ala / alâ

• Gr:Arabçada harf-i cerdir. Buna isim diyen de olmuştur. Müteaddit mâna ile kelimenin başına getirilir; manevî istilâ ve tefevvuk bildirmek için ekseriyâ mecrurunu istilaya delâlet eder. Bazan mecrurunun mukabiline müstâli olur. (maa) gibi müsahabet için gelir. (lâm) gibi tâlil için olur. Müc

arz-ı hacet / arz-ı hâcet

• İhtiyacını, muhtaç olduğunu bildirmek.

arzıhal

• Durumunu bildirmek.

arzıhal etmek

• Durumunu bildirmek.

besbese

• Haberi yaymak.
• İşini halka bildirmek.

beyan / beyân

• Açık olmak, açıklamak, bildirmek. Konuşma, yazma, anlama, anlatma, ifâde etme.

beyan-ı ifhamiye

• Bildirmek ve anlatabilmek için yapılan açıklama.

beytullah

• Mekke-i mükerremede Mescid-i harâmın ortasında bulunan mukaddes binâ. Kâbe-i muazzama; müslümanların kıblesi; Fazîlet ve kıymetini bildirmek için Beytullah buyurulmuştur.
• Câmi, mescid.

bi

• İstek bildirmek için emir sigasının başına getirilr. Meselâ: (Farsça)

bi'at / bî'at

• Sözleşme, söz verme, teslimiyet.
• Devlet başkanı durumunda olan kimseye, senin başkanlığını, idâreciliğini kabûl ettim, iyi ve faydalı her sözüne itâat edeceğim, şeklinde söz vermek, bağlılığını bildirmek.

biat

• Bağlılığını, itimadını bildirmek. Birisinin hakemliğini veya hükümdarlığını kabul etmek. El tutarak bağlılığını alenen izhar etmek. Bağlılığını tazelemek.
• Rey vermek.

bilamazeret / bilâmazeret / بلامعذرت

• Mazeretsiz, özür bildirmeksizin. (Arapça)

cebrail aleyhisselam / cebrâil aleyhisselâm

• Dört büyük melekten biri. Peygamberlere vahy getirmek, onlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını bildirmekle vazîfeli melek. Buna Cibrîl, Rûh-ul-emîn, Rûh-ul-kuds, Nâmûs-ı ekber de denir.

cümle-i ihbariye / cümle-i ihbâriye

• (Cümle-i haberiye de denir) Bir hâdiseyi, bir nesneyi bildiren cümle. Bunun zıddı: cümle-i inşâiyedir; emir ve nehiyleri bildirmek gibi.

emr-i bi-l-maruf, nehy-i anil-münker

• Dinin emirlerini, Kur'âni ve İslâmi hakikatleri neşretmek ve bildirmek, men'edilen şeyleri de yaptırmamak. İyiliği, İslâmi hususları emretmek ve teşvik etmek, kötülüğü men'edip yaptırmamağa sevketmek. (Fakat bu kudsi vazifeyi âdabına itaat ve riâyet ederek ifâ etmek lâzımdır, zirâ bu itaat da dinimi

ermiya aleyhisselam / ermiyâ aleyhisselâm

• İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Hârûn aleyhisselâmın neslindendir. Mûsâ aleyhisselâmın dîninin hükümlerini bildirmekle vazîfelendirilmişti.

ezan / ezân

• Namaza dâvet ve vahdaniyet-i İlâhiyyeyi ve hakaik-ı İslâmiyyeyi âleme, kâinata ilân etmek için minare ve emsali mahallerde edilen nidâ. Kamet getirmek.
• Bildirmek.

• Bildirmek. Namaz vakitlerini bildirmek, müslümanları namaza dâvet etmek (çağırmak) için yüksek bir yerde belli olan Arabca kelimeleri sırası ile okumak.

feya sübhanallah / feyâ sübhanallah

• Ey her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah mânâsında bir şeyin tuhaflığını bildirmek için şaşkınlık ifadesi olarak kullanılır.

hades

• (Hads) Sür'atle idrak etmek. Zan ve tahmin eylemek. Fikrini, re'yini bildirmek. Bir sözün mâna ve mefhumunda, bir hususun vaz' ve üslubunda başka tarz tasavvur eylemek.

hamd

• Övgü, medh.
• Allah'a şükran hislerini bildirmek.

haşmetmeab

• Haşmetli, haşmet sahibi mânâlarına gelir ve eskiden padişahlara karşı hürmet bildirmek için kullanılırdı.

i'la-yı kelimetullah

• Allah kelâmının, İslâmiyetin ulviyetini ve hakikatlarının kıymetini bildirmek ve yaymak. Hakaik-ı Kur'âniye ve imâniyenin neşir ve tâmimine cehd ile çalışmak.

i'lam

• Bildirmek. Belli etmek. Anlatmak.
• Mahkeme hükmünü bildiren resmi karar yazısı.

i'tiraz

• (İtiraz) Kabul etmediğini bildirmek. Bir fikir veya işin olmasını kabul etmemek.
• Men' eylemek. Men' olmak.

iblag

• Bildirmek. Yetiştirmek. Haberdar etmek. Göndermek.

iblağ etmek / iblâğ etmek

• Bildirmek, haberdar etmek.

iddianame / iddiânâme

• İddia yazısı; savcının, yapılan soruşturmalar neticesinde tutuklu hakkındaki suçlamalarını bildirmek üzere mahkemeye sunduğu yazı.

idra

• Def etmek.
• Bildirmek. Bildirilmek.

ifham

• Bildirmek. Anlatmak. Maksadı bildirmek.

ifham etmek

• Anlatmak, bildirmek.

ifta / iftâ

• Fetvâ vermek, dînî bir mes'elenin hükmünü sözlü veya yazılı olarak bildirmek.

ihbar / ihbâr / اخبار

• Bildirme, haber verme. (Arapça)
• İhbar etmek: Bildirmek, haber vermek. (Arapça)

ilham etmek

• Kalb yoluyla bildirmek.

ilmihal / ilmihâl

• "Hâl ilmi" mânâsında herkese gerekli olan dinî hükümleri bildirmek maksadıyla yazılan kitaplara verilen isim.

iş'ar / iş'âr

• Yazı ile haber vermek. Anlatmak, bildirmek.

• Yazı ile haber verme.
• Anlatmak, bildirmek.

iş'ar etmek

• Bildirmek.

işaret

• Bir şeyi bir vasıta ile (el, göz, kaş veya parmakla) göstererek bildirmek.
• Nişan, alâmet, belli bir iz.
• Ist: Doğrudan doğruya olmadan, hatırlatma suretiyle verilen emir.

isnad

• Bir söz veya haberi birisine nisbet etmek.
• Peygamberimiz'in (A.S.M.) sözlerini sırası ile kimlerden nakledildiğini bildirmek.
• Bir nesneye, bir şeye dayanmak.
• Birisi için, bir şeyi yaptı demek. İftira etmek.

istiskal

• Ağır bulup hoşlanmadığını anlatmak. Soğuk muamele ederek sevmediğini bildirmek.

ıtkname

• Azad edilmiş olan köle veya cariyeye azad edildiklerini bildirmek üzere verilen vesika.

izan

• Bildirmek.
• Ezan okumak.

kade

• Gr: Yardımcı fiillerdendir. Cümlede ifade edilen hükmün yaklaştığını bildirmek için söylenir. Mübtedâ ile haberin başına gelerek, birincisini isim adı ile merfu' kılar, haberini de mansub eder. Bu gibi fiillerin haberi muzâri olur.

malumu ilam / malûmu ilâm

• Bilineni bildirmek.

münezzeh

• Kusur, eksiklik ve muhtâçlıktan uzak. Allahü teâlânın noksan sıfatlardan uzak olduğunu bildirmek için kullanılan bir tâbir.

nida-yı ihtiyac / nidâ-yı ihtiyac

• İhtiyacı olduğunu bildirmek.

peygamber

• İlâhî hakikatları insanlara bildirmek ve onlara örnek olmak üzere Allah tarafından tayin edilen, vahiy yoluyla sahip olduğu ilmini yaşayıp neşreden mübarek zatların umumî ismi.

propaganda

• Bir fikri veya malı herkese bildirmek veya kabulü için yapılan ilân. Çok kıymetli olduğu veya olmadığı hâlde bir şeyin kıymetini arttırmak maksadiyle yapılan konuşma veya ilânat. (Fransızca)

rivayet / rivâyet

• Bir şeyi haber vermek veya haber verilen şey.
• Nakletmek, bildirmek.

rıza vermek

• Râzı olduğunu ve istediğini bildirmek.

sakalan / sakalân

• İnsanlar ve cinler.
• Kıymetlerini bildirmek için, Kur'ân-ı kerîm ve Ehl-i beyte (yâni Peygamber efendimizin akrabâlarına) verilen isim.

secde

• Allah'ın (C.C.) huzurunda yere kapanış. İbadet ve Allah'a (C.C.) memnuniyetini ve itaatini bildirmek veya şükretmek için yere kapanarak alın, burun ucu, eller, dizler ve ayak uçları yere gelecek şekilde yapılan en büyük tazim ifade eden hareket. Namazın bir rüknü.

şehadet / şehâdet

• Birinin başkasında hakkı bulunduğunu bildirmek için, hâkim karşısında ve iki hasmın yanında, şehâdet ederim diyerek haber vermek.
• Şehîdlik, şehîd olmak.

şikayet

• Sızlanma, sızıltı.
• Haksız olan, haksız iş yapan bir kimseyi üst makama bildirmek.

ta'mimen

• Ta'mim suretiyle. Herkese bildirmek suretiyle.

ta'rif

• (İrfan. dan) Bir şeyi belli noktalar ve işaretlerle inceden inceye anlatıp bildirmek, tanıtmak. Kavl-i şârih.
• Bir maddeyi bütünüyle bir ibare halinde anlatmak.
• Gr: Bir ismi marife etmek.
• Arafat'ta vakfe yapmak.

taazzür

• Özür bildirmek.
• Güçleşmek Güç olmak.

tafsil

• Etraflı olarak bildirmek.
• Açıklamak, şerh ve beyan etmek. İzah etmek.

tahdis

• (Hudus. dan) Söylemek. Anlatmak. Rivayet etmek.
• Şükür ve teşekkür ile bildirmek. Görülen iyiliği herkese söylemek.
• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sözünü tekrarlamak.

tahdis-i nimet

• Cenab-ı Hakk'a karşı şükrünü edâ etmek ve teşekkür etmek maksadiyle nâil olduğu nimeti anlatmak, onunla sevincini ve şükrünü bildirmek.

takbih / takbîh

• Çirkin görmek, beğenmemek, kabahatli bulmak, kötü gördüğünü bildirmek.

takdis

• Büyük hürmet göstermek. Mukaddes bilmek.
• Cenab-ı Hakk'ın kusursuz, pâk ve her hususta noksansız olduğunu bildirmek, söylemek ve Allah'a (C.C.) şükretmek.

takrir

• İyi ifade etmek. Bildirmek.
• Ağzından anlatmak.
• Yerleştirmek. Kararlaştırmak. Yerini belirtmek.
• Resmî olarak yazı ile bildirmek.
• Tapuda, mülkünü başkasına sattığını bildirmek.
• Siyasî nota.

tasrih etmek

• Açıklamak, açıkça bildirmek.

tavzih

• Açıklamak, açık olarak bildirmek.

te'diben

• Te'dib suretiyle, te'dib için. Haddini bildirmek için.

tebliğ

• Ulaştırmak. Götürmek.
• Bildirmek.
• Eriştirmek.

tebliğ buyurmak

• Bildirmek.

tebliğ etmek

• Bildirmek.

tebliğ eylemek

• Bildirmek.

tebrik

• Bir kimseyi eriştiği bir iyilikten dolayı "Bârekellâh" diye sevincini bildirmek. Mübarekliğini, Cenab-ı Hakk'ın onu muvaffak kıldığını söyleyerek ta'ziz etmek.

tefhim

• Anlatmak. Bildirmek.

temcid / temcîd

• Cenab-ı Hakk'ın büyüklüğünü bildirmek. Tazim ve sena etmek.
• Ağırlamak.
• Sabah namazı vaktinden evvel minarelerde belli makamlarda söylenen ilâhi, niyaz.

• Allah'ın büyüklüğünü bildirmek. Ta'zim ve senâ etmek. Ramazan'da sahura kalkmak.

teşekkür

• Yapılan iyilikten memnun kalındığını bildirmek için söylenen şükür ifadesi.
• Şükür etmek.
• Birisine karşı "Sağ ol, var ol, ömrüne bereket" gibi söylenen minnet sözleri.

teşri' eylemek

• Dinî emir ve yasakları bildirmek. Kanun bildirmek. Bir emrin kanun gibi tatbikini istemek.

tevrih

• Bir hâdisenin veya konuşmanın tarihini yazmak. Vakit bildirmek.

tezkere

• Pusla, betik.
• Herhangi bir konuda izin verildiğini bildirmek için hükümetten alınan kâğıt.

• (Tezkire) Pusula.
• Herhangi bir iş için izin verildiğini bildirmek üzere alınan resmî vesika.
• Bazı meslek sahipleri için yazılan, o şahsın şahsî ve meslekî durumu hakkında bilgi. Biyografi.