andem

• Tıb: Kanı durdurmak için kullanılan bir çeşit reçine.

bade / bâde

• Şarap, içki. Kadeh. (İçkinin her çeşiti haramdır, büyük günahtır. İnsan sağlığına zararları ilmî bir gerçektir. Aile, cemiyet hayatı ve ahlâk için de yıkıcıdır. İçkiden ve içenlerden uzak durmak gerekir.) (Farsça)

berheme

• Gözünü kıpırdatmadan bir şeye bakıp durmak.

berkaa

• Dört ayak üstüne durmak.

betv

• Durmak, ikamet.

bila-tevakkuf / bilâ-tevakkuf

• Duraksamadan, durmaksızın.

ce'cee

• Geri durdurmak.
• Deveyi suya çağırmak.
• Eşek boncuğu denilen bir boncuk.

celh

• Doldurmak, dolu olmak.

cemed

• Dondurmak.
• Buz, kar.

cim secavendi / cim secâvendi

• Kur'ân-ı Kerim'deki durma yerlerinden biri. Bu secâvendde durmak veya geçmek caizdir.

cüşu'

• Durmak, kıyam.
• Huruç etmek, çıkmak.
• Hafif yay.

da'daa

• Koyunu ve keçiyi çıkarıp sürmek.
• Sallamak.
• Bir kimseye "güzel dur" demek.
• Miktarı çok olsun diye depretip çevirmek ve doldurmak.

dad

• Doldurmak.

de'z

• Boğmak.
• Bir şeyi doldurmak.

derpiş / derpîş / درپيش

• Göz önünde. (Farsça)
• Derpîş edilmek: Göz önünde bulundurulmak. (Farsça)
• Derpîş etmek: Göz önünde bulundurmak. (Farsça)

elhan / elhân

• Sesi mûsikî perdelerine uydurmak için, mânâ bozulacak şekilde, harfleri ve kelimeleri değiştirerek, sesi alçaltıp yükselterek, çeneyi oynatarak okumak. Lahn'in çokluk şeklidir.

elibab

• Durdurmak. Lâzım olmak.

galat-ı tahakkümi / galat-ı tahakkümî

• Bir kelimenin gerek lâfzı ve gerekse mânası itibariyle herkesin kullandığı gibi kullanılmaması.Bu, başlıca üş şeyden olur:1- Nazımda vezne uydurmak için bir kelimenin telâffuzunu değiştirmek, hecesini uzatmak ve kısaltmak yahut harfini gizlemek.2- Çeşitli mânâları olan bir kelimeyi meşhur olmayan bi

garz

• Doldurmak.
• Noksan etmek, noksanlaştırmak.

haiz / hâiz / حائز

• Sahip, bulunduran. (Arapça)
• Hâiz olmak: Bulundurmak, sahip olmak. (Arapça)

hali / hâlî / خالى

• Boş. (Arapça)
• Hâlî kalmak: Geri durmak. (Arapça)

halvethane

• Yalnızca ibadet etmek ve çile doldurmak için kapanılan yer.

hatd

• Durdurmak. İkâmet.

hatemkari / hatemkârî

• Bir sathın "yüzeyin" üzerine süs şekilleri oyarak meydana getirilen boşlukları, o satha benzeyen başka bir madde veya mâdenle doldurmak suretiyle yapılan tezyinât.

hayse-beyse

• İleri gidip geri gelmek, bir halde durmak.
• Karışıklık.
• Şiddet ve darlık.

hid'

• Koyunlar ürküp dağıldıklarında, onları durdurmak için söylenen bir kelimedir.

hıdane / hıdâne

• Çocuğu kucağa almak, besleyip büyütmek üzere yanında bulundurmak. İslâm nikâhının bozulmasından sonra (ayrılıkta), çocuğu, selâhiyetli (yetkili) olan kimsenin yâni başkası ile evli olmayan annenin belirli bir yaşa gelinceye (oğlan çocuğu yedi, kız ye tişkin oluncaya) kadar yanında alıkoyması ve terb

hiza / hizâ / حذا

• Sıra. (Arapça)
• Hizâya gelmek: (Arapça)
• Boyun eğmek, itaat etmek, kabullenmek. (Arapça)
• Sırayı bozmadan durmak. (Arapça)
• Hizâya girmek: Sıra olmak. (Arapça)

iba' / ibâ' / اباء

• Çekinme, uzak durma, kaçınma. (Arapça)
• İbâ' etmek: Çekinmek, uzak durmak, kaçınmak. (Arapça)

ictinab / ictinâb / اجتناب

• Kaçınma, uzak durma, çekinme. (Arapça)
• İctinâb etmek: Kaçınmak, uzak durmak, çekinmek. (Arapça)

idrac

• Dercetmek. Dürmek.
• Bir yazıyı bir yere koydurmak.

ifhak

• Doldurmak.

iflah / iflâh / افلاح

• Rahata erme, kurtulma. (Arapça)
• İflâh etmek: Ondurmak, dertten kurtarmak. (Arapça)
• İflâh olmak: İyileşmek, kurtulmak. (Arapça)

igrak

• Suya batırmak, boğmak.
• Kabı doldurmak.
• Edb: İmkânsız bulunan mübalâğa.

igraz

• Doldurmak.
• Taze hamurdan ekmek yapıp misafire yedirme.

ihdaf

• Gelip çatmak. Karşısına dikilip durmak. Hedef olmak.

ıhdar

• Kendini gözlemek.
• Bir yerde durmak, ikâmet.

ihsar

• (Hasr. dan) Birisini işinden alıkoymak.
• Fık: Hac için ihrama girmiş bir zâtın, Arafat'ta durmakla ziyaret tavafından; ve umre için ihrama girmiş bir kimsenin de tavaftan men edilmesi. Böyle men edilen zâta "muhsar" denir.
• Kısaltma, kısalma.
• Sıkıştırma.

ihtiraz / ihtirâz / احتراز

• Kaçınma, çekinme, uzak durma, geri durma. (Arapça)
• İhtirâz etmek: Kaçınmak, çekinmek, uzak durmak, geri durmak. (Arapça)

ihtiva

• İçinde bulundurmak, içine almak, hâvi olmak, şâmil olmak. Bir şeyi toplamak ve korumak.

ika'

• (Vuku'. dan) Vuku buldurmak. Fena bir şey yapmak. Meydana getirmek. Yetiştirmek. Düşürmek.

ikame

• Oturtmak. Mukim olmak. Yerleştirmek. İskân eylemek. Bulundurmak. Meydana koymak. Vücuda getirmek. Dâva açmak. Ayağa kaldırmak. Kıyam etmek.

ikna'

• Kanaat vermek. Râzı etmek. Râzı edilmek. İnandırmak. İnandırılmak.
• Ayakta iki tarafa bakmadan durmak.

imale / imâle

• Bir tarafa meylettirmek. Bir tarafa eğmek.
• Benzetmek.
• Mal vermek.
• Edb: Bir heceyi vezne uydurmak için uzatarak okumak.

• Bir tarafa meylettirmek, bir tarafa eğmek.
• Bir heceyi vezne uydurmak için uzatarak okumak.

imtina / imtinâ / امتناع

• Kaçınma. (Arapça)
• İmtinâ etmek: Kaçınmak, geri durmak. (Arapça)

intisab

• (Nasb. dan) Dikilip durmak.
• Yükseğe kaldırmak.
• Bir mansaba tayin olunmak.
• Gr: Kelimenin mansub olması

iraz etmek

• Yüz çevirmek, uzak durmak.

isabet

• Ecir, mükâfât, karşılık vermek.
• Doldurmak.

ıslihmam

• Ayak üstüne durmak.

ıstıham

• Ayak üstüne dikili durmak.

istihdaf

• Hedef edinmek, hedef saymak.
• Hedef gibi karşıda durmak.
• Erişilmek istenilen netice ve gaye.

ıtla'

• Tulu ettirmek, zuhur ettirmek, doğdurmak.

ıtrak

• Sükût etmek, susmak. Gözünü yere dikip bakıp durmak.

kamer

• Gökteki ay. Hilâl.
• Ay ışığında uyumayıp uyanık durmak.

kamet / kâmet

• Kalkmak, ayakta durmak; farz namazlardan önce okunması sünnet olan ve ezana benzeyen sözler.

katb

• (Katub) Daim çatık çehreli, ekşi yüz.
• Bir kimseyi darıltmak, gücendirmek.
• Birikmek, biriktirmek, doldurmak.
• Dolu çuval taşımak, götürmek için hazırlamak.
• Arslan.

kaveme

• (Kavme) Namazda, rükudan kıyama kalkıp, bir kere "Sübhâne Rabbiyel Azim" diyecek kadar durmak.

kavme

• Namaz kılarken rükûdan kalkıp uzuvlar hareketten kesildikten sonra en az bir kerre sübhânallah diyecek kadar ayakta durmak.

kebc

• Davarı durdurmak için dizginini çekmek.

kemc

• Atı dizgini ile durdurmak.

kesm

• Doldurmak.
• Ağzına alıp kırmak.

kıyam / kıyâm

• Ayakta durmak. Ayağa kalkmak.
• Ayaklanmak. İsyan.
• Ölümden sonra tekrar dirilmek.
• Bir işe başlamak, devam etmek.
• Satılan bir mal hakkında müşteri ile anlaşıp kararlaşma.
• Canlanmak.
• Kıyâmet günü (mânâsına da gelir).
• Namazın iftitah tekbiri

• Ayakta durmak. Namazın içindeki farzlardan birisi.

küfr

• Örtmek mânâsınadır. Kalbe âit bir sıfattır. Hak dini inkâr edip, hakkı inkâr edene ve gizleyene "kâfir" denilir. Kâfirliğin sıfatı küfürdür.
• Allaha inanmamak. Hakkı görmemek. İmansızlık.
• Allaha (C.C.) yakışmıyan sıfatlar uydurmak. Müslümanlığa uymayan şeylere inanmak.

laalik

• Doğrulukla kalkıp durmak.

lahn

• Hatâ etmek, doğrudan sapmak. Çoğulu elhândır.
• Tecvîd ilminde, tecvîd kâidelerine uymamaktan doğan okuyuş hatâsı. Fıkıh kitablarında namaz kılanın namazın farzlarından olan kırâette yaptığı hatâ zelletül-kârî adı altında incelenmiştir.
• Tegannî, sesi mûsikî perdelerine uydurmak için, mâ

magna

• Durmak.

mantıki kıraet / mantıkî kırâet

• Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır.

mayıh

• (Çoğulu: Mâha) Kova doldurmak için kuyu içine inen kişi.
• Bahşiş veren, atâ eden.

medn

• Durmak, ikamet.

mela'a / mela'â

• Meşveret.
• Cemaat. Güruh.
• Bir kavmin ileri gelen mes'uliyetli şahısları.
• Huy, ahlâk.
• Doldurmak.

men'

• Yasak etmek. Durdurmak. Bırakmamak. Bir şeyi diriğ etmek, esirgemek.

men-i muhakeme

• Muhakemeyi durdurmak, muhakemeye lüzum görmeyip menetmek.

mezr

• (Mezra) Zarif adam.
• Bir kimseye düşmanlık etmek.
• Parmakla çimdiklemek.
• Su kırbasını tamamen doldurmak.
• Tadını anlamak için biraz ağzına almak, içmek.

müdafaa

• Bir hücuma ve zarar veren bir harekete karşı durmak. Def'etmek. Savmak.
• Düşman hücumunu men'etmek.
• Mahkemede: İddiacının dâvasını def' edecek bir surette bir iddia dermeyân etmek, beyânatta bulunmak.

muhazat

• Aynı hizâda bulunmak, karşı durmak, karşı olmak.

mükabese / mükâbese

• Çukur doldurmak.

mukam

• Durduracak mekân. İkamet mevzii.
• Durmak, ikamet.

mukavemet

• Karşı durmak, dayanmak. Karşı koymak. Muhalefetle kıyam etmek.

mükud

• Durmak veya durdurmak.

mümaşat

• Birlikte hoş geçinmek.
• Bir maslahat yolunu takib etmek.
• Meslek işlerinde tesviye, tervic ve idare etmek.
• Karışmamak.
• Başkalarının zarar vermeyen fikirlerine uyarcasına hareket etmek ve sulh u salâh üzere durmak. Uygunluk.

nağme

• Sesi mûsikî perdelerine uydurmak. Tegannî.

nazar-ı dikkate almak

• Dikkate almak, göz önünde bulundurmak.

nehz

• Durmak, kıyam.
• Def'etmek, kovmak.
• Yakın olmak.
• Berkitmek için devenin memesine eliyle vurmak.
• Dolması için kovayı suya vurmak.

piş-i nazara getirmek

• Göz önünde bulundurmak.

ra'b

• Doldurmak.
• Efsun, (sihir yapanlar okurlar.)

remk

• Durmak, ikâmet.
• Boz renk.

renevna

• Dâim sâkin olmak, devamlı durmak.

rübud

• Dâim.
• Yüreğin oynaması.
• Durdurmak.
• Hapsetmek.

rücun

• Mahbus olmak, hapsolunmak.
• Bir yere durmak.

rümuk

• Durmak.
• İkamet etmek, oturmak, mukim olmak.

şahn

• Doldurmak.
• Sürüp reddetmek.

sarat

• Suyun çok durmaktan dolayı renginin ve kokusunun değişmesi.

sebat

• Yerinden oynamamak, dayanmak. Kararlı olmak.
• Sözde durmak, ahde vefâ etmek. İman ve İslâmiyete hizmette, Allah'a ibadet ve taatta sâbit ve berkarar olmak.
• Bir meslekte, meşru bir kanaatte veya bir fikirde kararlı bulunmak, sağlamlık göstermek.

secr

• Kızdırmak.
• Doldurmak.
• İnleyerek çağırmak.

sedh

• Döşemek.
• Uçuk hastalığı.
• Bir nesneyi açıp yaymak ve arkası üstüne bırakmak.
• Deve çökertmek.
• Kırba doldurmak.

sektedar / sektedâr

• Sektedâr etmek: Durdurmak, sekteye uğratmak.

sübut

• Sâbit, berkarar ve pâyidar olup durmak. Oynak ve müteharrik olmamak. Kat'i olarak meydana çıkmak. Sâbit oluş.

şühus

• Yüksek olmak.
• Bir yerden bir yere gitmek.
• Gözünü bir yere dikip hareket ettirmeden ve kapağını açıp yummadan durmak.
• Bir hâdisenin meydana gelmesinden dolayı acı çekip kararsız olmak.

sükun / sükûn

• Durgunluk, hareketsizlik. Durmak, kesilmek.

ta'dil-i erkan / ta'dîl-i erkân

• Namazda rükûda, secdelerde, kavmede (rükûdan kalktıktan sonra ayakta durmada) ve celsede (iki secde arasında oturmada) her âzâ hareketsiz olduktan sonra bir miktar durmak.

ta'miye

• (Amâ. dan) Körletme. Kör etme.
• Kapalı şekilde anlatmak.
• Edb: Ebced hesabiyle düşürülen bir tarihin, hesabı doldurmak için çıkartılacak veya eklenecek sayılarını işaret etme.

ta'ric

• Meyletmek, eğilmek.
• Bir nesne üzerinde durmak.
• Çıkıntı. Tümsek peyda etme.

ta'rik

• Şaraba biraz su katmak.
• Kovayı doldurmak.
• Terletmek.
• Hastalık veya perhizden dolayı zayıflamak.

ta'til

• Çalışmağa ara vermek. Çalışmayı durdurmak. İzine başlamak.
• Kesmek.
• Muattal bırakmak.
• Ziynetsiz etmek, süssüz yapmak.
• Allah'ın sıfatlarını inkâr eden felsefecilerin mesleği.

tagmiz

• Sıkmak.
• Gövdesini sıktırıp ovdurmak.

tahavvüs

• Bahadırlık, kahramanlık.
• Sefer niyyetiyle bir yerde durmak.

tahl

• Durmakla değişen su.

tahmer

• Sıçramak.
• Doldurmak.

takaus

• Durdurmak. Sonraya bırakmak.

takavüm

• Dövüşmek, vuruşmak. Birbiriyle cenge durmak.

takris

• Soğutmak.
• Dondurmak.

tardiye

• Red olundurmak.

tarf

• Göz, bakış, nazar. Göz ucu.
• Soyu temiz kimse.
• Her şeyin nihayeti, sonu.
• Göz kapaklarını yummak veya oynatmak.
• Göze bir şey dokundurmakla yaşartmak.
• Koz: Menazil-i Kamer'den bir menzil adı. (Kamer menzillerinden birisinde aslanın alnını teşkil eden dört

tasavvuf

• Ahlâk ve kalb ilmi. Kalbi kötü huylardan temizleyip, iyi huylarla doldurmak. Kalbde îmânın vicdânileşmesi, yâni Ehl-i sünnet îtikâdının kalbde sağlamlaşması ve şüphe getirici te'sirlerle sarsılmaması, nefs-i emmâreden doğan tenbelliklerin ve sıkıntıl arın giderilip, ibâdetlerde kolaylık ve lezzet hâ

tasmid

• Hükmetmek. İçini doldurmak.

tatbi'

• Doldurmak.

tatfih

• Doldurmak.

tazammun / تضمن

• İçinde bulundurma. (Arapça)
• Kefil olma. (Arapça)
• Tazammun etmek: (Arapça)
• İçinde bulundurmak. (Arapça)
• Kefil olmak. (Arapça)

te'lis

• Durdurmak, ikâmet.
• Yağmurun devamlı yağması.

te'ye

• Eğlenmek, durmak, oyalanmak.

teberri / teberrî

• Uzaklaşmak, uzak durmak.

tecbiye

• Rüku eder gibi eğilip durmak.

tefrik

• Ovdurmak.

teganni / tegannî

• Sesi mûsikî perdelerine uydurmak için, hareke, harf ve med (uzatma) ilâve etme ve çıkarma yapmak sûretiyle, kelimelerin asıllarını dolayısıyle mânâyı bozarak okuma.

teka'ku'

• Yaramaz gönüllü olmak.
• Geri durmak.

tekessül

• Durmak.
• Üşenmek. Gevşek davranmak.

telafi

• Eksik olan bir şeyin yerini doldurmak. Tamamlamak.
• Ziyanı karşılamak. Zararı ödemek.

telekkü'

• Tevakkuf etmek, durmak, duraklamak.
• Bir işe dolaşmak.

tenahi

• Son bulma, bitme, tükenme.
• Yasağı kabul ile geri durmak.

teravuh

• Ayakta çok durmak icab ettiği zamanlar, kâh sağ ayak üzerine ve kâh sol ayak üzerine durmak.

terettüb

• Sıralanmak.
• Gerekmek. Lâzım gelmek. Netice olarak çıkmak.
• Bir yerde aslâ kımıldamak, bir vecih üzere sâbit ve pâyidar olup durmak.
• Zuhura gelmek.
• Muayen sebeblerin, muayyen ve mukannen olan neticeler vermesi.

terfik / terfîk / ترفيق

• Ayak uydurma. (Arapça)
• Arkadaş etme. (Arapça)
• Terfîk etmek ayak: Uydurmak. (Arapça)

ternik

• Bir nesneye bakıp durmak.
• Gözün zayıflaması.

tescir

• Tennur yakmak.
• Denizi kurutmak.
• Boşaltmak ve doldurmak.
• Ağlayarak çağırmak.

tevakkuf / توقف

• Durma. (Arapça)
• Tevakkuf etmek: Durmak. (Arapça)

tevkif / tevkîf / توقيف

• Alıkoyma, tutma. Hapis olarak bekletme. Vakfetme.
• Arafatta mevkaf olan yerde durdurmak.
• Bir kimsenin koluna bilezik takmak.

• Durdurma. (Arapça)
• Kapatma. (Arapça)
• Tutuklama. (Arapça)
• Tevkîf edilmek: (Arapça)
• Durdurulmak. (Arapça)
• Kapatılmak. (Arapça)
• Tutuklanmak. (Arapça)
• Tevkîf etmek: (Arapça)
• Durdurmak. (Arapça)
• Kapatmak. (Arapça)
• Tutuklamak. (Arapça)
• < (Arapça)

tezkit

• Doldurmak.

tıhmar

• Doldurmak.

tilhah

• Devamlı olarak bir yerde durmak.

tinae

• Mukimlik, ikamet etmeklik. Ayakta durmak.

tugyan

• Zulüm ve küfürde çok ileri gitmek. Azgınlık, taşkınlık. Taşkın mizaçlılık.
• Kan galebe etmesi hali.
• Resmî devlet kuvvetlerine karşı durmak.
• Su baskını.

tumaninet / tumânînet

• Namaz kılarken rükû' ve secdelerde ve kavmede (rükû'dan kalktıktan sonra ayakta durmakta) ve celsede (iki secde arasında oturmada) bütün âzânın (uzuvların) hareketsiz kalması. Sübhânallah diyecek kadar bir miktar durması ise, ta'dîl-i erkândır.

tumur

• Aşağı sıçramak.
• Doldurmak.
• Seyahat edip gitmek.
• Defnetmek, gömmek.

urca

• Bir nesnenin üzerine durmak veya üstüne çıkmak.

vakf

• Bir kimseyi veya bir şeyi alıkoymak, durdurmak. Kımıldatmamak.
• Hareketten fariğ olmak, imsak etmek. Hapsetmek. Aslâ satılmamak, başka şeye tebdil olunmamak şartı ile bir mülkü Allah yoluna vermek. Menfaatı hayır nevilerinden birisine âit olmak üzere bir mülkü ilelebed vermek.

vakfe

• Durma; haccın farzlarından olup, Arefe günü Arafat'ta öğle ve ikindi namazından sonra bir miktar durmak.

vefa / vefâ / وفا

• Sözünde durmak.

• Sözünde durma. (Arapça)
• Dostluğu sürdürme. (Arapça)
• Vefâ etmek: Sözünde durmak, vefa göstermek. (Arapça)

vikaf

• Tevakkuf etmek, vâkıf olmak, durmak.

za'b

• Def'etmek, kovmak.
• Doldurmak.

za'zaa

• Doldurmak.
• Ayırmak.
• Rüzgâra savurmak.

ze'c

• şiddetle emme, yutma.
• Doldurmak.

zemec

• Gadap etmek, hiddetlenmek, kızmak.
• Doldurmak.

zenen

• Burundan sümük akıp durmak.