merfu' hadis / merfû' hadîs

• Sahâbe-i kirâmın (Resûlullah efendimizin sohbetinde yetişmiş mübârek arkadaşlarının); "Resûlullah'tan işittim, böyle buyurdu" diyerek haber verdikleri hadîs-i şerîf. Buna, hadîs-i mevsûl de denir.

(k.s.)

• Kuddise sırruhu; ilâhî hikmetten öğrendiği şeyler pak ve mübarek olsun.

ab-ı hayat / âb-ı hayât

• Hayat suyu. Saf ve berrak su. İnce ve derin mânâlı söz. Tasavvufta mürşid-i kâmil denilen evliyâ zâtların, insanların mânen canlı, kalblerinin uyanık olmalarına vesîle olan mübârek sözleri, mânevî nazarları (bakışları) ve kıymetli kalblerinden fışkır an teveccüh. Bir şeyin kıymetini kuvvetli bir şek

abdest

• Namaz ve diğer bâzı ibâdetlerin yerine getirilebilmesi için yapılması lâzım gelen yüzü, dirseklerle berâber kolları yıkamak, başın dörtte birini mesh etmek ve topuklarla berâber ayakları yıkamaktan ibâret temizlik. Namazın dışındaki farzlardan biri.

abdullah

• Allah'ın kulu.
• Bu isim Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın mübarek ve şerefli isimlerindendir. Çünkü, Allah'a itaat ve ibadette, kulluk yapmada devamlı ve en ileride olup bütün ömürlerinde Cenab-ı Hakka maddi manevi bütün hâlâtında itaatttan ayrılmamıştır (A.S.M.). Hem muhterem ba

aded-i mübarek

• Mübarek sayı.

afyon

• Lât. Haşhaş sütünün birikmesinden ibaret bir madde.

akçe

• Osmanlı Devletinin ilk zamanlarından îtibâren bastırılan ve kullanılan gümüş para birimi. İlk sikkesi gümüşten yapıldığı için ak (beyaz, parlak) para mânâsına akçe denildi.

akd

• Anlaşma. Sözleşme.
• Düğümleme. Düğümlenme. Bağ bağlama. Bağlanma.
• Huk: Nikâh, hibe, vasiyet, bey' u şirâ gibi şer'î bir muameleyi iki tarafın iltizam ve taahhüd etmeleridir, icab ile kabulün irtibatından ibarettir. Böyle bir muameleye mün'akid denir. Bunun böyle vücuda gelmesi

akdes

• En kudsi. En mübarek.

aktab / aktâb

• Kutublar. Tasavvufta yüksek derecelere ulaşmış mübârek, kıymetli zâtlar Kutb'un çokluk şeklidir.

al-i aba / âl-i abâ

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) kendisiyle beraber kızı Hz. Fatıma, damadı Hz. Ali ve torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin'in üzerini mübarek abâsıyla örttüğünden bu isimle anılmaktadırlar.

aliyy-ül murtaza

• Esedullah, Aliyy-ibni Ebi Talib, Ebutturâb, İmâm-ı Ali isimleri ile de anılır.Hz. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) amcası Ebu Tâlib'in oğlu olup Hicretten yirmiüç yıl önce doğmuş ve Bi'setin ikinci günü daha on yaşında iken imân etmiş, hiç putlara tapmamıştır. Bunun için mübârek ismi söylendiğinde, Kerrema

arabiyyü'l-ibare / arabiyyü'l-ibâre

• Arapça ibare, metin.

arabiyyülibare / arabîyyülibare

• Arapça söz, ibare, metin.

arafat / arafât

• Mekke-i mükerreme şehrinin yirmi beş kilometre güneydoğusunda bulunan ve haccın farzlarından biri olan vakfenin yapıldığı mübârek yerin adı.

arazi-i mübareke / arâzi-i mübâreke

• Mübarek yer olan Hicaz.

areometre

• yun. Sıvıların yoğunluk derecesini ölçmeye yarayan âlet. Arşimet'in keşfettiği kanuna istinad edilerek yapılan bu alet, içi boş cam bir silindir ile bunun üst kısmındaki dereceli bir çubuktan ibarettir.

arz-ı mukaddes

• Kudsi, mübarek yer. Eski peygamberlerin çok eseri bulunan Kudüs, Filistin.

asar-ı şerife / âsâr-ı şerîfe

• Peygamber efendimiz ve diğer din büyüklerine âit bâzı mübârek şahsî eşyâ ve hâtıralar.

asem

• Kesbetmek. Kazanmak. çalışmak.
• Dirsekten itibaren elin kuruyup çolak ve eğri olması.
• Ayağın topuktan kuruyup eğilmesi ve aksak olması.

aşr-ı ahir / aşr-ı âhir

• Son on gün; Mübarek Ramazan ayının son on günü.

asr-ı seadet / asr-ı seâdet

• Mutluluk devri. Peygamber efendimizin yaşadığı mübârek, bereketli ve hayırlı devir. Zamân-ı seâdet ve vakt-i seâdet de denir.

ayat-ı mübareke / âyât-ı mübareke

• Mübarek, değerli âyetler.

aydın

• Aydınlık.
• Açık, âşikâr, açıkça görünen.
• Mübârek, mesut. Bilgili, okumuş, görgülü.Bugün bazı çevrelerde batı ilim ve felsefesini tahsil edip benimseyenlere de "aydın" denilmektedir. Aklı gözüne inmiş, yani herşeyi maddi ölçülerle yorumlamaya alışmış, kalbi maddeci felsefe ile

azhar

• En zâhir. En açık. Besbelli. Bedihi olan, rûşen.
• Bir ibârenin en açık ve kat'i olan mânası.

aziz

• Hıristiyanların mübarek bildikleri büyükleri.

bahariyye

• Edb: Birini övmek için yazılan ve bahar tasviriyle başlayan kaside.
• Tar : Yeniçeri ağasından itibaren padişah tarafından Yeniçeri kâtibiyle ocak ağalarına verilen baharlık.

bahira / bahîra

• Peygamberimizi çocukken tanıyan mübarek bir rahip.

banket

• Bir otomobili uçtan uca kaplayan ve tek parçadan ibaret olan oturacak yer.
• Karayollarında asfaltın her iki yanındaki balastlı kısım.

barekallah / bârekallah / bârekâllah

• Allah mübarek etti. Allah mübarek etsin. Hayırlı ve bereketli olsun.

• Allah hayırlı ve mübarek etsin.

• "Allah ne mübarek yaratmış".
• Allah hayırlı ve mübarek kılsın anlamında, beğeniyi ifade etmek için kullanılan bir söz.

barekte / bârekte

• Sen mübarek ve bereketli eyledin (meâlinde dua).

• Sen mübarek eyledin.

bayezid cami-i mübareki

• Mübarek Bayezid Cami.

bayram

• Bir dinde mübarek addolunan gün.

beden-i misali / beden-i misalî

• Görüntüden ibaret beden.

beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl

• Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
• Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
• Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen

berat gecesi

• Arabi Şâban ayının onbeşinci gecesi. Şâban ayı mübarek şuhur-u selâseden (üç aylardan) olup, onbeşinci gecesi mahlûkatın rızıklarına, ömürlerine, amellerine dâir taraf-ı İlâhîden meleklere tâlimat verildiği hususunda rivâyât-ı sahiha vardır.

betul / betûl

• Peygamber efendimizin mübârek kızı hazret-i Fâtımâ'nın lakabı.

beyt-üz zifaf / beyt-üz zifâf

• Gelin odası.
• Edb: Aynı vezinde iki mısra'dan ibâret söz.

bir'lik

• Birden ibaret, bir tane.

cebel-i nur / cebel-i nûr

• Nûr dağı. Mekke-i mükerreme yakınında Peygamber efendimize ilk vahyin geldiği mübârek dağ. Hirâ, Hirâ Nûr dağı da denir.

cemaat-i mübareke

• Mübarek topluluk.

cendere

• yun. Tazyik. Baskı, basınç.
• Dar dere, boğaz.
• Kalın oklava.
• Çamaşır ütülemeye mahsus iki ağaç üstüvaneden ibaret alet.
• Mc: Sıkı ve dar yer.

cerbeze

• Aldatıcı sözlerle kurnazlık etme. Fazla sözlerle aldatıcılık. Haklı ve haksız sözlerle hakikatı gizleme.
• Beceriklilik, fetânet ile temyiz ve cesaret-i mutedile ve kuvvet-i idareden ibâret olan sıfat-ı zihniye. (Bu kelime, Arabçada: Hilekârlık, kurnazlık gibi aşağılayıcı bir mânâda ku

cerre çıkma

• Eski zamanda medrese talebelerinin, mübarek üç aylar olan Receb, Şaban ve Ramazanda köylere dağılıp halka, ahaliye dini nasihatlarda bulunmak, namaz kıldırmak veya müezzinlik etmek suretiyle para ve erzak toplamaları.

cesed-i mübarek

• Mübarek beden, vücud.

cevami-ül kelim / cevâmi-ül kelim

• Lâfızları az, mânâsı çok kelâmlar, sözler, ibâreler, fıkralar.

cevamiu'l-kelim

• Az sözle çok mânâ içeren kelâmlar, ibâreler.

cifir

• Harflere verilen sayı kıymetiyle ibarelerden geçmişe veya geleceğe ait işâretler çıkarmak, tarih düşürmek.

cifr

• (Cefr) Harflere verilen sayı kıymeti ile, geleceğe veya geçen hâdiselere, ibarelerden tarih veya isme dâir işaretler çıkarmak ilmidir.

cism-i mübarek

• Peygamberimizin mübarek cismi, bedeni.

cum'a

• Müslümanlara mahsûs mübârek, kıymetli bir gün.

cümle-i tevhidiye-i kudsiye

• Mukaddes ve mübarek olan tevhid cümlesi.

dall-i bi-l ibare / dâll-i bi-l ibare

• (Dâllibilibâre) Fık: Bir ifade veya sözden muayyen bir mânanın ve hükmün anlaşılması. Meselâ: "Zekât, müslümanların fakirlerine verilir, hiçbir zengine verilmez" ibaresi zekâtın yalnız müslüman fakirlere verileceğine delâlet-i mutabıkıyye ile delâletidir. Zengin olan belli şahıslara da verilemeyeceğ

dall-i bi-l iktiza / dâll-i bi-l iktiza

• (Dâllibiliktiza) İktizası ile delâlet eden.
• Ist: Şer'an muhtacun ileyh olan bir lâzime delâlet eden lâfızdır. Başka bir tâbir ile; vaz'olunduğu mânadan mukaddem isbatına şer'an lüzum ve ihtiyaç mevcud olan bir medlule delâlet eden ibaredir. Meselâ: Bir kimse bir şahsa hitaben: "Evini

dall-i bi-l işare

• (Dâllibilişâre) Sözdeki mânanın işâretine göre delil olmak. Üç nevi delâletten biri ile sevkedildiği mânanın gayrisine yâni; söylenince maksud-u asli olmayan bir mânaya delâlet eden lâfızdır. Meselâ: "Cenab-ı Hak bey'i helâl, ribâyı haram kılmıştır." ibâresi, bey', yani alış-veriş ile ribâ (fâiz) ar

dallün bil-ibare / dâllün bil-ibare

• Bir metindeki ibare ve lâfız ile gösteren.

dendan-ı seadet / dendân-ı seâdet

• Peygamber efendimizin Uhud muhârebesinde şehîd olan, kırılan mübârek dişinin bir parçası.

dest ve damen-i mübarek / dest ve dâmen-i mübarek

• Mübarek el ve etek.

didaktik

• yun. Mevzuu, hikmet ve nasihattan ibaret olan söz. Öğretici.

dua-i mübarek

• Mübarek dua.

duha vakti / duhâ vakti

• Kuşluk vakti. Oruç zamânının yâni imsak ile iftar vakti arasındaki müddetin dörtte birinin tamam olmasından îtibâren başlayan vakit.

düzine

• On iki parçadan ibaret takım.

ebabil kuşları / ebâbil kuşları

• Kâbe'yi yıkmaya gelen Habeş kumandanı Ebrehe'nin ordusuna gökten taş yağdıran mübârek kuşlar.

ebced

• Arabça Eski Sâmi alfabesindeki harf sırasının sayı değerine göre tertiplenmesinden meydana gelen birinci kelime. Bu tertip İbrâni ve Süryâni Alfabesindeki harfleri içine alır. İbâredeki kelimelerin sırası ve harflerin rakam değerleri şu suretle gösterilmektedir (Ebced), (Hevvez), (Hutti), (Kelemen),

ebu katade haris bin rib'iy

• Ensardan ve Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın süvarilerindendir. 170 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. Uhud Gazvesinden itibaren bütün muharebelere iştirak etmiş bir kahraman olup 74 tarihinde 80 yaşında iken Medine'ye avdetinde vefat etmiştir. (R.A.)

ebu-d derda

• Uveymir adı ile de meşhurdur. Ashab-ı kirâmın âlim ve hakîmlerindendi. Peygamberimiz: "Uveymir, Ümmetimin hakimlerindendir" buyurmuştur. Uhud'dan itibaren bütün muharebelerde bulunmuştur. 179 hadis rivâyet etmiştir. Hikmetli sözlerinden birisi şudur: "Âlim olmayınca insan müttaki olamaz, bir âlim âm

edille-i şer'iyye

• Şer'î deliller; Kitap, sünnet, icma-ı ümmet ve kıyas-ı fukahadan ibaret dört delil.

ehadis / ehâdîs

• Hadîs-i şerîfler. Peygamber efendimizin mübârek sözleri, işleri ve görüp de bir şey demedikleri, mâni olmadıkları şeyler. Hadîs'in çokluk şeklidir.

• Hadisler; Peygamber Efendimizin mübarek söz, fiil ve hareketleri veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranışlar.

ehadis-i şerife / ehâdis-i şerife

• Hadisler; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek söz, fiil ve hareketi veya onun onayladığı başkasına ait söz, iş veya davranışlar.

ehl-i beyt

• Sevgili Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın bütün âile fertleri. Mübârek zevceleri, çocukları, kızı hazret-i Fâtıma ile hazret-i Ali ve bunların mübârek evlâdları olan hazret-i Hasen ve hazret-i Hüseyn'den kıyâmete kadar gelecek nesilleri.

elfaz-ı ilahiye ve nebeviye / elfâz-ı ilâhiye ve nebeviye

• İlâhî lâfızlar ve Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek sözleri.

elfaz-ı mübareke / elfâz-ı mübareke

• Mübarek lâfızlar, hayırlı ifadeler.

elhamdülillah

• "Hamd, şükür Allahü teâlâya mahsûstur, bütün nîmetler O'ndandır" mânâsına mübârek, kıymetli bir söz. Buna hamdele de denir.

emanat-ı mukaddese / emânât-ı mukaddese

• İslâm dîni ve târihi bakımından büyük önem taşıyan, Peygamber efendimize ve diğer din büyüklerine âit bâzı mübârek şahsî eşyâ ve hâtıralar. Mukaddes emânetler. Bunlar: Hırka-i Saâdet, Seyf-i Nebevî, Nâme-i Saâdet, Mühr-i Seâdet, Dendân-ı Seâdet, Lıhy e-i Seâdet, Nakş-ı Kadem-i şerîf, Sancak-ı şerîf,

embriyoloji

• yun. Biy: Canlıların başlangıçtan itibaren gelişmesini inceliyen biyoloji ilminin bir bölümü. İkiye ayrılır: 1- Ontogonez: Yumurtadan yavruların meydana gelişini inceler. 2 - Flogenez: Canlıların ilk yaratılışı ile bugünkü şekli arasında meydana gelen değişmeleri inceler. Dünyada başlangıçtan bugüne

emyal-i bahriyye

• Deniz milleri. 6080 kadem, yani 1852 metreden ibaret olan deniz mesafesi.

enes ibn-i malik

• Ensardan ve Ashâb-ı Kiram'ın fakihlerindendir. Hicretin ibtidasından itibaren on sene Resul-i Ekrem Efendimizin (A.S.M.) hizmetinde bulunmakla şeref kazanmıştır.Resul-i Ekrem'den (A.S.M.) 2630 Hadis-i Şerif rivâyet etmiştir. 100 yaşına kadar yaşamış, hicri 92 veya 94 senelerinde Basra'da ebedî hayat

ergen

• (Bâliğ) Çocukluk çağından gençlik çağına geçmiş olan, aklı ermeğe başlamış, bâliğ.Erginlik çağına gelen müslüman genç, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi Allah'ın farz kıldığı emirlerini yerine getirmeğe mükellef (yükümlü) olur. Küçük yaştan itibaren derece derece gerekli dini bilgiyi öğre

erhamürrahimin / erhamürrâhimîn

• Merhametlilerin en merhametlisi mânâsına, Allahü teâlânın mübârek isimlerinden.

eser-i mübarek

• Mübarek eser.

eshab / eshâb

• Arkadaşlar. Sâhib kelimesinin çoğuludur.
• Peygamber efendimizi görüp îmân eden ve mü'min olarak vefât eden mübârek kimseler.
• Bir âlimin talebeleri.

eshab-ı kiram / eshâb-ı kirâm

• Mü'min olarak Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemi gören ve mü'min olarak öldüğü bilinen mübârek insanlar ve cinler.

eşhuru'l-hac

• Hac ayları. Şevval, Zilkade ve Zilhicce'nin ilk on gününden ibaret olan cem'an 70 gün İslâm'dan önce de Araplar bu günlerde Kâbe'yi ziyaret ederlerdi.

esma-i mübareke / esmâ-i mübareke

• Allah'ın mübarek isimleri.

estağfirullah

• Allahü teâlâdan hatâ ve kusurlarımı bağışlamasını dilerim, mânâsına; mübârek, kıymetli bir söz.

etnoloji

• yun. Kavimleri, ayrı dil ve ırktan toplumların hayat ve özelliklerini inceleyen ilim. Önce hristiyan misyonerleri dinlerini yaymak için kavimlerin özelliklerini öğrenme ihtiyacını duymuşlar ve onların zayıf damarlarından faydalanmayı düşünmüşlerdir. 19.yy.dan itibaren ilmî gaye ile araştırmalar yapı

ey

• (Arabçada) "Bak, dinle, dikkat et, yahut, demektir ki" mânalarına gelir. Bir ibareyi tefsir için kulanılır. Türkçede: Yakın nidâ içindir.

eyyam-ı mübareke / eyyâm-ı mübareke

• Mübarek, bereketli günler.

eyyamün ma'dudat

• Kurban bayramının son üç günü.
• Sayılan günler.
• Ramazan-ı Mübârekin sayılı günleri.

ezvac-ı tahirat / ezvac-ı tâhirat / ezvâc-ı tâhirât

• Hz. Peygamber Efendimizin (A.S.M.) ismetli ve iffetli, pâk zevce-i muhteremeleri (R.A.) "Mü'minlerin anneleri" diye bilinen ve Peygamberimize (A.S.M.) âilelik etmek şerefine ermiş mübârek hanımlar.

• Temiz eşler; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) iffetli, mübarek hanımları.

• Peygamber efendimizin temiz ve çok mübârek hanımları, mü'minlerin anneleri.

fahr-i enam / fahr-i enâm

• Yaratılmışların kendisiyle övündüğü zât. Sevgili Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâm için kullanılan hürmet ve saygı ifâdesi. Gece-gündüz dilimde, salât-ü selâm, O mübârek rûhuna, ey Fahr-ül-enâm.

falaka

• İki ucunda bir ipin iki uçları bağlı, bir sırıktan ibaret olan ceza âleti.

fazail-simat

• Alâmet ve işaretleri faziletten ibaret olan.

fem-i mübareki

• Mübarek ağzı.

ferhunde

• Mes'ut, saadetli, mutlu, mübarek. Uğurlu. (Farsça)

ferhundegi / ferhundegî

• Mes'utluk, mutluluk, mübareklik, kutluluk. Uğurluluk. (Farsça)

ferruh

• Mübarek, kutlu, uğurlu. (Farsça)

ferruh-fal / ferruh-fâl

• Bahtı açık, şanslı, talihli, uğurlu.Ferruhî : f. Mübareklik, uğurluluk, meymenet. (Farsça)

ferruh-zad / ferruh-zâd

• Mübarek evlât, uğurlu çocuk. (Farsça)
• Hayırlı, kutlu, mübarek. (Farsça)

festemi'

• (Fe-istemi') Dinle, işit (anlamında bir kelimedir.) (Fe) ile (İstemi') emr-i hazırından ibarettir.

fetebarekallah / fetebârekallah

• Allah mübarek etsin.

fetk

• Şak etme. Ayırma. Yarma. Yarılma.
• Tıb: Dikilmiş bir şeyi söküp ayırmak.
• Kasık yarığı, kasık zarının yarılması ile barsakların torba içine dolmasından ibaret sakatlık. Fıtık hastalığı.
• Şafak sökmesi. Fecir ağarması.
• Parçalanıp birbirine düşmüş cemaat.

feyz

• (Çoğulu: Füyuz) Bolluk, bereket.
• İlim, irfan. Mübareklik.
• Şan, şöhret.
• İhsan, fazıl, kerem. Yüksek rütbe almak.
• Suyun çoğalıp çay gibi taşması. Çok akar su.
• Bir haberi fâş etmek.
• İçindeki düşüncesini izhar etmek.

• Akma. Peygamber efendimizin mübârek kalbinden, evliyânın kalbleri vâsıtasıyle akıp gelen mânevî bilgiler.

fi-maba'd

• Bundan böyle, bundan sonra, bundan itibaren, bir daha.

gırajova ateşi

• Tar: Eskiden kale müdafaalarında hücum edenlere karşı ve deniz savaşlarında düşman gemilerini tutuşturmak için kullanılan ve su ile sönmeyen bir cins ateş. Balmumu, kükürt, ispirto, kâfuru karmasından ibarettir. Bu ya doğrudan doğruya tutuşturulur veya buna batırılmış yuvarlak yün parçaları ateşlene

guştin

• Etten, etten ibâret, etten meydana gelmiş. (Farsça)

haberi / haberî

• (Haberiyye) Haberle ilgili. Haberden ibaret olan.
• Gr: Yüklemle ilgili.

hacegan yolu / hâcegân yolu

• Daha çok nübüvvet kemâlâtına (olgunluklarına, üstünlüklerine) kavuşturan Hazret-i Ebû Bekir'den gelen yolun, Yusuf-ı Hemedânî hazretlerinden îtibâren aldığı isim. Bu yol sonradan Nakşibendiyye adını almıştır.

hadd

• Hudut. Çizgi. Sınır.
• Cürüm.
• Salahiyyet.
• Şeriatça verilen ceza.
• Derece. Son derece. Münteha.
• İnsana ârız olan şiddet ve titizlik.
• Def etme. Men etmek.
• Keskin. Sivri.
• Sert. Gergin.
• Man: Üç tasavvurdan ibaret olan kıyas.

hadis / hadîs / hâdis

• Peygamber efendimizin mübârek sözleri, işleri ve görüp de mani olmadıkları şeyler.

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek sözü.

hadis-i muallak / hadîs-i muallak

• Senedinin yalnız ibtidasından bir veya birkaç ravisi hazf edilmiş olan hadistir. Meselâ: Bir zat kendi şeyhini ve şeyhinin şeyhini zikr etmeksizin onların fevkindeki râvilerden itibaren senedi zikr etse ta'likte bulunmuş olur. (Ist. Fık.K.)

hadis-i nebevi / hadîs-i nebevî

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) hadisi, mübarek söz, fiil ve hareketi.

hafta

• Yedi günden ibaret müddet. Yedi günlük müddet. (Farsça)

hak-i pa-yi alileriniz / hak-i pâ-yi âlileriniz

• Mübarek ve yüce zatınızın ayağının tozu, toprağı.

hak-i pa-yi ekremi / hâk-i pâ-yi ekremî

• Mübarek, değerli ayağın tozu.

hak-i pa-yi zat-ı alileriniz / hâk-i pâ-yi zât-ı âlileriniz

• Mübarek ve yüce zâtınızın ayağının tozu, toprağı.

haliset / hâliset

• Edb: İbarenin düzgün ve akıcı olması.

hamse

• Mesnevi şekliyle yazılmış beş kitabdan ibaret bir takım demektir ki, böyle eser meydana getirmiş olanlara "Hamsenüvîs", yâhut "Hamseci" denilir. XII. yüzyıla kadar hamse-nüvîslik mutâd değildi. 1195'de vefat etmiş olan Genceli Şeyh Nizamî, manzum olarak beş kitab yazmış ve hepsine birden "penc genç"

hamsenüvıs

• Hamseci, hamse yazan. Mesnevi tarzıyla beş kitabdan ibâret bir takım yazan kimse. (Farsça)

hane-i saadet

• Peygamberimizin mübarek evi.

hanifen müslimen / hanîfen müslimen

• Allah'ı bir olarak tanıyan dosdoğru bir Müslüman (Kur'ân-ı Kerimde Hz. İbrahim için söylenen bir ibare).

harem

• Girilmesi serbest olmayan yer.
• İhrama girilen yerden itibaren Kâbe'ye doğru olan kısım.

haremeyn

• Hürmete ve saygıya lâyık iki belde. Mekke-i mükerreme ve Medîne-i münevverenin ikisine verilen ad. Mekke-i mükerremede Kâbe-i muazzama, Medîne-i münevverede sevgili Peygamberimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabr-i şerîfi bulunduğu için her ikisine saygı ve hürmet duyulması gereken yer mânâ

haremgah-ı ilahi / haremgâh-ı ilâhî

• Cenâb-ı Hakkın mübarek kıldığı ve özel kimselerden başkasına açmadığı kutsal mekân.

harf-i asli / harf-i aslî

• Gr: Arabça bir kelimenin kökünü teşkil eden harften olan. (Ekserisi üç harften ibaret olur.)

haseneyn

• Peygamber efendimizin mübârek iki torunu hazret-i Hasen ve hazret-i Hüseyn.

haşir / hâşir

• Haşreden, toplayan. Cem'eden.
• Hz. Peygamber'in (A.S.M.) bir ismi. Haşir meydanında bütün insanlar mübarek izlerinde haşr olup toplanacaklarından Delâil-i Hayrat'ta bu isimle mezkurdur.

haşv

• (Haşiv) (Çoğulu: Ahşâ) Tıb: Vücudun içindeki uzuvlardan her birisi.
• Minder, yastık gibi şeylerin içini dolduran pamuk, kuru ot.
• Kırılması ihtimali olan eşyanın arasına konan yumuşak, ot gibi şey.
• Edb: İbarede lüzumsuz söz bulunması, aynı mânada iki kelimeyi yanyana sö

haşv-i müfsid

• Edb: İbarede yalnız kalabalık etmekle kalmayıp mânâyı da anlaşılmaz hale getiren söz.

hateneyn

• İki dâmât; Resûlullah efendimizin iki mübârek dâmâdı olan hazret-i Osman ile hazret-i Ali.

hatt-ı şerifiniz / hatt-ı şerîfiniz

• Şerefli yazınız, kendi mübarek hattınız, el yazınız.

havaic-i asliye

• Fık: Mesken ile, eve lüzumlu eşyadan ve kışlık, yazlık elbise ile lüzumlu silâhtan, âletten, kitaptan ve binek (hayvan) ile hizmetçi ve bir aylık - sahih görülen diğer bir kavle göre; bir senelik - nafakaya mahsus erzaktan ibârettir.

havariyyun / havâriyyûn

• Hz. İsa'nın oniki kişiden ibaret olan ashabı.

hayvanat-ı mübareke / hayvânât-ı mübâreke

• Mübârek hayvanlar.

hayyeales-salah-hayyealel-felah / hayyeales-salâh-hayyealel-felâh

• Ezân ve ikâmet okunurken söylenen "Haydin namaza" ve "Haydin kurtuluşa" mânâsına mü'minleri kurtuluşa, seâdete sebeb olan namaza çağıran iki mübârek söz.

hayz

• Sıhhatli bir kızın veya âdet zamânı son dakikasından îtibâren tam temizlik (hiç kan gelmeden en az on beş gün) geçmiş olan kadının önünden çıkan ve Hanefî mezhebine göre en az üç gün (ilk görülmesinden îtibâren yetmiş iki saat), en çok on gün devâm eden kan.

hilye-i şerif

• Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) mübarek vasıflarını anlatan manzum veya nesir halindeki yazı.

himmet

• Kalbin bütün kuvveti ile Cenab-ı Hakk'a ve sâir mukaddesata yönelmesi. Kalb isteği ile gösterilen ciddi gayret.
• Allah indinde makbul ve mübârek bir kimsenin mânevi yardımı ile birisini koruması, yardım etmesi.
• Tabiî şevk ve meyil ve heves.
• Lütuf, yardım.

hırka-i saadet

• Cenab-ı Peygamber'in (A.S.M.) İstanbul'da Topkapı Sarayı'nda gümüş sandık içinde muhafaza edilen hırkasıdır. Mısır'ın fethi üzerine Mekke Şerifi tarafından diğer emanat-ı mübareke ile beraber Yavuz Sultan Selim Han'a hediye edilmiştir. Hırka-i Şerif de denir.

hırka-i şerif / hırka-i şerîf

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem sağlığında büyük velî Veysel Karânî hazretlerine verilmesini vasiyet ettiği mübârek hırkası. Veysel Karânî'ye hediye edilen bu hırka, İstanbul Fâtih'teki Hırka-i Şerîf Câmii'ndedir.

hızır

• Kurânda adı geçen mübarek bir zatın ismi.

hüceste

• Uğurlu, mübârek, mes'ud. (Farsça)

hücre-i seadet / hücre-i seâdet

• Medîne-i münevverede Mescid-i Nebevî içinde Peygamber efendimizin mübârek kabirlerinin bulunduğu oda. Peygamber efendimizin sağlığında burası, hanımlarından hazret-i Âişe vâlidemizin odasıydı. Peygamberimiz burada vefât etti. "Peygamberler vefât ettikleri yere defnolunurlar" hadîs-i şerîfi gereğince

hükmi temizlik / hükmî temizlik

• Kadının âdet bitiminden îtibâren on beş gün içinde kan gördüğü halde temiz kabûl edilmesi. Bu on beş gün içinde kan görülen bu kan fâsid kan yâni istihâza kanıdır.

hukukullah

• Fık: İbadetler ve İlâhî cezalar, ukubetlerle alâkalı haklar.
• Hukukullah umuma taalluk edip, yalnız bir şahsa âid olmayan ahkâm demektir. Bunlar hukuk-u umumiyeden ibarettir. Cenab-ı Hakk'a izafesi, tazim ve ehemmiyetine işaret içindir.

hulle

• Ağır, pahalı.
• Belden aşağı ve belden yukarı olan iki parçadan ibâret olan elbise.
• Cennet elbisesi.
• Fık: Üç defa kocasının boşadığı bir kadının dördüncü defa eski kocasına nikâh düşebilmesi için başka birine nikâhlanması. Müslim bir erkek karısını üç talak ile boşarsa,

huluk-i azim / huluk-i azîm

• Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) mübarek huyları.

hümayun

• Padişaha ait. (Farsça)
• Mübarek. Kutlu. Uğurlu. Âlî. (Farsça)
• Kuvvetli. (Farsça)

hurde

• Bir şeyin küçüğü, ufağı. (Farsça)
• Ufak şey, ufak parça. Ufak ve kırıntıdan ibaret olan. (Farsça)
• Pek ince ve küçük. (Farsça)

hutbe

• Hitâbe, nutuk, konuşma, vâz. Cumâ namazlarından evvel, bayram namazlarından sonra hatîbin (imâmın) minber denilen yüksekçe yerde cemâate karşı okuduğu Allahü teâlâya hamd, Resûlullah'a salât ve selâm ve mü'minlere nasihat ve duâdan ibâret bir ibâdet.

hüviyyet

• Asıl. Mâhiyyet. Birisinin kimliği, kim olduğu, kökü, esası ve ne olduğu.
• Cenab-ı Hakkın varlık sıfatı.
• Hamiyyet ve istikametten, ulüvv-ü cenâbdan ibâret olan sıfât-ı hamide.

i'tiraziye

• İtiraza, kabul etmediğine dair yazı.
• Edb: Cümlenin esasından olmayıp yalnız bir husus hakkında söylenen ibare.

ibarat / ibârât

• (Tekili: İbare) İbareler. Bir ifadeyi meydana getiren kelime ve cümleler.

• İbareler, sözler.

• İbareler, metinler, yazılar.

ibaratüna şetta / ibaratüna şettâ

• Bizim ibarelerimiz çeşit çeşittir, muhteliftir, dağınıktır.

ibare-i arabi / ibare-i arabî

• Arapça ibare, metin.

ibaret-inass / ibâret-inass

• Mânâya delâleti bakımından lafzın dört kısmından biri. Nassın (âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîfin) yalnız ibâresinden anlaşılan mânâya delâlet etmesi.

icare-i münecceze

• Bir şeyi akd-i icare ânından itibaren kiraya vermektir. Akd zamanında kiranın başlangıcı söylenmezse kira, bir icare-yi müneccezeye haml olunur.

icare-i müzafe

• Bir şeyi gelecek muayyen bir vakitten itibaren kiraya vermektir. Meselâ: Bir hâneyi gelecek falan ayın birinden itibaren bir sene müddetle şu kadar bin liraya kiraya vermek, bir icare-i müzafedir.

icare-i sahiha

• İn'ikad ve sıhhat şartlarını tamamen câmi' olan icaredir ki, şuyu'ı asilden ve şartı mufsidden hâli olmak üzere malum bir menfaatı, malum bir bedel mukabilinde temlik etmekten ibarettir.

icaz-ı hasr

• Lafzan hiçbir hazf olmadığı halde, ibârenin mânaca zengin olmasıdır.

iddet-i eşhür

• Ay hesabıyla iddet beklemek. Boşanma tarihinden itibaren hür ise üç ay, cariye ise birbuçuk ay bekler.

iflah

• Mübarek ve muvaffakiyetli olmak. Selâmete çıkmak. Felâha kavuşmak.
• Nimette dâim ve kararlı olmak.

ila ahiri hayalatihim / ilâ âhiri hayalâtihim

• "Sonuna kadar bütün bunlar onların hayalleridir" mânâsında Arapça bir ibare.

ilm

• (İlim) Okumakla veya görmek ve dinlemekle veya ihsan-ı Hak'la elde edilen malumat. Bilmek. İdrak etmek. (İlim, hakikatı bilmekten ibarettir. İlim, marifetten daha umumidir. Marifet, tefekkürle bilmek mânasına olmakla beraber, Cenab-ı Hakk'a nisbeti câiz olmaz. Gerek huzurî olsun (ilm-i İlâhî

ilm-i hadis / ilm-i hadîs

• Peygamber efendimizin mübârek sözlerini, işlerini ve görüp de mâni olmadığı şeylerden bahseden ilim.

iltizam

• Kendine lâzım kılma. İcrasına cehdettiği şeyi kendi üzerine vâcib kılma. Mülâzemet etme. Gerekli bulma.
• Tarafgirlik etme, birinin tarafını tutma.
• Onyedinci y.y. dan itibâren devlete gelir getiren kaynaklar, yavaş yavaş belirli bedel karşılığında şahıslara verilmeğe başlandı.

ilyas

• Benî İsrail peygamberlerinden olup, Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen ve Tevrat'ta "Ella" diye mezkûr olan bir Peygamberin ism-i mübarekidir. M.Ö. 9. asırda yaşamış olup ondan sonra Elyesa (A.S.) Peygamber olmuştur. İlyâs (A.S.), zamanının hükümdarıyla çok mücadele etmiş, çok zaman mağaralarda yaşamış, ç

is'ad

• Mes'ud etmek. Mübarek eylemek. İâne, yardım etmek.

işaret-i hadisiye

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek sözlerinin işaret ettiği mânâ, vermiş olduğu işaret.

ism-i mübarek

• Mübarek, hayırlı isim.

ism-i şerif

• Mübârek ve şerefli isim.

ismi / ismî

• (İsmiyye) İsme mensub, isimle alâkalı. İsmen olup aslen olmayan, varlığı isimden ibâret olan. İsim cinsinden.
• Arabçadan iki isimden, yani; müsned ile müsned-i ileyhten mürekkep cümle.

isneyniyyet

• İkilik, ikiden ibaret olma.

ısparta süleymanları

• Sıddık Süleyman Kervancı, Mübarek Süleyman, Süleyman Rüştü, Süleyman Rüştü Çakın.

işrak vakti / işrâk vakti

• Güneşin ufuk hattından beş derece (bir mızrak boyu) yükselmesinden, yâni güneşin çıplak gözle bakılamıyacak kadar parlamasından îtibâren başlayan zaman, bayram namazı vakti.

işraki / işrakî

• Bâtıl İşrakiye felsefesine mensub. İşrakiyyunun dalâletten ve şirkten ibaret bâtıl ve hurafe fikirleri.

kabr-i seadet / kabr-i seâdet

• Peygamber efendimizin mübârek kabr-i şerîfleri. Hücre-i seâdet de denir.

kaddesallah

• Allah mübarek ve mukaddes eylesin.

kaddesallahü teala esrarehümül'aziz / kaddesallâhü teâlâ esrârehümül'azîz

• Daha çok tasavvuf büyüklerinin, evliyâ zâtların isimleri anılınca ve yazılınca söylenen veya yazılan Allahü teâlâ onların kıymetli sırlarını temiz, mübârek eylesin mânâsına duâ ve saygı ifâdesi. Bir kişi için Kaddesallahü sırrehü; iki kişi için Kadde sallahü sırrehümâ denir.

kaddese

• Takdis etti, takdis eder, takdis etsin, mutlu olsun (gibi mânada en mübarek bir şeyin kudsiliğini, kusur ve noksanlıktan uzaklığını, müberra olduğunu bildirir fiil.)

kadem-i mübarek

• Mübarek ayak.

kadid / kadîd

• Kurutulmuş et.
• Pek zayıf, kuru ve çelimsiz insan.
• Etleri dökülmüş olup yalnız kemikten ibaret olan gövde. İskelet.

kadr (kadir) gecesi

• Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içerisinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin indirilmeye başladığı mübârek gece.

kafes

• Tel, ince demir veya ağaç çubuklarından yapılan ve içine kuş ve saire konulan şey.
• Dışardan içerisi görünmesin diye, ince tahta çubuklarından yapılıp harem pencerelerine takılan siper,
• Ahşap bir binanın kaplama ve sıvası olmaksızın direklerden ibaret taslağı.

kalb-i kerim

• Allah'ın lütuf ve ikramına ayna olan mübarek kalp sahibi.

kalb-i mübarek

• Mübarek kalp, yumuşak kalp.

kandil geceleri

• İslâm dîninin kıymet verdiği mübârek geceler.

kaside-i mübarek

• Mübarek, değerli kaside, şiir.

kaside-i mübareke

• Mübarek, değerli kaside, şiir.

kat'iyy-üd delale

• Bir ibârenin ifâde ettiği mânaya veya hükme delâletinin kat'i ve şeksiz olması. Delilin kat'i, şüphesiz oluşu.

kat'iyy-ül metin

• Metnin, ibârenin kat'i ve şüphesiz oluşu. (Ayet gibi)

kat'iyyü'l-metin

• Metnin (sözün) kesin ve şüphesiz oluşu; ibarenin ilk kaynaktan aynen geldiğinin kesin olarak bilinmesi (meselâ metnin âyet veya hadis olduğu kesin olarak bilinmesi).

kaziye-i bedihiyye-i fıtriyye

• Man: Aklın tarafeyni tasavvur ederken zihinde hâzır olan bir hadd-ı vasat vâsıtası ile nisbet-i hükmiyyeyi cezmen tasdik eylemesinden ibaret olan kaziyyeye denir.

kaziye-i mahsusa

• Man: Mevzuu yalnız bir fertten ibaret olup da hüküm onun üzerine olan kaziyyedir. Buna Kaziye-i şahsiyye dahi denir. "İstanbul en büyük şehirlerin birincisidir" gibi.

kaziye-i şartiyye

• Man: İki cümleden ibâret, fakat bunlardan birinde olan hüküm diğerinde gösterilen şarta mütevakkıf olan, yâni; aralarında mülâzemet ve irtibat bulunan kaziyedir.

keffaret-i halk

• Hac için ihrama girip de bir özre mebni saçlarını vaktinden evvel traş ettiren kimsenin tutacağı üç günlük oruçtan ibârettir.

keffaret-i katl

• Bir müslümanı veya bir zımmiyi amden değil de bir hata neticesi olarak öldüren bir müslümana lâzım gelen keffârettir ki; muktedir ise, bir mü'min köle âzad etmekten; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmaktan ibârettir.

keffaret-i savm

• Ramazan-ı Şerifte özürü bulunmaksızın muayyen şartlar dâhilinde orucunu bozan bir mükellefin, müslim veya gayr-i müslim bir köle veya câriye azâd etmesinden; buna muktedir değilse, iki ay muttasıl oruç tutmasından; buna da muktedir değilse, altmış fakire yemek yedirmesinden ibârettir.

kelimat-ı mübareke / kelimât-ı mübareke

• Mübarek, bereketli kelimeler.

kelime-i mübareke

• Mübarek kelime.

kelime-i şehadet / kelime-i şehâdet

• "Eşhedü en lâ ilâhe illallâh ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlüh" mübârek sözü. Mânâsı şöyledir: "Görmüş gibi bilir ve inanırım ki, Allahü teâlâdan başka, varlığı lâzım olan, ibâdet ve itâat olunmağa hakkı olan, hiç ilâh, hiçbir kimse yoktur. Görmüş gibi bilir, inanırım ki, Muhammed sallalla

keraris

• (Tekili: Kürrâse) El yazması kitapların sekiz sahifeden ibâret olan formaları.

kerbela

• Irakta Seyyid-üş şühedâ Hz. İmam-ı Hüseyin Efendimizin (R.A.) meşhed-i mübârekleri olan yer. (Cibril var haber ver Sultân-ı Enbiyâya.Düşdü Hüseyin atından sahra-yı Kerbelâya) (Kâzım)

kesr-i aşari / kesr-i âşâri

• Ondalık kesir. Mahreci (paydası) 10 veya 10'un her hangi bir kuvvetinden ibaret olan kesir. Meselâ: 0,15 - 0,007 gibi.

kıraet / kırâet

• Okuma, ibare sökme, düzgün ve sürekli okuma. Kur'ân okuma.

kitab-ı mübarek

• Mübarek kitap.

kuddise

• "Mübarek, kudsi ve mukaddes olsun." anlamına gelen bir kelimedir.

kuddise sirruh

• Daha çok Allahü teâlânın sevdiği kullar olan evliyâdan birinin ismi anılınca veya yazılınca, onun sırrı (içi) temiz ve mübârek olsun mânâsına söylenen veya yazılan duâ, hürmet ve saygı ifâdesi. İki kişi için "Kuddise Sirruhümâ" ikiden çok için "Kuddi se sirruhüm" denir.

kuddise sirruhu / kuddise sirruhû

• İlâhî hikmetten öğrendiği sırlar mübarek ve pak olsun anlamında, büyük veliler için kullanılan bir hürmet ifadesi.

kuddise sırruhu'l-ali / kuddise sırruhu'l-âlî

• Yüce sırrı mübarek ve temiz olsun; büyük veliler için kullanılır.

kuddus

• Kusur ve noksanlıklardan müberrâ olan, en mukaddes. Hiç eksiği olmayan, pâk, temiz. Cenab-ı Hakk'ın sıfatlarındandır.
• Mübarekliğin hadsiz derecesini ifâde eder. "En mukaddes" gibi.

kuds

• Mübareklik. Kudsilik. Nezafet. Pâk olmak. Noksanlardan uzak olmak.

kur'an lafz-ı mübarekesi / kur'ân lâfz-ı mübarekesi

• Mübarek Kur'ân kelimesi, sözü.

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

lafz-ı zahir / lafz-ı zâhir

• İbaresi işitilmekle ancak bilinen, yâni söyleyenin maksadı düşünülmeye muhtaç olmadan derhal mânâsı anlaşılan sözdür. Bunun zıddına hafi denir.

lebbeyk

• Hac, umre veya her ikisini yapmak üzere niyyet ederken yâni ihrâma girerken başlayıp, Mina'da Cemre-i akabede (büyük cemrede) şeytan taşlanırken atılan ilk taşla söylemesi son bulan mübârek sözler: Lebbeyk Allahümme lebbeyk, lebbeyk lâ şerîke leke lebbeyk innelhamde venni'mete leke vel-mülke

levha-i mübareke

• Mübarek, değerli levha.

leyali-i aşere / leyâli-i aşere

• On mübârek gece.

leyali-i aşr / leyâli-i aşr

• On mübarek gece.

leyali-i meşhure / leyâli-i meşhure

• Meşhûr, mübârek geceler.

leyali-i mübareke / leyâli-i mübareke

• Mübarek geceler.

leyali-i ramazan-ı mübareke / leyâli-i ramazan-ı mübareke

• Mübarek Ramazan geceleri.

leyali-i şerife / leyâlî-i şerife

• Mübarek, mukaddes geceler.

leyle-i berat / leyle-i berât

• Mübârek gecelerden, Şâban ayının on beşinci gecesi.

leyle-i isra / leyle-i isrâ

• Mübârek gecelerden Mi'râc gecesi.

leyle-i kadr

• Daha çok Ramazân-ı şerîf ayı içinde bulunduğu bildirilen ve Kur'ân-ı kerîmin gelmeye başladığı mübârek gece.

• Ramazân-ı mübârekin ve senenin en kudsi ve kıymetli gecesi. Kur'ân âyetlerinin ilk defa vahiy ile gelmeye başladığı gece.

leyle-i mi'rac / leyle-i mi'râc

• Mübârek gecelerden, Resûlullah efendimizin Mîrâca çıktığı Receb ayının yirmi yedinci gecesi.

leyle-i miraç

• Mübârek Mi'rac gecesi.

leyle-i mübareke

• Mübarek gece.

leyle-i regaib / leyle-i regâib

• Mübârek gecelerden, Receb ayının ilk Cumâ gecesi.

ma / mâ

• Biz mânasınadır. (Farsça)
• Mim ile elif harfinden ibâret "Mâ". Arabçada muhtelif isimleri vardır. Ve çeşitli mânalara gelir. Cansız şeylere işaret eder. "Şu nesne, o şey ki..." mânâlarına gelerek kelimelerle birleşir. Meselâ: (Mâ-ba'd: Sondaki, alttaki.) (Farsça)

mahiyet

• Bir şeyin içyüzü, aslı, esası. Bir şeyin neden ibâret olduğu, künhü, esası, hakikatı.

mahmil

• Harameyne hacı kafilesi ile birlikte gönderilen hediyeler.
• Deve üzerine konulan sepet. Mahfe. Sürre.
• Bir ibareye hamledilen mâna ihtimâllerinden her birisi.

makber-i saadet / makber-i saâdet

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek kabirleri.

malemyekün

• Sözden ibâret.

maneviye / mâneviye

• İyilik ve kötülük ilâhı diye iki ilâha inanmaktan ibaret batıl bir mezhep olup zerdüştlerden alınmıştır.

maraz-ı mevt

• Ölüm hastalığı, insanı iş görmekten men eden ve başladığı târihten îtibâren en az bir yıl içinde ölüme götüren hastalık.

maşaallah / mâşâallah

• Beğenilen şeyler görüldüğünde söylenilen; "Bu, Allahü teâlânın dilediği ve ihsân ettiği şeydir" mânâsına mübârek bir söz.

maymun-u meymun

• Kutlu ve mübarek maymun.

mehdi / mehdî

• Kıyâmete yakın geleceği, Peygamber efendimiz tarafından haber verilen ve İslâmiyet'i ve adâleti yeryüzüne hâkim kılacak olan mübârek zât.

mekke-i mükerreme

• Müslümanların kıblesi olan Kâbe-i muazzamanın bulunduğu, Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem doğduğu mübârek şehir.

mel'anet-piş

• Mel'unluktan başka işi olmayan. İşi gücü mel'unluktan ibaret olan. (Farsça)

menzil-i saadet

• Peygamberimizin (a.s.m.) mübarek evi, hanesi.

mernusa

• Mübârek.

merve

• Mekkede bir mübarek tepe.

mescid-i nebi / mescid-i nebî

• Peygamber efendimizin, hicretten sonra Eshâb-ı kirâm (mübârek arkadaşları) ile birlikte Medîne-i münevverede inşâ ettiği mescid, câmi. Mescid-i Resûl, Mescid-i Saâdet ve Mescid-i Şerîf de denilmektedir.

metin / metîn

• Yazı, lâfız, ibare.

mevaki-i mübareke / mevâki-i mübareke

• Mübarek yerler.

mevki-i mübarek

• Mübarek mevki.

mevki-i mübareke

• Mübarek yer, mevki.

mevlid

• Dünyâya gelme; doğum yeri ve zamânı. Peygamber efendimizin dünyâya gelişini, mi'râcını ve mübârek hayâtını anlatan eser.

meymun-u said / meymun-u saîd

• Kutlu ve mübarek.

mihail

• Resul-i Ekremin (A.S.M.) geleceğini haber veren ve bir ismi de Mişâil olan eski zaman Peygamberlerinden bir Zâttır. Kitabının 4. bab'ında: "Ahir zamanda bir ümmet-i merhume kaim olup, orda hakka ibadet etmek üzere, mübarek dağı ihtiyar ederler. Ve her iklimden oraya birçok halk toplanıp Rabb-ı Vâhid

miladi / miladî

• Milada ait. Milada dayanan. Ekser Avrupalıların takvim başlangıcı yaptıkları Milad yılına ait.
• İsa'nın (A.S.) doğumundan itibaren başlayan takvim ki, miladî tarih denir.

mim

• Kur'ân-ı Kerim alfabesindeki yirmidördüncü harf olup, ebced hesabında kırk sayısının karşılığıdır.
• Tarih yazarken bazan Muharrem ayına bir işaret olabilir.
• Bir kitap veya ibarenin sonuna veya altına temme (bitti) yerine ve "mâlum oldu, görüldü" makamında konulan bir harftir.<

misal / misâl / مِثَالْ

• Suretten ibaret (âlem).

misali / misâlî / مِثَال۪ي

• Sûretten ibaret.

misali alem / misalî âlem

• Görüntüden ibaret, rüya âlemi.

mıshaf

• Kur'ân-ı kerîmin tamâmının yazılı olduğu mübârek kitab.

muabbir

• (İbâret. den) Rüyâ tabir eden. Görülen rüyalardan mânâ çıkaran.

muaviye

• (Mi: 603 - 682) Sahabe-i Kiramdan olup Şam'da yirmi seneden ziyade valilik yaptı, sonra hilâfetini ilân etti. Yirmi sene de halifelik yaptı. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâmın kayın biraderi ve vahiy kâtibi idi. Beni Ümeyye sülalesinden olan bu zattan itibaren İslâm Devletine, Emevi Devleti denm

mubarek

• (Bak: Mübârek)

mübarekat / mübarekât / mübârekât

• Bütün tebrike sebeb olacak ve mâşâallah dediren ve bârekâllah söyleten bütün hâletler ve san'atlar. Mübarekiyet ifade eden bolluk ve İlâhî lütuflar.

• Mübarekler.

mübarekiyet / mübârekiyet

• Mübareklik.

mubareze

• (Bak: Mübâreze)

mübareze / مبارزه

• Uğraşı, mücadele. (Arapça)
• Savaş. (Arapça)
• Mübareze etmek: Mücadele etmek. (Arapça)
• Mübaşeret olunmak: Girişilmek, işe başlanmak. (Arapça)

mücteba / müctebâ

• Seçilmiş mânâsına, Resûlullah efendimizin mübârek sıfatlarından. Eğer ümmet isen, ol müctebâya, Uymalısın sünnet-i Mustafâ-yı safâya.

müfred

• (Müfret) Tek, yalnız. Müteaddid olmayıp yalnız birden ibaret olan.
• Basit, mürekkeb olmayan.
• Gr: Yalnız bir şey veya şahsa işaret eden veya bire mahsus olan kelime. Cemi veya tesniye olmayan.
• Edb: Başı ve sonu olmayan tek ve kafiyesiz beyit.

müfredat

• Bir bütünü meydana getiren şeylerin her biri.
• Bir şeyin içindekiler.
• Basit ve gayr-i mürekkeb şeyler.
• Toptan mâlum olan şeylerin tafsilâtı, birer birer zikrolunmuşları.
• Edb: Tek tek ve ayrı ayrı beyitler.
• Gr: Bir ibareyi meydana getiren kelimelerin her

mühdi / mühdî

• Hediye veren. Hediye gönderen. İhda eden.
• Hidayete getiren. Hidayete vesile olan.
• Mürşid, muvaffak.
• Risalet ve nübüvveti bütün âlemlere rahmet ve saadet sebebi olduğundan, Cenab-ı Hakk'ın bütün âlemlere hediye ve atiyyesi mânasında Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) mübarek bi

mühr-i nübüvvet

• Peygamberlik mührü; Peygamber efendimizin mübârek sırtı ortasında, sol küreğine yakın kalbi hizâsında bulunan nübüvvet mührü. Gümüş teninde, letâfet vardı, İrice Mühr-i nübüvvet vardı. Sırtında idi, Mühr-i nübüvvet, Sağ tarafına yakındı elbet. Bildirdi bize edenler ta'rîf, Bir büyük ben idi, mühr-i

muhyi / muhyî

• Maddî mânevî hayat veren, dirilten, canlandıran, can ve ruh veren mânalarında olup, Cenab-ı Hakk'ın bir ismidir. (Ehl-i dünya küfür ve dalâlet karanlığında mânen ölü gibi iken Resul-i Ekremin (A.S.M.) mübarek irşadları ve iman nurları ile dirilmelerine ve o mânevî ölümden kurtulmalarına binaen Peyga

mukaddeme

• İlk söz. Başlangıç.
• Önde gelen. Medhal. Giriş.
• Man: İki kaziyeden ibaret olan sözün evvelki kaziyesi.

mukaddes

• Mübârek, kutsal. Ayb, çirkin ve kötü şeylerden uzak; temiz.

mukarrebun

• Büyük meleklerden bir zümre.
• Takva ve ubudiyyet ile evliya derecesine gelmiş, Cenab-ı Hakk'ın indinde çok kıymetli ve mübarek büyük zâtlar.
• Yakınlaşmış olanlar.

mukbil

• Mübârek. İkbali kutlu, mutlu. Mes'ud. Bahtiyar.

mülaet

• (Çoğulu: Mulâ) Midedeki rahatsızlıktan dolayı husule gelen zükkâm hastalığı.
• Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.), Hz. Abbas'ı ve dört erkek evlâd-ı mübarekelerini örttüğü perde.
• Büyük ihram.

mülk suresi

• Kur'an-ı Kerim'in 67. suresidir. Tebâreke, Münciye, Mücâdele, Mânia, Vakiye, Mennea Suresi gibi isimleri de vardır. Mekkîdir.

mültezem

• Kâbe-i muazzamanın kapısı ile Hacer-ül-esved denilen mübârek siyah taş arasında kalan Kâbe duvarı.

münci

• İncâ eden. Kurtaran, necat veren.Resul-i Ekremin (A.S.M.) insanların azabtan kurtulmasına ve dünyâ ve âhiret saadetlerine sebeb olmasından mübarek isimlerinden birisi de münci olmuştur.

mürecceb

• Kutlu, mübârek.

mürsel hadis / mürsel hadîs

• Sahâbe-i kirâmın (Resûlullah efendimizin sohbetinde yetişen mübârek insanların) ismi söylenmeyip, Tâbiîn'den (Sahâbe-i kirâmı görüp, sohbetinde yetişen kimselerden) birinin, doğruca, Resûl-i ekrem buyurdu ki, diyerek bildirdiği hadîs-i şerîfler.

musammat

• Edb: Beyitleri kafiyeli ve dört kısımdan ibaret olan manzume.

mustafa

• (Safvet. den) Güzide. Istıfâ edilmiş. Has ve seçilmiş.
• Hz. Peygamber'in (A.S.M.) mübarek bir ismi.

• Seçilmiş mânâsına, Resûlullah efendimizin mübârek isimlerinden biri. Mü'min olanların çoktur cefâsı, Âhirette vardır zevk ü sefâsı, On sekiz bin âlemin Mustafâsı, Adı güzel kendi güzel Muhammed.

müstahric

• (Huruc. dan) İstihrac eden, çıkaran. İbâreden mâna çıkarmak istidadında olan.

müsteymin

• Mübarek sayan.
• Aman dileyen.
• Bir kimsenin yeminini isteyen.

mutahhar

• Temiz. Pâk. Kudsi, pâklanmış. Tâhir kılınmış. Mübârek.
• Peygamberimizin (A.S.M.) bir ismi.

müteberrik

• (Bereket. den) Mübarek sayılan, teberrük eden, uğurlu.

müteberriken

• Mübarek sayarak, uğur bilerek.

müteyemmen

• (Yümn. den) Uğurlu, meymenetli, mübarek.

müteyemmin

• Bereketli, mübarek sayan.
• Kuvvetli kılan.

muvacehe-i seadet / muvâcehe-i seâdet

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabrinin bulunduğu Hücre-i Seâdetin (odanın) kıble tarafında ziyâret sırasında önünde durulan duvar.

muzaaf fiil

• Gr: Fiilin kökündeki iki harfin aynısı beraber olan fiil. Medde - Şedde gibi. Başka tâbirle: Fiilin orta harfi ile son harfi (harf-i lâm'ı) aynı harfin tekerrüründen ibaret olan kelime.

na-mes'ud

• Mes'ud ve mübârek olmayan. Uğursuz. (Farsça)

nakime

• Asıl, cevher. Kendi, nefis.
• Nefsi mübarek olan.

nakş-i kadem-i nebi / nakş-i kadem-i nebî

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek ayaklarının taş üzerindeki izi.

nam-ı şerif

• Mübarek isim, şerefli ad.

nazm-ı ilahi / nazm-ı ilâhî

• Allahü taâlâ tarafından yanyana dizilen mübârek sözler, Kur'ân-ı kerîm.

nefy ve isbat zikri / nefy ve isbât zikri

• "Lâ ilâhe illallah" mübârek sözünü diyerek yapılan zikr (Lâ ilâhe) yâni Allahü teâlâdan başka ilâh yoktur, nefy; (illallah) yâni Allahü teâlâ vardır demek de isbât ifâdeleriyle belirtilmiştir.

nehy

• Yasak, yasak edilen şey.
• Kur'ân-ı kerîmde yapılması istenmeyen şeyleri bildiren kelâm-ı ilâhî (Allahü teâlânın mübârek sözü).

nekibe

• Nefsi mübârek.

nesl-i mübarek

• Mübârek nesil.

nevzad-ı mübareke

• Yeni doğmuş, yeni dünyaya gelmiş mübarek kız çocuğu.

nühuset

• Yaramazlık, uğursuzluk. (Mübârek'in zıddı)

nükte

• İnce mânalı söz, idraki ve anlaşılması nezâket ve zarifliğe dayanan nazik husus. İbarenin asıl mânasından başka olan nazik ve lâtif mânâ, dikkatle anlaşılabilen ince mânâ.
• Yere ağaçla vurup eser bırakmak.

• Dolayısıyla anlaşılan ince mânâ, bir söz ve ibareden anlaşılan şey.
• İyi düşünülmüş, ince anlamlı zarif söz.

nur-ı paki muhammedi / nûr-ı pâki muhammedî

• Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) temiz, mübârek nûru.

pak

• Temiz, saf, katıksız. Hep, tamam, mübarek, kudsi. (Farsça)

pencgane

• Beşli, beşten ibâret, beş tâneli. (Farsça)

peygamber

• İlâhî hakikatları insanlara bildirmek ve onlara örnek olmak üzere Allah tarafından tayin edilen, vahiy yoluyla sahip olduğu ilmini yaşayıp neşreden mübarek zatların umumî ismi.

rabıta / râbıta

• Bir velînin şeklini, sûretini hayâline getirerek onun kalbindeki feyz (bereket) ve mârifetlere (ilimlere) kavuşma yolu. Kalbini büyüklerin kalbine bağlayarak onlardan feyz alma. Her şeyi unutarak, dünyâ işlerini düşünmeyerek, sevgi ve saygı ile bir velînin mübârek yüzünü hayâlinde veya gönlünde bulu

rahmeten lil alemin / rahmeten lil âlemîn

• "Âlemlere rahmet" mânâsına Peygamber efendimizin mübârek isimlerinden.

ramazan

• Mübarek ayların en mühimmi ve mübarek üç ayların sonuncusu. Kur'an-ı Kerim'in nâzil olmağa başladığı oruç ayı. Arabî ve Kamerî olan takvime göre 9. ay. Oruç tutanın günahlarını yaktığı, mahveylediği için bu isim verildiği rivayet edilir.

• Hicrî ayların dokuzuncusu ve mübarek üç ayların üçüncüsü.

ramazan-ı mübarek

• Mübarek Ramazan ayı; hicrî ayların dokuzuncusu.

ramazan-ı mübareke

• Mübarek Ramazan ayı.

ramazan-ı şerif / ramazan-ı şerîf

• Mübarek Ramazan ayı.

ravda-i mübareke / ravda-i mübâreke

• Mübârek, bereketli bahçe. Medîne-i münevverede, Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberi arasında kalan mübârek mekan, yer.

ravda-i mukaddese

• Mukaddes bahçe. Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevveredeki mescidinin içinde kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberinin arasında kalan mübârek mekân, yer.

ravda-i mutahhera

• Temiz bahçe. Medîne-i münevveredeki Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) mescidinin içinde bulunan ve Peygamber efendimizin kabr-i şerîfi ile mescidin o zamanki minberi arasında kalan 26 m. uzunluğundaki mübârek yer. Ravda-i mukaddese, Ravda-i mübâreke de denir.

ravza-i saadet

• Mutluluk bahçesi; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek kabri.

ravzaimutahhara

• Peygamberimizin pak ve mübarek kabri.

re's-i mübarek

• Mübarek baş.

receb

• Azametli, heybetli. Ta'zim etmek.
• Cennet'te bir nehir ismi.
• Mübarek üç ayların birincisi ve Kamerî aylardan yedincisi.
• Erkek ismi.

receb ayı

• Hicrî ayların yedincisi ve mübârek üç ayların birincisi.

receb-i şerif

• Şerefli olan ve mübarek aylardan birincisi olan Recep ayı; hicrî ayların yedincisi.

recez

• Vezni altı defa müstef'ilün'den ibaret olan bir nevi şiir veya bahire denir.
• Kaside tarzında yazılan manzume.

regaib

• Rağbet edilenler, mübarek bir gece.

regaib gecesi / regâib gecesi

• Mübârek gecelerden. Receb ayının ilk Cumâ gecesi. Regâib, ragîbetin çoğuludur. Ragîbet; ihsân, ikrâm demektir.

rek'at

• (Rik'ât) Huzur-u İlâhîde beli eğip yüzü üzeri kapanmak.
• Bir kıyam, bir rüku' ve iki secdeden ibaret olan namazın bir rüknü.

rical-i gayb / ricâl-i gayb

• Her devirde bulunan ve herkesçe görülmeyen ve bilinmeyen ve Allah'ın (C.C.) emirlerine göre çalışan mübârek, büyük zatlar. Ricâlullâh.

• Her devirde bulunan fakat herkesçe tanınıp bilinmeyen ve görülmeyen, dünyânın nizâmı ile vazîfeli mübârek, büyük zâtlar.

rivayet tefsiri / rivâyet tefsiri

• Kur'ân-ı kerîmdeki bâzı âyet-i kerîmelerin başka âyetlerle veya Peygamber efendimizin sünneti veya Eshâb-ı kirâmın mübârek sözleriyle açıklanması. Buna me'sur veya naklî tefsir de denir.

rub'-ı daire / rub'-ı dâire

• Namaz vakitlerinin hesaplanmasında, yükseklik ölçülmesinde ve bâzı trigonometrik hesapların yapılmasında kullanılan el âleti. Bâzı geometrik şekillerden ibâret olup, dörtte bir dâire şeklinde tahta üzerine şekiller işlendiği için buna Rub'-ı dâire ta htası da denilmiştir.

ruhaniyyet

• Yalnız ruhtan ibaret olan şeyin hali. Ölmüş bir kimsenin devam etmekte olan ruhi kuvveti.
• Ruhanilik.

şa'ban

• (Şâbân) Arabi ayların sekizincisi. Mübârek Şuhur-u selâsenin (Üç ayların) ikincisi.

sa'd

• Uğur, uğur getiren şey, iyilik, mübareklik, kuvvetlilik.
• Kutlu, uğurlu.

sa'y

• Hac ve ömre ibâdeti için Mekke-i mükerremeye gelen kimsenin Mescid-i Haram (Kâbe ve avlusu) yakınındaki Safâ ve Merve tepeleri arasında usûlüne göre Safâ'dan başlayarak Merve'ye ve Merve'den Safâ'ya yedi kere gidip gelmesi. Sa'y, dört gidiş ve üç gelişten ibârettir.
• Çalışmak, iş görm

şaban-ı muazzam / şâbân-ı muazzam

• Mübarek aylardan ikincisi olan Şaban ayı; hicrî ayların sekizincisi.

şaban-ı şerif / şâbân-ı şerif

• Hicri ayların sekizincisi ve mübarek üç ayların ikincisi olan değerli ve şerefli Şâban ayı.

sahabe / sahâbe

• Peygamber efendimizi sallallahü aleyhi ve sellem sağlığında bir an gören, eğer âmâ ise (gözü görmüyorsa), bir an konuşan, îmân etmiş büyük-küçük mü'minlerin birkaç tânesine veya daha fazlasına verilen isim. Sâhib kelimesinin çokluk şeklidir. Hürmet ve saygı için, "Resûlullah'ın kıymetli ve mübârek a

sahife-i misaliye

• Misalî, görüntüden ibaret sayfa.

sahih kan / sahîh kan

• Sekiz yaşını bitirip, dokuz yaşına bastıktan birkaç gün veya ay, yâhut seneler sonra, sıhhatli bir kızın veya âdet zamânı son dakikasından îtibâren tam temizlik (on beş gün) geçmiş olan kadının önünden çıkan ve Hanefî mezhebine göre, en az üç gün (ye tmiş iki saat) devâm eden kan; hayız ve aybaşı ka

said

• (Sa'd. dan) Saadetli. Allah (C.C.) kendisini sevmiş. O'nun rızasına ermiş olan. Ahireti için çalışan kimse. Mes'ud. Mübarek. Bahtiyar.

sakal-ı şerif / sakal-ı şerîf

• Peygamber efendimizin mübârek sakal-ı şerîfi.

şakk-ı sadr

• Peygamber efendimiz Muhammed aleyhisselâmın mübârek göğsünün yarılması hâdisesi.

salat u selam / salât u selâm

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem ism-i şerîfleri anılınca, işitilince veya yazılınca söylenen veya yazılan hayır duâlardan ibâret olan sözler yâni sallallahü aleyhi ve sellem, Allahümme salli ve sellim alâ seyyidinâ Muhammedin ve alâ âli seyyidinâ Muhammed, Essalâtü ves-selâmü aleyk

sallallahü aleyhi ve sellem

• Peygamber efendimizin ism-i şerîfi anıldığı, işitildiği ve yazıldığında söylenen ve yazılan, Allahü teâlâdan, O'nun dünyâda ve âhirette her türlü iyiliğe ve üstünlüğe kavuşmasını istemekten ibâret olan hayır duâ, hürmet, saygı ve bağlılık ifâdesi. Bu na salât u selâm da denir.

sanih

• Mübarek fiil, iyi iş.

sarf-ı nazar

• Bir şeyden vazgeçme, cayma.
• Nazar-ı itibare almama.

satih / satîh

• Bedeni kemiksiz etten ibaret olan hilkat garibesi bir kâhin, falcı.

şayan-ı teberrük / şâyân-ı teberrük

• Bereketli ve mübarek olmaya lâyık.

seb'-ül mesani

• İki defa nazil olan ve yedi âyetten ibaret bulunan Fâtiha Suresi.
• Mükerrer okunup tekrarlanan.

şebeke-i seadet / şebeke-i seâdet

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek kabrinin bulunduğu Hücre-i seâdet denilen yerin dış duvarı etrâfında yerden Mescid-i Nebî'nin tavanına kadar yükselen demir parmaklık.

sebk

• Bir şeyi eritme. Kalıba dökme.
• Edb: İbarenin tarz ve terkibi.

şecere-i mübareke

• Mübarek ağaç.

şecere-i pak-i muhammedi / şecere-i pâk-i muhammedî

• Muhammed aleyhisselâmın mübârek, temiz soy kütüğü, soy ağacı.

sedd-i zülkarneyn

• Kur'ân-ı kerîmde Zülkarneyn adıyla bildirilen peygamber veya evliyâ olan mübârek bir zâtın, Ye'cûc ve Me'cûc için yaptırdığı sed.

seferi / seferî

• Seferde olan, misâfir, yolcu. Bulunduğu şehirden veya köyden gideceği yolun iki veya bir kenârındaki evlerin dışına çıkarken, senenin kısa günlerinde, insan veya deve yürüyüşü ile, son evden îtibâren üç günde gidilecek yere (Hanefî mezhebinde 104 kil ometre) gitmeye niyyet eden kimse.

şehadet kelimesi / şehâdet kelimesi

• Kelime-i şehâdet, İslâm'ın beş şartından birincisi. "Eşhedü enlâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlüh" mübârek sözü.

şehr-i mübarek

• Mübarek, bereketli ay.

şehr-i savm

• Oruç ayı olan mübarek Ramazan.

şemail-i şerife / şemâil-i şerîfe

• Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin mübârek ahlâk ve âdetleri.

sene-i maliye / sene-i mâliye

• 1 Mart'tan itibaren başlaması Mâliyece kabul edilen yıl.

senih

• Mübarek fiil, iyi ve güzel hareket.

şerh-i sadr

• Peygamber efendimizin çocukluğunda ve peygamberliği sırasında (mîrâc gecesinde) mübârek göğsünün açılarak kalbinin çıkarılması ve yıkanıp ilim, hikmet ve mârifet ile doldurulduktan sonra yerine konması hâdisesi.
• Göğsün yâni kalbin ilâhî nûr, ilim, hikmet ve mârifet ve sekîne (ferahlı

şeriat-ı mutahhara

• Temiz, mübarek şeriat; Allah tarafından bildirilen temiz, şüphelerden uzak hükümler, İslâmiyet.

şerif

• Şerefli, mübarek.
• Peygamber neslinden ve Hazret-i Hüseyin soyundan olup İslâmiyete tam sadâkatla bağlı temiz kimse.

şevval

• Arabi aylardan onuncusu. Ramazandan sonraya geldiği için ilk üç günü mübarek Ramazan bayramıdır.

sıbteyn-i mükerremeyn

• Sevgili Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın iki mübârek torunu; hazret-i Hasan ve hazret-i Hüseyn (radıyallahü teâlâ anhümâ).

sıhhat

• Sağlamlık. Doğruluk. Sağlık.
• Edb: Sözün yanlış ve eksik olmamasıdır. (Sözün sağlamlığı diye tercüme edilebilen sıhhat-ı ifade: Bir ibarede zâf-ı te'lif, ta'kid, garabet, tetabu-u izafet, tekrar, tenafür, şivesizlik v.s. gibi kusurlar bulunmamakla tahakkuk eder...)

sırr-ı al-i aba / sırr-ı âl-i abâ

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) kendisiyle beraber kızı Hz. Fatıma, damadı Hz. Ali ve torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin'in üzerini mübarek abâsıyla örttüğünden bu isimle anılmalarının sırrı.

sübhanellah / sübhânellah

• Allahü teâlâyı noksanlık ve kusur olan şeylerden tenzîh ederim, uzak tutarım mânâsına, mübârek, kıymetli bir söz.

şuhur-u mübareke / şuhur-u mübâreke / şuhûr-u mübareke

• Mübarek, bereketli aylar.

• Mübarek, bereketli, sevaplı aylar.

şuhur-u selase-i mübareke / şuhur-u selâse-i mübareke

• Mübarek üç aylar.

sülasi mezid / sülasî mezid

• Esası, kelime kökü üç harften ibaret olduğu halde, başka harfler ilâvesiyle, başka masdar teşkil edilmiş olur. Aslı üç harfli masdar demektir.

sünnet

• Yol, kânun, âdet.
• Peygamber efendimizin mübârek sözleri, işleri ve görüp de mâni olmadığı şeyler.
• Din bilgilerinde senet, kaynak olan dört temel delîlden biri. Hadîs-i şerîfler.
• Şerîat yâni İslâm dîni.

suud

• Mübarek.
• Mübarek sayılan yıldızlar.

suude

• İyi addetmek. Mübarek saymak.

ta'kid

• Edb: İbareyi veya cümleyi anlaşılmaz şekle koyma.
• Düğümlenme, düğümleme.

ta'rif

• (İrfan. dan) Bir şeyi belli noktalar ve işaretlerle inceden inceye anlatıp bildirmek, tanıtmak. Kavl-i şârih.
• Bir maddeyi bütünüyle bir ibare halinde anlatmak.
• Gr: Bir ismi marife etmek.
• Arafat'ta vakfe yapmak.

tabldot

• Lokanta, okul ve otellerde belli bir miktar para karşılığında verilen belirli çeşitlerden ibaret bir öğün yemek. (Fransızca)

taganni

• (Gınâ. dan) Muhtaç olmamak.
• Kâfi bulmak.
• Zengin olmak.
• Şarkı söylemek. Bir ibareyi makamla okumak.
• Bir şâirin birisini medih veya hicvetmesi.

tahrif

• (Harf. den) Harflerin yerini değiştirmek. Bozmak. Kalem karıştırmak.
• Kendi menfaati veya başkasının zararı için bir ibârenin mânasını değiştirmek.
• Başka tarafa meylettirmek.

takaddüs

• Mübarek kılmak. Kudsî kılmak.
• Çok temiz olma.
• Mukaddes olma.

tebarek / tebârek

• Mübarek etsin (mealinde dua.) Teâlâ gibi mâzi fiiliyle mübalâğa ile bereketin Allah'tan zuhurunu ifade eder. (Suyun havuzda yükselmesi halinden alınmıştır.)

• Mübarek etsin!

tebarekallah / tebârekâllah

• Allah mübarek etsin.

tebelbül-ü akvam

• Muhtelif kavimlerden ibaret bir cemaatin kısım kısım olmaları, muhtelif dil konuşmaları.

teberrük / تبرک

• Mübarek görme, kutlu sayma. (Arapça)

teberrüken / تبركا

• Uğurlu ve mübarek olarak. Bereket mevzuu ederek.

• Mübarek görerek,uğur sayarak. (Arapça)

tebrik / tebrîk / تَبْرِيكْ

• Bir kimseyi eriştiği bir iyilikten dolayı "Bârekellâh" diye sevincini bildirmek. Mübarekliğini, Cenab-ı Hakk'ın onu muvaffak kıldığını söyleyerek ta'ziz etmek.

• Mübârek kılma, kutlama.

• Mübarek olsun diye dua etme, kutlama.

tebrikat / tebrikât

• Mübârek kılmalar, kutlamalar.

tehekküm

• İstihza.
• Tevbih. Şiddetle azarlama. Görünüşte ciddi, hakikatta alaydan ibaret olan eğlenme.
• Edb: Tarizin tesirli olan kısmı.

• "Hekeme"den:
• Alay etme, eğlenme.
• Görünüşte ciddi, hakikatte alaydan ibaret olan eğlenme.

tekellümat-ı nebeviye / tekellümât-ı nebeviye

• Hz. Peygamberin (a.s.m.) konuşması, mübârek sözleri.

telmih / telmîh

• (Çoğulu: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek.
• Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek. İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek.
• Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir

• Bir şeyi açıkca söylemeyip ibarede bahsi geçmeyen bir kıssaya, bir fıkraya, bir ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek. Kapalı söylemek.

tenakuz

• Sözün birbirini tutmaması. Konuşmada beyan edilen söz ve fikirlerin birbirine zıt olması.
• Man: İki şeyin birbirine nakiz olması. Bir şeyin nakizi, o şeyin ref'inden (kaldırılmasından) ibarettir.

tensik

• Nizam üzere dizmek. Nizâma koymak.
• Edb: Bir ibârede zikredilecek birkaç şeyi sırasıyla irad eylemek. Sıra tertibi ile mânâ yükselirse tensik-i irtifâî, alçalırsa tensik-i inhitatî denir.

terkib

• Birkaç şeyin beraber olması. Birkaç şeyin karıştırılması ile meydana getirilmek.
• Birbirine karıştırılmış maddeler.
• Gr: Terkib-i nâkıs ve terkib-i tam olarak iki kısma ayrılır. Terkib-i nâkıs: Cümle kadar olmayan terkiblerdir. Terkib-i tam ise; bir cümleden ibarettir. Birbirin

terkik

• Zayıflatma. Lisanı veya ibareyi kusurlu ve bozuk kullanma.

teşrih

• Bir kitap veya ibareyi anlaşılır şekilde açıklamak, tafsilât vermek. İnceden inceye didikleyip araştırmak.
• Tıb: Bir cesedi kesip parçalara ayırarak incelemek.

topuz

• t. Ucu top şeklinde sopadan ibâret eski silâh.
• Top şeklinde toplanmış saç.
• Kısa ve tıknaz kimse.

tumturak

• Söylenişi ahenkli ve parlak olan ibare.
• Gösteriş, debdebe.

turan

• Eski İranlılar tarafından Türkistan ve Tataristan taraflarına verilen isimdir. Turan, eskidenberi Türklerin oturduğu yerlere denirdi. "Türk" ile "Tur" kelimeleri arasındaki benzerlik de bu iki ismin bir asıldan ibaret olduğunu gösteriyor.

uhud

• Hicazda bulunan mübarek bir dağ.

ümm-ül-mü'minin / ümm-ül-mü'minîn

• "Mü'minlerin anası" mânâsına Peygamberimizin sallallahü aleyhi ve sellem mübârek zevcelerinden her birine verilen lakab (isim).

ümmehat-ül mü'minin / ümmehât-ül mü'minîn

• Mü'minlerin anaları. Peygamberimiz Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın mübarek zevceleri.

umre

• Ziyâret. Hac mevsimi dışında Kâbe'yi ve Mekke ve Medine'deki mukaddes yerleri ziyaret etmek. Ist: Kâbe-i Muazzama'yı tavaftan ve Safâ ile Merve denilen iki mukaddes mevki arasında sa'yetmekten ibarettir. Farz olan hacca Hacc-ı Ekber denildiği gibi, Umreye de Hacc-ı Asgar denilir. Cuma gününe tevafuk

• Ziyâret etmek. Hac zamânı olan beş günü yâni Arefe ve Kurban bayramının dört günü dışında, istenildiği zaman ihrâma girip Kâbe-i muazzamayı tavâf etmek ve Safâ ile Merve arasında sa'y etmek (yürümek), saçı kazımak veya kesmekten ibâret olan ibâdet. Umreye Hacc-ı asgar (küçük hac) da denir.

umurat

• (Tekili: Umre) Umreler. Hac mevsiminin haricinde Kâbe'yi ve Mekke-i Mükerreme'nin mübarek yerlerini ziyaret etmeler.

üstad-ı mübarek

• Mübarek üstad.

üzeyir

• Kurânda adı geçen mübarek bir zat.

veçh-i mübarek

• Mübarek yüz; Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek yüzü.

veçh-i saadet

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mübarek yüzü.

vecize

• Edb: İbaresi kısa, mânası geniş olan çok kıymetli söz, özlü söz. Kısa, veciz söz.

vefk-i müselles

• Üçlü vefk; bir âyet veya ibarenin ebced ve cifir değerleri esas alınarak, dağıtıldığı ve üç rakamının karesi biçiminde dokuz küçük kareden oluşan tılsımlı kare alan.

vücud-u misali / vücûd-u misâlî / وُجُودُ مِثَال۪ي

• Görüntüden ibâret varlık.

vücud-u misaliye

• Görüntüden ibaret vücut.

yakub aleyhisselam / yâkûb aleyhisselâm

• Ken'an diyârındaki (Fenike denilen Sayda, Sur ve Beyrut ile Filistin ve Sûriye'nin bir kısmından ibâret olan eski bir memleket) insanlara gönderilmiş olan peygamber. İshâk aleyhisselâmın oğlu, Yûsuf aleyhisselâmın babasıdır. Yâkûb, İbrânice bir isim olup, "Allahü teâlânın saf ve temiz kıldığı kul" m

yed-i mübareke

• Bereketli mübarek el.

yekbar

• (Yekbâre) Bir defa, bir kere. Bir defada. (Farsça)

yemin

• Sözü Allah'ı (C.C.) zikrederek kuvvetlendirmek. Kasem.
• El tutuşarak, Allah'a bağlılıklarını bildirerek, Allah'a ve birbirlerine söz vererek ahitleşmek.
• Mübarek.
• Sağ taraf, sağ el.

yerhamükallah

• Aksırıp, Elhamdülillah diyene, yanında bulunan kimsenin; "Allahü teâlâ sana merhamet etsin" mânâsına söylediği mübârek bir söz, teşmit.

za'f-ı te'lif

• Edb: İbarenin, anlamayı güçleştirecek kadar karışık olması.

zat-ı cismaniye / zât-ı cismaniye

• Cisimden ibaret varlık, zât.

zat-ı mübarek / zât-ı mübârek

• Mübarek, hayırlı, zât; Hz. Muhammed.

zemzem

• Çok mübarek bir su.
• Kâbe-i Mükerreme'nin yanındaki maruf kuyu.
• Kelimenin lügat manası: Yavaş yavaş teganni ve terennüm eylemek, hafif ve yavaş yavaş türkü söylemek.
• Çok bol.

• Kâbe-i muazzamanın Hacer-ül-esved köşesi karşısındaki kuyudan çıkan mübârek su.

• Kâbe yakınlarındaki mübârek su.

zemzem kuyusu

• Kâbe-i muazzamanın Hacer-i esved köşesi karşısında bulunan, mübârek suyun çıktığı kuyu.

zemzeme-i azime

• Kur'ân hakikatleri için, "hayat veren mübarek ve lezzetli su" anlamında kullanılan bir ifade.

zevat-ı mübareke / zevât-ı mübareke

• Mübarek zâtlar.