aglef

• Sünnetsiz.
• Sandıkta kapalı.
• Mc: Katılaşmış, duygusuz kalb.

ataraksiya

• yun. Tesirlere (etkilere) karşılık göstermeme, durgunluk hâli.
• (Fels.) Ruhun sükunete ulaşması, arzu ve ihtiraslardan uzak kalma. Eski çağ felsefesi, hayatın gayesi, saadet olarak duygusuzluk halini gösteriyordu. İnsan arzuları sonsuz, düşmanları sonsuzdur, (mikroptan kuyruklu yıldız

basar

• (Çoğulu: Ebsâr) Görme duygusu.
• Kalble hissetme. Kalb gözü.
• Gözün görmesi.
• İdrak. Fikir.
• İlm-i Kelâm'da: Kendi şânına lâyık bir vecih ile Cenab-ı Hakk'ın "görme sıfatı"dır. Kâinatta hiçbir şey O'nun görmesinden hâriçte kalamaz.

bihiss / bîhiss / بى حس

• Hissiz, duygusuz. (Farsça - Arapça)

daiye / dâiye

• İnsanı bir şeye candan bağlamağa sürükleyen iç duygusu.
• Mücib ve sebep.
• Bâis olan husus, vakit ve zamanın bir hâleti.
• Arzu, hırs.
• Dava.
• Bahane.

dil

• t. Lisan, zeban.
• Ağızdaki tat alma duygusu ve konuşma uzvu.
• İnsanların konuştukları lehçelerin her birisi. Lügat.
• Muhtelif âlât ve edevâtın uzunca ve yassı, ekseriya oynak kısımları.
• Coğ: Denizin içine uzanmış üstü düz mumluk, uzunca kara parçası.
• Mc:

dil-mürde

• Duygusuz, kalbi ölmüş. (Farsça)

din u diyanet / dîn u diyânet

• Din dindarlık, din ve din duygusu.

edeb / ادب

• Terbiye. (Arapça)
• Utanma duygusu. (Arapça)
• Edebiyat. (Arapça)

efsürde / افسرده

• Donuk. (Farsça)
• Üzgün, moral çöküntüsü içinde. (Farsça)
• Duygusuz. (Farsça)

efsürde-gan / efsürde-gân

• (Tekili: Efsürde) Duygusuz, gayretsiz adamlar.

ehl-i gayret ve hamiyet

• Din, aile, millet, vatan gibi değerleri koruma duygusu ve gayretinde olanlar.

emanet-i kübra / emanet-i kübrâ

• Benlik duygusu; büyük emanet; başka varlıkların yüklenmekten çekindiği ve insanın yüklendiği İlâhî görevler, yükümlülükler.

gayret

• Çaba, çalışma arzusu, kıskanma duygusu.

gurur / gurûr

• Kendini beğenme duygusu, böbürlenme.

hamiyet

• Din ve vatan gibi kutsal değerleri ve kendi yakınlarını koruma duygusu ve gayreti.

• Din ve millet gibi önemli değerleri koruma ve bunlara hizmet etme duygusu.

hamiyet-i aliye / hamiyet-i âliye

• Din, millet gibi mukaddes değerleri en üst düzeyde koruma duygusu ve gayreti; millî onur ve haysiyet.

hamiyet-i diniye-i milli / hamiyet-i diniye-i millî

• Dinî ve millî esasların harekete geçirdiği hamiyet ve gayret duygusu.

hamiyetçilik

• Din gibi mukaddes değerleri ve kendi vatan, aile ve yakınlarını koruma duygusu ve gayreti içinde oluş.

hamiyetli

• Din gibi mukaddes değerleri ve kendi aile ve yakınlarını koruma duygusu ve gayreti olan.

hamiyetsizlik

• Hamiyetsiz olma, mukaddes değerleri koruma duygusu ve gayreti içinde olmama.

hamiyyet

• Din gibi mukaddes değerleri ve aile ve vatanı koruma duygusu ve gayreti.

hassase / hassâse

• Hissetme duygusu.

hasse-i hayal

• Hayal duygusu.

hasse-i sem' / hâsse-i sem'

• İşitme kuvveti, duyma duygusu.

hasse-i şemm / hâsse-i şemm

• Koklama duygusu.

haya / hayâ

• Utanma duygusu.

heykel

• Taş, tunç, kil ve alçı gibi maddelerden yontularak, kalıba dökülerek veya yoğurulup, pişirilerek yapılan insan, hayvan vs. şekli.
• Büyük bina, anıt, büyük ve yüksek yapı, âbide.
• Mc: Soğuk ve duygusuz kimse.
• Güzel ve yakışıklı kişi.

hilm

• Yumuşaklık, insanın tabiatında olan yumuşaklık duygusu.

hilm ü haya / hilm ü hayâ

• Yumuşaklık ve utanma duygusu.

hiss-i adalet

• Adalet hissi, duygusu.

hiss-i diyanet

• Din duygusu.

hiss-i fedakari / hiss-i fedakârî

• Fedakârlık duygusu.

hiss-i gurur

• Gurur duygusu.

hiss-i hakiki-i terakki / hiss-i hakikî-i terakki

• Gerçek ilerleme duygusu.

hiss-i havf

• Korku damarı, duygusu.

hiss-i hürriyet

• Hürriyet hissi, özgürlük duygusu.

hiss-i inkar / hiss-i inkâr

• İnkâr duygusu.

hiss-i kable'l-vuku

• Bir şeyi olmadan önce hissetme duygusu.

hiss-i kablelvuku

• Birşeyi olmadan önce hissetme duygusu.

hiss-i kablelvukū' / حِسِّ قَبْلَ الْوُقُوعْ

• Meydana gelmeden önce hissetme duygusu.

hiss-i muhabbet

• Sevgi hissi, duygusu.

hiss-i şefkat

• Şefkat duygusu.

hiss-i şükran ve memnuniyet

• Teşekkür etme ve memnuniyet hissi, duygusu.

hiss-i taklidi / hiss-i taklidî

• Taklit hissi, duygusu.

hiss-i taraftarlık

• Taraftarlık duygusu.

hiss-i tenkit

• Tenkit, eleştirme duygusu.

humret

• Utanma duygusundan dolayı yanaklarda oluşan kızarıklık; utanma.

huşu' / huşû' / حُشُوعْ

• Allah'ın huzurunda olduğunu bilerek huzur, sükûnet ve edeb duygusu içinde olmak.

ibtal-i hiss

• Duygusunu battal etmek ve uyuşturmak.

iffet

• İnsan rûhundaki yapıcı kuvvetin, yâni şehvetin iyiye kullanılmasından ortaya çıkan huy. Nefsi kötü isteklerinden men etmek. Âr, nâmus, hayâ duygusu.

intikam-ı şahsi / intikam-ı şahsî

• Şahsî intikam düşüncesi veya duygusu.

kablelvuku

• Birşeyi olmadan önce hissetme duygusu.

kalb-i muhammedi / kalb-i muhammedî

• Hz. Peygamberin mânevî kalp duygusu.

kasi / kasî

• (Kasiye) Duygusuz. Katı, hissiz, taş gibi katı.

kuva-ı selase / kuva-ı selâse

• Üç kuvve; akıl, gazap ve şehvet duygusu.

kuvve-i akliye / قُوَّۀِ عَقْلِيَه

• Akıl gücü, duygusu.

• Akıl duygusu.

kuvve-i basıra / kuvve-i bâsıra

• Görme duygusu, görme kuvveti. (Farsça)

kuvve-i gadabiye / قُوَّۀِ غَضَبِيَه

• Öfke gücü, duygusu.

• Zararları defetme duygusu.

kuvve-i hafıza-i insaniye / kuvve-i hâfıza-i insaniye

• İnsandaki hafıza duygusu, bellek.

kuvve-i imaniye

• İman gücü; iman duygusu.

kuvve-i lamise / kuvve-i lâmise

• Dokunma ve hissetme duygusu. Sertliği ve yumuşaklığı anlama duygusu.

kuvve-i müfekkire

• Düşünme duygusu.

kuvve-i müvellide

• Üreme duygusu.

kuvve-i şamme / kuvve-i şâmme

• Koku alma, koklama duygusu. Burun.

kuvve-i şeheviye / قُوَّۀِ شَهَوِيَه

• Arzulama duygusu.

kuvve-i şeheviye ve gazabiye

• Şehvet ve gazap duygusu.

kuvve-i vahime / kuvve-i vâhime

• Vehim ve hayâl duygusu. Kuruntu hâssesi.

kuvve-i zaika / kuvve-i zâika

• Dildeki tad alma duygusu.

lamise / lâmise

• Dokunma hissi, duygusu. El ile olan his. Bir şeyin cesâmetini anlama duygusu.

latife

• Hoş söz. Şaka. Mizah. Söz ile iltifat. İnsanın çok ince ve hassas olup kalbe bağlı bir duygusu. (Mukabili ciddiyettir)

latife-i müdrike / lâtife-i müdrike

• İdrâk etme duygusu, anlama ve kavrama hassesi.

lems

• Dokunmak, el ile tutmak, ellemek, yapışmak.
• Beş duygudan biri, dokunma duygusu.

mihaniki kıraet / mihanikî kıraet

• Kelimeleri, terkibleri doğru telâffuz etmekle beraber ezber dersi dinletiyormuş gibi çabuk çabuk okumaktır. Böyle okuyuş dinleyene bir şey anlatmaz. Ancak okuyanın mevzuu kavramış olduğunu anlatır. Öyle kıraet bir makinanın duygusuz işlemesine benzetilir.

mihanikiyyet

• yun. (Mihanik. den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler. Makine gibi cansız şeyler.
• Cansız ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti.

minnettarlık

• Şükran duygusu.

muhayyile

• Hayal gücü, hayal duygusu.

mürdedil

• Gönlü ölmüş, katı yürekli, ham, hissiz, duygusuz insan.

nefs

• Can, kendi, istek duygusu, nefis.

samia

• Duyma, işitme duygusu, işitme kuvveti.

şamm

• (şemm. den) Koklayan, koku alan.
• Koklama duygusu. Burun.

şamme / şâmme

• Koku alma duygusu.

şecaat / şecâat

• Yiğitlik, öfke duygusunun normal derecesi.

seciye-i hamiyet

• Din, vatan, aile gibi değerleri koruma duygusu, karakteri, tabiatı.

şefkat-ı fıtriye

• Yaratılıştan var olan şefkat duygusu.

şefkat-i rahimane / şefkat-i rahîmâne

• Çok mükemmel bir şefkat ve merhamet duygusu.

şiddet-i hamiyet-i islamiye / şiddet-i hamiyet-i islâmiye

• İslâmî fedakârlık duygusunun güçlü olması.

şiddet-i şefkat ve rikkat

• Çok güçlü şefkat ve acıma duygusu.

sırr-ı insani / sırr-ı insanî

• İnsanın mânevî duygusu.

sulbiyet

• Katılık, sertlik. Taş gibi olmak.
• Cisimlerin katı hâli.
• Mc: Duygusuzluk.

te'min / te'mîn

• Korkusunu giderme, güvenlik duygusu verme.
• Sağlamlaştırma. Kesin bir hale koyma. Sağlama.

vahşi

• Medeni olmayan. İnsanlardan kaçan. Alışık ve ehlî olmayan.
• Merhametsiz, duygusuz.
• Ürkek, korkak.

vicdan / vicdân / وجدان

• İyi ile kötüyü ayırt edip değerlendirme duygusu. (Arapça)

zaika / zâika

• Tad alma duygusu, dil.

• Tadma duygusu.