
• Sâbit, hiç değişmeyen, yerleşmiş, değişmez.

• Yerleşmiş, sabit, istikrarlı; değişmez.

müsteşfi'

• Bağışlanmasını dileyen, affını isteyen. Şefaat için yalvaran.

mutasavvıf

• Tasavvuf ehli olan, kalbi dünyanın gelip geçici işlerinden ayırıp Allah sevgisi ile bağlayan tarikat ehli kimse.

mutbik

• (Tıbk. dan) Genel ve umumi olan. Değişmeyip devam eden. Bütün. Tam.
• Bir şeyin etrâfını örten, bürüyen.

mütearris

• Karısına sevgisini bildiren.

müteattıf

• (Atf. dan) şefkat eden, bağışlayan, esirgeyen.

müteattıfane / müteattıfâne

• Şefkat göstererek, bağışlayarak, esirgeyerek. (Farsça)

mütebadil

• (Bedel. den) Birbirinin yerine geçen, tebâdül eden.
• Nöbetle değişen.

mütebeddil / مُتَبَدِّلْ

• (Bedel. den) Değişen, tebeddül eden, başka hâle giren. Bozulan.
• Kararsız.

• Değişken.

• Değişen, değişken.

• Değişen.

müteberri'

• Bağışlayan, teberru eden. Bağışta bulunan.

mütegayir

• Değişik, birbirine zıt.

mütegayyir

• Değişen. Bir halden başka bir hale geçen.
• Bozulmuş, bozuk.

• Değişen.

• Başkalaşan, değişken.

mütegayyirane / mütegayyirâne

• Değişmiş olarak. Bozulmuşcasına. (Farsça)

mütehallif

• (Mütehallife) Uymayan, uygun ve münasib gelmeyen.
• Değişebilir, değişken.

mütehavvil / متحول

• Bir halde durmayan, başka şekle girip değişen.
• Bir yerden diğer yere nakleden, değişip tebdil olan.

• Değişken, sürekli değişen.

• Değişen, değişken.

• Değişken. (Arapça)

mütekallib

• Dönen, değişen. Başka şekil olan.

mütelevvin

• Renk değiştiren.

mütemessih

• Çirkin kılığa giren. Temessüh eden. İnsaniyetten hayvaniyete değişen.

mütenekkir

• Bilinmeyecek, tanınmayacak surete giren. Kıyafet değiştiren.

mütenekkiren

• Kıyafet değiştirip kendini tanıtmayarak.

mütenevvi'

• Çeşit çeşit, muhtelif, çeşitli, değişik, türlü türlü.

müteveccih

• Yönelmiş, dönmüş. Bir yere doğru yola çıkan.
• Birisine karşı iyi düşünce ve sevgisi olmak. İhsan ve iltifat üzere olmak.
• Pir-i fâni olmak.

• Bir tarafa yönelen, bir tarafa gitmeye kalkan.
• Birine karşı sevgisi ve iyi düşünceleri olan.

mutfil

• (Çoğulu: Metâfil) Yanında genç buzağısı olan geyik.
• Yavrulu deve.

muttali'

• Haberli. Bilgisi olan. Bir yüksek yerden bakarak görüp anlayan. Vâkıf. Derk eden.

muvahebe

• Çok bağışlama.

müzahrefat / müzahrefât

• Gayr-i hâlis. Yaldızlı.
• Dünyanın daima değişen ve zail olan ziynetleri.
• Süprüntüler, pislikler.

na'l

• Nal. Ayağa giyilen tahta ayakkabı veya hayvanların ayağına çakılan demir.
• Oturulacak yerlerin en aşağısı.

na-mihr-ban

• Vefasız, sevgisiz, muhabbetsiz. (Farsça)

na-mihr-bani / na-mihr-banî

• Vefasızlık, sevgisizlik, muhabbetsizlik. (Farsça)

nahiv / نَحِوْ

• Dilbilgisi, gramer.

• Dilbilgisinin konusu cümle olan kısmı.

• Cümle bilgisi.

nahiv ilmi

• Arapça dilbigisinde cümle yapısını inceleyen ilim.

nahv

• Dilbilgisinin konusu cümle olan kısmı.

nahv ilmi

• Cümle bilgisi. Kelimelerin cümle içinde fiil, fâil (özne), mef'ûl (nesne, tümleç) olma gibi durumlarından ve buna göre sonlarının aldıkları i'râbdan (harekelerden) bahseden ilim.

nakarat

• (Tekili: Nakra) Durmadan tekrarlanan usandırıcı şeyler.
• Edb: Şarkının belli yerlerinde tekrarlanan bestesi değişmeyen parça.

nakl

• Bir yerden bir yere götürme. Taşıma.
• Ev ya da yer değiştirme. Taşınma.
• Duyduğu bir şeyi başkasına anlatmak, rivayet etmek.
• Bir dilden başka dile çevirmek.

• Bir şeyi başka bir yere götürmek, taşımak, yer değiştirmek.
• Anlatmak, duyduğu bir şeyi başkasına hikâye etmek, rivâyet etmek.
• Bir dilden başka dile çevirmek, terceme etmek.
• Eski mest ve çizme.
• Yırtık elbiseyi yamamak.

nakl-i mekan / nakl-i mekân

• Yer değiştirmek.

nakli ilimler / naklî ilimler

• Tefsîr, hadîs, fıkıh gibi nakil yoluyla elde edilen ve değişmeyen dînî ilimler.

nakşibendiyye

• Evliyânın büyüklerinden Behâeddîn-i Buhârî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Allahü teâlânın sevgisini kalblere nekşettiği için Behâeddîn-i Buhârî hazretlerine Nakşibend lakabı verilmiştir. Bu yolda olanlara Nakşibendî denilirdi.

name-i hümayun

• Tar: Osmanlı Padişahları tarafından İslâm ve Hristiyan Hükümdarlarla Osmanlı Devletine tâbi imtiyazlı olar Mekke Şerifine, Kırım Hanına, Eflâk ve Boğdan Voyvodalarına, Erdel Kralına, Gürcü ve Dağıstan Hanlarına gönderilen mektublara verilen addır.

namus-u ikram

• Bağış ve iyilik kanunu.

narcis

• Nergis.

narcistan

• Nergislik.

nasih / nâsih

• Değiştiren, bir hükmü ortadan kaldıran.

nazar-ı ehl-i dikkat

• Dikkatli olan kimselerin gözü, bakışı, ilgisi.

nergis-dan / nergis-dân

• Nergis saksısı. (Farsça)

nergisi / nergisî

• Nergis biçiminde kesilip yapılan bir çeşit hamur işi. (Farsça)

neş'e-i şit-i hüviyet / neş'e-i şît-i hüviyet

• Cenâb-ı Hakkın Hz. Adem'e, ölen oğlu Hâbil'e mukabil "Allah'ın vergisi, ihsanı" anlamına gelen Şit'i (a.s.) vermesi sevinci.

neşat-bahş

• Sevinç ve neşe bağışlayan. (Farsça)

nesh

• Ist: Şer'i bir hükmü yine şer'i bir emirle kaldırmaktır. (İtikada ait olan ve zamanla değişmeyen hükümlerde nesih olmaz, bunlar sabit birer hakikattırlar.)
• Bir şeyin aynını kopya etmek, aynını çoğaltmak.
• İbtal etmek, hükümsüz bırakmak, değiştirmek.
• Nakletmek, kaldırma

nesi / nesî

• Yer değiştirmek, geri bırakmak; Eşhur-ül-hurum (haram aylar) denilen ayları değiştirmek, geri almak.

nevheves

• (Çoğulu: Nevhevesân) Bir işe yeni olarak ve büyük bir hevesle başlayan. (Farsça)
• Sık sık iş değiştiren. Hevesi çabuk geçen. (Farsça)

nezr-i muayyen

• Hastam iyi olursa, Allah için şu kadar sadaka vermek ve sevâbını falan velîye bağışlamak adağım olsun diye bir şarta bağlanarak yapılan adak.

nigarhane / nigârhane

• Resim ve heykeller bulunan yer. Resim ve heykel sergisi. (Farsça)
• Ressamların çalıştıkları atölye. (Farsça)
• Puthâne. (Farsça)
• Güzelleri çok olan yer. (Farsça)

nigaristan / nigâristan

• Resim ve heykel sergisi. (Farsça)
• Güzelleri çok olan yer. (Farsça)
• Puthane. (Farsça)

nübüvvet yolu

• Tasavvufta insanları Allahü teâlânın sevgisine, rızâsına kavuşturan iki yoldan birincisi ve en üstünü. Velî bir zâtın sohbetinde yetiştikten sonra arada sebeb ve vâsıta olmadan feyzin, kalb bilgilerinin asıl'dan yâni Resûlullah efendimizden alındığı yol. Allahü teâlânın rızâsına kavuşturan ikinci yo

okiyye

• (Veya hemzenin hazfı ile "Vekiyye") Eskiden kullanılan bir ağırlık ölçüsü. Yerlere ve muhitlere göre değişir. Dörtyüz dirhem ağırlık. Yedi miskal veya kırk dirhem ağırlık. Şer'an kırk dirhem kabul edilmiş. En tanınmışı dörtyüz dirhemdir.

orijinal

• Bir şeyin aslı. Tuhaf, garib hâli olan. (Fransızca)
• Değişik. (Fransızca)
• Nev'i şahsına mahsus, kendine mahsus. (Fransızca)
• Vasıf ve keyfiyetleri cihetinden benzerlerinden ayrı ve üstün. (Fransızca)
• Bir nümuneye göre olan. (Fransızca)

öşr / عشر

• Onda bir. (Arapça)
• Öşür vergisi. (Arapça)

peşkeş

• (Pişkeş) Başkasının malını birine bağışlamak. Verilmemesi lâzım olan şeyi başkasına vermek. Karşılıksız vermek. (Farsça)

piyango

• Bir kumar çeşidi. Mülk sâhiblerinin haklarının miktarlarını değiştirmek veya ortaklardan birinin hakkını yok etmek, yâhut hakkı olmayana pay vermek için yapılan kur'a.

raci / râci

• Geri dönen.
• Dokunan, ilgisi bulunan.

racilen

• Yaya. Piyade.
• Mc: Cahil, bilgisiz.

rahim

• (Rahmet. den) Rahmet edici, merhamet eyleyen. Rahmedici. Muhafaza eden, bağışlayan. Rahmet ve merhamet sahibi, şefkat eden, gufran sahibi. (Kur'an-ı Kerim'de bu isim 220 defa zikredilir.)

rahmet / رَحْمَتْ

• Bağış, acıma, esirgeme.

• Bağışlama, şefkat etme, lutfetme.

• Esirgeme, bağışlama, şefkat etme.

rasadhane / rasadhâne

• Havanın değişen şekillerini, sıcaklık ve soğukluğu tesbit etmek için veya yıldızların hareketlerini tesbit ve takib maksadiyle çalışılan yer. (Farsça)

rasih / râsih / راسخ

• (Çoğulu: Râsihîn-Râsihûn) (Rüsuh. dan) Temeli kuvvetli, sağlam.
• Bilgisi, bilhassa dinî bilgileri çok geniş olan.
• İyice oturmuş, dem ve damarlarına yerleşmiş, temeli sağlam ve kuvvetli olan.

• Derin din bilgisi olan. (Arapça)
• Temeli sağlam olan. (Arapça)

rasihun

• (Tekili: Rasihîn) (Râsih) Âlimler, din bilgisi çok sağlam ve derin olan büyük zatlar.
• Temeli kuvvetli ve sağlam olanlar.

refref

• İnce, yumuşak kumaş, bir çeşit döşek; Peygamber efendimizin mîrâc esnâsında (bilinmeyen yerlere götürüldüğü, Cennet'i ve Cehennem'i gördüğü gece) bindikleri Cennet yaygısı.

resm-i gümrük

• Gümrük vergisi.

revan-bahş

• Canlandırıcı, can bağışlayıcı. (Farsça)

riba

• Tartısı ve ölçüsü belli olan bir malı aynı cinsten daha fazla olan bir mal ile, bir karşılığı olmaksızın, peşin olarak veya veresiye değiştirmektir.
• Faiz.
• Muamelede meşru miktardan tecavüz.
• Bir şeyin artması, çoğalması.
• Verilen borç para veya mal karşılığında

riba'l-fadl / ribâ'l-fadl

• Ölçü veya tartıyla alınıp satılan şeyleri, kendi cinsleriyle peşin olarak, karşılığı olmayan bir fazlalıkla değişmek.

riba-i fazl

• Tartılan veya ölçülen bir cins eşyanın kendi cinsi karşılığında fazlasıyla satılması. Meselâ: Bir kilo buğdayı aynı cins bir kilo yüz gramla değiştirmek gibi.

ribe'n-nesie / ribe'n-nesîe

• Gecikme ribâsı. Bir cinsten olan iki şeyin birini, diğeri karşılığında veresiye olarak satmak veya başka başka cinslerden olup; ağırlık, hacim veya uzunluk ölçüsüyle yâhut belirli ölçülerde olup, sayıyla alınıp satılan iki şeyi veresiye değişmek. Mik tarlar eşit olsa bile ribâ sayılır.

riyaziye

• Hesap ilmi. Matematik bilgisi. Hesapla alâkalı.
• Bir yazı çeşidi.

riyaziyyat

• Matematik bilgisi.

rücu'

• Geri dönme, cayma, fikrini değiştirme.

rukbi / rukbî

• İki kişinin karşılıklı olarak, öldükten sonra sâhib olmaları şartıyla birinin malını diğerine bağışlaması yâni sen ölürsen evin benim olsun, ben ölürsem evim senin olsun şeklindeki hibe.

rüsum

• Resimler, şekiller. Âdetler. Vergiler, gümrükler, gümrük vergisi.
• Merasim, usûl.

sabit / sâbit

• İspatlanmış, kanıtlanmış.
• Değişmeyen.

safh

• Suç bağışlama, dostluk etme. Günah ve cürmü afveyleme.
• Bir şeyin bir tarafı.
• Bir şey içirme.
• Yüz çevirme.

• Suç bağışlama, affetme.

• Bağışlama.

safha

• Aşama, değişen durum ve hallerden her biri.

• Aynı şey üzerinde görülen değişik hâllerden her biri.
• Bir şeyin gözle görülen yüzlerinden her biri.
• Kısım.
• Bir şeyin düz yüzü.
• El ayası.
• Bir hâdisede birbiri ardınca görülen hâllerin beheri.
• Yazılmış ve yazılabilir sahife.

şafi'

• (Şefaat. den) Şefaat eden. Bir kimsenin suçunun bağışlanması için vasıtalık eden.

safile

• Dip, alt taraf. Bir şeyin aşağısı.

şahb

• Yaradan kan akmak.
• Emzikten süt akmak.
• Rengin değişmesi.

şahm

• Bozulmak ve değişmek. Fâsid ve mütegayyer olmak.

salih / sâlih

• İyi insan. Dünyâya kıymet vermeyen, îtikâdı doğru olup, Allahü teâlânın rızâsını, sevgisini kazanmak için çalışan müslüman.

sara

• Rengi değişmiş olan su.

sarat

• Suyun çok durmaktan dolayı renginin ve kokusunun değişmesi.

sarf / صَرْفْ

• (Çoğulu: Süruf) Harcama, masraf, gider.
• Fazl.
• Hile.
• Men etme. Bir kimseyi yolundan ve işinden ayırıp başka tarafa yöneltme.
• Farz.
• Gr: Bir lisanı meydana getiren kelimelerin değişmesinden, birbirinden türemesinden bahseden ilim şubesi. Kelime bilgisi. K

• Dilbilgisinin konusu kelimeler olan bölümü.

• Kelime bilgisi.

sarf nahiv

• Dil bilgisi; dilin şekil ve cümle yapılarını inceleyen bölümleri.

sarf u nahiv

• Dilbilgisi. Gramer.

sarf ve nahiv / صَرْفْ وَ نَحِوْ

• Arapça kelime ve cümle bilgisi.

sarf ve nahv ilmi

• Arabî dilbilgisi. Sarf; kelime bilgisi; kelimelerde meydana gelen değişikliklerden ve birbirlerinden türemelerinden bahseden ilim. Nahv; cümle bilgisi; kelimelerin cümle içinde fiil, fâil (özne), mef'ûl (nesne, tümleç) olma gibi durumlarından ve buna göre sonlarının aldıkları i'râbdan (harekelerden)

sarfi / sarfî

• (Sarfiye) Masrafa, sarfa ait, gidere dair.
• Gr: Sarf kaidesine dair, gramere ait, dilbilgisiyle ilgili.

sarif

• (Sarf. dan) Değiştiren.
• Harcayan, sarf eden.

sarife

• (Çoğulu: Savârif) Değişiklik. Değişme.

savarif

• (Tekili: Sârife) Değişmeler. Değişiklikler.

savarif-i dehr

• Dünya değişiklikleri.

se'ir / se'îr

• Cehennem'i meydana getiren tabakaların ikincisi. Burada Tevrât'ı değiştirenler yanacaktır.

şefaat / şefâat

• Bağışlanmasını dileme, birine arka olma.
• Peygamberlerin ve velilerin kıyamette günah-kâr müminlerin bağışlanması için Allah katında dilekte bulunmaları.

• Günahların bağışlanması için, peygamberlerin ve Allah katında makbul kişilerin, Allah'ın izniyle aracılık yapması.

şefaat-i kübra

• Büyük şefaat; günahlarımızın bağışlanması için Peygamber Efendimizin aracılık etmesi.

şefi' / şefî'

• Şefâat eden, bir suçun, günâhın bağışlanması için vâsıta, aracı olan.

şefiü'l-müznibinin varisi / şefiü'l-müznibînin vârisi

• Âhiret âleminde günahkârların bağışlanması için şefaatte bulunacak olan Hz. Muhammed'in (a.s.m.) mirasçısı.

şehr-i rahmet ve mağfiret

• Rahmet ve bağışlama ayı; Ramazan ayı.

sehum

• Hâlin ve durumun değişmesi. Yüzün renginin değişmesi.

sekar

• Cehennem'i meydana getiren tabakalardan üçüncüsü. Burada İncîl'i değiştirenler azâb görecektir.

sema' / semâ'

• Bir veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz okudukları, dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren ilâhî, mevlid, kasîde ve şiirleri dinlemek.

seriü'z-zeval ve't-tahavvül

• Hızla kaybolup giden ve değişen.

şesar

• (Şâsır) Geyik buzağısı. (Müe: Şesara)

settar-ül uyub

• Ayıpları, kusurları örten. Kusurları göstermeyen, günahları bağışlayan Allah (C.C.)

settarü'l-uyub / settârü'l-uyûb

• Ayıpları, günahları örten, bağışlayan Allah.

seyl-i kainat / seyl-i kâinat

• Kâinatın akışı, sürekli değişmesi.

seyr ü seyelan / seyr ü seyelân

• Devamlı akıp gitme ve değişme.

• Devamlı akıp gitme ve değişme.

seyr-i afaki / seyr-i âfâkî

• Tasavvuf yolunda bulunan kimsenin; ilminin, bilgisinin ve kendi ihtiyârı (dilemesi, istemesi) olmaksızın dış âlemde ilerlemesi.

seyr-i şuunat / seyr-i şuunât

• Kâinattaki hâdiseleri seyredip, görüp hakikatını anlamağa çalışmak.
• Hâdiselerin bir halde kalmayıp akışı, değişmesi.

seyyal

• Akıcı şey, su gibi sıvı olup akan. Çokça akan su.
• Yer değiştiren her şey.

seyyar

• Bir yerde durmayıp yer değiştiren.
• Gökte veyâ güneş etrâfında dolaşan yıldız. Gezegen.
• Kervan, kafile.
• Otomobil.

seyyid-ül-istiğfar / seyyid-ül-istiğfâr

• Duâ ve istiğfârların başı. İstiğfâr duâlarının büyüğü. Allahü teâlâdan günâhın bağışlanmasını istemek için yapılacak duâların en üstünü, en kıymetlisi.

şia

• Şiiler, Hazreti Ali sevgisini meslek kabul edenler.

şiddet-i tehalüf

• Büyük farklılık, aşırı değişiklik.

sidret-ül-münteha / sidret-ül-müntehâ

• Yedinci kat semâda (gökte) Arş'ın sağında bulunan ağaç. Bu hususta değişik rivâyetler vardır.

sıga-i mübalağa / sıga-i mübalâğa

• Arapça dilbilgisinde bir şeyin çokluğunu ve fazlalığını ifade için kullanılan kalıp, kip.

silhem

• Bir kimsenin cisminde değişiklik olması.

sima' / simâ'

• Bir kişinin veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz ve müzik perdelerine uydurmadan okudukları dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren şiirleri, kasîdeleri, ilâhileri ve mevlidleri dinlemek.

sofra-i ihsan

• Bağış, iyilik, lütuf sofrası.

staj

• Mesleki bilgisini artırmak maksadıyla başka birinin nezareti altında yapılan çalışma. (Fransızca)

sübutiyet

• Sabit olma, kesinlikle değişmeme.

şüfea'

• (Tekili: Şefi') Şefaatçiler. Şefaat edenler, bir suçun bağışlanması için aracılık yapanlar.

süham

• Yabanda biten ot.
• Yaz ısısı.
• Sıcak yel.
• Tegayyür, değişme.
• Ziyan, zarar.

şühub

• Mütegayyer olmak, değişmek.

sultan-ı levlak / sultan-ı levlâk

• Bütün herşeyin onun sevgisi ve getirdiği nur sebebiyle yaratılan Sultan; Peygamber Efendimiz (a.s.m.).

süluk yolu / sülûk yolu

• İnsanı Allahü teâlânın sevgisine kavuşturan yollardan biri.

sünuh

• Fâsid ve mütegayyer olmak. Bozulmak ve değişmek.

suret-i mütegayyire / sûret-i mütegayyire

• Değişken şekil.

• Değişken biçimler, şekiller.

suret-i tagayyür

• Değişme şekli.

suruf

• (Tekili: Sarf) Dilbilgisi kitapları, gramerler.

ta'dil / ta'dîl / تعدیل

• (Adl. den) Aslına zarar vermeden değiştirmek. Tebdil etmek.
• Hafifletmek.
• Doğrulaştırmak. Vasat hale koymak.

• Aslına zarar vermeden değiştirmek, tadil etmek, tebdil etmek, hafifletmek, doğrulaştırmak.

• Değiştirme. (Arapça)
• Doğrulama. (Arapça)

ta'dilat / ta'dîlat / تعدیلات

• Değişiklikler, doğrultmalar, değiştirmeler, tebdil etmeler.

• Değiştirmeler, değişiklik. (Arapça)
• Ta'dilât yapmak: Değişiklik yapmak. (Arapça)

ta'dilen / ta'dîlen / تعدیلا

• Değiştirilerek, değişiklik yapılarak. (Arapça)

ta'viz / ta'vîz / تعویض

• Bedel, bir şey vermek. Karşılık, bedel göstermek.
• Değiştirmek.

• Ödün. (Arapça)
• Değiştirme. (Arapça)

ta'zir / ta'zîr

• Suça ve şahsa göre değişen tenbîh (uyarma), ihtâr, tekdîr ve dövmek gibi cezâlarla cezâlandırma.

taarrus

• (Çoğulu: Taarrusât) Kocanın, karısına karşı sevgisini göstermesi.

taattufat / taattufât

• (Tekili: Taattuf) İhsanlar, lütuflar, bağışlar.

tabiat bataklığı

• Materyalist düşünce; tabiat için, "insan faaliyetlerinin dışında kendi kendini sürekli olarak yeniden yaratan ve değiştiren güç" düşüncesi.

tabiat dalaleti / tabiat dalâleti

• Materyalist düşünce; tabiat için, "insan faaliyetlerinin dışında kendi kendini sürekli olarak yeniden yaratan ve değiştiren güç" düşüncesi.

tabiat fikri

• Materyalist düşünce; tabiat için söylenen, "insan faaliyetlerinin dışında kendi kendini sürekli olarak yeniden yaratan ve değiştiren güç" düşüncesi.

tadilat / tâdilât

• Değişiklikler, doğrultmalar, değiştirmeler, tebdil etmeler.

• Değişiklik.

tagaşşi

• (Gışâ. dan) Bürünmek, örtünmek.

tagavvül

• Renkten renge girmek. Rengini değiştirmek.

tagayyür

• Değişmek. Başkalaşmak.
• Bozulmak. Renk değiştirmek.
• Kokmak.

• Değişme.

tağayyür

• Başkalaşma, değişikliğe uğrama.

tagayyür / تغير

• Değişme, başkalaşma. (Arapça)

tagayyürat

• (Tekili: Tagayyür) Başkalaşmalar, bozulmalar. Değişmeler.

tağayyürat

• Başkalaşmalar, değişmeler.

tagayyürat-ı alem / tagayyürât-ı âlem

• Âlemdeki değişmeler, başkalaşmalar.

tagayyürat-ı suriye / tagayyürat-ı sûriye

• Şekil ve suret değişiklikleri.

tagayyürsüz

• Değişmeyen, sabit.

tağayyürsüz

• Hiçbir zaman değişmeyen.

tagşiş

• (Gışş. dan) Karıştırmak saflığını gidermek. Değerli bir şeyi değeri olmayan şeylerle karıştırmak.
• Aklı gidermek.
• Hayran etmek.

tagşiye

• (Gışâ. dan) Örtmek, örtünmek. Bürünmek.
• (Gaşi. den) Kendinden geçirilmek.

tagyir

• Başkalaştırma. Değiştirme. Bozma.
• İyiden kötüye değiştirme.

tağyir / tağyîr / تغيير

• Değişme, değiştirme.

• Başkalaştırma, değiştirme, bozma.

• Değiştirme, başkalaştırma. (Arapça)
• Tağyîr edilmek: Değiştirilmek. (Arapça)
• Tağyîr etmek: Değiştirmek. (Arapça)

tağyir eden

• Değiştiren.

tağyir etme

• Değiştirme.

tağyir etmek

• Değiştirmek.

tağyir ve tebdil eden

• Değiştirip dönüştüren.

tagyirat / tagyirât

• (Tekili: Tagyir) Değiştirmeler, başkalaştırmalar; bozmalar.

tağyirat / tağyîrât / تغييرات

• Değişiklikler. (Arapça)

tahallüf

• Geride bırakılma. Arkada kalma.
• Değişme. Uygun olmama.

• Geri kalma, değişme.

tahavvül / تحول

• Değişme.

• Değişme.

• (Hâl. den) Birinden diğerine geçmek. Tebdil olunmak, değişmek. Dönmek. Bir hâlden başka bir hâle geçmek.

• Değişim. (Arapça)
• Tahavvül etmek: Değişmek. (Arapça)

• Hal değiştirme.

tahavvül etmek

• Değişmek, dönüşmek.

tahavvül-ü azim / tahavvül-ü azîm

• Büyük değişim.

tahavvülat / tahavvülât / تحولات

• Hal, evre vs. değişimler.

• (Tekili: Tahavvül) Tahavvüller. Değişmeler.

• Değişmeler.

• Değişimler. (Arapça)

tahavvülat-ı külliye / tahavvülât-ı külliye

• Büyük değişiklikler.

tahavvülat-ı muntazam / tahavvülât-ı muntazam

• Düzgün ve muntazam değişiklikler, değişmeler, gelişmeler.

tahavvülat-ı zerrat / tahavvülât-ı zerrât

• Atomların değişim, dönüşüm ve hareketleri.

tahkim

• Hakem tayin etmek. Hâkim nasbeylemek.
• Kuvvetlendirme. Sağlamlaştırmak, kavileştirmek.
• Birisini fesattan men'eylemek.
• Mahkemede hasmın dâvalarının açıkça belli olması için hâkimi değiştirmek.

tahkir etmek / tahkîr etmek

• Hor görmek, kötülemek, aşağılamak, birine veya bir şeye söz ve hareketle hakâret etmek, saygı ve hürmet gösterilmesi, üstün tutulması lâzım olan şeyleri aşağı tutmak, saygısızlık etmek.

tahl

• Dalak ağrısından incinmek.
• Bozulmak, değişmek.

• Durmakla değişen su.

tahlil

• Müşkül meseleyi halletmek.
• Bir şeyi kolaylıkla tutmak.
• Eritmek.
• Bir şeyi helâl kılmak.
• Yemine kefaret etmek.
• Man: Terkibin zıddıdır. Bir kıyas neticesinin mantık şekillerinin hangisinden olduğunu bilmek için delilin tahlili, araştırılması.
• Fiz:

tahliye

• (Haly. den) Süslemek. Donatmak. Donatılmak.
• Tatlılandırmak.
• Kim: Bir madde içine hassasını veya kokusunu değiştirmek için şeker, baharat ve benzeri gibi şeyleri katmak.

tahrif / tahrîf

• (Harf. den) Harflerin yerini değiştirmek. Bozmak. Kalem karıştırmak.
• Kendi menfaati veya başkasının zararı için bir ibârenin mânasını değiştirmek.
• Başka tarafa meylettirmek.

• Bir yazıdaki cümlenin anlamını değiştirme.
• Bir yazıdaki adın veya cümlenin yerini değiştirme, bozma.

• Bozma, harflerle oynayarak aslını değiştirme.

• Bozma, değiştirme.

tahrif olma

• Değiştirilme, aslından uzaklaştırılma.

tahrifat

• Değiştirmeler, bozmalar.

• Bir yazıdaki cümlelerin anlamlarını karıştırma, değiştirmeler.

tahrifdarane / tahrifdârâne

• Bozarak, değiştirerek.

tahtaha

• Hastalıktan veya zayıflıktan sesin değişmesi.

tahvil / تحویل

• Bir halden başka bir hale getirmek. Değiştirmek.
• Döndürmek.
• Faizli borç senedi.

• Değiştirme.

• Bir halden başka bir hale getirmek. Değiştirmek.
• Borç senedi.

• Değiştirme. (Arapça)
• Borç senedi. (Arapça)
• Tahvil edilmek: (Arapça)
• Değiştirilmek, dönüştürülmek. (Arapça)
• Teslim edilmek. (Arapça)
• Tahvil etmek: (Arapça)
• Değiştirmek. (Arapça)
• Teslim etmek. (Arapça)

tahvil-i mekan / tahvil-i mekân / tahvîl-i mekân / تَحْوِيلِ مَكَانْ

• Yer değiştirme.

• Yer değiştirme.

tahvilat / tahvilât

• Değişimler.

• Değiştirmeler.

takallüb

• Bir taraftan diğer tarafa dönmek.
• Bir halden başka bir hale değişmek.
• Başka kalıba girmek.

takannün

• Kanunlaşma. Değişmez halde, kat'i olarak belirme.

takas

• Vereceğini alacağına karşılık tutmak suretiyle ödeşmek, sayışmak, değişmek.

• Karşılıklı değişme.

taklib

• (Çoğulu: Taklibât) (Kalb. dan) Döndürme, çevirme.
• Bir şeyin kalıp ve şeklini değiştirme.

tala'

• (Çoğulu: Etlâ) Geyik buzağısı.
• Çatal tırnaklı hayvanların yavrusu.
• Buzağının ayağını bağladıkları ip.
• Şahıs.

taltifat / taltifât

• (Tekili: Taltif) Taltifler, ihsanlar, lütuflar, bağışlar.

tasarruf etme

• Bir şeyde değişiklik yapma vs. gibi dilediği gibi hareket etme.

tasavvuf

• Kalbi dünyanın fâni işlerinden ayırıp Allah (C.C.) sevgisi ile bağlamak. Tarikat ehli olmak.

tasfih

• (Safh. dan) (Çoğulu: Tasfihât) Alkışlama, el çırpma.
• Yaprak yapma.
• Tağyir etme, değiştirme.

tashif

• (Çoğulu: Tashifât) Yanılarak yanlış kelime yazma. Yazı yazarken kelimeyi yanlış yazma.
• Hatâ yapma.
• Tağyir etme, değiştirme.

• Yanlış yazma, hem anlamı, hem de kelimeyi değiştirme. Yanılıp yanlış kelime yazma.

tasrif

• İstediği şekilde idare etmek. Maslahatta tasarrufa izin vererek mutasarrıf kılmak.
• Bir şeyi bozup değiştirerek türlü şekillere koymak, evirip çevirmek.
• Gr: Bir kelimenin veya fiilin çeşitli zamanlara göre sıra ile söylenişi. Sarf kaidesi üzere kelimenin şeklini başka kelimele

te'sin

• Tağyir etmek, değiştirmek.

te'sir

• Bir şeyde eser ve nişane bırakma.
• Vasıfları ve halleri değiştirme.
• İşleme, dokuma, iz bırakma.
• İçe işleme.
• Kederlenme.

tebadül / tebâdül

• Birbirinin yerine geçmek. Karşılıklı değişmek. Trampa.

• Birbirinin yerine geçme, yer değiştirme.

• Değişme.

tebadülat / tebadülât

• (Tekili: Tebadül) Değişmeler. Tebadüller.

tebayü'

• Bey'edişmek, bir malı diğer bir malla değişmek.

tebdil / tebdîl / تبديل / تبدیل / تَبْد۪يلْ

• Değiştirme.

• Değiştirmek. Tağyir etmek. Bir şeyi başka bir hâle veya şeye değiştirmek.

• Değiştirme.

• Değiştirme. Başka kılığa koyma.

• Değiştirme.

• Değiştirme, dönüştürme, değişiklik. (Arapça)
• Tebdîl edilmek: Değiştirilmek, dönüştürülmek. (Arapça)
• Tebdîl etmek: Değiştirmek, dönüştürmek. (Arapça)
• Tebdîl olmak: Dönüşmek. (Arapça)

• Değiştirme.

tebdil eden

• Değişen.

tebdil edilen

• Değiştirilen.

tebdil edilmek

• Değiştirilmek.

tebdil edilmiş

• Değiştirilmiş.

tebdil etme

• Değiştirme.

tebdil etmek

• Değişmek.

tebdil ve tahvil

• Değiştirme ve başka hale dönüştürme.

tebdil-i beden

• Beden değiştirme.

tebdil-i came / tebdil-i câme

• Elbise değiştirme.

tebdil-i diyar

• Yer değiştirmek.

tebdil-i hava / tebdîl-i hava / تَبْد۪يلِ هَوَا

• Hava değişimi.

• Hava değişikliği, hava değişimi.

tebdil-i hayat-ı içtimaiye

• Sosyal hayatın değişmesi.

tebdil-i heva / tebdil-i hevâ

• Hava tebdili. Hava değişikliği.

tebdil-i kıyafet

• Kıyafet değişikliği.

tebdil-i mekan / tebdil-i mekân / tebdîl-i mekân / تَبْد۪يلِ مَكَانْ

• Yer değiştirme.

• Yer değiştirme.

• Yer değiştirme.

tebdil-i memleket

• Memleket değiştirmek.

tebdilat / tebdilât

• (Tekili: Tebdil) Tebdiller, değiştirmeler.

tebdilen / tebdîlen / تبدیلا

• Değiştirerek. Tağyir ederek.

• Değiştirerek, dönüştürerek. (Arapça)
• Değiştirilerek, dönüştürülerek. (Arapça)

tebeddü'

• Ehl-i Sünnetten iken başka mezhebe girme.
• Dinini değiştirme. İrtidad.
• İyi olan ahlâkını bozup değiştirme.

tebeddül / تبدل / تَبَدُّلْ

• Başkalaşmak. Değişmek.
• Yeni hey'ete, başka kıyâfete girmek.

• Değişme, değişim.

• Değişme, değişim.

• Değişim. (Arapça)
• Tebeddül etmek: Değişmek. (Arapça)

• Değişme.

tebeddül etme

• Başkalaşma, değişme.

tebeddül-ü esma / tebeddül-ü esmâ

• İsimlerin değişmesi.

tebeddül-ü saltanat

• Saltanatın değişmesi.

tebeddülat / tebeddülât / تبدلات / تَبَدُّلاَتْ

• Değişimler.

• (Tekili: Tebeddül) (Bedel. den) Tebeddüller, değişiklikler, tagayyürler, tahavvülât.

• Değişmeler.

• Değişimler, değişiklikler. (Arapça)

• Değişmeler.

tebeddülat-ı ahval / tebeddülât-ı ahvâl

• Hallerin değişmesi.

tebeddülat-ı cesime / tebeddülât-ı cesime

• Büyük değişiklikler.

tebeddülsüz

• Hiçbir zaman değişmeyen.

teberru / teberrû / تبرع

• Bağış, bir malın veya paranın karşılıksız olarak verilmesi.

• Bağış.

• Bağış. (Arapça)

teberru etme

• Bağışta bulunma.

teberru etmek

• Bağışlamak, karşılıksız olarak vermek.

teberru'

• Bağış. Bir malın karşılıksız olarak verilmesi. Mecburiyet olmadığı hâlde birisine bir malı vermek. Hayırlı işlerde yardım ve ihsanda bulunmak.

teberruan / تبرعا

• Teberru ederek, teberru suretiyle, bağışlayarak.

• Bağışlayarak. (Arapça)

teberruat / teberruât / teberrûât / تبرعات

• Bağışlar.

• (Tekili: Teberru') Teberrular, bağışlar, bağışlamalar.

• Bağışlar.

• Bağışlar. (Arapça)

techil / techîl / تجهيل

• Bilgisizliğini çıkarma. (Arapça)

tedvir

• Devrettirmek, döndürmek. Çevirmek.
• İdare etmek, yönetmek.
• Daire şekline sokmak.
• Edb: Bir mısradaki kelimelerin yerini değiştirmekle veznin ve mânanın bozulmamasıdır.
• Kur'an-ı Kerim kıraatında: Tahkik ile hadr ortasında bir okuma usulüdür. Her iki yönde meşru m

teebbüs

• Mütegayyer olmak, rengi değişmek.

teessün

• Mütegayyer olmak, rengi ve tadı değişmek.

tefazzul

• Üstünlük taslama, fazilet satma.
• Bağışlama, iyilik.

tegaşşi

• (Gışâe. den) Örtünme, bürünme.
• (Gaşy. den) Kendinden geçme.

tegavvül

• Renk değiştirme. Renkten renge girme.

tegayyür / تغير

• Hâlden hâle geçmek, değişmek.
• Bozulmak.
• Zıt olmak.

• Dönüşüm, değişim.

• Değişme, başkalaşma. (Arapça)
• Tegayyür etmek: Değişmek, başkalaşmak. (Arapça)

tegayyür-ü alem / tegayyür-ü âlem

• Dünyanın değişmesi, başkalaşması.

tegayyürat / tegayyürât

• Başkalaşmalar, değişmeler.

tehavvül

• Değişme. Bir hâlden başka bir hâle geçme.

tehdiye

• Hediye verme, bağışlama.

tekasülat / tekâsülât

• (Tekili: Tekâsül) Tembellikler, üşenmeler. İlgisizlikler.

televvün

• (Levn. den) (Çoğulu: Televvünât) Renkten renge girme. Renk değiştirme.
• Döneklik, kararsızlık.

telhin

• (Çoğulu: Telhinât) Okurken kelime veya harf değiştirme.
• Yanlışını çıkarma.

telvih

• Açıklamak.
• Zâhir ve aşikâre kılmak.
• Susuzluktan insanın çehresi bozulmak.
• Bir şeyi ateşle kızdırmak. Güneş veya ateşin sıcaklığı bir nesnenin rengini değiştirmek.
• Posa hâline getirmek.
• Kocamak. Saç ağarması.
• Almak.
• İşaret etmek.

telvin / telvîn

• Tasavvuf yolundaki talebenin kalbinde meydana gelen değişik haller.

tema'ur

• Mütegayyer olmak, değişmek.
• Rengi donuk olmak.
• Saç dökülmek.

temeh

• Fâsid ve mütegayyer olmak. Bozulmak ve değişmek.

temessuh

• Şekil değiştirme.

temessüh

• Temessüh etmek: Şekil değiştirmek.

temkin / temkîn

• Tasavvufta değişmekten, hâlden hâle geçmekten kurtulup, huzur ve sükûna kavuşma.

tenkihü'l-menat

• Menatın (illetin) ayıklanması; kıyasın dört esasından biri olan illetin, hükümle ilgisi olmayan yabancı unsurlardan ayıklanması.

terci'-i bend

• Gazel şeklinde aynı vezinde yazılı manzumelerin "vâsıta" denilen bir beyti ile birbirine bağlanmış şekli. Vâsıta beyti tekerrür ederse terci-i bend; tebeddül ederse (değişirse) terkib-i bend olur. Bendlerin her birisine, terci-i bendlerde "terci'hâne"; terkib-i bendlerde "terkibhâne" denir. (Edb. L. (Farsça)

terevvuh

• Bir şeyden koku alma.
• Mütegayyer olmak, rengi ve tadı değişmek.

terk-i edeb

• Saygısızlık, edebsizlik, hürmetsizlik.

terk-i masiva / terk-i mâsivâ

• Allah'tan gayrısını terk etmek. Allah rızası olmayan işlerden, fâni ve fena dünya işlerinden vazgeçip Allah rızasına yönelmek. Kalbinde Allah sevgisi ve muhabbetinden daha ileri bir sevgi bırakmamak.

terkibat-ı mevcudat / terkibât-ı mevcudat

• Varlıkların değişik elementlerin birleşmesiyle meydana gelişleri.

teşbih-i ma'kus / teşbîh-i ma'kûs

• Tersine dönmüş benzetme, benzeyenle benzetilenin yer değiştirmesi.

teseffüh

• Sefihleşme.
• Mütegayyer olmak, değişmek.
• Akılsızlık etmek.

teşhirgah-ı arz / teşhirgâh-ı arz

• Yeryüzü sergisi.

teşhirgah-ı dünya / teşhirgâh-ı dünya

• Dünya sergisi.

tevbe etmek

• Pişmanlık duyup bağışlanma dilemek.

tevbegah / tevbegâh

• Tevbe etme ve bağışlanma yeri.

tevbekar / tevbekâr

• Pişmanlık duyup bağışlanma dileyen.

teveccüh-ü amme / teveccüh-ü âmme

• Kamuoyunun teveccühü, halkın ilgisi.

tevkifi / tevkîfî

• İslâmiyet'in bildirmesine bağlı olan ve değiştirilmesi câiz olmayan.

tevrat

• Hz. Musâ Aleyhisselâm'a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili. (Hakiki Tevrat, Kur'an-ı Kerim ile barışıktır. Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir. Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır. Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur'an-ı Kerim'i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmi

tivele

• Bir kadına kocası buğzedip (gizli düşmanlık edip) kendisinden soğuduktan sonra, kadının, kocasının sevgisini tekrar celbetmek (çekmek) için mutlak te'sir edeceğine inanarak sihir yapması.

tulhum

• Lezzeti değişmiş olan su.

ücret-i kemal / ücret-i kemâl

• Varlıkların değişip mükemmelleşerek bir tür ücret kazanması.

ukuk

• Anne-babaya itaatsizlik ve saygısızlık.

ulema-i amilin / ulema-i âmilîn

• İlmine ve bilgisine göre amel eden, ilmini tatbik eden âlimler.

usare-i mideviye

• Mide suyu, mide salgısı.

üstad-ı küll / üstâd-ı küll

• Herkesin üstadı. Her çeşit ilimde çok ileri bilgisi olan.

• Her çeşit ilimde çok bilgisi olan.

üsun

• Suyun tad ve renginin değişmesi.
• Bir kimse kuyuya girdiğinde buharından veya murdar kokulardan dolayı aklının gitmesi.

vafi / vâfî

• Vefalı, kendini seveni unutmayan, ilgisini kesmeyen.

vahib / vâhib

• Bağış yapan, veren.

• (Vâhibe) Bağışlayan, veren, ihsan eden, hibe eden.

vahib-i hayat / vâhib-i hayat

• Hayat bağışlayan Allah.

vahib-ül ataya / vâhib-ül atâyâ

• Hediyeler bağışlayan. Bağışlar ihsan eden. (Cenab-ı Hak (C.C.)

vahib-ül hayat / vâhib-ül hayat

• Hayatı bağışlayan, hayat veren Allah (C.C.).

vahid-i kıyasi / vâhid-i kıyasî

• Bir şeyin miktarını ve sair hususiyetlerini ölçmek için kendi cinsinden değişmez olarak tayin edilen parça veya miktar. Meselâ: Uzunluğun "vâhid-i kıyasîsi" metredir. Hava tazyiklerinin ve sıcaklıklarınınki de derecedir.

vakf

• Alıkoyma, bağış.

vasi' / vâsi'

• (Vasia) Geniş, enli. Bol. Engin. Meydanlı.
• Her ihtiyacı olana vergisi kâfi ve bol bol ihsan eden. İlmi cümle eşyayı muhit, rızkı bütün mahlukata şâmil ve rahmeti bütün şeyleri kaplamış olan Allah (C.C.)

vasiyyet

• Bir kimsenin vefâtından sonra yapılmasını istediği şey veya sonraya bağlı olmak üzere bir malı veya menfeatini (faydayı) bir şahsa veya bir hayır işine teberrû' (bağış) yoluyla temlik etmek (sâhib ve mâlik kılmak). Vasiyet edene mûsî, vasiyet edilen şeye mûsâbih, kendisine vasiyet yapılan şahsa mûsâ

vaziyet-i semaviye / vaziyet-i semâviye

• Gökyüzünün değişik hâl ve vaziyetlere girmesi.

vedid

• Sevgisi çok olan.

vefra'

• Eksilmeyip değişmeyen.
• El dokunulmamış ve tam olarak yetişmiş ot.

vehb / وهب

• Hibe. Bağış. Vergi.

• Bağış, vergi. (Arapça)

vehbi / vehbî / وهبى / وَهْب۪ي

• Doğuştan. Allah vergisi. Çalışmakla kazanılmayıp Allah'ın (C.C.) lütfu ile olan.

• Allah vergisi, ikramı.

• Allah vergisi.

• Doğuştan, Allah vergisi, çalışmakla kazanılmayıp Allah'ın lütfu ile olan.

• Tanrı vergisi. (Arapça)

• Allah vergisi.

vehhab / vehhâb / وهاب / وَهَّابْ

• Çok fazla ihsan eden. Çok bağışlayan.

• Çok fazla bağışlayan, ihsan eden, Allah'ın isimlerinden biri.

• Çok ihsan eden, bağışlayan, Allah.

• Çokça ve sürekli olarak ihsan eden ve bağışlayan Allah.

• Çok bağışlayıcı Tanrı. (Arapça)

• Çok hibe eden, fazlaca bağışlayan (Allah).

vehhab-ı rezzak / vehhâb-ı rezzâk

• Çok bağışta bulunan ve bütün yaratılmışların rızkını veren; Allah.

vehhabiyet / vehhâbiyet / vehhâbîyet

• Bağışlayıcılık.

• Allahın bol bol ihsan etmesi ve bağışlaması.

vehub

• Verimi fazla, vergisi çok.

vesile-i şefaat

• Bağışlanma sebebi.

vezne / وزنه

• Ağırlık. (Arapça)
• Tartı. (Arapça)
• Para gişesi. (Arapça)

veznedar / veznedâr / وزنه دار

• Gişe görevlisi. (Arapça - Farsça)