bain talak / bâin talak

• Boşamada kullanılan sözleri söyler söylemez, evliliği sona erdiren boşama.

a'ras / a'râs

• Düğünler.
• (Tekili: İrs) Evliler.
• (Tekili: Urs) Nikâh merasimleri.

ab-ı hayat / âb-ı hayât

• Hayat suyu. Saf ve berrak su. İnce ve derin mânâlı söz. Tasavvufta mürşid-i kâmil denilen evliyâ zâtların, insanların mânen canlı, kalblerinin uyanık olmalarına vesîle olan mübârek sözleri, mânevî nazarları (bakışları) ve kıymetli kalblerinden fışkır an teveccüh. Bir şeyin kıymetini kuvvetli bir şek

abdal / abdâl / آبْدَالْ

• Evliyadan fazla nuraniyet kazanmış ve bir anda birkaç yerde görünebilen zâtlar.

• Bazı manevi işlerde vazifeli olan evliyadan bir topluluk.

abdiyyet

• Kulluk makamı. Evliyâlığın en yüksek makâmı, derecesi. İyilikleri Allahü teâlâdan bilip kendinden bilmemek.

ağleb-i enbiya

• İlâhî mesajı insanlara iletmekle görevli olan peygamberlerin büyük çoğunluğu.

ahmediyye

• Evliyânın gözbebeği İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Bu yola Müceddidiyye-i Ahmediyye de denir.
• Hindistan'da Gulam Ahmed Kâdiyânî tarafından kurulan sapık bir yol.

ahrariyye / ahrâriyye

• Evliyânın büyüklerinden Ubeydullah-ı Ahrâr hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

akraba / akrabâ

• Aralarında neseb (soy), süt ve evlilik bakımından yakınlık bulunanlar.

akreb-i mekniyyat

• Huk:Meşrut-un lehi bildiren zamirin en yakın mercii mânasını anlatır. Meselâ: Bir vakfiyede vâkıf tevliyetini evvelâ kendisine, sonra oğlu "A" ya, sonra çocuklarına şart etse, çocukları tabirindeki zamir vâkıfın kendisine değil de en yakın merci'i bulunan "A" nın çocuklarına hamlolunur. (Huk.L.)

aktab / aktâb

• Kutublar, büyük evliyalar.

aktab-ı al-i beyt-i muhammediye / aktâb-ı âl-i beyt-i muhammediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) neslinden gelen ve bulunduğu yerde veya memleketteki evliyanın başı hükmünde olan büyük veliler.

allame / allâme

• İslâmiyetin yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs ve evliyâlık derecelerinde yükselmiş, ayrıca lâzım olduğu kadar zamanın fen ve edebiyat ilimlerinde de yetişmiş zât. Âlim kelimesinin mübâlağalı ismi fâilidir.

arif-i billah / ârif-i billah

• Mürşid, ermiş, evliyâ. Hakkın nuru ile Cenab-ı Hakk'ı bilen. Âlemi, hâdiseleri İlahî feyz ve ilim ile gören veli.

arz-ı beyza / arz-ı beyzâ / اَرْضِ بَيْضَا

• Bazı evliyanın misal âleminde gördükleri beyaz (nurlu) dünya.

asfiya / asfiyâ

• Sâflar, temizler; Allahü teâlânın evliyâ kulları. Tekili safiyy'dir.

ashab-ı vezaif / ashab-ı vezâif

• Görevli kişiler.

aşiret / aşîret

• Dil ve kültürü büyük ölçüde aynı türden olan, birçok boydan oluşan, yapısındaki aileler arasında sosyal, ekonomi, din, kan veya evlilik bağları bulunan göçebe veya yerleşik nitelikteki topluluk; oymak.

azizan / azîzan

• Azizler. Kelimenin sonundaki ân takısı Arabça'da ikilik, Farsça'da çokluk ifâde eder.
• "İki azîz (velî)" mânâsına İslâm âlimlerinin ve evliyânın büyüklerinden Ali Râmitenî hazretlerine verilen lakab.
• Büyükler, evliyâ. Birisiyle oturup kalbin toparlanmazsa Kalbindeki dünyâ düşüncesini s

azrail / azrâil

• Can almakla görevli melek.

bayezid-i bistami / bayezid-i bistamî

• (Hi: 188-261) Ehl-i Sünnet ve Cemâatın büyük âlimlerinden ve büyük evliyadandır. İran'ın Bistam şehrinde doğmuştur. Künyesi, Ebu Yezid Tayfur bin İsa El-Bistamî'dir. Cafer-i Sâdık Radıyallahü Anhu'dan kırk sene sonra dünyaya gelmiş ve ondan üveysî olarak feyz almıştır. Mücerret bir hayat geçirmiştir

bayramiyye

• Anadolu'da yetişen evliyânın büyüklerinden Hacı Bayram-ı Velî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Bayramiyye yolu bir koldan Bâyezîd-i Bistâmî'ye diğer koldan Hasen-i Basrî'ye ulaşır.

bedeviyye

• Evliyânın büyüklerinden Seyyid Ahmed Bedevî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

bektaşilik / bektâşîlik

• Evliyânın büyüklerinden Hacı Bektâş-ı Velî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

beynelevliya

• Evliyalar arasında.

birinci hasan feyzi

• Evliyadan Hasan Feyzi.

boşamak

• Nikâh bağını çözmek, evliliğe son vermek.

büdela / büdelâ

• Bedeller. Ricâlü'l-Gayb denilen Allahü teâlânın insanlardan gizlediği evliyâ zâtlar. Bedîl'in çokluk şeklidir. Ebdâl de denir.

bürokrasi

• Hükûmet dairelerinde aşırı kırtasiyecilik, muamele çokluğu. İşlerin yürütülmesinde şekilciliğin ve idarî işlemlerin ağır basması hâli. Devlet görevlilerinden meydana gelen zümre veya sınıf. Memurlar sınıfı. Bürokrasi, her çeşit rejimde tahakküm vasıtası olmaktadır. Oysa İslâmiyet'te devlet makamları (Fransızca)

cazibe

• Çekme kuvveti.
• Mc: Letafet zamanı. Hüsn-ü cemal. (Hareket harareti, hararet kuvveti, kuvvet câzibeyi tevlid eder gibi bir âdet-i İlâhiyye, bir kanun-u Rabbanidir. Mek.)

cebrail / cebrâil

• Allah tarafından peygamberlere vahiy getirmekle görevli melek.

celvetiyye

• Evliyânın büyüklerinden Azîz Mahmûd Hüdâyî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

cem-ül cem

• Gr: Bir defa cemi'olan kelimenin tekrar bir defa daha cemi olması. (Evliya; Evliyalar gibi.)
• Tas: Vahdet-i vücuda dalmak. Bekabillah, Cenab-ı Hak'ta fâni olmak.

cerrahiyye / cerrâhiyye

• Evliyânın büyüklerinden Nûreddîn Cerrâhî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

çeştiyye

• Evliyânın büyüklerinden Muînüddîn-i Çeştî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

çımacı

• Vapurda ve iskelede çımayı atıp tutmak vazifesiyle görevli tayfa.

cop

• Polis ve polis görevlisi askerlerin taşıdığı, kauçuktan yapılma sopa.

dahh

• Bevlin uzaması.

davet makamı / dâvet makâmı

• Vilâyet (evliyâlık) makâmının üstünde, peygamberlere mahsus bir makâm.

dergah / dergâh

• Makam, kapı girişi, eşik. Tasavvuf mektebi. Tasavvufta yetişmiş ve yetiştirebilen evliyâ zâtlar tarafından, talebelere, tasavvuf, İslâm ahlâkı ve diğer dînî ilimlerin ve zamânın fen ilimlerinin okutulduğu yer.
• Cenâb-ı Hakk'ın rahmet kapısı.

dırr

• Avret üzerine avret almak, evli iken bir daha evlenmek.

dümdar

• Askerlikte arttaki emniyeti te'minle vazifeli, geriden gelen ve askeri tâkib eden birlik. Ordunun geriden emniyet kuvveti. (Farsça)
• Mc: Son zamanlarda gelen büyük evliyâullah. (Farsça)

eazım-ı evliya / eâzım-ı evliya

• Evliyanın büyükleri.

ebdal

• (Tekili: Bedil veya Bedel) Evliyâdan, ziyâde nuraniyyet kazanmış olanlar. Evliyâ zümresinden bir cemaat. Arapçada halkın lüzumlu işlerinin tasarrufuna memur bir cemaata denir.

ehass-ül havas / ehass-ül havâs

• En hâlisin hâlisi. Şuhudi imân sahibleri olan evliyalar. Cenab-ı Hakk'a yakınlık kazananların en hâlisi olan enbiyâ ve evliya. Efdallerin efdali, sâlihlerin sâlihi.

ehl-i keşf-il kubur

• Kabir âleminde olanları bilen, kabirdeki ölünün ahvâlini keşfedip doğru olarak haber veren veli, evliya.

ehl-i şuhud

• Kâinatta tevhid delillerini aynen seyreden, İlâhi ve gizli sırlarını Hakkın izni ile gören şuhud ehli. Veli. (Farsça)
• Görecek derecede kat'i kanaat sâhibi olan enbiyâ ve evliyalar. (Farsça)

ehlullah

• Allah adamı, evliya, ermiş.

• Allah'a itaat edip, O'nun sevgisi ile O'na yaklaşmış olan Veli. Allah'ın sevgisine mazhar olan Evliya.

• Allah adamları, Allahü teâlânın emirlerine uyup, O'nun sevgisini ve ism-i şerîfini gönlünden hiç çıkarmayan evliyâ zâtlar.

emirkulu

• Aldığı emri yapmağa mecbur olan, verilen emri yerine getirmekle görevli kimse.

emsen

• Bevlin akması.

evliya sultanı / evliya sultânı

• Evliyaların sultanı, reisi.

evliya-i arifin / evliya-i ârifîn

• Allah'ı hakkıyla bilen evliyâlar.

evliya-i izam / evliya-i izâm

• Büyük evliya.

evliya-yı meşhure

• Meşhur evliyalar, Allah dostları.

eyama

• (Tekili: Eyyim) Bekârlar, evli olmayanlar.

fena-i etemm / fenâ-i etemm

• Tam fenâ. Evliyâlık makamlarının sonu, velînin ben diyecek yer bulamamasıdır.

ferid

• Benzeri pek nâdir bulunan. Benzeri bulunmayan, yektâ.
• Doğrudan doğruya Kur'andan ders alıp ders veren ve kuvve-i kudsiye sahibi olan Evliyaullah. Yalnız ve münferid.
• Zamanında eşine rastlanmıyan. Akran ve emsali yok.
• Dizilmiş inci.
• Bir tane, nefis ve müntehab

fettah / fettâh

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarına hayır kapılarını, dileklerine kavuşmak istiyen kullarına kapalı kapıları açan, peygamberlerini düşmanlarının elinden kurtarıp, memleketlerin fethini müyesser (kolay) kılan; evliyâsına (sevdiği kullarına) melekûtünün (gözle görülmeyen

feyz

• Akma. Peygamber efendimizin mübârek kalbinden, evliyânın kalbleri vâsıtasıyle akıp gelen mânevî bilgiler.

firaş-ı kavi / firaş-ı kavî

• Fık: Evli kadının firaşı mânâsına gelir bir tabirdir. (Bununla bilâdavet neseb sabit olup, nefy ile neseb nefy olunmayıp, lâkin laan ile nefy olunur.)

fücur / fücûr / فجور

• Yakın akraba evliliği. (Arapça)
• Günahkarlık, sefihlik. (Arapça)

gardiyan

• Hapistekileri bekleyen görevli.

gavs

• Yardım eden. Evliyâ arasında kullara yardımla vazîfelendirilen velî zât.

• Büyük evliya.

gavs-ül a'zam

• Abdülkadir-i Geylanî (K.S.) Hazretlerinin nâmı. En büyük Gavs. Evliyâullahın büyüğü. Gavs-i Ekber de denir.

gavsiyet

• Evliyaların başı olma, velilik mertebelerinde yüksek bir makamda olma; en büyük yardım etme makamı.

• Büyük evliyalık.

gavsiyyet

• Evliyaullahın başı olmak. Velâyet mertebelerinden yüksek bir makam sahibi olmak.

gülşeniyye

• Evliyânın büyüklerinden İbrâhim Gülşenî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

haccam / haccâm

• Kan alma görevlisi.

hafif necaset / hafif necâset

• Eti yenen dört ayaklı hayvanların bevli (idrarı) ve eti yenmeyen kuşların pisliği.

halidiyye / hâlidiyye

• Evliyânın büyüklerinden Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Nakşibendiyye yolunun bir kolu olan Hâlidiyye yolu daha çok Anadolu, Irak ve Sûriye taraflarında yayılmıştır.

halife-i şahsi / halife-i şahsî

• Fahr-i Kâinat (a.s.m.) Efendimizin vekili olarak Müslümanların başkanlığını yapan ve İslâmiyeti korumak ve yaşatmakla görevli olan zâtın şahsı, kendisi.

halvetiyye

• Evliyânın büyüklerinden Muhammed bin Nûr Halvetî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

hamele-i arş

• Arşı taşımakla görevli dört büyük melek.

hamie

• Hararetli, çamurlu, volkanlı, alevli, dumanlı.

haseki

• Tar: Vaktiyle sarayda görevli bazı subaylara verilen isim.

hayta

• Serseri, serkeş kimse.
• Ask: Osmanlılarda görevli bir sınıf askere verilen ad. Hayta birlikleri, üstün savaş kabiliyeti olan askerlerden kurulur, lüzumunda düşman topraklarına akın yapmak için de kullanılırdı. Sonraları düzenleri bozulduğunda eşkiyalığa başladılar; bundan dolayı "hayt

hazinedar / hazînedâr

• Hazine görevlisi.

haziret-ül kuds / hazîret-ül kuds

• Cennet bahçesi. Peygamber ve evliyanın ruhlarının toplandığı yer.

hazret-i azrail / hazret-i azrâil

• Ruhları kabzetmekle görevli melek.

helalzade / helalzâde / حلال زاده

• Helal süt emmiş. (Arapça - Farsça)
• Evli anne babanın çocuğu. (Arapça - Farsça)

hibale-i izdivac

• Evlilik bağı.

hıdane / hıdâne

• Çocuğu kucağa almak, besleyip büyütmek üzere yanında bulundurmak. İslâm nikâhının bozulmasından sonra (ayrılıkta), çocuğu, selâhiyetli (yetkili) olan kimsenin yâni başkası ile evli olmayan annenin belirli bir yaşa gelinceye (oğlan çocuğu yedi, kız ye tişkin oluncaya) kadar yanında alıkoyması ve terb

himmet

• Kast, irâde, kuvvetli istek, arzu. Allahü teâlânın velî kullarından bir zâtın, kalbinde yalnız bir işin yapılmasını bulundurup, başka bir şeyi kalbine getirmemesi ve Allahü teâlâdan o işin olmasını dileyerek, bu şekilde mânevî yardımda bulunması. Evliyânın himmeti, yaktı beni kül eyledi Sofi

hulefa / hulefâ

• Halifeler; Fahr-i Kâinat (a.s.m.) Efendimizin vekili olarak Müslümanların başkanlığını yapan ve İslâmiyeti korumak ve yaşatmakla görevli olan zâtlar.

huluvv

• Boş olmak, hâlî oluş. Boşluk. Boşta olmak.
• Huk: Tarafların anlaşarak evlilik hayatlarına son vermeleri.
• Huk: Bir gayr-i menkulün, muayyen bir bedel ile kiralanmış olmasından doğan kiracılık hakkı ve menfaati.
• Hava parası adıyla verilen meblağ.

ictiba / ictibâ

• Seçmek, seçilmek. Evliyâlıkta, vâsıtanın, aracının şart olmadığı cezbe (çekilme) ile ilerleme.

ictiba yolu / ictibâ yolu

• Allahü teâlânın rızâsına kavuşmak için peygamberlerin aleyhimüsselâm ve seçilmiş evliyâların yolu. Mürid değil, murâdlar ve mahbûblar yolu. Sevilenleri, çabuk ilerletme yolu.

iddet

• Kocasının ölümüyle dul kalan veya talak (boşama) ve fesh (nikâhın bozulması) sebebiyle evlilik bağı çözülen kadının yeniden evlenebilmesi için beklemesi gereken zaman.

ıdrar

• Zarar vermek.
• Avret üstüne avret almak, evli iken bir daha evlenmek.

ilad

• (Veladet. den) Doğurma, tevlid etme.
• Doğurtma.

ilham-ı evliya

• Evliyanın kalbine doğan mânâ.

imam hatip mektebi

• İmam ve hatip olarak din görevlisi yetiştirmek üzere kurulan okul.

imame / imâme

• Eskiden müslümanların başlarına sardığı, bugün ise, sadece din görevlilerinin namaz kıldırırken ve dînî vazîfeleri yerine getirirken giydikleri başlık üzerine sarılan sarık.
• Tesbîhin ucundaki uzun tâne.

inabe / inâbe

• Bir büyüğe, evliyâ bir zâta intisab etmek, bağlanmak sûretiyle yapılan tövbe.

israfil / isrâfil

• Sur borusunu üflemekle görevli büyük bir melek.

istigase / istigâse

• Şefâat dileme, yardım isteme; Allahü teâlâdan bir isteğin, dileğin yerine gelmesi için, Peygamberleri ve evliyâyı, sevdiği kullarını vesîle ederek (araya koyarak) isteme, yalvarma, duâ etme.

izdivaç

• Evlilik.

izdivac / izdivâc / ازدواج

• Evlilik. (Arapça)

jandarma

• Asayişle görevli asker.

kaba necaset / kaba necâset

• İnsandan çıkınca abdesti veya guslü gerektiren her şey, eti yenmeyen hayvanların, (yarasa hâriç) ve yavrularının yüzülmüş, dabağlanmamış derisi, eti, pisliği ve bevli ile süt çocuğunun pisliği, bevli ve ağız dolusu kusmuğu, insanın ve bütün hayvanlar ın kanı ile şarab, leş, domuz eti ve kümes ve yük

kaddesallahü teala esrarehümül'aziz / kaddesallâhü teâlâ esrârehümül'azîz

• Daha çok tasavvuf büyüklerinin, evliyâ zâtların isimleri anılınca ve yazılınca söylenen veya yazılan Allahü teâlâ onların kıymetli sırlarını temiz, mübârek eylesin mânâsına duâ ve saygı ifâdesi. Bir kişi için Kaddesallahü sırrehü; iki kişi için Kadde sallahü sırrehümâ denir.

kadiriyye / kâdiriyye

• Evliyânın büyüklerinden Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin v.561 (m.1266) tasavvuftaki yolu.

kalb ilmi

• Evliyâdan bir zâtın rehberliğinde kazanılan ilim.

karabet / karâbet

• Soy, süt ve evlilik yoluyla yakınlık, akrabâlık.

kaside-i bürde / kasîde-i bürde

• İslâm âlimlerinin meşhûrlarından ve evliyânın büyüklerinden Muhammed bin Saîd Busayrî hazretlerinin, sevgili Peygamberimizi öven meşhûr kasîdesi. Bu kasîdeyi rüyâsında Peygamber efendimize okuduğu ve Peygamber efendimiz de ona bürdesini yâni hırkasını hediye ettiği için bu kasîdeye Kasîde-i Bürde de

kazaskerler

• Osmanlı Devletinde ilmiye sınıfının en yüksek mertebesinde bulunan devlet görevlileri; askerî kadılar.

kemalat-ı nübüvvet / kemâlât-ı nübüvvet

• Peygamberliğe âit üstünlükler olup, evliyâlığın çok yüksek makamlarından biri.

kemalat-ı vilayet / kemâlât-ı vilâyet

• Evliyâlığa âit üstünlükler, olgunluklar.

keramatü'l-evliyai hakkun / kerâmâtü'l-evliyâi hakkun

• Evliyaların kerametleri doğru ve gerçektir.

keramet-i evliya

• Evliyanın kerameti; Allah tarafından evliyaya ikram edilen olağanüstü hal.

kerf

• Hımarın, bevlini koklayıp başını yukarı kaldırması.

keşf

• Açmak, gizli bir şeyi bulmak, ortaya çıkarmak. Bir şeyin üzerindeki kapalılığı kaldırmak.
• Evliyânın, his ve akılla anlaşılmayan şeyleri, kalbine gelen ilhâm yoluyla bilmesi.

keşfiyat

• (Tekili: Keşf) Keşifler. Bulup meydana çıkarılan şeyler.
• Cenâb-ı Hakkın ihsan ve ilhamı ile evliyâullahın, hususan evliya-ı izâm hazeratının ve hasseten Kur'ân-ı Hakimin irşadı ile ve feyzi ile Rüesâ-i Evliyâ ve Server-i Kâinat olan Peygamberimiz Resul-i Ekrem (A.S.M.) Efendimizin de

keşfü'l-kubur velisi / keşfü'l-kubur velîsi

• Kabirdeki ölülerin hallerini anlayan ve bilen Allah dostu zât, evliya.

kesret-i izdivaç

• Çok evlilik.

kübreviyye

• Evliyânın büyüklerinden Necmeddîn-i Kübrâ hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Yaptığı bütün münâzaralarda gâlib geldiği için kübrâ (büyük) lakabıyla meşhur olmasından dolayı, bu yola Kübreviyye denmiştir.

kuddise sirruh

• Daha çok Allahü teâlânın sevdiği kullar olan evliyâdan birinin ismi anılınca veya yazılınca, onun sırrı (içi) temiz ve mübârek olsun mânâsına söylenen veya yazılan duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için "Kuddise Sirruhümâ" ikiden çok için "Kuddi se sirruhüm" denir.

kurb-i velayet / kurb-i velâyet

• Velâyet, evliyâlık yoluna âit yakınlık. Allahü teâlâdan gelen feyz ve bereketlere, arada vâsıta bulunmak sûretiyle kavuşma.

kürsüf

• Evlenmemiş (bâkire) kızların yalnız hayz zamânında, evli veya dul kadınların ise her zaman, edep yerine koydukları ve koku sürdükleri bez veya saf nebâtî pamuk.

kutb

• (Kutub) Dünyanın şimâl veya cenub uçları. (Güney ve kuzey taraflarının son kısımları.)
• Elektrik cereyânını meydana getiren veya mıknatısın uçlarından her biri.
• Dini bir meslek veya grubun başı. Bir çok müslümanların kendisine bağlandıkları azim ve büyük evliyaullahtan zamanın

• Büyük evliya.

kutb-ı arifin / kutb-ı ârifîn

• Ârif denilen evliyânın başı, en büyüğü, yüksek ilimler sâhibi.

kutb-u azam / kutb-u âzam

• En büyük kutup; birçok Müslüman'ın kendisine bağlandıkları büyük evliyadan zamanın en büyük mürşidi.

kutbiyet

• Büyük evliyalık.

kutbiyyet

• Kutubluk denilen yüksek evliyâlık mertebesi.

kutub

• Büyük evliya.

kuvve-i kudsiye

• Evliyâ kuvveti. Cenab-ı Hakk'ın yardımına mazhar olan kuvvet. Hakaik-ı imâniye ve Kur'aniyeyi gayet ince ve derin bir firaset ve dirayetle anlayabilme kuvveti.

kuvve-i müvellide

• Tevlid edici kuvve, meydana getirci kuvvet.

lefüt

• Evvelki kocasından çocuğu olan ve daima çocuğuna iltifat eden evli kadın.

matmazel

• Evli olmayan gayr-ı müslim kız. (Fransızca)

melaike-i müekkel / melâike-i müekkel

• Görevli melekler.

melek-i müekkel

• Vekil tayin edilmiş, görevli melek.

melhub

• (Lehb. den) Alevli, alevlenmiş.

memur / مأمور

• Görevli.

• Görevli. (Arapça)
• Devlet memuru. (Arapça)

memur-u siyasi / memur-u siyasî

• Siyasette görevli memur.

memurin / memurîn / مأمورین

• Memurlar, görevliler.

• Memurlar, görevliler. (Arapça)

memurin-i siyasiye / memurîn-i siyasiye

• Siyaset görevlileri.

meratib-i velayet / merâtib-i velâyet

• Evliyalık, velîlik mertebeleri, dereceleri.

meşale / meşâle

• Ucu alevli değnek.

meşayıh / meşâyıh

• Şeyhler, velîler, evliyâ. Şeyh kelimesinin çoğuludur.

mescur

• Sulu süt.
• Dizilmiş salkım olmuş inci.
• Yanmış.
• Kızdırılmış.
• Doldurulmuş. Taşkın su.
• Alevli ateş, kızgın fırın.
• Deniz.
• Boş.
• Muhtelit.
• Mc: Firavun'un battığı deniz.

mesen

• Kişinin bevlini tutmaya âciz olması. Bir kimsenin, idrarını tutamaması.

meşhudat / meşhudât

• Görünenler. Seyredilenler. Hislerimizle ve gözlerimizle görüp bildiğimiz ve bazı evliyanın keşfen gördükleri.

meşmeşiye

• Tas: Âlem-i gaybdan veya âlem-i misalden bir âlem. Bazı evliyanın keşfen müşahede ettikleri bir yer.

• Bazı evliyanın keşfen gözlemledikleri gaybî veya misâlî bir âlem.

mesna

• Bevlini tutmaya kadir olmayan kadın. (Müz: Emsen)

mevalid / mevâlid

• (Tekili: Mevlid) Doğulan yerler. Mevlidler. Doğma vakitleri. Milâdlar.

• Mevlidler, doğmalar.

mevlana / mevlânâ

• "Efendimiz" mânâsına bir büyüğe karşı söylenen hürmet ve saygı ifâdesi.
• Evliyânın büyüklerinden Celâleddîn Rûmî'nin ve Hâlid-i Bağdâdî'nin ve bâzı büyüklerin lakabı.

mevleviyye

• Evliyânın büyüklerinden Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

mevlid-han / mevlid-hân

• Mevlid okuyan.

mikail / mikâil

• Dünya işlerini düzenlemekle görevli melek.

mikail aleyhisselam / mîkâil aleyhisselâm

• Dört büyük melekten biri. Ucuzluk, pahalılık, kıtlık, bolluk yapmak, ferah ve huzûr getirmek ve her maddeyi hareket ettirmekle görevli melek.

miraciye / mîrâciye

• Mevlidin mîraçla ilgili bölümü.

misyoner

• Hıristiyanlığı yaymakla görevli kimse.

muahhir

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Peygamberlerini, evliyâsını, sevdiklerini kendine yaklaştırıp, kâfirleri (inanmayanları), fâcirleri, düşmanlarını, sevmediklerini kendisinden uzaklaştıran, hor ve hakîr edip alçaltan.

mübarek geceler / mübârek geceler

• İslâm dîninin kıymet verdiği geceler. Kadir, Arefe, Fıtr ve Kurban bayramı ile Mevlid, Berât, Mi'râc, Regâib, Muharrem, Aşûre geceleri.

mubassır / مبصر

• Okul düzenini sağlayan görevli. (Arapça)

müceddidiyye

• Evliyânın büyüklerinden müslümanların gözbebeği İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

müekkel

• Görevli, vekil tayin edilmiş.

muhabbet-i evliya

• Evliya sevgisi.

muhakkıkin-i evliya / muhakkıkîn-i evliya

• Evliyadan gerçekleri araştıran ve delilleriyle bilen âlimler.

mührdar

• Eskiden bir bakanlık veya dairenin resmi mührünü kullanmakla görevli olan kimseye verilen ad. Hususi kalem müdürü. (Farsça)

muhsan

• Evli veya dul olan iffetli müslüman erkek. Evli olan iffetli kadına muhsana denir.

mukarrebun

• Büyük meleklerden bir zümre.
• Takva ve ubudiyyet ile evliya derecesine gelmiş, Cenab-ı Hakk'ın indinde çok kıymetli ve mübarek büyük zâtlar.
• Yakınlaşmış olanlar.

mükellefiyet

• Mükellef olma, yükümlülük, görevli oluş.

mültehif

• Alevli.
• Mc: Çok üzgün ve kederli olan.

münşeil

• (Şa'l. dan) Alevli. Parlıyan.

murahhas

• Delege, devlet adına görevli kimse.

mürid / mürîd

• Tasavvufta Allahü teâlânın rızâsına kavuşmak için evliyâ bir zâtın terbiyesi altına giren talebe.

mürşid-i kamil / mürşîd-i kâmil

• Tasavvufta kemâle gelmiş, olgunlaşmış, evliyâlık mertebelerinin sonuna ulaşmış, kâbiliyeti olanları bu yolda yetiştiren rehber zât.

müştail / مشتعل

• Alevli. (Arapça)

müstehlik evliya / müstehlik evliyâ

• Nihâyete erdikten, maksada kavuştuktan sonra sebepler âlemine indirilmeyen, geri döndürülmeyen evliyâ. Kalbi hep Allahü teâlâya dönük olup, O'ndan başkası ile meşgul olmayan zâtlar.

müstevliye

• (Bak: MÜSTEVLİ)

mütecerrid

• (Mücerred. den) Tek kalmış, tek başına olan.
• Soyunan, tecerrüd eden, çıplak olan.
• Bekâr. Evli olmıyan.
• Tas: Dünya işlerinden vazgeçip Allah'a bağlanan.

müteehhil / متأهل

• Evli, evcilleşen.

• Evli. (Arapça)

mütezevvic

• (Çoğulu: Mütezevvicîn) (Zevc. den) Evli, evlenmiş, evlenen.

mutlak vilayet / mutlak vilâyet

• Evliyâlık.

muvazzaf / موظف

• Görevli.

• Vazifeli, görevli.

• Görevli. (Arapça)

müvellid

• Tevlid eden, husule getiren, doğuran. Doğurtan kimse. Meydana getiren.

müvellid-ül ma'

• Su tevlid eden. Hidrojen.

müvellide

• Husule getiren, tevlid eden. Doğurtan. Ebe.

nakşibendiyye

• Evliyânın büyüklerinden Behâeddîn-i Buhârî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Allahü teâlânın sevgisini kalblere nekşettiği için Behâeddîn-i Buhârî hazretlerine Nakşibend lakabı verilmiştir. Bu yolda olanlara Nakşibendî denilirdi.

nikah / nikâh

• Evlilik için yapılan akit, sözleşme. Evlenecek müslüman bir erkek ile kadının şâhidler huzûrunda ben seni zevceliğe (hanımlığa) aldım, diğerinin de kabûl ettim demesi.

pakan

• (Tekili: Pâk) Temizler, pâklar. (Farsça)
• Mc: Veliler, evliya. (Farsça)

perdedar / پرده دار

• Kapı görevlisi. (Farsça)

poligami

• Çok evlilik.

rahibe / râhibe

• Kadın râhib. Hiç evlenmeyen, yalnız ve bekâr olarak yaşayan, kilisede ibâdetle meşgûl olan görevli kadın.

ratibehar / ratibehâr

• Vazifeli. Görevli. (Farsça)

recm

• Taşlama; muhsan (evli) olup, zinâ eden kadın ve erkeği taşlayarak öldürme.

refik-i a'la / refîk-i a'lâ

• Allahü teâlâ.
• Peygamberlerin, evliyânın, şehidlerin ve sâlih (iyi) kimselerin rûhlarının bulunduğu yer.

ricalullah

• Mânevi kudret ve kuvvet sahipleri olan evliya.

rıfaiyye / rıfâiyye

• Evliyânın büyüklerinden Seyyid Ahmed Rıfâî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

rumuz-u şathiyat / rumûz-u şathiyât / رُمُوزُ شَطْحِيَاتْ

• Evliyanın bazı garib ve anlaşılmaz sözlerindeki ince işaretler.

rüşvet

• Bir iş gördürmek, haksızı haklı göstermek gibi maksatlarla bir görevliye verilen para, mal veya sağlanan menfaat.

sadat / sâdât

• Seyyidler. Hazret-i Hüseyin'in soyundan gelenler.
• Evliyânın büyüklerinden olan zâtlar.

şahne / شحنه

• Güvenlik görevlisi, polis. (Arapça)

şahs-ı veli / şahs-ı velî

• Velî şahıs, evliya; büyük zât.

şahşah

• Görevli, vazifeli.

sarb

• Sütü birbiri üstüne sağmak.
• Bevlini hapsetmek.
• Çok ekşimiş süt.
• "Zamk-ı talh" denilen ağaç sakızı.

şaziliyye / şâziliyye

• Evliyânın büyüklerinden Ebü'l-Hasen Şâzilî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

sedd-i zülkarneyn

• Kur'ân-ı kerîmde Zülkarneyn adıyla bildirilen peygamber veya evliyâ olan mübârek bir zâtın, Ye'cûc ve Me'cûc için yaptırdığı sed.

sekine

• Sükûn ve itmi'nan, temkin. Nefisteki telâşın kesilmesi ile hâsıl olan kalb huzuru ve sükûneti.
• Telâş ve hafifliğin zıddıdır.
• Kalb rahatlığı, kalb kuvveti veren çok mühim bir duânın ismi. (Bu, Sekine isimli duâ, Hazret-i Ali Radıyallâhü Anh gibi evliyânın bildiği ve içerisinde

sekinet

• Sükûn ve itmi'nan, temkin. Nefisteki telâşın kesilmesi ile hâsıl olan kalb huzuru ve sükûneti.
• Telâş ve hafifliğin zıddıdır.
• Kalb rahatlığı, kalb kuvveti veren çok mühim bir duânın ismi. (Bu, Sekine isimli duâ, Hazret-i Ali Radıyallâhü Anh gibi evliyânın bildiği ve içerisinde

selef / سلف

• Öncekiler, önceki görevliler. (Arapça)

selim akıl / selîm akıl

• Yanılmayan, pişman olacak bir işi yapmayan ve peygamberlere, âlim ve evliyâlara mahsus, ileriyi gören akıl.

sema' / semâ'

• Bir veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz okudukları, dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren ilâhî, mevlid, kasîde ve şiirleri dinlemek.

şeyh-i ekber

• Büyük âlim, velî, rehber. Evliyânın büyüklerinden Muhyiddîn-i Arabî hazretlerinin v. 638 (m.1240) lakabı.

şeyhülislam / şeyhülislâm

• Osmanlılarda en büyük din görevlisi.

şıhne / شحنه

• Güvenlik görevlisi, inzibat görevlisi. (Arapça)

sıhr / صهر

• Evlilikten doğan akrabalık. (Arapça)

sıhriyet / صهریت

• Evlilikten doğan akrabalık, kan bağı. (Arapça)

sıla-i rahm

• Akrabâyı, yâni ana, baba, dede, çocuklar ve torunları; süt ve evlilik yoluyla olan yakınları ziyâret etmek, gözetmek ve onlara yardım etmek.

sima' / simâ'

• Bir kişinin veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz ve müzik perdelerine uydurmadan okudukları dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren şiirleri, kasîdeleri, ilâhileri ve mevlidleri dinlemek.

sinn-i büluğ / sinn-i bülûğ

• Büluğ yaşı, ergenlik (evlilik) çağı.

sırat-ı müstakim

• En doğru yol, İslâmiyet yolu. Hak yolu. Allah'ın râzı olduğu en doğru yol. Peygamberlerin, evliya ve sâlihlerin, sıddıkinlerin gittikleri meslek.

şu'ledar / şu'ledâr / شعله دار

• Alevlenmiş, alevli. Işıklı. (Farsça)

• Alevli, şuleli. (Arapça - Farsça)

şu'lenüma / şu'lenümâ

• Alev gösteren, alevli. (Farsça)

şu'lever / شعله ور

• Alevli. (Arapça - Farsça)
• Parlak, aydınlık. (Arapça - Farsça)

sühreverdiyye

• Evliyânın büyüklerinden Ebû Hafs Ömer bin Muhammed Şihâbüddîn Sühreverdî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

şuledar / şûledâr

• Alevli, ışıklı.

• Alevli, ışıltılı.

süleyman çelebi

• İlk mevlid yazan ve bunda en çok muvaffak olan ehl-i velâyet bir zât olup, hicri 780'de Bursa'da vefat etmiştir. "Vesilet-ün Necât", meşhur mevlid kitabının esas adıdır.

taaddüd-ü ezvac / taaddüd-ü ezvâc

• Çok evlilik.

taaddüd-ü zevcat

• Birden fazla kadınla evlilik.

• Bir kaç kadınla evlilik hali.

taaddüdüzevcat / taaddüdüzevcât

• Birden fazla evlilik.

talak-ı bain / talâk-ı bâin

• Boşanmada kullanılan sözleri söyler söylemez evliliği sona erdiren boşama. Zevceye yaklaşmadan önce veya yaklaştıktan sonra beynûneti yâni ayrılığı ifâde eden kinâyî yâni açık olmayan bir söz ile yapılan veya sarîh yâni açık bir söz ile yapılıp da aç ıkça veyâ işâretle üç adedine bağlı bulunan veya

tavassut

• Araya girme, aracılık etme; bir peygamberi veya bir evliyâyı vâsıta kılarak, araya koyarak, bir isteğin yerine gelmesi için Allahü teâlâya yalvarma.

tayfuriyye / tayfûriyye

• Evliyânın büyüklerinden Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin tasavvuftaki yolu. Bâyezîd-i Bistâmî hazretlerinin ismi Tayfur olduğu için yolu bu adla anılmıştır.

teayyün-i imkani / teayyün-i imkânî

• İnsanın hakîkati olan teayyün-i vücûbîsinin zılli yâni görüntüsü. Ehlullah (evliyâ) kendi yaratılışlarına, güçlerine göre tasavvuf mertebelerine kavuşmakta birbirlerinden çok ayrıdırlar. Evliyâ arasında Allahü teâlânın ismine kavuşanlar pek azdır. Ço ğu bu ismin teayyün-i imkânîsine kavuşmuştur. (İm

tecerrüd

• Soyunma, çıplak olma.
• Evli olmama.
• Tas: Mâsivadan alâkasını kesip, Allah'a müteveccih olup, ibadet ü taatla meşgul olma.
• İman ve İslâmiyete mücahidane ve fedakârane bir tarzda hizmetle iştigal etme.
• Herşeyden boş olma.

tefsire

• Hastaların bevlini koyacak şişe. Sidik kabı.

temyiz mahkemesi

• Yargıtay; alt mahkeme kararlarının doğru verilip verilmediğini incelemekle görevli üst makam.

teşeffü'

• Bir isteğin, dileğin yerine gelmesi için, peygamberleri veya evliyâyı vesîle ederek (araya koyarak), onların hatırı için diyerek Allahü teâlâya yalvarma, duâ etme, isteme.

teşrifatçı / teşrîfatçı

• Protokol görevlisi. (Arapça - Türkçe)

teveccüh

• Yönelme.
• Peygamberleri aleyhimüsselâm veya evliyâyı vesîle (vâsıta) yaparak, onların hâtırı için istenilen bir şeye kavuşturması için Allahü teâlâya yalvarmak. Buna, istigâse, tevessül ve teşeffü' de denir.
• Tasavvuf yolunda ilerleme, yükselme sebeblerinden en önemli olanı. Bir velîni

tevlid / tevlîd / توليد

• Doğurtma, üretme. (Arapça)
• Meydana getirme. (Arapça)
• Tevlîd etmek: (Arapça)
• Üretmek. (Arapça)
• Meydana getirmek. (Arapça)

tevlidat / tevlidât

• (Tekili: Tevlid) Meydana getirmeler, sebep olmalar.
• Doğurmalar, doğurulmalar; doğurtmalar.

tezevvüc

• Evlilik, evlenmek.

tezevvücat / tezevvücât

• Evlilikler.

ticaniyye / ticâniyye

• Evliyânın büyüklerinden Ebü'l-Abbâs Ticânî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

ulema / ulemâ

• Âlimler, ilim sâhibleri; zamânın fen ve edebiyât bilgilerinde yetişmiş, Kur'ân-ı kerîmin ve binlerce hadîs-i şerîfin mânâsını ezberden bilen, İslâm'ın yirmi ana ilim ve kolları olan seksen ilimde mütehassıs (uzman), tasavvufun (evliyâlığın) en yüksek derecesine ulaşmış, yetişmiş ve yetiştirebilen, i

ummal / ummâl / عمال

• Görevliler. (Arapça)
• Yöneticiler. (Arapça)

uşşakiyye / uşşâkiyye

• Evliyânın büyüklerinden Hasan Hüsâmeddîn Uşâkî'nin tasavvuftaki yolu.

vasi / vasî

• Çocuk, yetim, hasta, deli gibi zayıf kimselerin mal ve işlerini idare eden görevli.

vazifedar / vazifedâr / vazîfedâr / وظيفه دار

• (Çoğulu: Vazifedârân) Vazifeli, görevli. (Farsça)
• Memur. (Farsça)

• Vazifeli, görevli.

• Görevli. (Arapça - Farsça)

vazifedarlık

• Görevlilik.

vazifeten

• Görevli olarak.

vedud

• Çok şefkatli. Kendisine çok sevgi beslenen. Cenâb-ı Hak. (Vedud ismine mazhar olan muhakkıkin-i evliya: "Bütün kâinatın mâyesi, muhabbettir. Bütün mevcudatın harekâtı muhabbetledir. Bütün mevcudattaki incizab ve cezbe ve câzibe kanunları, muhabbettendir." demişler.)

vehc

• Alevli olmak. Alev ile yanmak. Parlamak.

vehhac

• Parıl parıl. Pek şa'şaalı.
• Çok alevli.

velayet-i meczubane / velâyet-i meczubâne

• İlâhî aşkta kendinden geçmiş şekildeki evliyalık.

veled-i nameşru / veled-i nâmeşru

• Evlilik dışı ilişki sebebiyle doğan çocuk.

veli / velî

• Sahib, mâlik.
• Evliya.
• Muin. Muhafaza eden.
• Küçük çocukların hâlinden mes'ul kimse.
• Sıddık.
• Baba. Babanın babası, cedde de denir.
• Fık: Hayatını mücadelelerle ve azimet ve fevkalâde bir zühd ve takva ile ibadet ve taata sarfederek kendisinden All

• Sahip, malik, evliya, koruyucu, muhafaza eden, küçük çocukların durumundan sorumlu kişi, baba, ata.
• Velâkin, fakat, amma.

• Eren, ermiş, evliya.

veliyy

• (Çoğulu: Evliyâ) Yakın.
• Amcazâde, emmi oğlu.
• Yar, dost.

veznedar / veznedâr / وزنه دار

• Gişe görevlisi. (Arapça - Farsça)

vilayet / vilâyet

• Evliyâlık, velîlik makâmı, Allahü teâlâya yakın olma, gafletten uzak bulunma.

vilayet yolu / vilâyet yolu

• Bir vâsıtanın yâni yetişmiş bir velînin yol göstermesi lâzım olan, insanı Allahü teâlâya kavuşturan evliyâlık yolu.

vilayet-i amme / vilâyet-i âmme

• İslâmiyet'in yalnız sûretine uyanların kavuştuğu evliyâlık makâmı.

vilayet-i muhammediyye / vilâyet-i muhammediyye

• Peygamber efendimizin kendine mahsûs vilâyetle birlikte bütün peygamberlerin vilâyetlerini (evliyâlık derecelerini) kendisinde toplamış olması. Vilâyet-i Mustafaviyye de denilir.

vilayet-i sugra / vilâyet-i sugra

• Vehimden ve hayâlden kurtulamadan ilerlenen evliyâlık yolu. Buna Vilâyet-i evliyâ da denir.

yaver / yâver

• Komutanların yanında bulunan ve onların emirlerini yazmakla ve gerektiğinde yerine ulaştırmakla görevli subay.

yeseviyye

• Evliyânın büyüklerinden Ahmed Yesevî hazretlerinin tasavvuftaki yolu.

zabıta / zâbıta / ضابطه / ضَابِطَه

• Emniyet görevlisi.

• Güvenlik görevlisi. (Arapça)

• Emniyet görevlisi.

zebanekeş

• Alevlenen, alevli. (Farsça)