a'la-d derecat

• Derecelerin en alâsı, en yükseği.

a'la-yı illiyyin / a'lâ-yı illiyyîn

• Cennette en yüksek derece, olgun kişilerin Allah katındaki dereceleri.

acal

• (Tekili: Ecel) Eceller. Ölümler, vâdeler.

adalet-i izafiye / adalet-i izâfiye

• Göreceli adalet; toplumun selâmeti için birey hukukunun feda edilmesini öngören adalet.

adalet-i nisbiye

• Zamanın şartlarına göre değişebilen, toplumun selâmeti için ferdin feda edilmesini öngören göreceli adalet.

ahterşümar / ahterşümâr / اخترشمار

• Yıldızbilimci. (Farsça)
• Geceleri uyuyamayan. (Farsça)

akanyıldız

• Daha ziyade yaz geceleri gökyüzünde hızla geçip giden ışıklı iz, şahap.

aksam-ı tecelliyat / aksâm-ı tecelliyât

• Tecellilerin, yansımaların kısımları, çeşitleri.

aktab / aktâb

• Kutublar. Tasavvufta yüksek derecelere ulaşmış mübârek, kıymetli zâtlar Kutb'un çokluk şeklidir.

ala-yı illiyyin-i tevhid / âlâ-yı illiyyîn-i tevhid

• Tevhid mertebelerinin en yükseği; her şeyi bir olan Allah'a verme derecelerinin en yükseği, en zirvesi.

aladderecat / aladderecât

• Derecelere göre.

ale-d-derecat

• Derecelere göre, sırayla.

alem-i melekut / âlem-i melekût

• İlâhî hükümranlığın tam olarak tecellî ettiği, görünmeyen, kâinatın iç yüzü.

ali-d-derecat / âli-d-derecat

• Derecelerin âlisi, iyi ve şereflisi.

alicah / âlîcâh / عالى جاه

• Yüksek dereceli. (Arapça - Farsça)

alim-i rahim / alîm-i rahîm

• Herşeyi hakkıyla bilen ve rahmetinin çok özel tecellîleri olan sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah.

allame / allâme

• İslâmiyetin yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs ve evliyâlık derecelerinde yükselmiş, ayrıca lâzım olduğu kadar zamanın fen ve edebiyat ilimlerinde de yetişmiş zât. Âlim kelimesinin mübâlağalı ismi fâilidir.

anber-ter

• Güzellerin zülüfleri ve benleri. (Farsça)
• Mc: Geceleyin. (Farsça)

areometre

• yun. Sıvıların yoğunluk derecesini ölçmeye yarayan âlet. Arşimet'in keşfettiği kanuna istinad edilerek yapılan bu alet, içi boş cam bir silindir ile bunun üst kısmındaki dereceli bir çubuktan ibarettir.

arş

• Bağ çardağı.
• Gölgelik.
• Kürsü, taht, yüce makam. En yüksek gök. Allahın kudret ve saltanatının tecelli yeri. (Arş kâinatı kaplar. Allah'ın kudreti ve ilmi de herşeyi kaplar.)
• Fevkiyyet, ulviyyet.
• Arş-ı Alâ, Arş-ı Rahman, Arş-ı İlâhi, Arş-ı Yezdan, Felek-i Eflâk

• Taht, yüce makam; Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

• Taht.
• Dokuzuncu gök.
• Çardak.
• Cenab-ı Hakk'ın kudret ve azametinin tecelli ettiği yer.

• İlâhî kudret ve saltanatın tecelli yeri.

arş ve kürs

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği iki yer.

arş-ı ala / arş-ı âlâ

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yüce yer.

arş-ı azam / arş-ı âzam

• Allah'ın sınırsız egemenliğinin ve büyüklüğünün tecelli ettiği makam.

arş-ı azamet

• Allah'ın sınırsız egemenliğinin ve büyüklüğünün tecelli ettiği yer.

arş-ı azim / arş-ı azîm

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arş-ı azim-i muhit / arş-ı azîm-i muhit

• Cenab-ı Allah'ın her şeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arş-ı ehadiyet

• Allahın ehadiyet tecellisinin arşı ve âlemi. Allahın, ehadiyet tecellisini gösteren âlem.

arş-ı hayat ve ihya

• Hayatın ve hayat verip diriltmenin tecellî ettiği yer, makam.

arş-ı hüda / arş-ı hüdâ

• Allah'ın büyüklüğünün ve yüceliğinin tecelli ettiği makam.

arş-ı ilahi / arş-ı ilâhî

• Cenâb-ı Hakkın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yer (kâinatın egemenlik ve yönetim merkezi).

arş-ı rahmet

• Rahmet ve merhametin tecellî ettiği yer, makam.

arş-ı rububiyet

• Allah'ın büyüklüğünün, hüküm ve egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arşi / arşî

• Arştan gelen; Cenab-ı Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yerden gelen.

aruz

• Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere etrafındaki nahiye ve köyler.
• Edb: Şiirin ahenk ölçülerinden, nazmın vezinlerinden bahseden ilim. Arap, Fars, Türk şiirinde kullanılan vezin ki, hecelerin uzunluk (kapalılık) ve kısalık (açıklık) değerlerine dayanır.
• Bir beytin birinci

ases

• Asâyişin muhafazası için geceleri dolaşan ve şimdiki polis vazifesini gören memurlar.

aşva'

• Geceleyin gözü görmeyen kadın veya kız.
• Önüne bakmayıp her ne olursa basan deve.

avam-ı melaike / avâm-ı melâike

• Meleklerden dereceleri düşük olanlar.

ayatü'n-nur / âyâtü'n-nur

• Nur âyetleri; Cenâb-ı Hakkın Nûr isminin tecellileri ve mü'minlerin durumlarından bahseden Nur Sûresinin 35, 36, 37 ve 38. âyetleri.

ayine

• Ayna. Mir'ât. Kendisine tecelli ve aksedeni gösteren veya bildiren şey. (Ayna, ışığı aksettirip gösterdiğinden dolayı esmâ-i İlâhiyeyi de bize gösteren ve Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarına âyinelik eden mevcudata da mecazen "âyine" denilmektedir.) (Farsça)
• Vasıta ve mazhar mânasına da gelebilir.(Farsça)

ayine-i cemal-i zat-ı ehadiye / âyine-i cemâl-i zât-ı ehadiye

• Herbir varlıkta birliğiyle tecellî eden zâtın güzelliğini gösteren ayna.

ayine-i ehadiyet

• Ehadiyetin ayinesi. Cenab-ı Hakk'ın ekser isimlerinin tecellisine mazhar olan şey.

ayine-i ervah

• Ruhlar âyinesi. Esmâ-i İlâhiyenin tecellisine mazhar olan ruhlar.

ayine-i samed / âyine-i samed

• Samed aynası; Kendisinin hiçbir şeye ihtiyacı olmayıp herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Cenâb-ı Hakkın tecellî ettiği ayna.

ayine-i samediyet / âyine-i samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın tecellîlerini gösteren ayna.

ayn-ı ehadiyet

• Ehadiyetin, birliğin ta kendisi, Allah'ın birliğinin ve isimlerinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi.

bad-ı tecelli / bâd-ı tecelli / bâd-ı tecellî

• Tecelli rüzgârı.
• Kader.

• Tecellî rüzgârı.

barigah-ı ehadiyet / bârigâh-ı ehadiyet

• Herbir vaklıkta isim ve sıfatlarıyla tecellî eden Allah'ın huzuru; İlâhî dergâh.

barigah-ı ehadiyyet / bârigâh-ı ehadiyyet

• Birliği herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî eden Allah'ın yüce katı.

barigah-ı kibriya / bârigâh-ı kibriyâ

• Cenâb-ı Hakkın sonsuz büyüklüğünün tecellî ettiği yüceler yücesi makam.

bast

• Genişlemek, açmak, yaymak.
• Bir şeye el uzatmak.
• Sevindirmek.
• Bir mecliste haya sebebiyle olan sıkılmanın gitmesiyle açılmak.
• Özür kabul etmek.
• Kaplamak.
• Tas: Allahın cemâl tecellisiyle kalbin sükûn ve huzur içinde ferahlaması. (Mukabili: "Kabz"

berahin-i vahdaniyet / berâhin-i vahdâniyet

• Allah'ın bütün varlıkları kaplayan birlik tecellisinin delilleri.

berk

• Şimşek çakması. Parlama.
• Yıldırım.
• Zinetlenme, süslenme.
• Tas: Tecelli-i İlâhiye ile kurbiyyete mazhariyyet.
• Ahmak olmak.

berzah-ı esma / berzah-ı esmâ

• Allah'ın güzel isimlerinin tecellîsindeki ara bölgeler, isimler arasındaki mânâlar.

beyat

• Geceleyin çalışma, geceyi işle geçirme.

beytutet / beytûtet / بيتوتت

• Geceleme, bir yerde geceyi geçirme.

• (Beyt. den) Gece kalma, geceleme.
• Ayırmak, teferruk.
• Gece baskın yapmak.

• Geceleme. (Arapça)

bilinç

• Psk: İnsanın kendi varlığından ve kendine tesir eden çevresinde meydana gelen hadise ve değişikliklerin, bilgisine sahip olması hali. Şuurun dereceleri vardır. Meselâ: Düşünüyorum ve düşündüğümü biliyorum, yine düşündüğümü bildiğimi de biliyorum ve hakeza. Şuurlu olma ruhun bir vasfıdır. Maddede şuu (Türkçe)

bitet

• Geceleme, gece kalma.

bostan-ı huda / bostan-ı hudâ

• Huda'nın, Allah'ın bostanı meâlinde olup, İlâhî güzellikleri ve tecelli-i İlâhînin aksettiği yer mânâsında kullanılır. "Vahidiyet mertebesi" diye de söylenmiştir. (Farsça)

camiiyet-i tamme / câmiiyet-i tâmme

• İnsanın İlâhî ilimlerin tecellîlerini mükemmel bir şekilde mahiyetinde toplanması.

celal

• (Celâlet) Nihâyet derecede büyüklük. Azamet. Hiddetlilik, hışım.
• İlm-i Kelâm'da: Cenâb-ı Hakk'ın kahrının ve azametinin tecellisi, Cenâb-ı Hakk'ın nev'deki tecellisi. Cenâb-ı Hak, vahdaniyyetine delil olacak çok şeyler yarattığından veyâ ihâtadan âli ve celil olduğu veya hislerle idr

celali / celâlî

• Allah'ın büyüklük ve azametinin tecellîsine ait.

cemal / cemâl

• Yüz güzelliği. Fertteki güzellik.
• Cenâb-ı Hakk'ın lütuf ve ihsânı ile tecellisi.
• Hak ile söylenen doğru söz.
• Hüsün.

• Allah'ın lütf ve ihsan sıfatıyla tecellisi.
• Yüz güzelliği.

cemali / cemalî / cemâlî

• Allah'ın sonsuz lütuf, ihsan, rahmet ve merhametine dair isim ve sıfatlarının tecellisiyle ilgili; lütuf ve cemal tecellisi gibi.

• Allah'ın lütuf ve ihsanının tecellîsine ait.

cemalullah / cemâlullah

• Allah'ın cemâlı, Allah'ın güzelliği.
• Allah'ın lütfu ihsaniyle tecellisi.

cenah

• Kanat, taraf, kısım. (Vicdanın ziyası ulum-u diniyyedir. Aklın nuru, fünun-u medeniyedir. İkisinin imtizacı ile hakikat tecelli eder. O iki cenah ile talebenin himmeti pervaz eder. İftirak ettikleri vakit, birincisinde taassub, ikincisinde hile, şüphe tevellüd eder. Mün.)

cereyan-ı tecelliyat

• Tecellîlerin cereyanı, yansımaların akıp gitmesi.

cerrahhane / cerrahhâne

• Osmanlılarda ordu için cerrah yetiştiren müessese. Yüksek dereceli okul.

cezbe

• Çekme, çekilme. Allahü teâlânın sevdiği bir kulu kendisine çekmesi, yüksek derecelere kavuşturması. Bu da nefsi terbiye ederek, Allahü teâlâyı çok anmakla olur.

cilve

• Esmâ-i İlâhînin tecellisi.
• Tecelli.
• Güzellere yakışır duruş ve davranış. Dilberâne hareket. Naz ve edâ. Hoşa giden görünüş.

cilve-i bedayi / cilve-i bedâyi

• Benzersiz san'atların tecellîleri, görüntüleri.

cilve-i irade / cilve-i irâde

• İrâde ve kasdı gösteren tezahür ve tecelli. Cenab-ı Hakkın kendi bizzat isteği ve iradesiyle yaptığını gösteren oluş ve intizam, mükemmeliyet.

cilve-i kudret-i ezeliye

• Varlığının başlangıcı olmayan ve ezelden beri var olan Allah'ın kudretinin tecellisi, yansıması.

cilve-i kudret-i kudsiye

• Allah'ın sonsuz ve noksansız kudretinin tecellisi, yansıması.

cilve-i lezzet

• Lezzet veren tecelli, lezzetin bir yansıması.

cilveger

• Cilve ve naz eden. Cilveli. (Farsça)
• Tecelli eden. (Farsça)

dahme

• Mezar, kabir. türbe. (Farsça)
• Donanma geceleri atılan hava fişeği. (Farsça)

daimü't-tecelli / dâimü't-tecellî

• Tecellîsi daimî, sürekli olan.

daire-i ehadiyet

• Allah'ın ehadiyetle tecelli ettiği dâire.

daire-i esma / daire-i esmâ

• Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecelli ettiği daire.

daire-i esma ve sıfat / daire-i esmâ ve sıfât

• Allah'ın isim ve sıfatlarının tecellî dairesi.

daire-i esma-i ilahiyeye / daire-i esmâ-i ilâhiyeye

• Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellî ettiği daire.

dakika

• (Çoğulu: Dakaik) Zaman mikyası olarak bir saatin bölündüğü altmış parçadan beheri. Altmış saniyelik zaman.
• İnce fikir, mülâhaza, nükte.
• Daire dereceleriyle başka ölçülerde her derecenin bölündüğü parçalar ki bunlar da saniyelere ayrılırlar.

delil-i ehadiyet

• Allah'ın birliğinin her bir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesinin delili.

delil-i inayet

• Allah'ın inâyetinin tecellisinden gelen ve kâinatta görülen hikmet ve maslahatlara uygun en mükemmel nizam ve tam esaslı san'at; ve kâinattaki eşyaların menfaat ve faydalarını bildiren âyetler, bu inâyet delilini gösteriyorlar.

derecat / derecât / درجات

• (Tekili: Derece) Dereceler, basamaklar, kademeler, yükseklikler, mertebeler.

• Dereceler.

• Dereceler, yukarı katlar.

• Dereceler.

• Dereceler. (Arapça)

derecat-ı arifin / derecât-ı ârifîn

• Ariflerin dereceleri.

derecat-ı erzak / derecât-ı erzak

• Rızıkların dereceleri.

derecat-ı fehim / derecât-ı fehim

• Anlayış dereceleri.

derecat-ı hararet

• Sıcaklık dereceleri.

derecat-ı imaniye / derecât-ı imaniye

• Îmanın dereceleri.

derecat-ı insan

• İnsanların seviyeleri, dereceleri.

derecat-ı kurbiye / derecât-ı kurbiye

• Yakınlık dereceleri. Allah'a manevi yakınlık mertebeleri.

• Allah'a yakınlık dereceleri.

derecat-ı niam-ı ilahiye / derecat-ı niam-ı ilâhiye

• İlâhî nimetlerin dereceleri.

derecat-ı refia ve mühimme / derecat-ı refîa ve mühimme

• Çok yüce ve önemli dereceler.

derecat-ı şemsiye / derecât-ı şemsiye

• Güneşe ait dereceler.

derecat-ı takdir / derecât-ı takdir

• Takdir, övgü dereceleri.

derecat-ı tecelli / derecât-ı tecellî

• Yansıma dereceleri.

derecat-ı tecelliyat / derecât-ı tecelliyât

• Görünüm ve yansıma dereceleri.

derekat / derekât

• Aşağılık dereceleri. En aşağı mertebeler.

devriy

• (Devriyye) Geceleri gezen kol takımı, gezici karakol.
• Bülbül, karatavuk, sığırcık ve bu gibi kuşların dahil olduğu sınıf.

dümus

• Geceleyin çok karanlık olmak.

ecel-i alem / ecel-i âlem

• Âlemin eceli, ölümü.

ecel-i kaza / ecel-i kazâ

• Kazây-ı muallak, kesin olmayıp sebebe bağlı kılınan ecel.

• Tehlikeye uğramak suretiyle gelen ecel.

• (Bak: Ecel-i mübrem.)

ecel-i muallak / ecel-i muallâk / اَجَلِ مُعَلَّقْ

• Levh-i Mahv İsbat'ta mukadder olarak yazılı, bâzı şartlarla mukayyed olan ecel. Ecel-i müsemma.

• Mânevî kader levhasında yazılı olan ve gerçekleşmesi bazı şartlara bağlı olan ecel.

• Şarta bağlı ecel.

ecel-i mübrem

• Kaçınılmaz olan ecel.

• Elinden kurtulunması mümkün olmayan, kaçınılmaz olan ecel.

ecel-i müsemma / ecel-i müsemmâ

• Belli vakit, bilinen ecel, Allahü teâlânın bir kimse için ezelde takdir ve tâyin buyurduğu (belirlediği) hiç bir şekilde değişmeyen ecel, hayâtın sonu.

• Allah tarafından tayin edilmiş ömrün sonunda gelen ecel.

ecel-i na-gehan / ecel-i nâ-gehan

• Ansızın gelen ecel. Birdenbire âni ölüm, vefat.

ef'al-i rububiyet / ef'âl-i rububiyet

• Allah'ın Rab isminin tecellisine ait fiiller.

ehaci / ehacî

• (Tekili: Uhcüvve) Bilmeceler, bulmacalar, yanıltmacalar.

ehad

• Bir olan ve her bir varlıkta birliği tecellî eden Allah.

ehadiyet

• Allahın her bir eserindeki birlik tecellisi.

ehadiyyet

• Birlik. Allah'ın her bir şeyde kendilerine ait sıfatı. Her şeyde birliğinin tecellisi.

• (Ahadiyet) Allah'ın (C.C.) her bir şeyde kendine âit birlik tecellisi.

ehl-i hal / ehl-i hâl

• Hâlden anlayıp, duruma göre idâre eden kimse. İlâhi tecellilere ve mânevi feyze mazhar olan. (Farsça)

ehl-i sekr

• Aklı ile hareket edemeyip hissi ve zevki ile hareket eden, sarhoş. (Farsça)
• Tas: İlâhî bir tecelli ile istiğrak halinde olanın kendinden geçmesi hali. (Farsça)

ehl-i vahdetü'l-vücud

• Allah'tan başka varlık olmadığı, herşeyin Allah'ın tecellîsi olduğunu kabul edenler.

ektar

• (Tekili: Keter) Haysiyetler, onurlar, şerefler, şanlar, ünvanlar, soylar. Nesebler, dereceler, mertebeler.

elgaz

• (Tekili: Lügaz) Lügazlar. Bilmeceler, bulmacalar, yanıltmacalar.

elkab

• (Tekili: Lakab) Lakablar, namlar. Rütbe ve makam sahiblerinin derecelerine göre söylenen ve çok zaman hürmet ifâde eden isimler.

enva-ı tecelliyat / envâ-ı tecelliyât

• Tecellîlerin, yansımaların türleri.

erfa'-ı derecat / erfa'-ı derecât

• Derecelerin en yükseği.

errahmanirrahim / errahmânirrahîm

• Bütün varlıklara genel olarak ve her bir varlığa özel olarak rahmet tecellîleri olan Allah.

escal

• (Tekili: Secel) İçi su dolu kovalar.

esma-i mütecelliye-i ilahiye / esmâ-i mütecelliye-i ilâhiye

• Allah'ın sürekli tecellî edici isimleri.

etbak

• (Tekili: Tabak ve Tabaka) Yemek tepsileri, sofraları. Büyük sahanlar.
• Tabakalar, dereceler, mertebeler, katlar.
• Kabileler, kavimler, aşiretler.

eymen vadisi / eymen vâdisi

• Musa'nın (A.S.) tecelliye mazhar olduğu Tûr Dağı'ndaki vadi.

feletat

• Lisanın döküntüleri, iradesiz ağızdan çıkan söz veya kelime.
• Ansızlık.
• Her ayın son geceleri.

feth-i suver

• Allah'ın Fettâh isminin tecellisiyle her canlıda suretlerin açılması, yaratılması.

füyuzat

• Feyizler. İnayetler. Füyuzlar. Mânevi tecelliler.

gavamız / gavâmız

• Anlaşılması zor bilmeceler.

gazf

• Kulağın sarkık olması.
• Kırmak.
• Geceleyin karanlık olmak.

gına-i rahmet / gınâ-i rahmet

• Rahmetin zenginliği, rahmet ve merhametin geniş tecellîleri.

gramer

• Cümlelerin, kelimelerin, hecelerin ve harflerin hallerinden bahseden ilim. Dil bilgisi. (Fransızca)

habcame / hâbcâme / خواب جامه

• Gecelik ve pijama gibi gece uyurken giyilen elbise. (Farsça)

• Gecelik. (Farsça)
• Pijama. (Farsça)

hadisin meratibi / hadîsin merâtibi

• Hadîsin mütevatir, sahih, hasen zayıf gibi dereceleri.

hakaik-i hakikiye / hakâik-i hakikiye

• Göreceli olmayan, asıl mahiyeti ve zatı itibariyle hakikat, gerçek olan şeyler.

hakaik-i nisbiye / hakâik-i nisbiye

• Göreceli olan hakikatler, bir diğerine göre hakikat olan şeyler.

hakimiyet / hâkimiyet

• Hikmetlilik; Allah'ın herşeyi belirli gayelere yönelik olarak, mânâlı, faydalı ve tam yerli yerinde yaratma sıfatı ve tecellîsi.

halık-ı hakim-i rahim / hâlık-ı hakîm-i rahîm

• Her şeyin yaratıcısı olan, her şeyi hikmetle yaratan ve herbir şeye özel rahmet ve merhamet tecellîsi olan Allah.

halık-ı rahman ve rahim / hâlık-ı rahmân ve rahim

• Rahmeti herşeyi kaplayan ve herbir varlıkta rahmet ve şefkati tecelli eden yaratıcı, Allah.

hanadis

• (Tekili: Hındıs) Musibetler.
• Karanlık geceler.
• Şiddetli hâller.

hatıb-ı leyl

• Geceleyin odun toplayan kimse.
• Mc: Mânâsız ve saçmasapan sözler konuşan adam.

hatır-ı rahmani / hatır-ı rahmanî

• Tasavvuf ehlinin kalbinde, Allah'ın cemal-i vahdetinin tecellisiyle tam bir sükûnet olması. Buna muhabbetullah da denir.

havs

• Geceleyin istemek.

hayat-ı sariye / hayat-ı sâriye

• Varlıklara sirayet etmiş olan umumî hayat; Cenâb-ı Hakkın Hayat sıfatının bir tecellîsi olan varlıklardaki hayatın mebdei, kâinatın hayatı, ruhu.

hecai / hecâî

• Bir harfin isminin heceler olarak sayılması.

hems

• Gizli ses. Çok gizli. Sesi gizlemek.
• Ağzı açmadan lokma çiğnemek.
• Fütursuz olarak geceleyin yola gitmek.
• Peçe.
• Sıkmak.
• Kırmak.

hilal / hilâl

• Yeni ay şekli. Yeni ay.
• Fık: Yay şeklinde görülen her yeni aya ve her ayın üçüncü gecesine kadar aya hilâl denir. 26 ve 27 nci gecelerdeki aya da hilâl, onda sonrakileri kamer denir.
• Cami kubbeleri ve minâre külâhları tepesine konulan alemlerin hilâl şeklinde olan uç kısmı.

hırsiye

• Geceleyin çalınan koyun.

hortlak

• Bazıların hakikatsız ve batıl inanışına göre mezarda dirilip geceleri çıkarak dolaştığı tevehhüm edilen ölü. Cadı, vampir.

hücud

• Uykusuz kalma. Geceleyin az uyuma.

hulul-i ecel / hulûl-i ecel

• Ecelin gelmesi.

hümapaye

• Çok yüksek dereceli. (Farsça)

huruf-u mukattáa

• Arap harflerini heceler halinde kesik kesik yazmak (Yâsin, Elif Lâm Mim vb.).

huşuf

• (Çoğulu: Huşef) Seri, eli çabuk, hızlı.
• Geceleyin yola giden deve.

i'tibari / i'tibârî / اِعْتِبَار۪ي

• Nisbi, göreceli.

idare fitili

• Eskiden geceleyin yatak odalarını aydınlatmak için zeytinyağı konmuş küçük bir tabağın içinde yakılan bir çeşit fitilin adıdır. Küçük petrol lâmbalarına da idâre denildiği için bunların fitillerine de bu ad verilir.

indirac

• İçine konma, arasına sıkışma. Derecelenme.

irtihaz

• Rezil rüsvay olma. Kepaze olma.İRTİKA' : Yükselme, yukarı çıkma.
• Daha yüksek yerlere ve mevkilere erişme. Yüksek derecelere ulaşma.

isa ruhullah / isâ ruhullah

• İsâ Allah'ın ruhudur (Yani, Beytullah ifadesinde olduğu gibi, sebepler perdesini kaldıran bir tabirdir. "İsa (a.s.), babasız olarak doğrudan İlâhî kudretin tecellisiyle yaratılmıştır" demektir).

isra / isrâ

• Geceleyin götürme.

itibari / itibârî

• Gerçekten öyle olmadığı hâlde öyle sanılan ve insanlar tarafından öyle kabul görmüş olan, göreceli.

izafi / izâfî / اضافى

• Nisbî, göreceli.

• Göreli, göreceli.

• Göreceli. (Arapça)

izafiyyet / izâfiyyet / اضافيت

• Görecelilik. (Arapça)

kafiye

• Şiirde dizelerin sonunda tekrarlanan ve aynı sesi veren hecelerin benzeşmesi.

kahr

• Zorlama. Cebir.
• Ezme. Mahvetme.
• Fazlaca üzüntü. Keder içine işleme.
• Cenâb-ı Hakkın şiddetli ve azab verici vasıflarının tecellisi. (Kahr, lütfun zıddıdır.)

kameriyye

• Çardak. Bahçelerde, mehtaplı gecelerde oturmak üzere yapılıp, etrâfı sarmaşık v.s. çiçeklerle örtülü bulunan yer. Küçük köşk.

kandil geceleri

• İslâm dîninin kıymet verdiği mübârek geceler.

kanun-u emir

• Emir kanunu; Allah'ı Kudret sıfatının bir tecellisi olan kanun.

karban-saray / kârban-saray

• Kervansaray. Şehirlerde veya yol üzerlerinde kervanların ve yolcuların gecelemelerine mahsus büyük han. (Farsça)

kavanin-i meşiet / kavânin-i meşiet

• Allah'ın irade ve dilemesinin tecellisi olan kanunlar.

kevar

• Meyve veya üzüm küfesi. (Farsça)
• Bal arısı gömeci, petek. (Farsça)
• Geceleri havada peyda olan bulut. Sis. (Farsça)

komiser

• Emniyet teşkilâtının meslek dereceleri içinde yer alan ve en az lise tahsilini yapmış, polis enstitüsünün orta ve yüksek kısmını tamamlamış üniformalı veya sivil memur. (Fransızca)

kurban geceleri

• Kurban bayramının birinci, ikinci ve üçüncü günlerinin geceleri.

kürsi / kürsî

• Makam.
• Arşın altındaki sema tabakası; Allah'ın yer ve gökleri kaplayan hükümranlığı ve ilminin tecellî ettiği yer.

leyail

• (Tekili: Leyl) Geceler.

leyal / leyâl

• (Tekili: Leyâli-Leyâil) (Leyl) Geceler.

• Geceler.

leyal-i aşr

• Arabi aylardan Zilhiccenin ilk on gecesi. On geceler.

leyal-i hasret

• Hasret geceleri.

leyali / leyâli / leyâlî / ليالى

• Geceler.

• Geceler. (Arapça)

leyali-i meşhure / leyâli-i meşhure

• Meşhûr, mübârek geceler.

leyali-i mübareke / leyâli-i mübareke

• Mübarek geceler.

leyali-i ramazan-ı mübareke / leyâli-i ramazan-ı mübareke

• Mübarek Ramazan geceleri.

leyali-i şerife / leyâlî-i şerife

• Mübarek, mukaddes geceler.

leyle-i berat / leyle-i berât

• Mübârek gecelerden, Şâban ayının on beşinci gecesi.

leyle-i isra / leyle-i isrâ

• Mübârek gecelerden Mi'râc gecesi.

leyle-i mi'rac / leyle-i mi'râc

• Mübârek gecelerden, Resûlullah efendimizin Mîrâca çıktığı Receb ayının yirmi yedinci gecesi.

leyle-i regaib / leyle-i regâib

• Mübârek gecelerden, Receb ayının ilk Cumâ gecesi.

leylen

• Geceleyin, gece vakti.

leyli / leylî

• Gececi. Geceleyin kalan. Yatılı. Geceye âit. Geceye mensub.

lezzet-i nisbiye

• İzafî, göreceli lezzet.

lügaz

• Edb: Manzum bilmecelere denir. Lügaz çözülürse insan, hayvan, eşya veya başka bir mânâ çıkar. Meselâ: (Hikmetullah şehrinin bir tânesiOğlunun karnında yatar annesi.)Bu manzum çözülürse cevap olarak "İpek böceği" çıkar.

mahall-i sarf

• Harcama, kullanma alanı; burada rahmetin tecellî ettiği yer kastediliyor.

mahall-i taalluk-u kudret / mahall-i taallûk-u kudret

• Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal.

• Cenâb-ı Hakkın kudret sıfatının tecellî ettiği yer, mahal.

mahya

• Ramazan-ı şerîf ayında, geceleri çift minâre bulunan câmilerde iki minâre arasına gerilen ve halata (kalın ipe) asılarak kandillerle (lambalarla) yazılan yazı ve şekiller.

makam / makâm

• Yüksek dereceli me'mûriyet, me'mûrluk yeri, mevkî, mansıb.
• Tasavvuf yolunda bulunan kimsenin bu yolda ilerlerken kazandığı mânevî derecelerden her biri.

makamat-ı muhammediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) dereceleri, makamları.

makamat-ı süluk / makâmât-ı sülûk

• Tasavvuf yolunda ilerlerken geçilmesi gereken dereceler.

makatı'

• (Tekili: Ka, uzun okunur) Kesmeler. Kesişmeler. Kesişen yerler.
• (Kat') Sözdeki veya nazımdaki durak yerleri. Heceler.

mazhar-ı esma / mazhar-ı esmâ

• Çok sıfatlara ve isimlere mensub hâller kendinde görünen. İsimlere, isimlerinin üzerinde te'sirlerine mazhar (sâhib) olan.
• Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellisine mazhar ve âyine olmuş olan.

mazhar-ı tecelli / mazhar-ı tecellî

• Tecellilere erişme, yansımalara ayna olma.

mazhariyet-i esma-i ilahiye / mazhariyet-i esmâ-i ilâhiye

• İlâhî isimlerin tecellîlerine ayna olma.

mebit

• (Beyt. den) Geceleyin kalınacak yer. Geceliyecek yer.

mebyet

• Geceliyecek yer. Gece vakti kalınacak yer.

mecellat

• (Tekili: Mecelle) Mecmualar, kitaplar, dergiler.

meratib / merâtib

• Mertebeler. Basamaklar. Kademeler. Dereceler.

• Mertebeler, dereceler.

meratib-i beşeriye

• İnsanlığa ait mertebeler, dereceler.

meratib-i gaflet

• Gerçeklerden habersiz olma mertebeleri, dereceleri.

meratib-i ilim / merâtib-i ilim

• İlmin mertebeleri, dereceleri.

meratib-i imaniye / merâtib-i imaniye

• İman mertebeleri, dereceleri.

meratib-i muhabbet / merâtib-i muhabbet

• Sevgi dereceleri.

meratib-i nimet / merâtib-i nimet

• Nimet dereceleri, mertebeleri.

meratib-i nisbiye

• Göreceli olan mertebeler, başkalarına oranla ortaya çıkan dereceler.

meratib-i saadet ve kemalat / merâtib-i saadet ve kemâlât

• Mutluluk ve mükemmellik dereceleri.

meratib-i terakkiyat ve tedenniyat / merâtib-i terakkiyat ve tedenniyat

• Yükselme ve alçalma dereceleri.

meratib-i tevhid / merâtib-i tevhid

• Tevhid mertebeleri, dereceleri.

meratib-i velayet / merâtib-i velâyet

• Evliyalık, velîlik mertebeleri, dereceleri.

mesanid

• (Tekili: Mesned) Mesnedler. Dereceler. Rütbe ve mevkiler.

minkale

• Geo: Yarım dâire şeklinde dereceli geometri âleti. İletki.

mirkatü's-sünne

• Sünnetin merdiveni; sünnetin dereceleri.

mirkatü's-sünnet

• Peygamberimizin (a.s.m.) sünnetine uymanın dereceleri, basamakları; On Birinci Lem'a.

muammaalud / muammââlûd

• Bilmeceli.

mübarek geceler / mübârek geceler

• İslâm dîninin kıymet verdiği geceler. Kadir, Arefe, Fıtr ve Kurban bayramı ile Mevlid, Berât, Mi'râc, Regâib, Muharrem, Aşûre geceleri.

müheymin

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (ism-i şerîflerinden); her mahlûkun (yaratılmışın) ömrünü, amelini, rızkını, ecelini, nefeslerini, sözlerini bilen, gören, onların bütün hallerinden haberdâr olan.

muhtelifü'd-derecat / muhtelifü'd-derecât

• Dereceleri birbirinden farklı.

mukanna / مقنع

• Peçeli. (Arapça)

mukanna'

• Peçeli.

mukarnes

• Kubbe biçiminde olan.
• İşlemeli, nakışlı ve rengarenk olan.
• Merdiven şeklinde dereceleri olan kubbe.

mukarreb

• Yakınlaştırılmış.
• Cennette dereceleri en yüksek olan.
• Tasavvufta, nefslerinin sevgisinden kurtulmuş, kalbinde Allahü teâlâdan başka hiçbir şeyin sevgisi kalmayan, yalnız Allahü teâlâyı isteyen.

müntehi / müntehî

• Sona eren, nihâyete kavuşan. Tasavvuf yolunda çıkılabilecek derecelerin sonuna varan velî.

murabba

• Terbiye görmüş.
• Kaynatıp kıvama geldikten sonra dondurulmuş.
• Meyve suyu tatlısı. Reçel. Ezme.

murahham

• Kısaltma.
• Son harfleri veya heceleri düşürülmüş.

mürtecel

• Düşünülmeden hemen söylenmiş söz veya şiir.
• Kelimenin lügat mânası ile ıstılah mânası arasında münasebet bulunmayan kısmına mürtecel; münasebet bulunan kısmına da menkul denir.
• Fık: Konuşulandan başkasına bir alâka bulunmaksızın sarih bir ihtimal ile kullanılan lâfızdır. Mese

müsahere

• (Müsâheret) Geceleyin uyanık durma, uyumama.

müsemma-i vahid-i ehad / müsemmâ-i vâhid-i ehad

• Zât ve sıfatlarıyla bir olan ve birliği her bir şeyde tecelli eden şeklinde isimlendirilen Cenâb-ı Hak.

mutasarrıf-ı rahim / mutasarrıf-ı rahîm

• Varlıklar üzerinde merhamet ve rahmetinin çok özel tecellîleri bulunan sonsuz tasarruf ve yetki sahibi Allah.

müteberkı'

• Peçelenen, maskelenen.

mütecelli / mütecellî / متجلى

• Tecelli eden, meydana çıkan, görünen. Parlak.

• Tecellî eden, görünen.

• Görünen, tecelli eden. (Arapça)

mütecellid

• (Çoğulu: Mütecellidin) Kahramanlık ve celâdet gösteren.

mütecellidin / mütecellidîn

• (Tekili: Mütecellid) Kahramanlar, yiğitler, celâdet gösteren kahraman kimseler.

mütehecci

• (Hecâ. dan) Heceliyen.

müteheccid

• Geceleri uyanıp teheccüd namazı kılan.

mütelessim

• (Çoğulu: Mütelessimîn) Yüzü peçeli, yaşmaklı.

mütesehhir

• (Çoğulu: Mütesehhirîn) Geceleyin uyuyamayıp sabahlayan.

mütesehhirin / mütesehhirîn

• (Tekili: Mütesehhir) Geceleyin uyumayıp sabahlayanlar.

mutlak zuhur / mutlak zuhûr

• Bir kayda bağlı olmayan zuhûr, akis. Bir şeyin bir başka şeyde görünmesi meselâ insanın aynada, Hakk'ın, velînin kalb aynasında tecellî etmesi böyledir.

nahb

• Yüksek sesle ağlama.
• Önemli iş, mühim iş. Nezretmek, adamak.
• Seri seyr.
• Vakit, müddet. Ecel, ölüm, mevt.

namus

• Irz, iffet, edeb, hayâ.
• Şeriat.
• Melâike.
• İrade-i İlâhiyenin tecellisi.
• Nizam.
• Emniyet ve istikamet gibi faziletlerin muhassalası olan pek kıymetli haslet.
• Bir kimsenin mahrem, gizli esrarı olup işleri ve hallerinin iç yüzüne vakıf ve muttali ki

naşi

• Neş'et eden, yeniden vücuda gelen, yetişen, yetişmiş.
• Delil, dolayı, ötürü, sebebiyle.
• Geceleyin meydana gelip zâhir olan şey.
• Yetişmiş oğlan veya kız.

nassiye

• (yun: Dogmatizm) Fls: Bir görüşün doğruluğuna peşin olarak inanan ve bu inanışlarını tenkide tabi tutmayanların düşünüş tarzı. Son heceleri .. izm ile biten görüşler, taraftarlarınca peşin olarak kabul edildiklerinden birer dogmatik görüş örneğidir. Meselâ; komünizm, materyalizm, darvinizim, birer d

nefş

• Açmak.
• Yapmak.
• Yün ve pamuk atmak.
• Davarların, geceleyin yayılıp çobansız otlaması.

neş'e-i ulya / neş'e-i ulyâ

• Ahiretteki yüksek dereceli hayat, âhiret hayatı.

nisbi / nisbî / نسبى

• Kıyaslama ile olan, göreceli.

• Göreceli. (Arapça)

nokta-i mihrakiye

• Yanma noktası. Odak noktası.
• Çok Esmâ-i İlâhiyyenin tecellisinin toplandığı nokta.

nüfuş

• Yabana yayılmak.
• Davarların geceleyin yayılıp çobansız otlamaları.

nur-u ehad

• Bir olan ve herbir varlıkta birliği tecellî eden Allah'ın nuru.

nur-u ehadiyet / nûr-u ehadiyet

• Allah'ın herşeyde görülen kendine ait birlik tecellisi, nuru.

nur-u tarikat

• Tasavvufa dayalı, mânevî derecelere ulaşmayı esas alan yol ve yöntemlerin aydınlığı, güzelliği.

nur-u tecelli / nur-u tecellî

• Tecellî nuru, yansıyan nur.

on iki imam / on iki imâm

• Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) Ehl-i beytinden (akrabâsından) olup, tasavvufun vilâyet yolunda en yüksek derecelere ulaşmış olan on iki büyük zât. Bunların hepsine birden Eimme-i İsnâ aşere de denir.

pervane

• Fırıldak çark. (Farsça)
• Geceleri ışığın etrafında dönen küçük kelebek. (Farsça)
• Haberci, kılavuz. (Farsça)

rafi-üd derecat

• Dereceleri yükselten. Allah. (C.C.)

rahmanü'r-rahim / rahmânü'r-rahîm

• Bütün varlıklara rahmet ve şefkat gösteren ve herbir varlığa özel rahmet tecellîsi olan Allah.

regaib gecesi / regâib gecesi

• Mübârek gecelerden. Receb ayının ilk Cumâ gecesi. Regâib, ragîbetin çoğuludur. Ragîbet; ihsân, ikrâm demektir.

revasir

• (Tekili: Reysar) Reçeller.

rezzak-ı alim-i rahim / rezzâk-ı alîm-i rahîm

• Sonsuz ilmiyle her şeyi hakkıyla bilen ve rızkını veren ve rahmetinin çok özel tecellîleri olan Allah.

riçal

• Reçel. (Farsça)

riçar

• Reçel. (Farsça)

risar

• (Çoğulu: Ravâsır) Reçel.
• Turşu.

rüteb

• (Tekili: Rütbe) Rütbeler, dereceler.

rütebi / rütebî

• Derecelere göre sıralama.

sahife-i vech

• Yüz sayfası; Cenâb-ı Hakkın isimlerini tecellî edip yazıldığı insan yüzü.

sani-i rahim / sâni-i rahîm

• Özel şefkat ve merhamet tecellîsi olan, herşeyi san'atla yaratan Allah.

se'd

• Zayıf yağan yağmur.
• Yaz gecelerinde olan rutubet.
• Boğaz ıslatan her cins nesne.

şeban / şebân / شبان

• (Tekili: şeb) Geceler. (Farsça)

• Geceler. (Farsça)

şebane

• Geceye ait. Gece ile alâkalı. Gece vakti olan. Gecelik. (Farsça)

şebangah / şebangâh / شبانگاه

• Gece vakti, geceleyin. (Farsça)
• Gecelenecek yer. (Farsça)

• Geceleyin, gece vakti. (Farsça)

şebgir / şebgîr / شبگير

• (Şeb-gir) Geceleyin uyumayan. (Farsça)
• Sabah vakti. (Farsça)
• Gece giden kervan. (Farsça)

• Geceleri uyuyamayan, uykusuzluk çeken. (Farsça)
• Sabah. (Farsça)

şebhan

• Geceleyin öten bir cins bülbül. (Farsça)

şebhiz

• (Çoğulu: Şebhizân) Geceleri uyanıp kalkarak iş gören. (Farsça)

sebic

• Yatık veya sekik adı verilen, ağzı dar şarap testisi.
• Gecelik.

sebiha

• Gecelik. Geceleyin giyilen elbise.

şebzindedar / şebzindedâr / شب زنده دار

• (Şeb-zindedâr) Geceleri çalışan, gece vakti işle meşgul olan. (Farsça)
• Gece bekçisi. (Farsça)
• Geceleri uyumayıp ibadet eden. (Farsça)

• Geceleri ibadet eden. (Farsça)

seher

• Geceleri uyumayıp uyanık durma hastalığı.

sehran

• Geceleri uyanık duran.

şekur / şekûr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kendisi için yapılan az tâate yüksek dereceler ihsân eden, sayılı günlerde yapılan ibâdete, sayısız mükâfât veren.
• Çok şükreden, kendisine ihsân edilen nîmetlerin kıymetini bilip, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına riâyetle O'

semavat-ı kur'aniye / semâvât-ı kur'âniye

• Kur'ân'ın yüce makam ve dereceleri.

semer

• Geceleyin kıssa söylemek, hikâye anlatmak.

şevk ve cezbe

• İlâhî hakikat ve tecellîler karşısında duyulan sevinç ve coşku.

silsile-i ilmiye

• İlim öğrenme dereceleri, basamakları.

sofiye meşrebi

• Tarikat yoluyla mânevî derecelere yükselme gayretinde olan tasavvuf ehlinin takip ettikleri yol, tarz.

şühud-i suri / şühûd-i sûrî

• (Bak. ŞÜHÛD-İ TECELLÎ)

şühud-i tecelli / şühûd-i tecellî

• Tasavvuf yolunda ilerleyen kimsenin tecellinin sûretlerini müşâhedesi.

sunuf

• (Tekili: Sınıf) Sınıflar.
• Dereceler, mertebeler.
• Nikablar, yaşmaklar.
• Soylar, neviler.

şuun

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait kutsal özellikler.

şuun-u mukaddese / şuûn-u mukaddese

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

şuun-u münezzehe / şuûn-u münezzehe

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait münezzeh özellikler.

şuun-u zatiye-i rabbaniye / şuûn-u zâtiye-i rabbâniye

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

şuunat / şuûnât

• İşler, faaliyetler; Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

• İşler, faaliyetler
• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait mukaddes özellikler.

şuunat-ı kudsiye / şuûnât-ı kudsiye

• Allah'ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevk eden özellikleri.

şuunat-ı rabbaniye / şuûnât-ı rabbâniye

• Bütün varlıkların Rabbi olan Allah'ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zât'a ait nitelikler.

şuunat-ı sübhaniye / şuûnât-ı sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan uzak olan Allah'ın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecelliye sevkeden Zâtına ait kutsal özellikler.

şuunat-ı zatiye / şuûnât-ı zâtiye

• Cenâb-ı Hakkın yüce sıfatlarının mahiyetlerinde bulunan ve onları tecellîye sevk eden Zâtına ait kutsal özellikler.

süveyda

• Kalbin siyah noktası; kalpteki basiret ve idrak merkezi, İlâhî aşkın tecelli ettiği yer.

süveyda hücresi

• Kalbin ortasında bulunduğuna inanılan küçük siyah nokta; İlâhi aşkın tecelli ettiği yer.

tabakat / tabakât

• Tabakalar. Katlar. Gruplar. Dereceler.

• Tabakalar, dereceler.

tabakat-ı evliya / tabakat-ı evliyâ

• Velilerin tabakaları, dereceleri.

tabakat-ı insaniye

• İnsanların sosyal sınıfları, dereceleri.

tabakat-ı meşhure-i sahabe

• Meşhur sahabilerin kendi aralarındaki farklı dereceleri.

tabakat-ı müfessirin / tabakât-ı müfessirîn

• Kur'ân-ı kerîmdeki murâd-ı ilâhîyi, yâni kastedilen mânâyı açıklayan tefsîr ilmi ile meşgûl olan İslâm âlimlerinin dereceleri.
• Tefsîr âlimlerini derecelerine göre sıralayıp, hayatlarını ve eserlerini anlatan kitaplar.

tabakat-ı muhaddisin / tabakât-ı muhaddisîn

• Resûlullah efendimizin işleri, sözleri ve hâllerini öğreten hadîs ilmi ile uğraşan İslâm âlimlerinin dereceleri.
• Hadîs âlimlerini derecelerine göre sıralayıp, hayatlarını ve eserlerini anlatan kitaplar.

tabakat-ı sahabe

• Sahabilerin dereceleri.

tabakat-ül-fukaha / tabakât-ül-fukahâ

• Fıkıh âlimlerinin tabakası. Helâl ve haramı, emir ve yasakları bildiren fıkıh ilmi ile uğraşan âlimlerin dereceleri.
• Fıkıh âlimlerini derecelerine göre tertîb edip (sıralayıp), hayatlarını ve eserlerini anlatan kitablar.

tahric / tahrîc

• Çıkarma, meydana koyma; hadîs-i şerîflerin kaynağını, nasıl geldiklerini, kimlerin naklettiklerini, sahih ve zayıflık gibi derecelerini bulup gösterme, bildirme işi.

talar

• Dört direk üzerine yapılan ve geceleri yatılan yer. (Farsça)
• Salon, büyük oda. (Farsça)

tarikat / tarîkat

• Tasavvufa dayalı, mânevî derecelere ulaşmayı esas alan yol ve yöntemler.

teassüs

• Kokmak.
• Geceleyin ava gitmek.

teberku'

• Yüzünü örtme, peçeleme. Yaşmaklanma.

tebeyyüt

• Geceleyin yağma etme.
• Bir işi gece yapmak.

tecella / tecellâ

• (Bak: TECELLİ)

tecelli / tecellî / تجلى

• Görünme, ortaya çıkma. (Arapça)
• Kader. (Arapça)
• Tecellî etmek: Görünmek. (Arapça)

tecelli-i amme / tecellî-i âmme

• Umumî tecellî; Cenâb-ı Hakkın bütün mahlukatı kuşatan isimlerine ait büyük tecelliler, yansımalar.

tecelli-i azam / tecellî-i âzam

• En büyük tecelli, görünüm.

tecelli-i azamet-i kudret / tecellî-i azamet-i kudret

• Allah'ın kudretinin büyüklüğünün tecellîsi, yansıması.

tecelli-i ef'al / tecellî-i ef'âl

• Sâlikin, yâni tasavvuf yolcusunun, kulların fiillerini Allahü teâlânın fiilinin zılleri (görüntüleri) olarak görmesi ve bu fiillerin varlığının O'nun fiili ile olduğunu bilmesi. Âlem-i Emrin ilk adımında olan tecellîler.

tecelli-i ekber / tecellî-i ekber

• En büyük tecelli, yansıma.

tecelli-i esma ve sıfat / tecellî-i esmâ ve sıfât

• Allah'ın isim ve sıfatlarının tecellîsi, yansıması.

tecelli-i etemm / tecellî-i etemm

• Noksansız tecelli, eksiksiz yansıma.

tecelli-i hakimiyet / tecellî-i hâkimiyet

• Hakimiyetin tecellisi, yansıması.

tecelli-i hassa / tecellî-i hâssa

• Hususî tecellî, Cenâb-ı Hakkın seçkin kullarına veya dilediği mahlukuna karşı hususî yardımının görünmesi.

tecelli-i icad / tecellî-i icad

• Yaratma, var etme tecellîsi.

tecelli-i iktidar / tecellî-i iktidar

• Allah'ın kudretinin tecellîsi, yansıması.

tecelli-i kader / tecellî-i kader

• Kaderin tecelli etmesi, görünmesi.

tecelli-i kübra-yı adl ve hikmet / tecellî-i kübrâ-yı adl ve hikmet

• Adaletin ve hikmetin büyük tecellîsi, yansıması.

tecelli-i kudret / tecellî-i kudret

• Allah'ın sonsuz kudretinin tecellîsi, yansıması.

tecelli-i kudret ve irade / tecellî-i kudret ve irade

• Allah'ın irade ve kudretinin tecellîsi, yansıması.

tecelli-i merhamet / tecellî-i merhamet

• Merhametin tecellîsi, yansıması.

tecelli-i sıfat / tecellî-i sıfat

• Allahü teâlânın sıfatlarının tecellîsi.

tecelli-i sıfat ve ef'al / tecellî-i sıfât ve ef'âl

• Allah'ın sıfat ve fiillerinin tecellisi, görünmesi.

tecelli-i suri / tecellî-i sûrî

• Zât-ı ilâhînin veya isimlerinin kendilerinin değil, sûretlerinin, görüntülerinin tecellîsi.

tecelli-i timsal

• Suretlerin tecellisi.

tecelli-i vahdet / tecellî-i vahdet

• Allah'ın birliğinin tecellîsi, yansıması.

tecelli-i vasi / tecellî-i vâsi

• Geniş tecellî, yansıma.

tecelli-i zat / tecellî-i zât

• Allah'ın zâtının tecelli etmesi ve görünmesi.

• İsim ve sıfatlar araya girmeden sâdece zât-ı ilâhînin tecellî etmesi.

tecelli-yi kübra / tecellî-yi kübra

• Büyük yansıma, muazzam tecellî.

tecelligah / tecelligâh

• Tecelli yeri. İlâhi kudretin, İlâhi sırrın meydana çıktığı, göründüğü yer. (Farsça)

tecelliyat / tecellîyat

• (Tekili: Tecelli) Tecelliler.

• Tecellîler; yansımalar.

tecelliyat-ı esma / tecelliyât-ı esmâ

• Allah'ın isimlerinin tecellileri, yansımaları.

tecelliyat-ı esma-i ilahiye / tecelliyât-ı esmâ-i ilâhiye

• Allah'ın isimlerinin tecellileri, yansımaları.

tecelliyat-ı ilahiye / tecelliyât-ı ilâhiye

• İlâhi tecelliler, İlâhî isimlerin varlıklarda eserini göstermesi.

tecelliyat-ı kahriye / tecelliyât-ı kahriye

• Kahredici tecellîler, yansımalar.

tecelliyat-ı kemal / tecelliyât-ı kemâl

• Mükemmelliklerin tecellîleri, yansımaları.

tecelliyat-ı kübra / tecelliyât-ı kübrâ

• En büyük tecelliler, yansımalar.

tecelliyat-ı nuriye / tecellîyât-ı nuriye

• Nurlu tecellîler; parlak yansımalar.

tecelliyat-ı rububiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiye edişinin tecellileri, yansımaları.

tecelliyat-ı seyyal / tecelliyât-ı seyyâl / تَجَلِّيَاتِ سَيَّالْ

• Akıp giden tecelliler.

tederrüc

• Derece derece ilerleme, derecelenme.

tehciye

• Heceleme.

tehecci / teheccî / تهجى

• (Hecâ. dan) Heceleme.

• Heceleme. (Arapça)
• Teheccî etmek: Hecelemek. (Arapça)

tenekkub

• Nikab örtmek. Nikablanmak, peçelenmek.

teravih

• Ramazan gecelerinde kılınan ve sünnet olan yirmi rek'atlık namaz.

tesvir

• Büyük derecelere çıkma, büyük işlere yükselme.
• Koluna bilezik yapma.

tevhid-i azam / tevhid-i âzam

• Allah'ın birliğinin en büyük şekilde tecelli etmesi.

tezyid-i derecat / tezyîd-i derecât

• Derecelerin artması.

turuk

• Geceleyin eve gelmek.

uçbeyi

• Hudutlardaki sancakbeyleri hakkında kullanılan bir tâbir idi. Orta çağlarda Türk Devletinin uçbeyleri yarı müstakil idiler. Bağlı bulundukları devletler zayıfladıkça istiklâl dereceleri artar, neticede müstakil devlet olarak ortaya çıkanlar olurdu. Akkoyunlular, Karakoyunlular ve nihayet Osmanlılar

ufk-u tecelliyat

• Tecellilerin, yansımaların ufku.

uluhiyet-i sariye ve hayat-ı sariye / uluhiyet-i sâriye ve hayat-ı sâriye

• Vahdet-ül vücud ehlince kullanılan tasavvufî tabirler olup; İlâhî sıfatların ve hayatiyetin eşyaya sirayet etmesi, yani tecelli etmesi mânasında olan bu tabirlerden, ehil olmayanlar; Allah'ın tecessümünü veya eşyaya hulûl'ünü veya eşya ile ittihad ve ittisal'ini zu'metmek gibi bâtıl vehimlere düştül

va'de

• Bir iş için önceden belli edilen zaman. Bir işi te'hir etmek, sonraya bırakmak için olan belli vakit.
• Ecel.

• Bir iş için önceden tâyin edilen zaman, târih.
• Ecel.

vahdet-i ehadiyet

• Allah'ın birliği ve tekliği; her bir varlık üzerinde görünen tecellîlerin bir olan Allah'a ait olması.

vahdetü'ş-şühud

• İlâhi tecellilerin karşısında Allah'tan başka bir şeyin görülmemesi ve Allah'tan başka herşeyin unutkanlık perdesiyle örtülmesi.

vahid-i ehad / vâhid-i ehad

• Birliği herşeyi kapladığı gibi herbir şeyde de ayrı ayrı tecellîleri görülen Allah.

vahid-i ehad-i samed / vâhid-i ehad-i samed

• Bir ve tek olan, birliği bütün varlıkları kuşattığı gibi herbir varlıkta da tecellî eden, hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Ona muhtaç olan Allah.

vahid-i itibari / vahid-i itibarî

• Hakikatte olmayıp farazî olarak kabul edilen tek bir şey, göreceli birim.

vahidiyyet / vâhidiyyet

• Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) umum eşyada birden birlik tecellisi.

vatvata

• Geceleyin gözün görmemesi.

vaziyet-i itibariye

• Göreceli bir durum.

veşy

• Elbiseyi güzel nakışlamak, süslemek.
• Nesil ve zürriyet.
• Çoğalma.
• Geceleyin devamlı tefekkür ve mütalâa etmek.
• Bir çeşit elbise.

vilayet-i muhammediyye / vilâyet-i muhammediyye

• Peygamber efendimizin kendine mahsûs vilâyetle birlikte bütün peygamberlerin vilâyetlerini (evliyâlık derecelerini) kendisinde toplamış olması. Vilâyet-i Mustafaviyye de denilir.

yekşebe

• Bir gecelik. (Farsça)

zat-ı ehad / zât-ı ehad

• Her bir varlıkta birliği tecelli eden Zât, Allah.

zat-ı ehadiye / zât-ı ehadiye

• Tek olan herbir varlıkta birliği tecelli eden Zât, Allah.

zat-ı ferd ve ehad / zât-ı ferd ve ehad

• Benzeri olmayan ve herbir varlıkta birliği tecelli eden Zât, Allah.

zat-ı rahman-ı rahim / zât-ı rahmân-ı rahîm

• Kullarına karşı özel rahmet ve şefkat tecellîleri olan ve rahmetinin eserleri dünya ve âhireti dolduran Zât, Allah.

zat-ı vahid-i ehad / zât-ı vâhid-i ehad

• Birliği her şeyi kapladığı gibi her bir şeyde de tecellîleri görülen Zât; Allah.

zılliyet

• Gölge tarzında tecellî.