anka-i meşrebane / anka-i meşrebâne

• Anka meşrepli olma; masallarda bir efsane olarak anlatılan anka kuşu misâli bir meşrepte, bir yolda olma.

anka-meşrebane

• Anka meşrebi halinde, kanaat sahibi. Eski edebiyatta kanaat sahiplerine kinaye olarak söylenir.

ba-i cerre / bâ-i cerre

• Arabçada kendinden sonraki kelimeyi "esre" okutan bâ. (Bismillâhi'deki gibi).

bess

• İçindekini açığa vurmak.
• Neşretmek, yaymak.
• Ayırmak.
• Dert, keder.
• Merak.

bi-

• Başına eklendiği kelimeyi "e" haline getirir. İle, için mânâlarını vererek Farsçadaki "be" edatıyla aynı vazifeyi görür. Harf-i cerdir. Yâni; kendinden sonraki kelimeyi esre ("İ" diye) okutur. Yemin için de kullanılır.

car / câr

• (Harf-i cer) Başına geldiği ismin sonunu esre okutarak kendinden önceki fiilin mânâsını, başına geldiği isme çekip bağlayan harf.

caslik

• (Cesâlik) Nasrâniler hakîmi.
• Çokluk, kesret.

cesale

• Çokluk, kesret.

darafe

• Çokluk, kesret.

dehm

• (Çoğulu: Dühum) Ansızdan gelmek.
• Çok fazla miktarda asker.
• Çok adet, kesret.

dehma

• Belâ. Zahmet
• Çömlek.
• Çok adet, kesret, sayı çokluğu.
• Kadim, eski.
• Halis kırmızı koyun.
• Koyu kızıl.

efzuni / efzunî

• Kesret, çokluk, fazlalık, ziyadelik. (Farsça)

ekser

• Pek fazla. Daha çok. Kesrette olan. En çok.

emacid

• (Tekili: Emced) Emcedler, en şanlılar, en şerefliler, eşrefler, en fazla haysiyet ve onur sahibi olan kimseler.

emr-i bi-l-maruf, nehy-i anil-münker

• Dinin emirlerini, Kur'âni ve İslâmi hakikatleri neşretmek ve bildirmek, men'edilen şeyleri de yaptırmamak. İyiliği, İslâmi hususları emretmek ve teşvik etmek, kötülüğü men'edip yaptırmamağa sevketmek. (Fakat bu kudsi vazifeyi âdabına itaat ve riâyet ederek ifâ etmek lâzımdır, zirâ bu itaat da dinimi

emsel

• (Tekili: Misil) İmtisale şayan olan. Tam benzer. Efdal, ekrem ve eşref olan.

emzice

• (Mezc. den) Mizaclar, tabiatlar, huylar, meşrebler.

eşref-i mahlukat

• Mahlukatın en eşrefi, yaradılmışların en şereflisi. İnsan.

farfara / fârfâra / فَارْفَارَه

• Hafif meşreplik, boş gürültü.

• Hafif meşreblik. Gürültülü. Gürültüye boğmak.
• Akılsızlık.

• Hafif meşreb, gürültü çıkaran.

ferfere

• Farfara, akılsızlık, hafif meşreplik.
• Patırtıcı, gürültücü, ağzı kalabalık.

feşan

• Saçma. Neşretme. (Farsça)
• Yayıcı. Serpici olan. (Farsça)

gazir / gazîr

• Bol, çok, kesretli, ziyade, fazla.

germ

• Sıcak. Kızgın. (Farsça)
• Çabuk öfkelenen. (Farsça)
• Gayretli, hamiyetli. Tez meşreb. (Farsça)

guzr

• Çokluk, kesret.
• Devenin sütünün çok olması.

hafz

• Aşırı olmama hali.
• Refah ve ferahlık. Huzur ve rahat.
• Yavaş yavaş mülayim yürüyüş, itidal. Alçak.
• Kelimenin son harfini esre, yâni "i" diye okumak.
• Sözü boğaz içinden söylemek.

hareke

• Arapça harflerin u, e, i şeklinde okunacağını gösteren işaretler. (Zamme "ötre" fetha "üstün" kesre "esre" (gibi)
• Hareket lafzının Arapça terkibde aldığı şekil.

harf-i cerr

• Gr: Kelimenin sonunu esre ile (i diye) okutan harf. Bunlar arabçada şu şekil altında toplanmıştır. (Vav-ı kasem), (Ta-yı kasem)

hiffet-i mizac

• Hafifmeşreblik. Hoppalık.

hikmet-feşan

• Hikmet neşreden, hikmet yayan. (Farsça)

ıdd

• (Çoğulu: Adât) Pınar ve kuyu suları gibi aktıkça kesilmeyen, devamı gelen su.
• Çokluk, kesret.

iksar

• (Kesret. den) Çoğaltma, fazlalaştırma, arttırma.

iman-ı bil-ahiret / iman-ı bil-âhiret

• Âhirete, öldükten sonra dirileceğine, haşir ve neşre, Cennet ve Cehennem'e inanmak.

işmam

• Hafif olarak duyurmak, koklatmak. Hissettirmek.
• Kibirden dolayı başı dik yürümek.
• Tecvidde: Bir harfe zamme veya kesre vermek ve bunu hafifçe hissettirmek. Harfin sesini genizden hissettirmek, biraz duyurmak, harfi çıtlatmak.

istidrac

• Derece derece yükselmeyi isteyiş.
• Ist: Hakkı ve hakiki değeri olmadığı halde ve kabiliyetsizliğine rağmen bir kimsenin kesret-i nimete mazhar olması ve bu sebeple küfür ve isyana devam etmesi ile azab ve gazab-ı İlâhiyeye yaklaşması.

istiksar

• (Kesret. den) Çok görme, çok görünme. Çoğumsama, çoğumsanma.
• Çokluğu isteme.

izafet-i maktu'

• Kesik tamlama. Terkib-i izafet-i maktu'da denir. Esre'yi kaldırmağa da fekk-i izafet denir. Yani izafetin kaldırılması demektir. Meselâ: Câme-hâb : Yatak. Câme-i hâb : Uyku elbisesi. Ser-rişte : İp ucu, vesile, tutamak. Ser-i rişte : İpin ucu.

kesir

• Çok. Bol. Kesret üzere olan.
• Türlü. Çeşitli.

kesre

• Kur'an-ı Kerim yazısında harfin altına konarak, o harfi "İ" veya "I" diye okutan ve bir adı da "esre" olan işâret.

kesre-i hafife

• "İ" diye okunan kesre.

kesre-i sakile

• "I" diye okunan kesre.

kesret-i etba'

• Tâbi olanların çokluğu. Tarafdarların kesretli oluşu.

kevser

• Kıyamete kadar gelecek Âl, Ashâb, Etbâ' ve onların iyilikleri, hayırları.
• Bereket.
• Kesretten mübâlağa. Çokluğun gayesine varan şey. Gayet çok şey.
• Pek çok hayır. Hikmet, ilim. Kur'an, İslâm, tevhid. İlm-i Ledün. Ma'rifetullah.
• Cennet ırmaklarının kaynakları.

kezv

• Çokluk, kesret, fazlalık.

li

• Gr: Lâm harfinin esre ile okunuşu. Bir kelimenin başına geldiğinde, "için, dolayı, ötürü, yüzünden, sebebinden" gibi mânâlara gelir. Kendinden sonraki isimleri cerreder. Yerine göre muhtelif isimler alır. Lâm-üt-tahsis ve temellük gibi.

macid

• Çok âli. Şerif. Yüce. Kerim.
• Hoş. Nâzik meşreb.

mebzuli / mebzulî

• Bolluk, çokluk, kesret.

mecrur / mecrûr

• Sürüklenmiş.
• Gr: Başında harf-i cer bulunan kelime. İzafet halinde son kelime. Cerr'li okunan kelime. (i, ı diye okunan kelime, yani esreli)

• Ar. gr. başına gelen bir câr harfi veya bir tamlama nedeniyle son harfi esre olan kelime.

• çekilmiş, sürüklenmiş, sonu kesre olan isim.

• Çekilen, sürüklenen; gr. başına geldiği câr harfiyle önündeki fiilin mânâsı kendine bağlanan ve daima esreli okunan kelime.

• Son harfi esre olan kelime.

meksur

• (Kesr. den) Kırılmış, kesrolunmuş.
• Gr: "İ" şeklinde kesreli okunan harf.

menşer

• Neşredilip dağıtılan yer.

menşur

• Yazılı olarak yayılan, neşredilen.

menşur-u hakikat

• Hakikatlerin neşredilmesi, ilân edilmesi.

mesarib

• (Tekili: Mesrebe) Otlaklar, çayırlar, mer'alar.
• Karından göğüse kadar olan yerde biten kıllar.

meşarib / meşârib

• Meşrebler. Mizaclar. Tabiatlar. Huylar.
• Fehimler. Anlayışlar. Ahlâklar.
• Su içecek şeyler. Maşrabalar.
• Köşkler.

• Meşrebler; yollar, metodlar, hareket tarzları.

• Meşrepler, anlayışlar, gidişatlar.

meşarib-i evliya / meşârib-i evliya

• Velîlerin meşrepleri, tasavvuf yolunda ortaya koydukları ve takip ettikleri yöntemler.

meşreb

• Meşrep, gidişat.

meşreben

• Meşrepçe, metot olarak.

misyoner

• Hıristiyanlığı neşre ve tanıtmağa çalışan kimse. (Fransızca)

müksir

• (Kesret. den) Çoğaltan, iksâr eden.
• Çok mala sahib olan.

münhafız

• İnhifaz eden, alçalan.
• Kesre harekesiyle harekelenmiş harf.

munsarif

• (Sarf. dan) Geri dönen, çekilip giden.
• Gr: Esre ve tenvin kabul eden isim.

münteşir

• Açılmış, yayılmış, dağılmış, neşredilmiş, basılmış.
• Duyulmuş, etrafa yayılmış.

mürcif

• (Recefe. den) Fitne ve fesad için iftiralar ve yalan haberler neşrederek ortalığı karıştıran. Yalancı.
• Mutlak bir şey ile meşgul olan.
• Yer sarsıntısı. Zelzele.

müsteksir

• (Kesret. den) Çok gören, çok kabul eden, büyüten.

mütekasir

• (Kesret. den) Çok çoğalan, tekâsür eden, çoğalmış.

mütekessir

• (Kesret. den) Çoğalan, artan, tekessür eden.

naşir / nâşir

• Neşreden, yayan.
• Bir müellifin eserini bastırıp çıkartan. Editör.

• Neşreden, yayan.

• Neşreden, yayan, yayıncı.

naşir-i efkar / nâşir-i efkâr

• Fikirleri neşreden, yayan temsilci.

nefz

• Saçma, yayma. Neşretme.
• Silkmek.
• Nazar etme, bakma.

neşr

• Neşretmek, yaymak, bir haberi fâşetmek, herkese duyurmak, şâyi kılmak.
• Başıboş cemaat.
• Bulutlu günde yel esmek.
• İzhar etmek.
• Katetmek.
• Mecnun veya hastaya duâ yazmak veya okumak.

neşr-i esrar-ı kur'aniye / neşr-i esrar-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın içindeki sırları anlatan risaleleri neşretme, yayma.

nessar

• Dağıtan, saçan, neşreden.
• Parlatan.

neşur

• Ziyadesiyle neşreden. Fazla yayan. Dağıtan.

peygamber

• İlâhî hakikatları insanlara bildirmek ve onlara örnek olmak üzere Allah tarafından tayin edilen, vahiy yoluyla sahip olduğu ilmini yaşayıp neşreden mübarek zatların umumî ismi.

reyye

• Çokluk, fazlalık, kesret.

rind

• Kalender. Aldırışsız, dünya işlerini hoş gören. (Farsça)
• Laübali meşreb feylesof. (Farsça)
• Bâtını irfan ile müzeyyen olduğu halde zâhiri sâde görünen hakîm. Dış görünüşü laübali olduğu halde, aslında kâmil olan kimse. (Farsça)

şa'şaapaş

• Parlaklık neşreden, şa'şaa saçan.

sar

• Yer, mekân bildiren, birleşik kelimeler yapılan bir ek'tir. Bir şeyin kesretle bulunduğunu gösterir. Meselâ: Kühsar : Çok dağlık yer. (Farsça)

secc

• (Sücuc) Akıcı bir şeyin kesretle dökülüp akması, akıtılması. Su akmak.

siba'

• Cima.
• Kesret-i cima ile iftihar edişmek.
• (Tekili: Sebu) Canavarlar, yırtıcı hayvanlar.

şir'a

• (Şeria-Meşrea) Lügat mânası, bir ırmak veya herhangi bir su menbaından su içmek veya almak için girilen yol demektir. Bunda insanların, hayat-ı ebediye ve saadet-i hakikiyeye vusulü için Allah'ın vaz' u teklif ettiği ahkâm-ı mahsusaya ve mezheb-i müstakime bil'istiare ıtlak edilmiştir ki, din demekt

şuh-meşreb

• Açık meşrebli, şen ve neşeli. (Farsça)

sürm

• (Çoğulu: Esrem) Necisin çıktığı yer.

tahi

• Çekilmiş. Uzatılmış.
• Kesret, çokluk.

tehalüf-ü meşarib / tehâlüf-ü meşârib

• Meşreplerin, metotların birbirinden farklı oluşu.

tekasür / tekâsür

• (Kesret. den) Çoğalma. Kesret bulma.
• Çok öğünme. Mal ve evlâdın çokluğu ve bu çokluk ile fahirlenme.

tekessür

• Çoğalmak. Kesretli olmak. Adet miktarına adet ilâve olmak.

tenvin

• Arapça gramerinde bir kelimenin sonunu nun gibi okutmak üzere konulan işaret; kelimenin sonuna iki üstün (en), iki esre (in), iki ötre (ün) gelmesi hali.

tenvin-i tenkir

• Gr. nekre tenvini; kelime sonlarına gelerek o kelimeye kapalılık ve belirsizlik mânâsı veren iki üstün (en), iki esre (in) ve iki ötre (ün) işareti.

teşerrüb

• Suyu kendine çekme, içme.
• Meşreb sahibi olma.

vahdet

• Birlik. Yalnızlık. Teklik. (Kesretin zıddıdır.)
• Edb: İfade esnasında mevzuun haricine çıkılmaması, maksad ne ise yalnız ondan bahsedilmesi, sözün dallandırılıp budaklandırılmaması.
• Tas: Allah'a yakınlık. Gönlünü, kalbini tamamen Allah ile meşgul etme hali.

vasıta-i naşir

• Neşretme, yayma aracı.

vufur

• Bolluk, çokluk, kesret.

vüfur

• Çokluk, bolluk, kesret.
• Tamam olma.

yevm-i nüşur

• Kıyamet günü, mahşer günü. Herkesin amel defterinin açılıp neşredilip gösterileceği gün.