ahir

• Herşeyden sonra da var olan, varlıkların sonrasına da hâkim.

akif / âkif

• Devamlı ibadetle meşgul olan.
• Bir şeyde sebat eden.
• Teveccüh, yönelme.

akrebiyet-i ilahiye / akrebiyet-i ilâhiye / اَقْرَبِيَتِ اِلٰهِيَه

• Allahın her şeye her şeyden daha yakınlığı.

amil / âmil

• Yapan. İşleyen.
• Sebep.
• Vergi tahsiline memur kimse.
• Mütevelli.
• Vâli.
• Gr: İraba te'sir eden yüz şeyden altmışı. (Yalnız ismi mecrur yapanlar yirmi adettir).

armatür

• Lât. Fiz: Kuvvet akımını toplu bir hale koymak için mıknatısın kutupları arasına yerleştirilen demir parçası.
• Kondansatördeki iki iletken yüzeyden her biri.

asa-yı musa / asâ-yı musâ

• Hz. Mûsânın (A.S.) Asâsı.
• Kafir sihirbâzları Cenab-ı Hakkın izniyle mağlub eden ve taşa vurduğunda hemen Cenab-ı Hakkın izni ile su çıkaran Hz. Mûsânın (A.S.) mucizeli değneği. Bu mucizeye teşbih olarak, her bir zerrede ve her şeyde Allahın (C.C.) varlığını, birliğini ve kudsi sıfatl

aşere-i mübeşşere

• Hz. Peygamber'in (A.S.M.) kendilerine Cennetlik olduklarını müjdelediği sahabelerdir. Bu kişiler Allah'ın emirlerine bağlılıkta ve din hizmetindeki fedailikte Allah'ın rızasını tam kazanmışlardır. Bu zatlar şunlardır: Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Abdurrahman bin Avf, Hz. Ubeyde b

aşı

• Birşeyden alınıp diğer birşeye aktarılan madde.
• Çeşitli tehlikeli hastalıkların önünü almak için aşılanan madde.
• Yabani veya cinsi âdi bir ağaca, cinsine yakın diğer iyi bir ağaçtan vurulan kalem veya yaprak aşısı.

azf

• Zâhidlik. Nefsini bir şeyden döndürmek.

beyan

• İzah. Açıklama. Anlatma. Açık söyleme.
• Öğretme.
• Fesahat ve belâgat.
• Edb: Belâgat ilminin hakikat, mecaz, kinâye, teşbih, istiâre gibi bahislerini öğreten kısmı.
• Söz olsun, iş olsun; vukû' bulan şeyden murad ne olduğunu o şey ile alâkası ve münâsebeti bulunan b

biiznillahi teala / biiznillâhi teâlâ

• Herşeyden yüce olan Allah'ın izniyle.

cenubi / cenûbî

• Güneydeki.

cilve-i ehadiyet / جِلْوَۀِ اَحَدِيَتْ

• Allah'ın birliğinin her bir şeyde görünmesi.

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, her bir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi.

dem vurmak

• Bir şeyden gelişigüzel bahsetmek. (Türkçe)

dergah-ı vahid-i ehad / dergâh-ı vâhid-i ehad

• Bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah'ın huzuru.

devir / دَوِرْ

• İki şeyden herbirinin valığının diğerine dayanması.

ehadiyet / اَحَدِيَتْ

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, herbir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi.

ehadiyet-i ilahiye / ehadiyet-i ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın herbir şeyde birliğinin görünmesi.

ehadiyyet

• Birlik. Allah'ın her bir şeyde kendilerine ait sıfatı. Her şeyde birliğinin tecellisi.

• (Ahadiyet) Allah'ın (C.C.) her bir şeyde kendine âit birlik tecellisi.

erkan / erkân / اركان

• Direkler. (Arapça)
• Temeller, esaslar. (Arapça)
• İleri gelenler, üst düzeyde bulunanlar. (Arapça)
• Önderler. (Arapça)

etka

• (Taki. den) Allah korkusu ile günahtan çok fazla çekinen. Haram veya helâl olduğunu iyice bilmediği şüpheli şeyleri yapmayan. Günah işlemeyen. Her şeyde Cenab-ı Hakk'ın rızasını gaye ve maksad edinen.

evham

• Olmayan bir şeyi olur zannı ile meraklanma. Üzüntü. Vehimler. Kuruntular. Zarar ihtimâli çok az olan bir şeyden meraklanma ve üzülme.

evvel / اَوَّلْ

• Herşeyden önce var olan ve yaratıkların önceki hâllerine de hükmeden Allah.

• Başlangıcı olmayan ve her şeyden önce var olan (Allah).

evvel-be-evvel

• Herşeyden önce, ilk, evvelâ.

evvel-emirde

• İşin başlangıcında, herşeyden önce.

evvela

• İlkönce, birinci olarak, herşeyden önce.

evvelemirde

• İşin başında, her şeyden önce. (Arapça - Türkçe)

fazl

• Âlimlere yakışır olgunluk.
• İmân, cömertlik, ihsan, kerem, ilim, ma'rifet, üstünlük, hüner, tefâvüt, inayet.
• Artmak.
• Artık, (bunun zıddı naks'tır). Bir şeyden bakiye kalmak.

galat-ı tahakkümi / galat-ı tahakkümî

• Bir kelimenin gerek lâfzı ve gerekse mânası itibariyle herkesin kullandığı gibi kullanılmaması.Bu, başlıca üş şeyden olur:1- Nazımda vezne uydurmak için bir kelimenin telâffuzunu değiştirmek, hecesini uzatmak ve kısaltmak yahut harfini gizlemek.2- Çeşitli mânâları olan bir kelimeyi meşhur olmayan bi

habir / habîr

• Her şeyden haberi olan Allah.

habir-i basir / habîr-i basîr

• Kendisine hiçbir şey gizli kalmayacak şekilde bilen, herşeyden haberdar olan ve her şeyi gören Allah.

hacc

• Kasdetmek. Muârazada delil ve bürhan ile galip olmak.
• Bir yere çok tereddütle varıp gelme.
• Şâyan-ı tâzim bir şeye teveccüh.
• Bir şeyden feragat etmek.
• Fık: İslâmın şartlarından ve hâli vakti müsait olan her müslümana farz olan, Mekke-i Mükerreme'deki Kâbe-i Şer

hak-sever

• Adaletle hareket eden, doğru bildiği şeyden ayrılmayan, dürüst.

hali / hâlî

• Bir şeyden uzak, boş, ıssız.

halk-ı ezdad

• Birbirine zıd halleri bir şeyde yaratmak. Meselâ: Bir zerrede hem def edici hem de cezb edici (çekici) kuvvetin bulunmasını yaratmak.

hamiyet-i aliye / hamiyet-i âliye

• Din, millet gibi mukaddes değerleri en üst düzeyde koruma duygusu ve gayreti; millî onur ve haysiyet.

hasr-ı fikir

• Bir şeye bütün fikrini vermek ve başka şeyle meşgul olmamak tarzı ve düsturu ile o şeyde veya meslekte mütehassıs ve muvaffak olmaya çalışmak. Bütün fikri çalışmayı bir şey üzerinde toplamak.

hass / hâss

• (Çoğulu: Havass) Hususi. Hâlis. Kıymetli ve ileri gelen mühim yakınların topluluğu.
• Bir şeyde bulunup başkasında bulunmayan. Umumi olmayıp mahsus olan.
• Tam ayar olan, yabancı maddelerle karışık olmayan ve içinde bozuk bulunmayan. Tek, münferid.
• Saf.
• Tar: Osman

hassa

• (Çoğulu: Havass) İnsanın kendisine tahsis ettiği şey. Bir şeyde bulunup başkasında bulunmayan şey. Bir şeye mahsus kuvvet. Te'sir. Menfaat.
• Adet ve alâmet. Ekâbir, kavmin ileri geleni.

hassa-i lazime-i zaruriye / hassa-i lâzime-i zaruriye

• Bir şeyde bulunması mutlaka gerekli olan özellik, nitelik.

hassa-i münhasıra / hâssa-i münhasıra

• Bir şeyde bulunan ve sadece ona mahsus olan özellik.

hassas bölgeler

• Sivil savunmada düşmanın hedef tutacağı bölgeler. Her hassas bölgenin ehemmiyeti aynı değildir. Hava savunması bakımından eldeki imkanlar ve hassas bölgeler arasında öncelik tesbitine ihtiyaç vardır. Hassas bölgeler, sırasıyla:1) Atomik vurucu üslerin bulunduğu bölgeler.2) Yüzeyden yüzeye füze üsler (Türkçe)

hazer

• Çekinme. Zarar verebilecek şeyden kaçınma. Korunma.

hazul

• Kimsesiz. Yardımsız olarak her şeyden mahrum sürünmek.

hıyar-ı ayb

• Bir şeyde mevcud olan bir kusurun akitten sonra meydana çıkmasından dolayı âkitlerden biri için sabit olan muhayyerliktir.

hüve'l-ahir / hüve'l-âhir

• O Âhirdir; her şeyin sonunu ezelî ilmiyle belirleyen ve sonu gelen varlıkların neslini tohum ve çekirdeklerle tanzim eden ve her şeyden sonra yalnız Kendisi bâkî kalan Allah'tır.

hüve'z-zahir / hüve'z-zâhir

• O Zâhirdir; her şeyin dış yüzlerini çeşitli cihaz ve ürünlerle donatıp ve ince nakışlarla süsleyerek mükemmel ve güzel yaratan ve her şeyde varlık ve birliğinin işaretleri açıkça görünen, Allah'tır.

i'tidal

• Bir şeyde veya halde ifrat veya tefrite düşmemek. Vasat derece olmak.
• Yumuşaklık. Uygunluk.
• Gündüz ve gecenin birbirine denk, eşit olması.
• Miktar ve keyfiyyet hususunda iki hâlet arasında mutavassıt olmak.

i'tilal

• (İllet. den) Hasta olma.
• Hastalanma.
• Bahane etme.
• Her şeyden vazgeçip tek bir şeyle meşgul olma.

ibaret

• Meydana gelmiş, toplanmış. Bir şeyden teşekkül etmiş. Bir şeyin aynı. Bir şeyin içindekini ve aslını beyan. Bir halden bir hale tecavüz eylemek.
• Rüya tabir etmek.

ibret / عِبْرَتْ

• Bir şeyden ders alma.

ictihaf

• Bir şeyden çok şey almak.
• Üç parmakla yemek.

idman

• Alıştırmak. Bir şeyde meleke kazanmak için tekrar tekrar hareket yapmak.
• Beden terbiyesi. Jimnastik.

ifrat ve tefrit

• Bir şeyde aşırı seviyede ileri veya geri durma.

ihcam

• Bir şeyden korkarak vaz geçme, dönme. cayma. Men olunma.

ilah

• Kendine ibadet edilen, Allah (C.C.) Her şeyden çok sevilen, tâzim ve tesbih edilen Allah Teâlâ ve Tekaddes Hazretleri.

im'an

• Fazla dikkat ve ihtimam. Bir şeyde çok ileri gitmek.
• Bir adamın hakkını ikrar eylemek.
• Pek uzağa koşmak ve bir hususta hakkı mütecaviz olmak üzere, mübalâğa ve içtihad etmek.

imsak / imsâk

• Kendini tutmak. Bir şeyden el çekme.
• Oruca başlama zamanı.
• Hapsetmek.
• Şer'an müftirat denen şeylerden (orucu bozan şeylerden) nefsi hakikaten veya hükmen men' etmek.
• Yemez içmez adamın hâli. Cimrilik, hasislik, pintilik.

• Oruca başlama zamanı.
• Kendini tutmak, bir şeyden el çekmek.

in'ikas

• Aksetme, tersine çevrilme.
• Işık veya sesin bir şeye çarpıp geri gelmesi.
• Aynada parlak şeyde eşyanın temessülü.

inaf

• Bir kimseyi, bir şeyden vazgeçirmeğe çalışmak.

infitam

• Kesilme.
• Sütten kesilme.
• Menedilen bir şeyden uzaklaşma.

ismi ahir / ismi âhir

• Allah'ın her şeyin sonunu ezelî ilmiyle belirleyen ve her şeyden sonra yalnız Kendisi bâkî olduğunu ifade eden ismi.

istidad-ı isyan ve tehevvür

• Maddî veya mânevî hiçbir şeyden korkmama ve isyan etme yeteneği.

istidlal / istidlâl

• Bir delile dayanarak bir şeyden netice çıkarmak. Delil getirerek anlamak.

istinfad

• Bir şeyden bıkkınlık gelme, usanma.
• Bir şeyi tüketme, harcama.

istisar

• Bir şeyden fazla miktarda alma, çoğaltmağa çalışma.

kadiriyet-i mutlaka / kadîriyet-i mutlaka

• Allah'ın gücünün sınırsız olarak her şeyde görünmesi.

kanun-u külli / kanun-u küllî

• Herşeyde geçerli kanun.

keffaret-i yemin

• Yaptığı bir yemine sadık kalmayıp bozan bir müslümana lâzım gelen keffâret demektir ki: Muktedir ise, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azad etmekten; muktedir değil ise, on fakiri akşamlı sabahlı doyurmaktan veya on fakire birer parça libas giydirmekten; bu üç şeyden birine muktedir ol

kerr

• Çekilerek yeniden hücum etmek.
• Birşeyden vazgeçtikten sonra tekrar ona, o işe yönelmek.
• Devlet.
• Gemi halatı.
• Hurma ağacına çıkmakta kullanılan urgan.

kesret-i suhulet

• Herşeyde kolaylığın bulunması.

kıble açısı

• Bir beldeden güney veya kuzeyden kıble istikâmetine çıkan iki doğru arasındaki açı.

kifayetle

• Yeterli düzeyde.

kısmet

• Nasîb. Allahü teâlânın ezelde (sonsuz öncelerde) herkes için dilediği şey.
• Birkaç kimsenin bir şeydeki hisse-i şâyialarını (ayrılmamış hisselerini) kile, terâzî, arşın gibi bir ölçü âleti ile tâyin ve tahsis etme, belli etme, ayırma.

kıssadan hisse almak

• Anlatılan bir şeyden ders çıkarmak.

kıyas

• Benzetmek, karşılaştırmak, mukâyese. İki şeyi birbiri ile karşılaştırmak. Benzeterek hüküm ve muhâkeme etmek.
• Man: Doğru kabul edilen iki hükümden bir üçüncü hükmü çıkarmak.
• Fık: İki belli şeyden birinin mahsus olan hükmünü, yâni, bu hükmün mislini, aralarındaki müttehid ille

kudret-i vahid-i ehad / kudret-i vâhid-i ehad

• Bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah'ın güç ve iktidarı.

küsbe

• Bir parça süt ve hurma.
• Taamdan veya başka şeyden az iken çoğalıp toplanan nesne.

kuşe-i ferag

• İnsanın, herşeyden feragat edip çekildiği köşe.

lasiyyema

• Bâhusus. Hususan. Buna gelince. Herşeyden ziyade. Ençok.

lazım / lâzım

• Lüzumlu, gerekli.
• Bir şeyden aslâ ayrılmayan. Bir işte beraber bulunmasına ve vücuduna ihtiyaç olan şey.
• Gr: Müteaddi olmayan.

• Birbirinden ayrılması mümkün olmayan iki şeyden birinci derecede geleni; meselâ Güneş lâzımdır, gündüz melzumdur. Kur'ân lâzımdır, onun açıklaması olan tefsir melzumdur.

lazım-ı eamm / lâzım-ı eamm

• Birbirinden ayrılmayan iki şeyden ayrılmaya engel olana lâzım denir (matbaa ve kitap gibi; matbaa lâzımdır).

lazıme-i zaruriye-i naşie-i zatiye / lâzıme-i zâruriye-i nâşie-i zâtiye

• Bizzat kendi zâtında var olan ve zâtından başka hiçbirşeyden kaynaklanmamış olan, bizzat kendisinde zorunlu olarak bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ "Sıcaklık, ateşin bizzat kendisinden kaynaklanan ayrılmaz zorunlu bir özelliğidir." denilebilir.

leh

• Bir kimseden veya birşeyden yana olma, yandaşlık.

lehef

• Kaybolan bir şeyden dolayı müteessir olup üzülme.

letb

• Gitmek.
• Devretmek.
• Bir şeyden ayrılmayıp, ona bağlanmak.

li-aynihi / li-aynihî

• Kendisi ile bir. Aynı ile.
• Allah tarafından emrolunan bir şeydeki güzellik, ya li-aynihi bir hüsündür veya li-gayrihi bir hüsündür. Ya kendi zatındaki bir güzellikten dolayı hasendir veya başkasında sabit bir güzellikten dolayı bir hasendir. Meselâ: Biz iman ile me'muruz. İmandaki hü

lodos

• Güneyden esen ılık yel, rüzgâr.

lüzum

• Lâzım olmak. Bir şey bir şeyden aslâ ayrı olmayıp onunla sâbit ve dâim olmak. Gereklilik.

ma'kusen mütenasib

• Mat: Tersine olan müvâzene. Yâni, birbirine nisbet edilen iki şeyden, biri çoğaldığı oranda diğerinin eksilmesi veya birinin azaldığı nisbetinde diğerinin çoğalması. Ters orantılı.

ma'na

• (Mânâ) İç, içyüz. Bir sözden veya birşeyden anlaşılan. Lâfzın delâlet ettiği şey.
• Rüya, düş.
• Dilemek, irade.

maazım

• (Tekili: Mu'zam) Bir şeyde en büyük kısımlar.

mahbub-u baki / mahbub-u bâkî / mahbûb-u bâkî

• Varlığı hiçbir zaman son bulmayan ve herşeyden daha sevgili olan Allah.

• Varlığı hiçbir zaman son bulmayan ve herşeyden daha sevgili olan Allah.

mançurya

• (Mançu memleketi) Asya'nın kuzeydoğu tarafında büyük bir memleket olup, son zamana kadar kuzeyde Ohurcuk Denizine ve Sahalin Adasını ayıran Tataristan Boğazı'na kadar uzandığı halde; doğudan Japon Deniziyle sınırlanmış iken, sonraları kuzey ve kuzeydoğu tarafları Ruslar tarafından zaptedilerek Sibir

masiva / mâsiva

• Bir şeyden başka olanların hepsi.
• Dünya ile ilgili olan şeyler.
• Allah'tan başka her şey.

mebsuten mütenasib

• Birbirlerine nisbetli olan iki şeyden birinin artmasıyla, diğerinin de aynı nisbetle artması; veya eksilmesiyle diğerinin de eksilmesidir. Doğru orantılı.

medar-ı istihracat / medâr-ı istihracat

• Bir şeyden bir mânâ çıkarma sebebi, kaynağı.

melzum

• Birbirinden ayrılmayan iki şeyden ikinci derecede birisi geleni, ayrılmaya engel olunanı; meselâ, oğul melzumdur, babası lâzımdır (mevlûd-vâlid). Tefsir melzumdur, Kur'ân ise lâzımdır.

melzum-u ehass

• Birbirinden ayrılmayan iki şeyden ayrılmaya engel olunan şeye melzum denir (matbaa ve kitap gibi; kitap melzumdur).

mesih

• Bir şey üzerined eli yürütmek, bir şeyden ondaki eseri gidermek demektir.
• İsa Aleyhisselâm'ın bir ismidir. Elini sürdüğü, meshettiği hastaların iyileşmesinden kinâye olarak "İsa Mesih" denmiştir.

meyelan-ı fıtriye / meyelân-ı fıtriye

• Bir şeyde yaradılıştan var olan meyiller, eğilimler.

min-ma

• (Mimmâ okunur) Şey, nesne. O şeyden.

muaraza

• Bir şeyden yan verip sapmak.
• Biri ile yarışmak.
• Birbirine karşı gelmek. Sözle karşılıklı mücadele. Söz mücadelesi.

muarız

• Bir şeyden yan çizen. Muâraza eden. Karşı gelen.

müfad

• İfade edilen mânâ, bir şeyden çıkan mânâ.

müfareze

• Bir şeyden kesilip ayrılma.

mülazım / mülâzım

• Birşeyden ayrılmama, aralıksız devam etme.

münbais

• Bir sebepten ileri gelen, bir şeyden ileri gelmiş.

münfail

• İnfiâl eden. Te'sir ile harekete geçen.
• Muztarib, kederli ve muğber olan. Bir şeyden canı sıkılan. Alınmış, gücenmiş.

munfasi / munfasî

• Bir şeyden ayrılıp kurtarılmış olan.

murabba'

• Dört köşeli şekil.
• Dörde çıkarılmış. Dörtlü. Dört şeyden olmuş.
• Geo: Kare.

mürekkeb / مُرَكَّبْ

• Birkaç şeyden oluşturulan.

müsabaka

• Karşılıklı yarışma. Hangisinin ileride olduğunu anlamak için yapılan tecrübe, imtihan. Bir şeyde derece anlama için iki veya daha çok şahıslar arasında bazı şartlarla yapılan tecrübe.

müsakata

• Düşürme. Peyderpey düşürme.

müsemma-i vahid-i ehad / müsemmâ-i vâhid-i ehad

• Zât ve sıfatlarıyla bir olan ve birliği her bir şeyde tecelli eden şeklinde isimlendirilen Cenâb-ı Hak.

müstafzıl

• Bir şeyden arta kalan.

mutasarrıf-ı kadir / mutasarrıf-ı kadîr

• Herşeyde istediği gibi tasarruf eden ve herşeye gücü yeten Allah.

mutasarrıf-ı zişan / mutasarrıf-ı zîşân

• Şan ve şeref sahibi ve herşeyde istediği gibi tasarruf eden Allah.

müte'al / müte'âl

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden). Düşünülebilen, akla gelen, hayâl edilebilen her şeyden başka bunlardan pâk, temiz ve yüce olan.

mütearri

• (Uryet. den) Bir şeyden alâkasını kesen.
• Soyunan, taarri eden, çıplak.

mütekebbir

• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden. Yaratılanların sıfatlarından uzak, vehim ve aklın anlamasından yüksek, azamet ve kibriyâ (büyüklük) sıfatıyla her şeyden ayrılmış olup, her şeyden yüce ve yüksek olan.
• Kibirlenen, kendisini başkalarından üstün gören, kendini beğenen.

mütenebbih

• Uyanmış, tenbih ile uyarılmış olan. Bir şeyden ders alıp aklını başına toplayan.

müterevvih

• Bir şeyden koku alan. Kokulanan.

mutlak zuhur / mutlak zuhûr

• Bir kayda bağlı olmayan zuhûr, akis. Bir şeyin bir başka şeyde görünmesi meselâ insanın aynada, Hakk'ın, velînin kalb aynasında tecellî etmesi böyledir.

naşie-i zatiye / nâşie-i zâtiye

• Bizzat zâtından çıkan ve zâtından başka hiçbir şeyden kaynaklanmamış olan.

neşiş

• Kaynayan şeyden çıkan ses.

nesr

• Hamele-i Arş'tan olan bir melek.
• Akbaba, kartal.
• Nuh kavminin putlarından birisinin ismi.
• Yarayı deşmek.
• Kuşun, eti didiklemesi.
• Birinin aleyhinde konuşmak.
• Güneyde bir parlak yıldız. Buna Nesr-ül vâki' denir. Batıdaki yıldıza ise: Nesr-üt-Tair

nimet-i istifade

• Bir şeyden yararlanabilme nimeti.

nüfaz

• Ağaçtan veya başka birşeyden silkmekten ve hareket ettirmekten dolayı düşen nesne.

nur-u ehadiyet / nûr-u ehadiyet

• Allah'ın herşeyde görülen kendine ait birlik tecellisi, nuru.

nüsha

• (Çoğulu: Nüsah) Yazılı şey. Yazılı bir şeyden çıkarılan suret.
• Muska, duâlı kâğıt.
• Gazete ve dergilerde (sayı).

pey-a-pey

• Birbiri ardınca, birbirinin arkasından. (Farsça)
• Azar azar, tedricen, peyderpey. (Farsça)

peyapey

• Peyderpey, kısım kısım.

rabb-i ala / rabb-i âlâ

• Herşeyden yüce olan Rab.

rağm

• (Ragm) Bir şeyden hoşlanmayıp kerih görmek. Bir işi birisine zor ile tutturmak. Züll ve hakaret. Kahretmek.

rical / ricâl / رجال

• Erkekler. (Arapça)
• Üst düzeyde bulunanlar. (Arapça)

sabr

• Acıya ve zorluğa katlanmak.
• Bir musibet ve belâya uğrayanın telâş ve feryad etmeyip sonunu bekleyip tahammül ile katlanması.
• Muharebede şecaat gösterme.
• Bir kimseyi bir şeyden alıkoymak.
• Öğrendiği bir şeyi başkasının da öğrenmesi için tâkat getirmek.

sadd

• Yüz çevirmek, men eylemek, bir şeyden birini vazgeçirmek.
• Fikir, niyet, kasd.
• Yakınlık, civar.
• Konuşulan husus.

sair

• Seyreden, harekette olan.
• Bir şeyden geri kalan.
• Maadâ. Geçen, dolaşan.
• Yolcu. Seyyar.
• Başkası, diğeri.

sani-i vahid-i ehad / sâni-i vâhid-i ehad

• Her şeyi san'atla yaratan, birliği herşeyi kaplayan ve herbir şeyde görünen Allah.

sarf-ı nazar

• Bir şeyden vazgeçme, cayma.
• Nazar-ı itibare almama.

• Bir şeyden vazgeçme, cayma.

sari kanun / sâri kanun

• Her şeye geçen, yayılan, her şeyde bulunan; yerçekimi kanunu gibi.

sathi / sathî

• Derinliksiz, sığ, yüzeyden.

şaziyye

• (Çoğulu: Şezâyâ) Kavis, yay.
• Ağaç kıymığı gibi, bir şeyden kopmuş parça.
• Kırılan kemikten meydana gelen parçalar.
• İncik kemiği.

sikke-i ehadiyet / سِكَّۀِ اَحَدِيَتْ

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, her bir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi mührü.

sikke-i vahid-i ehad / sikke-i vâhid-i ehad

• Bir olan ve birliği herbir şeyde görülen Allah'ı gösteren mühür.

şimalen / şimâlen / شمالا

• Kuzeyden. (Arapça)
• Kuzeyde. (Arapça)

sırr-ı ehadiyet / سِرِّ اَحَدِيَتْ

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, herbir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi sırrı.

şurut

• (Tekili: Şart) Şartlar. Bir şeyde bulunması lâzım gelen esaslar, temeller.

ta'bir

• (Tâbir) İfade, anlatma. Söz. Mânası olan söz. Deyim.
• Terim.
• Rüya yorma. (Ubur. dan) Herhangi bir şeyden ve hâdiseden, başka bir hak ve faydalı mânaya geçmek, intikal etmek ve ibretlendirmek ve ders almak.

tahyir

• (Hayır. dan) İki şeyden birisini seçme durumunda bırakma. İstediğini seçmesini teklif etme.

takdim

• (Kıdem. den) Arzetmek. Sunmak.
• Küçük bir kimseyi yaş, amel, mevki ve takva itibariyle büyük bir kimse ile tanıştırmak.
• Öne geçirmek, bir şeyi başka bir şeyden önde tutmak.
• Bir büyüğün önüne geçip bir şey vermek.

tasarruf etme

• Bir şeyde değişiklik yapma vs. gibi dilediği gibi hareket etme.

te'sir

• Bir şeyde eser ve nişane bırakma.
• Vasıfları ve halleri değiştirme.
• İşleme, dokuma, iz bırakma.
• İçe işleme.
• Kederlenme.

tecelli-i sırr-ı ehadiyet / tecellî-i sırr-ı ehadiyet / تَجَلِّئِ سِرِّاَحَدِيَتْ

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, her bir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesinin sırrı.

tecerrüd

• Soyunma, çıplak olma.
• Evli olmama.
• Tas: Mâsivadan alâkasını kesip, Allah'a müteveccih olup, ibadet ü taatla meşgul olma.
• İman ve İslâmiyete mücahidane ve fedakârane bir tarzda hizmetle iştigal etme.
• Herşeyden boş olma.

tecrid-i mutlak

• Tam bir yalnızlık, her şeyden soyutlanma.

tedbir

• Bir şeyi te'min edecek veya def' edecek yol.
• Cenab-ı Hakk'ın Hakîm ismine uygun hareket, riayet.
• Bir şeyde muvaffakiyet için lâzım gelen hazırlık.

teebbüh

• Kibirlenme, böbürlenme, gururlanma.
• Alicenaplık ve göztokluğu ile bir şeyden vazgeçme.

tehevvür

• Korkusuzlukla düşünmeden hareket etmek. Sonunu düşünmeden birden bire karar vermek.
• Kuvve-i gadabiyenin ifrat mertebesi; maddi mânevi hiçbir şeyden korkmamak hâleti.

tekbir-i ekber

• En büyük tekbir; Allah'ın herşeyden büyük olduğunu ifade eden büyük tekbir cümlesi.

temehhuz

• Bir şeyden hülâsa olarak çıkmak. (Sütten yağ çıkması gibi)

tercih bila müreccih / tercih bilâ müreccih

• Hiç bir üstünlük sebebi yok iken birbirine eşit iki şeyden birisini diğerine üstün tutmak.

terekküb / تَرَكُّبْ

• Birkaç şeyden meydana gelme.

terevvuh

• Bir şeyden koku alma.
• Mütegayyer olmak, rengi ve tadı değişmek.

tesbih

• Allahü teâlâyı, O'na yakışmayan her şeyden ve mahlûkların (yaratılmışların) alâmetlerinden ve yok olmaktan tenzîh ve takdîs etmek, yâni uzak tutmak mânâsına "Sübhânallah" sözü ve benzerleri.
• Namaz kılmak.
• Namazdan sonra, Sübhânallah, Elhamdülillah ve Allahü ekber cümleleri sö

tevaggul

• Bir işe girme, bir şeyde derinleşme.

teveccüh-ü ehadiyet / تَوَجُّهُ اَحَدِيَتْ

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, her bir şeyde, o şeyi de benzersiz kılıp görünerek yönelmesi.

tevhid

• Birleme. Bir Allah'tan başka İlâh olmadığına inanma. Lâ ilahe illallah sözünü tekrarlama. Her yerde ve her şeyde Allah'tan başkasının te'sir hâkimiyeti olmadığını anlamak, bilmek ve bilerek yaşamak.
• Edb: Allah'ın varlığına ve birliğine dair yazılan manzume.

turra-i ehadiyet / طُرَّۀِ اَحَدِيَتْ

• Allah'ın birliğini herbir şeyde ayrı ayrı gösteren mühür.

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, her bir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi mührü.

ücret

• Bir iş, hizmet, bir şeyden faydalanma veya satılan bir şey karşılığında verilen para veya mal, karşılık.

vahdet-ül vücud

• (Vahdet-üş şuhud) Her yerde ve herşeyde kalbini yalnız Allah ile meşgul etme hali ve yaşayışıdır.

vahid-i ehad / vâhid-i ehad

• Birliği herşeyi kapladığı gibi herbir şeyde de ayrı ayrı tecellîleri görülen Allah.

yekseviye / یك سویه

• Aynı düzeyde, eşit seviyeli. (Farsça - Arapça)

yevm-i ahir / yevm-i âhir

• Âhiret günü. Îmân edilmesi lâzım olan altı şeyden beşincisi. Arkasından gece gelmeyen gün. Bu zamânın başlangıcı insanın öldüğü gündür.

zat-ı ehad-i samed / zât-ı ehad-i samed

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan ve birliği herbir şeyde görünen Allah.

zat-ı hakimane / zât-ı hâkimâne

• Her şeyde bir gaye ve maksadı düşünerek hikmetle davranan şahsiyet, kişilik.

zat-ı vahid-i ehad / zât-ı vâhid-i ehad

• Birliği her şeyi kapladığı gibi her bir şeyde de tecellîleri görülen Zât; Allah.

zevc

• Çift. İki şeyden meydana gelen.
• Sınıf, cins, nev'.
• Karı ve kocanın herbiri.
• Koca, eş.