aks

• (Çoğulu: Ukus) Hilâf, muhâlif, zıd, ters.
• Gölge gibi şeylerin bir yerde eser peydâ etmesi. Sesin veya ışık gibi şeylerin bir yere çarparak geri dönmesi.
• Döndürmek.
• Bir şeyin evvelini ahir ve âhirini evvel yapmak.
• Devenin yularının ucunu ayağına bağlamak.
• <

ale-l-hadise

• Gölge hâdise. (fr. epiphenomene)

arş

• Bağ çardağı.
• Gölgelik.
• Kürsü, taht, yüce makam. En yüksek gök. Allahın kudret ve saltanatının tecelli yeri. (Arş kâinatı kaplar. Allah'ın kudreti ve ilmi de herşeyi kaplar.)
• Fevkiyyet, ulviyyet.
• Arş-ı Alâ, Arş-ı Rahman, Arş-ı İlâhi, Arş-ı Yezdan, Felek-i Eflâk

asr-ı evvel

• İlk asır.
• Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendisinin bir misli daha uzadığı zamandan başlayıp, iki misli uzayıncaya kadar süren ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.)

asr-ı sani / asr-ı sâni

• İkinci asır.
• Ist: Fey-i zevâle ilâveten, herşeyin gölgesi kendi boyunun iki misli daha uzadığı zamandan başlayan ikindi vaktidir. (Fey-i zevâl; güneş tam ortada iken, gölgenin uzunluğudur.)

azlal

• (Tekili: Zıll ) Gölgeler.

çetr / چتر

• Gece. (Farsça)
• Gölgelik, çadır, şemsiye. (Farsça)

• Gölgelik. (Farsça)
• Şemsiye. (Farsça)

dun / dûn

• Aşağı, alçak. Kolay. Zayıf. Gölgeli. Aşağılık. Altta, aşağıda.

elma

• Karamtıl dudaklı.
• Çok koyu gölge.

fey'

• Ganimet. Harbde elde edilen mal.
• Rücu'.
• Haraç.
• Zeval vaktinden sonraki gölge.

fey-i zeval / fey-i zevâl

• Güneşin garba doğru dönmesinin başlaması, Güneş tam ortada gibiyken yerde dikili olan şeylerin gölgeleri batıdan doğuya dönüp kısalmakta son bulduğu zamandır. Bundan sonra öğle namazı vakti başlar.

• Güneş, gün ortasında (Nısf-ün-nehârda), tam tepeye gelince görülen en kısa gölge uzunluğu.

gölgevari / gölgevâri

• Gölge gibi, gölgeye benzer.

halel

• Halel gelmek: Bozulmak, lekelenmek, gölge düşmek.

hayal

• (Çoğulu: Hayâlât) Zihnen tasarlanan şey. Hakikatı bilinmeyip akılla tasarlanan veya gölgeli görünen şey.
• Asıl olmayan ve akıldan geçen fikir.

hayed

• Gölgesinden ürken eşek.

hüma kuşu / hümâ kuşu

• Devlet kuşu. (Hikâyede: Gölgesi kimin başına düşerse o padişah olurmuş, derler. Hümâyun da buradan gelmiştir. Tayr-ı hümâyun, tâlih kuşu, uğur kuşu gibi isimlerle söylenir.)

husuf

• Ay tutulması. Perdelenmek. Dünya gölgesinin ay üzerine gelmesi.
• Bir şeyin nuru ve ışığı gitmesi.

inhisaf

• Ay tutulması. Husufa uğramak. Ay'ın, dünyanın gölgesi altına girmesi veya o şekildeki gölgelenmek.

ism-i nur

• Bütün varlığı aydınlatan, bütün nurlar kendi nurunun zayıf bir gölgesi olan ve her çeşit nuru yaratan anlamına gelen Allah'ın Nur ismi.

istizlal

• (Zıll. dan) Gölgelenme. Gölge altına girme.
• Sığınma, himâyesine girme.
• Gölgede oturma.

ıtnabe

• Gölgelik, sâyeban.
• Keman teli, keman kirişi.

ızlal

• Gölgeli olma, gölgelendirme.

izlal

• (Zıll. dan) Gölge yapmak. Gölge koymak. Gölgelendirmek.

ızlal / ızlâl / اظلال

• Gölgede bırakma. (Arapça)

küsuf

• Güneş tutulması. Ay'ın, dünya ile güneş arasına gelerek dünya üzerinde gölge yapması.
• Mc: Birisinin felâketli hâlinde çok teessür göstermesi hâli.

leb-i aftab / leb-i âftâb

• Gölge.

mahsuf

• Husufa uğramış. Gölgelenmiş. Perdelenmiş.

mana-yı ismi / mânâ-yı ismî

• İsme dair mânâ. Bir şeyin sadece kendisini bilip tanımak. Bir şey başka şeyleri tanıttığı, bildirdiği veya sevdirdiği için olan mânâya da mânâ-yı harfî denir. Bir ağacı gölgesinden, zahirî görünüşünden, bize verdiği meyvesinden dolayı alâka gösterir ve seversek mânâ-yı ismî ile seviyoruz demektir. A

mazalle

• (Çoğulu: Mazâil) (Zıll. dan) Gölgelik yer.

mazallenişin

• Gölgelikte oturan. (Farsça)

mesele

• Gölgelik.

münhasif

• (Husuf. dan) İnhisaf eden, sönükleşen, daha mükemmel bir şeyin yanında sönük kalan. Değersiz. Gölgelenmiş.

mustazill

• (Zıll. dan) Gölgelenen, gölgede oturan.
• Birinin koruyuculuğu ve himâyesi altında bulunan.

müstazıll

• (Zıll. dan) Gölgelenen, gölge altına girmiş olan.
• Mc: Birinin himayesine sığınmış olan.

mutazallil

• (Zıll. den) Gölgede oturan, gölgede bulunan, gölgelenen.
• Korunan, muhafaza ve himaye olunan.

muzallel

• (Zıll. dan) Gölgeli, gölgelenmiş.

neame

• (Çoğulu: Neâm-Neamât) Deve kuşu.
• Cemaat.
• Gölgelik, gölgelenecek yer.

nur ism-i azimi / nur ism-i azîmi

• Bütün varlığı aydınlatan, bütün nurlar kendi nurunun zayıf bir gölgesi olan ve her çeşit nuru yaratan anlamında Allah'ın büyük ismi.

nur ism-i celili / nur ism-i celîli

• Bütün varlığı aydınlatan, bütün nurlar kendi nurunun zayıf bir gölgesi olan ve her çeşit nuru yaratan anlamında Allah'ın yüce ismi.

nuru'l-envar / nuru'l-envâr

• Bütün nurlar Kendi nurunun zayıf bir gölgesi olan nurların nuru, Allah.

sahur

• Gece uyanıklığı, uykusuzluk.
• Ayın etrafındaki hâle.
• Yer yüzünün gölgesi.

saye / sâye / سایه / سَايَه

• Gölge. (Farsça)
• Mc: Himaye, sahip çıkma, koruma. (Farsça)
• Muavenet, yardım. (Farsça)

• Gölge. (Farsça)

• Gölge, koruma.

saye- zar

• Gölgelik. (Farsça)

saye-ban

• Gölgelik. Büyük çadır. Şemsiye.
• Mc: Koruyan, himaye eden.

saye-dar

• Gölge eden, gölgesi olan, gölgeli. (Farsça)
• Sâhip çıkan, koruyan, himâye eden. (Farsça)

saye-endaz

• Gölge salan. (Farsça)
• Mc: Koruyuculuk eden, himâyecilik yapan. (Farsça)

saye-fiken

• Gölge düşüren.

saye-gah / saye-gâh

• Gölgeli yer. Gölgelik. (Farsça)

saye-güster

• Gölge eden. (Farsça)
• Koruyan, muhafaza ve himaye eden. (Farsça)

saye-i medid

• Uzun gölge.

saye-i muzlimane / sâye-i muzlimâne

• Karanlık yapan gölge; kötü koruma.

saye-nişin

• Gölgede oturan. (Farsça)
• Bir şeyin gölgesine sığınan. Korunan, himaye gören. (Farsça)

saye-puş

• Ağaçlık, gölgelik.

sayeban / sâyeban / سایبان

• Koruyan, gölgelik.

• Gölgelik. (Farsça)
• Çadır. (Farsça)

sayedar / sâyedar / سایه دار

• Gölgeli. (Farsça)

sema

• Gök yüzü. Asuman. Gök.
• Her şeyin sakfı.
• Gölgelik.
• Bulut ve emsali örtü.

seyehan

• Gezi, seyahat.
• Gölgenin güneşle birlikte dönmesi.

tazallül

• (Zıll. den) Gölgelenme, gölgede olma, gölge altına girme.

tazlil

• (Zıll. den) Gölgelendirme veya gölgelendirilme.

tıb'

• Gölge.

vahdet-i vücut

• "Allah'ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve ‘varlık' adını almaya lâyık değiller" tarzında, Allah'tan başka varlıkları âdeta inkar eden bir tasavvufî görüş.

vahdetü'l-vücud

• "Allah'ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve varlık adını almaya lâyık değildirler" şeklinde bir görüş; Allah'tan başka varlıkları yok saymak.

vahdetü'l-vücud ehli

• "Allah'ın varlığı o kadar mükemmeldir ki, diğer varlıklar Ona göre bir gölge gibidir ve ‘varlık' adını almaya lâyık değiller" tarzındaki tasavvufî görüş sahipleri.

vakt-i zeval

• Güneşin tam ortada, bize göre doğu ve batı ortasında bulunduğu ve gölgenin gündüzde en kısa olduğu zaman. Zeval vakti.

vasut

• Gölgelik.
• Sütü sağdıkları kabı dolduran deve.

vücud-u zılli / vücud-u zıllî

• Gölge varlık (aynadaki güneş gibi).

zalal

• Gölge eden. Gölge olan.

zalil

• Gölgeli.

• Gölgeli, koyu.

zat-ı nuru'l-envar / zât-ı nuru'l-envâr

• Bütün nurlar Kendi nurunun zayıf bir gölgesi olan nurların nuru, Allah.

zera

• Gölgelik, perdelik.

zılal / zılâl / ظلال

• (Tekili: Zıll) Gölgeler.

• Gölgeler.

• Gölge.

• Gölgeler. (Arapça)

zılale

• Gölgelik.

zıll / ظل / ظِلْ

• Gölge.
• Perde.
• Mc: Sahip çıkma, koruma, himaye etme.

• Gölge.

• Gölge, görünüş,

• Gölge.

• Gölge. (Arapça)

• Gölge.

zıll-alud / zıll-âlud

• Gölgeli. (Farsça)

zıll-i tecelli / zıll-i tecellî

• Yansımanın gölgesi.

zıll-i zaif / zıll-i zâif

• Zayıf gölge.

zıll-ı zail / zıll-ı zâil

• Geçen gölge.

zıll-ı zalil / zıll-ı zalîl

• Koyu gölgeli yer.

• Koyu gölgeli yer; gölgenin gölgesi.

zıll-i zalil / zıll-i zalîl

• Gölgenin gölgesi, zayıf gölge (güneşin aynadaki görüntüsüne "güneşin gölgesi" denir).

zılli / zıllî

• Gölgeli.

• Gölge ile alâkalı.

• Gölgeli, gölge ile ilgili.

zılliye / zıllîye

• Gölgelik, halifelik.

• Gölgeli.

zılliyet / zıllîyet / ظِلِّيَتْ

• Gölge tarzında tecellî.

• Zâhirî sahiplik. Himaye edici olma.
• Gölgelik.

• Gölgelilik.

• Gölge olma.