aşa

• (Çoğulu: Aşâ-Aşvâ) Gece gözlerin görmeyip gündüz görmesi.

aşavet

• Gündüz görüp, gece görmeyen ve tavukkarası adı verilen göz hastalığı.

asr

• (Asır) Bir devrelik zaman.
• İkindi vakti.
• Zamanın bir cüz'ü.
• Konuşan kimselerin başkaları ile beraber yaşadığı müddet.
• Yüz yıl.
• Eskiden bazılarınca kırk, elli veya altmış yıllık müddet.
• İnsanın ortalama yaşayış zamanı.
• Gece ve gündüzden

asran

• (Asaran) İki devir. Gece ve gündüz.
• İki asır.
• Gündüzün zamanı.

asreman

• Gece, gündüz.

bad-ı semum / bâd-ı semûm

• Çölde, sıcakta gündüz esen sıcak yel. Sam yeli. Zehirli rüzgâr.

beçe-i tavus-u ulvi / beçe-i tavus-u ulvî

• Gökteki tavusun yavrusu.
• Kamer, ay.
• Güneş, şems.
• Ateş, nar.
• Gündüz.
• Yâkut.

bezme

• Gündüzleyin yenilen bir öğün yemek.

cedidan

• Gece ile gündüz.
• Yenilenen iki şey. Yenilenenler.

ceher

• Gündüzleyin bir şeyi görememek. (O kimseye "echer" derler)

dayiban

• Gece ile gündüz.

dime

• (Çoğulu: Diyem) Gündüz veya gecenin üçte biri miktarı ile tam gün kadar sürebilen, gürleme ve yıldırımı, olmayan yağmur.

ekinoks

• Altı aylık fasılalarla gece ve gündüzün eşit oluşu. (Fransızca)

fahr-i enam / fahr-i enâm

• Yaratılmışların kendisiyle övündüğü zât. Sevgili Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâm için kullanılan hürmet ve saygı ifâdesi. Gece-gündüz dilimde, salât-ü selâm, O mübârek rûhuna, ey Fahr-ül-enâm.

hafaza melekleri

• Koruyucu melekler, her insanın hayır (iyi) ve şer (kötü) işlerini yazan; ikisi gece, ikisi gündüz gelen ve kötülüklerden ve cinlerden koruyan melekler. Bunlara Kirâmen kâtibîn melekleri diyenler olduğu gibi, onlardan başka olduğunu söyleyenler de olm uştur.

hamel

• Kuzu.
• Ast: Burçlardan birinin adıdır. Bu burcu teşkil eden yıldızlar kuzuya benzediği için arapça kuzu demek olan hamel denilmiştir. Güneş bu burca 21 Mart'ta girer ve gece ile gündüz bir olur.

hunnes-künnes

• Hunnes, Hânis'in; Künnes de Kânis'in çoğuludur. Kânis, süpüren mânasınadır. Umumiyetle, akıp akıp yuvalarına giden veya aynı yollarında gidip gelen yıldızlar demektir. Bazılarınca gündüz gaib, gece zâhir olan yıldızlara denir. Ekseriyetle yedi seyyar yıldızlara denmiştir. (Zuhal, Müşteri, Merih, Züh

i'tidal

• Bir şeyde veya halde ifrat veya tefrite düşmemek. Vasat derece olmak.
• Yumuşaklık. Uygunluk.
• Gündüz ve gecenin birbirine denk, eşit olması.
• Miktar ve keyfiyyet hususunda iki hâlet arasında mutavassıt olmak.

ibtar

• Parçalama.
• Mahrum etme, esirgeme.
• Gündüzün başlangıcı.

insifa'

• (Nısıf. dan) Bir şeyin ortası.
• Bir şeyin yarısını alma.
• Gündüzün ortası.
• Hakka hizmet.
• Adaletle mukabele etmek. Mazluma yardım edip zâlimden hakkını almak.

islamiyet

• İslâmlık.
• İslâm oluş. Teslimiyet, inkıyad, bağlılık, hakka tarafgirlik ve iltizamdır. (İslâmiyet güneş gibidir, üflemekle sönmez; gündüz gibidir, göz yummakla gece olmaz. Gözünü kapayan yalnız kendine gece yapar. Münazarat)

kerahet vakitleri / kerâhet vakitleri

• Namaz kılmak tahrîmen mekruh yâni haram olan vakitler. Güneş doğarken, batarken, gündüz ortasında iken.

kıyas-ı istisnai / kıyas-ı istisnaî

• Bir hükmün neticesinin aynı veya nakzı, mukaddemelerinden birinde bilfiil zikredilirse, ona kıyâs-ı istisnâi denilir. Başka bir tâbirle: Neticesi veya zıddı bizzat kendisinde zikredilen kıyas. "Eğer bu cisim ise, mutlaka bir yer tutar" gibi. Veya "Güneş doğmuş ise, gündüz olmuştur" gibi.

künnes

• (Tekili: Kânis) Yuvasında ve yatağında olan geyikler.
• Gündüzün gizlenen, gece görünen seyyar yıldızlar.

lazım / lâzım

• Birbirinden ayrılması mümkün olmayan iki şeyden birinci derecede geleni; meselâ Güneş lâzımdır, gündüz melzumdur. Kur'ân lâzımdır, onun açıklaması olan tefsir melzumdur.

leyl ü nehar / leyl ü nehâr

• Gece ve gündüz.

• Gece ve gündüz.

• Gece ve gündüz.

leyl-i münevver

• Gündüze benzeyen gece. Nurlanmış gece.

leylünehar / leylünehâr / ليل و نهار

• Gece gündüz. (Arapça)

ma-dam-el melevan / mâ-dâm-el melevan

• Gece gündüzün devamı müddetince.

mahtelef-el melevan

• Gece ve gündüzün ihtilâfı ve değişmesi müddetince.

mela

• Gece ve gündüz.

melevan

• Gece ve gündüz.

melvan

• Gece ve gündüz.

muakkibat / muakkibât

• Gece ve gündüz melâikesi.
• Namazı müteakib otuz üçer defa tekrar edilen tesbih.

müdmin-i hamr

• Gece gündüz devamlı sarhoş olan kimse.

mukaddeme-i istisnaiye

• Man: İçinde istisnâ edatı olan evvelki kaziye. "Eğer güneş doğarsa gündüz olacak. Güneş doğmuştur." kaziyelerinde: "Eğer güneş doğarsa" kaziyesi Mukaddeme-i istisnâiyedir.

mukallibü'l-leyli ve'n-nehar / mukallibü'l-leyli ve'n-nehâr

• Gece ve gündüzü birbiri ardına çeviren Allah.

nahr

• Boğazlamak. Bir hayvanın göğsü üstünden bıçak vurup boğaz damarını kesmek.
• İki şeyin birbirine göğüs göğüse olması.
• Boyun. Boğaz çukuru.
• Sadır.
• Gündüzün evveli.
• Namazda kıyamda iken sağ eli sol elin üstüne koymak.

nahr-ün nehar

• Gündüzün evveli.

naşie

• Delil. Zuhur.
• Gündüz veya gecenin evvelki saati.
• Uykudan sonra kalkmak hali ve uyanık olduğumuz hal.

nehar / nehâr / نهار

• Gündüz.

• Gündüz.

• Gündüz. (Arapça)

nehar-ı ebyaz

• Gündüzün beyazlığı, gündüze benzeyen beyazlık. Beyazlığın parlaklığı.

• Beyaz gündüz, gözün gündüz aydınlığına benzeyen beyazı.

neharen

• Gündüzün. Gündüz vakti.

nehari / neharî / nehârî / نَهَارِي

• Gündüzcü.

• Gündüzlü, gündüz ile alâkalı.
• Yatılı olmayan mekteb veya talebe.

• Gündüzcü.

• Gündüze ait.

nevruz

• Yeni gün. İlkbahar. Baharın ilk günü sayılan ve güneşin Hamel (Kuzu) burcuna girdiği 22 Marta rastlayan gün. Bu tarihte gece ve gündüz müsâvi olur. İranlıların yılbaşısıdır. (Farsça)

nısf-ün nehar

• Öğle vakti, gündüzün ortası.
• Meridyen.

ridfan

• Gece ve gündüz.

ruz / rûz / روز

• Gün, 24 saatlik müddet. (Farsça)
• Gündüz. (Farsça)

• Gündüz.

• Gün. (Farsça)
• Gündüz. (Farsça)

ruz u şeb

• Gece ve gündüz.

ruzan

• (Tekili: Ruz) Günler. Gündüzler.

ruzi / ruzî

• Azık, rızık. Nasib, kısmet. (Farsça)
• Gündüzle alâkalı. Gündüze âit. (Farsça)

ruzüşeb / rûzüşeb / روز و شب

• Gündüz gece. (Farsça)

şafak

• Tan zamanı. Güneş doğmağa yakın zaman veya güneş battıktan sonraki alaca karanlık. Gündüz.
• Nahiye. Cânib.
• Nasihat eden kimsenin "Nasihatım te'sir etsin, sözüm tutulsun" diye ıslah için gayret göstermesi.
• Merhamet.
• Harf.

sahaif-i leyl ve nehar / sahâif-i leyl ve nehar

• Gece ve gündüz sahifeleri.

şarib-ül leyli ve-n nehar

• Gece gündüz içki içen. Devamlı sarhoş.

şaribülleyli vennehar / şâribülleyli vennehâr / شارب الليل والنهار

• Ayyaş, gece demez gündüz demez içki içen. (Arapça)

şebanruz

• 24 saatlik zaman. "Gece gündüz". (Farsça)

şeburuz / şeburûz / شب و روز

• Gece gündüz. (Farsça)

semum

• Zehirli şey.
• Sam yeli.
• Gündüz vakti sıcak çölde esen pek sıcak rüzgar olup, bitki ve hayvanları mahveder.

serdab

• Yer altında olan serin ve soğuk oda, bodrum. Böyle yerler ekseriyetle sıcak bölgelerde, gündüzleri sıcaktan korunmak için yapılırdı. Anadolu'nun bazı yerlerinde buna "zir-i zemin" denilir. (Farsça)
• Tar: Padişah saraylarında, sağ ve sol taraflarında birer oda bulunan üç köşeli sofalara verilen (Farsça)

suba

• (Çoğulu: Esbâ) Gece ile gündüz eşit olduğunda gündoğusundan esen rüzgâr.

tamam-ı nehar

• Gündüzün tamamı.

vakt-i zeval

• Güneşin tam ortada, bize göre doğu ve batı ortasında bulunduğu ve gölgenin gündüzde en kısa olduğu zaman. Zeval vakti.