aba

• Ekseriyetle yünden yapılmış, bol giyimli bir libas, elbise.

agleb

• Daha galib. Çok kerre, ekseriya. Çoğu. ("Ağleben - Ağlebâ" şeklinde de kullanılır.)

ağleb

• Daha galib, ekseriyet, çok defa.

agleb-i hükema / agleb-i hükemâ

• Hakîmlerin çoğu. Hakîmlerin ekserisi.

ağleb-i hükema

• Bilginlerin çoğu, filozofların ekseri.

ağleben

• Ekseriyetle, genellikle.

ağlebi / ağlebî

• Ekseriyetle ilgili.

ahyus

• Ekseriyetle su kenarında biten bir ot.

akalliyet

• (Ekalliyet) Azlık. Azınlık.
• Bir ülkede hâkim unsurların haricinde olan ve ekseriyet teşkil edemiyen insanlar.

akik

• Meşhur ve kıymetli, ekseriya kırmızı renkte olan ve yüzük gibi şeylere takılan taş.
• Hicaz vilâyetinde bir vâdi.
• Yolunu yaran gür su.

ala / alâ

• Gr:Arabçada harf-i cerdir. Buna isim diyen de olmuştur. Müteaddit mâna ile kelimenin başına getirilir; manevî istilâ ve tefevvuk bildirmek için ekseriyâ mecrurunu istilaya delâlet eder. Bazan mecrurunun mukabiline müstâli olur. (maa) gibi müsahabet için gelir. (lâm) gibi tâlil için olur. Müc

ale-l-ekser

• Ekseriya, çok vakit.

alelekser

• Çoğunlukla, ekseriyetle.

alem-i ceberut / âlem-i ceberut

• Âlem-i azamet ve kudret. (Bununla âlem-i esmâ ve sıfât kasdolunur. Muhakkıkların ekserisine göre bu, âlem-i evsattır. Yâni üstte olan Lâhut âlemi ile altta bulunan melekut âlemi arasındaki âlem. Amiriyyet-i umumiyyeyi muhit olan berzahtır. Ceberut, ibranice "kudret" mânasındadır).

an

• Arabçada harf-i cerrdir. Ekseri ismin, kelimenin başına getirilir. Türkçe karşılığı "den, dan" diyebiliriz. Bedel için olur. Meselâ: Ona bedel ben geldim, cümlesinde olduğu gibi. Tâlil için olur. Bu'd yerinde kullanılır. Zarfiyyet için, mücâveze için ve harf-i cerr olan "min" mânasına, "bâ" mânasına

asa / asâ

• (Fiil veya harftir) Ümid veya korku bildirir. Şek ve yakin manalarına delalet eder; (ola ki, şayet ki, meğer ki, olur, gerektir) manalarına gelir. Ekseri, (lâkin) (leyte) mânasına temenni için kullanılır. Hitab-ı İlahî kısmında yakîn ve vücubu ifade eder.

ashab-ı ress / ashâb-ı ress

• Kur'anda bahsi geçen bir kavim adıdır. Kimler oldukları kati bir şekilde tesbit edilemiyor. Râvilerin ekserisi, peygamberlerine isyan eden ve onu öldürüp kuyuya atan, bundan dolayı da Cenab-ı Hakkın helâk ettiği bir kavim olduğu hakkında ittifak etmektedir. (Furkan Suresi, 38 inci Ayet)

aşiret

• Kabile, oymak, göçebe halinde yaşıyan ekseri bir soydan gelen cemaat. Yakın akraba, âile.

aşiret-i galib

• Galip gelen aşiret.
• Aşiretin ekseriyeti, çokluğu.

avam

• Halktan ilmi irfanı kıt olan kimse. Okuyup yazması az olan. Fakirler sınıfından.
• Tas : Hakikata tam erememiş, tevhidin derin hakikatlarından haberi olmayan.
• Halkın ekseriyeti.

balotaj

• Bir seçimde herhangi bir adayın, oyların ekseriyetini alamaması hali. (Fransızca)

batman

• Eski ağırlık ölçülerinden olup, iki okkadan sekiz okkaya kadar yeryer değişir. Ekseriya altı okkadır. Bu, hâlen kullanılan sekiz kilo kadardır.

beraş

• Ekseri yüzde olan küçük kara noktalar.

car

• Faydasız bağırıp çağırmayı ve gevezeliği ifade eder ve ekseriya mükerrer kullanılır.

cehr

• Görünmek, zâhir olmak.
• Açıktan ve yüksek sesle olan söylemek veya okumak.
• Tecvid'de: Harf hareke ile okunduğu zaman, mahreçte aralık kalmıyarak nefesin akmayıp, küllisi veya ekserisi hapsolmuş bir şekilde sesin çıkmasına denir.

celis

• Ekseri bir yerde oturan. Arkadaş. Birlikte oturan.

cemm-i gafir

• Büyük cemâat, insan kalabalığı. Ekseriyet.
• Muhâfızlar.

cemmigafir

• Ekseriyet, çoğunluk.

çengi

• Zil ve kaşık vurarak oynayan dansöz ve rakkase ki, ekseriyetle çingene kızlarındandır.

cibab

• Car dedikleri kaftan.
• Ağaç aşılamak. (Ekseri hurma ağacında kullanılır.)

cumhur

• Halk topluluğu. Hey'et, takım. Aynı kararı veya hükmü kabul edenler.
• Âlimlerin çoğu, ekseriyeti.
• Seçimle idare edilen devlet.
• Bir yere toplanmış kum, toprak.

cumhur-u nas / cumhur-u nâs

• İnsanların ekserisi, halk kalabalığı.

dakik

• (Ekseri mânevi mânalar için) Pek ince. Nâzik. Ufak.

dil

• t. Lisan, zeban.
• Ağızdaki tat alma duygusu ve konuşma uzvu.
• İnsanların konuştukları lehçelerin her birisi. Lügat.
• Muhtelif âlât ve edevâtın uzunca ve yassı, ekseriya oynak kısımları.
• Coğ: Denizin içine uzanmış üstü düz mumluk, uzunca kara parçası.
• Mc:

eimme-i selase / eimme-i selâse

• Üç imâm. Fıkıh kitablarında ekseriyetle İmâm-ı A'zam, İmâm-ı Şâfi'i, İmâm-ı Malik için söylenir. Hanefi Mezhebine dâir mes'elelerin bahsolduğu kitablarda "Eimme-i Selâse"den maksad; İmâm-ı A'zam ile iki talebesi olan İmâm-ı Muhammed ve İmâm-ı Ebu Yusuf'dur.

ekalliyet

• (Akalliyet) Bir hükümetin tebaiyyeti altında yaşayan, yabancı din ve milliyete mensub olup, ekseriyeti teşkil etmeyen halk. Azlık. Azınlık.

ekseri

• Çoğu zaman, çok defa, ekseriyetle. (Farsça)

ekseriya

• (Ekseriyya) Pek çok zaman, en ziyade, sık sık, ekseriyet üzere, alel-ekser.

• Ekseriyetle, çoğunlukla.

ekseriyet

• (Ekseriyyet) En büyük kısım, çokluk.
• Bir topluluk ve hey'etin yarısından fazlası.
• Bir mecliste üyelerin verdikleri rey'lerin büyük kısmı ve bunların üstünlüğü.

ekseriyet-i mutlaka

• Yarımın bir fazlasıyla elde edilen ekseriyet, mutlak ekseriyet. (Farsça)

ekseriyet-i sülüsan

• Ekseriyet kazanacak tarafın en az mevcudun sülüsânı (üçte ikisi) miktarında olması şartıyla olan ekseriyet.

elhükmü-li-l ekser

• Çokluğa, ekseriyete göre karar verilir. Hüküm ekseriyete göredir.

fıskıye

• Suyu muhtelif şekillerde yukarıya doğru fışkırtan ve ekseriya havuzların ortasında yapılan borunun üzerindeki aletin adıdır. Buna, Arapçası olan fevvare denildiği gibi, Türkçe olan fışkırak da denilir.

fukka'

• Ekseriya şerbet içilen kap.
• Yağmur suyunun üstünde olan kabarcık ve köpük.

galiba

• Tahminen. Çok zaman. Her halde. Galiben, ekseriyetle.

galiben

• Ekseriya. Çok zaman. Üstün olarak. Tahmin olduğu üzere.

harf-i asli / harf-i aslî

• Gr: Arabça bir kelimenin kökünü teşkil eden harften olan. (Ekserisi üç harften ibaret olur.)

heftan

• Zırhın altına giyilen pamuklu elbise.
• Üstten giyilen kürk biçiminde süslü elbise. Kaftan. (Eskiden ekseriyetle taltif için, büyük kimseler tarafından liyâkat sahiplerine giydirilir veya üstlerine atılırdı.)

huleb

• Bozrak bir ot ki, yer üzerine yayılır, sapı olmaz; yaprağını koparsalar sütü akar ve ekseriyâ geyik yer.

hunnes-künnes

• Hunnes, Hânis'in; Künnes de Kânis'in çoğuludur. Kânis, süpüren mânasınadır. Umumiyetle, akıp akıp yuvalarına giden veya aynı yollarında gidip gelen yıldızlar demektir. Bazılarınca gündüz gaib, gece zâhir olan yıldızlara denir. Ekseriyetle yedi seyyar yıldızlara denmiştir. (Zuhal, Müşteri, Merih, Züh

imameyn

• İki İmam.
• Fık: Ekseriyetle Hanefî kitaplarında "İmameyn" dendiği zaman "İmam-ı Ebu Yusuf ile İmam-ı Muhammed" anlaşılır. Bazan da İmam-ı A'zam ile İmam-ı Şâfiî Hz.lerine söylenir.

ism-i tasgir

• Küçültme ismi. Küçüklük veya azlığa delâlet eden isimdir. Arapçada ekseri (Fueyl) veya (Fuayil) vezninde, Türkçede kelime sonuna cik, cık, cağız, ceğiz gibi ekler getirerek yapılır. Abd: Kul, Ubeyd: Kulcağız, kulcuk gibi.

jiyan

• Kızgın, kükremiş, hışımlı. (Bu tabir, ekseriyetle arslanlar hakkında kullanılır.) (Farsça)

kabile

• Birlikte yaşayan, konup göçen, bir sülâleden türemiş insanlar. Bir reisin idaresi altında bulunan ve ekserisi aynı soydan gelen insanlar.

kaftan

• Ekseriya mükâfat ve taltif olarak giydirilen süslü üstlük elbise. Hil'at, esvab.

kesret

• Çokluk, sıklık.
• Bir şeyin ekserisi ve muazzamı. Bolluk. (Bunun zıddı kıllettir)

kolordu

• Ekseriyetle üç tümen ve diğer tamamlayıcı birliklerden kurulan askeri birlik. (Türkçe)

komita

• (Slavca) Maksadına ulaşmak için ekserî silah kullanan, siyasî, gizli ihtilaki cemiyet. Eşkiya.

ledün

• İnd kelimesi gibi, zaman ve mekân zarfıdır.Hel-i istifhâmiye mânasına geldiği de vaki'dir. Kamus Müellifine göre ledün ile leda, aynı şeydir. Başkaları ise tefrik etmişlerdir. Demişlerdir ki: Ledün kelimesi zaman ve mekânın evvel ve ibtidasından muteberdir. Onun için ekseri harf-i cer olan "min" kel

mıkleb

• Eski kitap ciltlerinin sol kenarındaki kapak. Ekseriya okunan yer belli olsun için araya konurdu.
• Saban demiri.

müdekkik

• Dikkatle araştıran. İnceden inceye tetkik eden. En ufak gizli şeyleri bilmeğe, görmeğe çalışan. (Konuşurken ekseriyetle müdakkik denir.)

müennes

• Dişi. Müzekkerin mukabili.
• Gr: Hakiki, itibarî veya söylenişi cihetiyle "dişi" olan kelime.Müennes-i hakikî : Müzekker kelimenin sonuna bir "e-a" ilâve ederek yapılan kelime. Meselâ: (Kâtib: ): Erkek yazıcı. (Kâtibe: ): Kadın yazıcı.Sonu "e" ile biten kelimeler ekseriyetle müennestir

mümazeha

• Yapışmak. (Ekseriya cimadan kinâye olur.)

musibet-i amme / musibet-i âmme

• Umuma ve cemiyetin ekseriyetine gelen belâ.

neseb

• Soy, şecere. Çocuğu ana ve babaya bağlayan kan bağı. Ekseriya baba yönünden olan yakınlık için kullanılır. Babalar ve yukarıya doğru büyük babalar ile oğullar ve aşağıya doğru oğullar arasındaki alâkaya amûdî yakınlık; erkek kardeşler ile bunların oğ ulları ve amca oğulları arasındaki alâkaya ufkî y

nisab-ı ekseriyet

• Ekseriyet derecesi. Çoğunluk derecesi.

piyade

• Narin yapılı bir çeşit kayık adıdır. Eskiden ekseriyetle İstanbul ve civarında kullanılan bu kayıklar, pek makbul gezinti vasıtası idi.
• Ask: Orduda tüfekle teçhiz edilmiş olan ve muharip sınıfların asli unsuru bulunan efrada da bu ad verilir. Yaya askeri.
• Yaya.

re'y-i am / re'y-i âm

• Umumun re'yi, ekseriyetin fikri. Umumun görüşü.

sai / sâî

• Emvâl-i zâhirenin zekâtını toplayan me'mûr; sâime (senenin ekserisini çayırda otlayan) hayvanların ve toprak mahsûllerinin zekâtlarını toplamakla vazîfeli kimse, zekât me'muru.

sayime

• (Çoğulu: Sevâyim) Yılın ekserinde yabanda yürüyen davar.

serdab

• Yer altında olan serin ve soğuk oda, bodrum. Böyle yerler ekseriyetle sıcak bölgelerde, gündüzleri sıcaktan korunmak için yapılırdı. Anadolu'nun bazı yerlerinde buna "zir-i zemin" denilir. (Farsça)
• Tar: Padişah saraylarında, sağ ve sol taraflarında birer oda bulunan üç köşeli sofalara verilen (Farsça)

sevad

• Karaltı. Uzakta karaltı halinde görülen kalabalık.
• Ekseri insanlar.
• Şehir. Kasaba. Karye. Köy.
• Karartı. Yazı karalama.

sevad-ı a'zam

• Büyük şehir.
• Mekke-i Mükerreme.
• İnsanların ekseriyeti. (Maişetçe neden bu kadar muktesit yaşıyorsun? diyenlere cevaben: Ben sevad-ı azama tâbi olmak isterim, sevad-ı azam ise; bu kadar tedarik edebilir. Ben ekalliyet-i müsrifeye tâbi olmak istemem, demişlerdir.) (Tarihçe-i Ha

sevadıazam / sevâdıâzam

• İnsanların ekseriyeti, büyük çoğunluk.

süveyda-ül kalb

• (Sevâd-ül kalb, Sevdâ-ül kalb) Kalbin ortasında varlığı kabul edilen siyah nokta. Kalbdeki gizli günah. Buna Habbet-ül kalb, Esved-ül kalb de denir. Kalbdeki basiret mahalli diye bilinir. Eskiden bir kısım muhakkikler, kalbin mezkur mahalline; Mahall-i ulum-u diniyye demişler. Ekseriyyetle mahall-i

tesa'su

• Çok yaşlanmak.
• Artık gün geçirmek.
• Bir nesnenin ekserisinin geçmesi.

vekaletname / vekâletnâme

• Birisine vekillik verildiğini isbat eden ve ekseriya noterlikçe tanzim edilmiş bulunan yazılı kâğıt. (Farsça)

zann-ı kabul-ü cumhur

• Bir hükmün doğruluğunu ekseri müçtehidlerin ve ehl-i reylerin zann derecesinde, yani kuvvetli ihtimal ile kabul etmeleri. (Ümmeti da'vetle teşri' edemez, fehmi şeriatten olur; lâkin şeriat olamaz. Müçtehid olabilir, fakat müşerri' olamaz.İcma' ile cumhurdur, sikke-i şer'i görür. Bir fikre davet etme