abkame

• Anadolunun bazı doğu illerinde ve Bağdat'da yapılan, turşu veya salataya benzer bir çeşit yiyecek maddesi. (Farsça)
• Ekşi hamurdan pişirilerek sirkeye konulan ve turşu olarak kullanılan bir gıda maddesi. (Farsça)

agdiye

• (Tekili: Gada ve Gıda) Yenip içilecek gıdalar.

ağdiye

• Gıdalar.

agziye

• (Tekili: Gıdâ) Yenilip içilecek şeyler. Gıdalar, besin maddeleri.

ahar

• Hattatların kullandıkları kâğıda sürülen nişastalı yumurta. (Farsça)
• Kahvaltı. (Farsça)
• Bir nevi çelik. (Farsça)

albümin

• Tıb:Nebat ve hayvanların etli ve sulu kısımlarında bulunan karbon, oksijen, azot, hidrojen ve kükürt bileşiği gıdalı madde. (Fransızca)

ambar

• Zahire ve kuru gıdaları koymaya yarayan büyük depo.

amik

• Dibi çok aşağıda, derin.
• Mc: İnceden inceye pek ziyade araştırma ve düşünceden sonra anlaşılabilen derin ve ince mes'ele.

ati / âtî / آتى

• Önde. Aşağıda. Sonra. Vâki olan. Gelecek zaman.

• Gelecek. (Arapça)
• Âtîdeki: İlerideki, aşağıdaki, gelecek olan. (Arapça)

ati-l-beyan

• Aşağıda sözü geçen, aşağıda zikredilen.

atiyen / âtiyen / آتيا

• Aşağıda.
• İlerde, gelecekte.

• Gelecekte. (Arapça)
• Aşağıda görüleceği gibi. (Arapça)

atiyülbeyan / âtiyülbeyân / آتى البيان

• Aşağıda açıklanacak olan. (Arapça)

atiyüzzikr / âtiyüzzikr / آتى الذكر

• Aşağıda zikredilecek olan. (Arapça)

bahr-i lut / bahr-i lût

• Filistinde seviyesi denizden aşağıda olan şaplı bir göl.

ber-vech-i ati

• Gelecek tarz üzere. Aşağıdaki gibi. (Farsça)

ber-vech-i zir

• Aşağıdaki gibi. Gelecekte görüleceği üzere. (Farsça)

bervech-i ati / bervech-i âtî

• Gelecek tarz üzere, aşağıda olduğu gibi.

besin

• Zihayat varlıkların yaşama, gelişme ve çalışmaları için gerekli olan çeşitli gıda maddeleri. (Türkçe)

bit / bît

• Kut. Gıda.

deva

• İlâç, çare. Hastalığın iyi olmasına sebeb olan gıda.

dumur

• Bir uzvun maddi veya mânevi kabiliyetinin körelmesi. Gıdasızlıktan dolayı bir uzvun kuruyup kalması. Helâk. Körelmek.
• Bir yere izinsiz gitmek.

dun / dûn

• Aşağı, alçak. Kolay. Zayıf. Gölgeli. Aşağılık. Altta, aşağıda.

egdiye

• (Tekili: Gıdâ) Gıdalar.

ehl-i riyazat / ehl-i riyâzât

• Az gıda ile nefsin heveslerini kırıp, ilim ve ibâdetle meşgul olanlar.

fenn-i iaşe / fenn-i iâşe

• Gıda bilimi.

feyiz

• Bolluk, bereket, mânevî gıda.

feyk

• Tavuğun gıdaklaması.
• Uzun boylu erkek.
• İyi olmak.

feyz

• Bolluk, bereket, mânevî gıda.

feyz-i hak

• Allah'ın feyzi, mânevi gıda ve bereketi.

füru

• Aşağıda. Âciz. Beceriksiz. Geride kalmış... mânaları ifade eder, kelimenin önüne veya sonuna getirilerek ek olarak kullanılır. (Farsça)

füru-mande

• Yorgun. bitkin. (Farsça)
• Şaşkın, şaşırmış. (Farsça)
• Âciz, beceriksiz. (Farsça)
• Aşağıda, geride kalmış olan. (Farsça)

füyuzat / füyûzât

• Feyizler, mânevî gıdalar.

gıda / gıdâ / غدا

• Besin, gıda. (Arapça)

gıda-bahş

• Gıda veren, besleyen.

gıda-i kalb

• Kalbin gıdası.

gıda-yı ervah / gıda-yı ervâh / غِدَايِ اَرْوَاحْ

• Ruhların gıdası.

• Ruhların gıdası.

gıda-yı insaniye

• İnsanlığın gıdası, beslenmesi.

gıda-yı kudsi / gıda-yı kudsî

• Kutsal gıda.

gıda-yı manevi / gıda-yı mânevî

• Mânevî gıda.

gıda-yı ruh

• Ruhun gıdası.

gıda-yı ruhani / gıda-yı rûhânî / gıdâ-yı ruhânî

• Ruhanî gıda; ruhun gıdası.

• Ruha ait gıda.

gıda-yı ruhaniye / gıdâ-yı ruhânîye

• Ruhî gıda, ruhun ihtiyacı olan gıda.

gıdai / gıdaî

• Gıdayla ilgili.

• Gıda olabilen. Gıda cinsinden.

gıza

• Gıda, besin.

gulüvv

• Ayaklanma. Taşkınlık.
• Üşüşme. Hücum. Saldırış.
• Edb: Mübalağanın son derecesi. Üçe ayrılan mübalağanın diğer iki derecesinden biri tebliğ, öteki iğraktır. Aşağıdaki parçada mübalağa gulüv derecesindedir: Gökler gürüldese, şimşekler çaksa Volkanlar fışkırsa, lâvları aksa,Kıyısı

harfece

• Güzel gıda.

heva-i nesim / hevâ-i nesîm

• Güzel, lâtif, hoş hava. Lâtif mânevi gıda. (Farsça)
• Hava (Atmosfer.) (Farsça)

• Latif hava. Mâne-vî gıda.

icazet vermek

• Medrese usulüne göre okuttuğu dersi bitiren talebeye hocası tarafından izin verilmesi. Bu tasdikan verilen mühürlü kâğıda "icazetname", icazet vermiş olan müderrise de "muciz" denilirdi.

igtiza

• (Gızâ. dan) Beslenme, gıdalanma.

ihtikar / ihtikâr

• İnsan ve hayvan için lüzumlu gıdâ maddelerini şehre girmeden yâhut girince halka satılmadan toplayıp, stok edip, pahalandığı zaman satmak.

ilmiye rütbeleri

• İlmiye denilen ulema sınıfına mahsus rütbeler. Rütbeler, aşağıdan üste doğru şöyle idi: Müderrislik, kibar-ı müderrisîn, mahreç mevleviyeti, bilâd-ı hamse mevleviyeti, Haremeyn-iş şerifeyn mevleviyeti, İstanbul kadılığı, Anadolu ve Rumeli kazaskerliği.

iş / îş

• Yaşayış. Yaşamak. Zevk u safa sürmek.
• Hayata medar olan ve geçinilen şeyler.
• Ekmek. Gıda.

istidlal / istidlâl / استدلال

• Delil ile hüküm çıkarma, akıl yürütme, delillerin ışığında yargıda bulunma. (Arapça)

istifaza / istifâza

• Feyizlenme, manen gıdalanma.

kaht

• Kıtlık, kuraklık, gıdâ maddelerinin azlığı.

kaime

• Uzun bir kâğıda yazılan ferman.
• Kitap yaprağı.
• Kâğıt para.

kalemgir

• Yazı yazarken kalemin kâğıda takılmadan rahatlıkla kayması. (Farsça)

kalori

• Lat. Bir kilogram suyu bir derece ısıtmak için lâzım olan ısı miktarı.
• Gıdaların vücuda yarayışlı olması ve hararet vermesi bakımından değeri.

• Gıdaların vücuda ısı vermesi bakımından değeri.

kandave

• Yaramaz huylu.
• Gıdası olmayan taam.
• Büyük iri.

kark

• Tavuk gıdaklaması.

kavkah

• Tavuk gıdaklaması, tavuk sesi.

kay

• Kusma, istifrağ. Hastalıktan dolayı ağızdan çıkan hazmolmamış gıdâ maddesi.

keylus

• Hazmı kolay olan gıda.

kifaf-ı nefs

• (Aslı: kefaf-ı nefs) Yalnız kendisi için yetecek kadar.
• Ölmeyecek kadar olan rızık, gıda.

kut / kût

• Yaşatacak gıda, rızık.
• Kuvvetlendirmek.

• Gıda.

• Gıda, azık.

• Gıda.

kut-u kulub / kut-u kulûb

• Kalplerin gıdası.

kut-u layemut / kut-u lâyemut / kut-u lâyemût

• Ölmeyecek kadar alınan gıda.

• Ölmeyecek kadar alınan gıda.

laha

• Boş ve faydasız sözler konuşmak.
• Ekmeği ıslatıp yemek.
• Gıda.
• Aldatıp kandırmak.
• Karnın sarkık ve sülpük olması.

lüab

• (Liâb) Salya. Tükrük. Hazmolmamış, ağızdan geri gelen gıda.

madde-i musavvire

• Tıb: Kanın küreciklerinden başka gıda maddesinden olup, azot ve sair maddeleri içine alan sulu cisim. Canlı hücrelerin vücudunu teşkil eden ve içinde çoğunun çekirdek bulunan albüminli madde. Protoplazma.

madun / mâdun / مادون

• Ast, aşağıda, alt. (Arapça)

mahsulat / mahsulât

• (Tekili: Mahsul) Mahsuller. Hâsılat. Tarladan, bahçeden veya hayvanlardan elde edilen gıda maddeleri.

maişet-i hakikat

• Hakikat gıdası.

matbaha-i kudret

• Cenab-ı Hakk'ın âşikâr kuvvet ve kudreti ile bahçe, bağ, tarla ve bostan gibi yerlerde pişmiş gibi hazır gıda maddelerinin yetiştiği yer. Kudret mutbahı.

matbaha-i kur'an / matbaha-i kur'ân

• Kur'ân mutfağı; Kur'ân'ın gıda hazinesi.

me'kulat / me'kulât

• (Tekili: Me'kul) Yenilecek gıdâ maddeleri.

medar-ı feyiz ve terakki / medâr-ı feyiz ve terakki

• Mânevi gıda, ilim ve yükselme kaynağı.

medar-ı füyuzat / medâr-ı füyuzat

• Mânevî gıda, ilim ve nimetlerin kaynağı.

mendud

• Meyvesi aşağıdan yukarıya yığılı, istifli.

mevadd-ı gıdaiye / mevadd-ı gıdâiye

• Gıda maddeleri.

mevcudat-ı süfliye / mevcudât-ı süfliye / مَوْجُودَاتِ سُفْلِيَه

• (Semavata göre) Aşağıdaki varlıklar.

mugaddi / mugaddî

• (Mugazzi) Gıdalı, besleyici, gıdası çok, faydalı.

• Gıdalı, besleyici.

mugaddilik / mugaddîlik

• Gıdalı olma, besleyicilik.

mugtedi / mugtedî

• (Gıda. dan) Gıda alan, gıdalanan. Beslenen.

mukit / mukît

• Muhafaza eden. Hâfız. Amelleri zâyi' etmeyip koruyan. Gizliyi bilen. Gıda ve rızık veren.

müske

• Müracaat olunacak hayır ve fayda.
• Her şeyin artığı.
• Akıl, kâmil zihin.
• Kendine temessük olunacak şey.
• Geçinecek kadar kuvvet ve gıda.

müsul

• Hürmet ve saygıdan dolayı ayakta durma.

mütefeyyiz

• Feyizlenen, manen gıdalanan.

mütegaddi

• Gıdalanan, gıda alan. Beslenen.

mütegazzi

• Gıdalanan, tagaddi eden.

müterezzik

• Rızıklanan, gıdalanmakla ihtiyacını gideren.

nakaka

• Kurbağaların çağrışıp ötmeleri.
• Tavuğun yumurtladığında ötüp gıdaklaması.

naknaka

• (Çoğulu: Nekanık) Kurbağanın ötmesi. Tavuğun gıdaklaması.
• Ses.

peşmin

• (Peşmine) Yünden yapılmış. Yapağıdan yapılma. (Farsça)
• Sâde ve süssüz elbise. (Farsça)

rejim

• Bir devletin sevk ve idare usulü, yolu. (Fransızca)
• Tıb: Hastanın tedavisinde tatbik edilen gıdalandırma yolu. Perhiz. (Fransızca)

riyazat

• (Tekili: Riyazet) Nefsi terbiye maksadıyla az gıda ile geçinmek, nefsini hevesattan men' ile faydalı fikir ve işle meşgul olmak.

riyazet / riyâzet

• Nefsi kırma. Fani şeylerden nefsini çekerek kanaat içinde yaşamak.
• Bir hastalıktan dolayı veya nefsini terbiye maksadıyla çok yemek ve içmeyi terkederek faydalı fikirlerle, ibadet ve ilimle meşgul olmak. Az gıda ile yaşamak.
• İdman.

• Nefsi ıslah için az gıda ile yaşama.

riyazet-i diniye

• Dinî riyazet, az gıda almak suretiyle nefsi terbiyeye çalışma.

riyazetçi

• Fâni şeylerden uzaklaşarak, bir köşeye çekilip kendi halinde az gıda ile yaşayan kişi.

riyazetkarane / riyâzetkârâne

• Az gıda ile yaşayıp nefsi terbiye edercesine.

rızk

• Yiyecek ve içecek şeyler, gıda.

safil / sâfil / سافل

• Aşağı, aşağıda. (Arapça)

şecere-i tubaa / şecere-i tubaâ

• Cennet'teki saadet ağacı, dalları aşağıda ve kökü yukarıda olan Tuba ağacı.

süfli / süflî / سفلى

• Aşağıda bulunan.
• Alçak, pek aşağı olan.

• Aşağıda bulunan, alçak, âdi, bayağı, kılıksız, kıyafetsiz.

• Aşağı, aşağıda. (Arapça)
• Adi, bayağı. (Arapça)

taam

• Yemek, gıda.

tagaddi / tagaddî

• (Gıda. dan) Gıdalanmak, beslenmek.
• Sabah yemeği.

• Gıdalanma, beslenme.

• Gıda alma, beslenme.

tagaddi-i hüceyrat / tagaddî-i hüceyrât

• Hücrelerin gıda alması, beslenmesi.

tagaddiyat / tagaddiyât

• (Tekili: Tagaddi) Gıdalanmalar, beslenmeler.

tagazzi

• (Çoğulu: Tagazziyât) Gıdalanma, beslenme.

tagdiye

• Sabah yemeği yedirmek.
• Gıdalandırmak, beslemek. Beslenmek.

tasvir / tasvîr

• Kâğıda, kumaşa, duvara ve başka yerlere canlı ve cansız resimleri yapmak veya bu şekilde yapılan resimler.

tayın

• Gıda, ekmek, yiyecek.

tayınat

• Tayınlar, gıdalar.

tebyiz

• Temizce yazma. Müsveddeden daha iyice bir kâğıda yazma.
• Ağartma, beyazlatma.

tegaddi

• Gıdalanma, beslenme.

tegaddi eden

• Gıdalanan, beslenen.

tegaddi etmek / tegaddî etmek

• Gıdalanmak, beslenmek.

terziz

• Kâğıda nişan ve alâmet etmek, işaret koymak.

timsal / timsâl

• Kumaşa, kâğıda, duvara ve başka yerlere yapılmış canlı resimler.

tuba / tûbâ

• Ne hoş. Ne iyi. Her şeyin iyisi ve efdali.
• İyilik, güzellik. Baht.
• Cennette bulunan ve kökü göklerde dalları aşağıda olan ağaç ismi.
• Çok berrak ve saf olan.
• Saâdet. Hayır. Devlet.

• Kökü göklerde ve dalları aşağıda olan Cennet ağacı.

vukuka

• Tavuk gıdaklaması.
• Köpek havlaması.

yevm-i fasl

• İnsanların kısım kısım ayrıldığı ve davalarının halledildiği kıyamet günü. Bundan başka kıyamet gününe aşağıdaki isimler de verilir: Yevm-ül cem', yevm-ül cevab, yevm-ül cezâ, yevm-üd din, yevm-ül ahd, yevm-ül feza-ul ekber, yevm-ül haşr, yevm-ül hisâb, yevm-ül ivaz, yevm-ül karar, yevm-ül karia, ye

zad

• Azık. Yolda yenecek veya içilecek gıda maddesi.

zerrat-ı gıdaiye

• Gıda zerreleri, gıdalı zerreler.