a'ver

• Tek gözlü. Bir gözü kör. Yek-çeşm. (Âhirzamanda gelecek Süfyan adındaki bir zâlimden "Aver" diye rivayetlerde bahsedilmesi, sadece dünyayı görecek bir gözü olduğu ve âhireti görecek imân gözünün olmadığından kinayedir.)

akz

• Atâ, bahşiş.

ala

• Bahşişler. Lütuflar. Nimetler. İhsanlar.

amim-ül ihsan / amîm-ül ihsan

• Bağışı, bahşişi, ihsanı bol ve umumi olan.

aruz

• Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere etrafındaki nahiye ve köyler.
• Edb: Şiirin ahenk ölçülerinden, nazmın vezinlerinden bahseden ilim. Arap, Fars, Türk şiirinde kullanılan vezin ki, hecelerin uzunluk (kapalılık) ve kısalık (açıklık) değerlerine dayanır.
• Bir beytin birinci

ashab-ı kehf / ashâb-ı kehf

• Kur'ân-ı Mu'ciz-ül Beyan'da bahsi geçen ve devirlerinin zâlim padişahından gizlenerek ve onun şerrine âlet olmaktan çekinerek, beraberce bir mağaraya saklanıp, Rabb-ı Rahimlerine (C.C.) sığınan, dindar ve makbul büyük zâtlar. İsimleri rivâvette şöyle sıralanır: Yemlihâ, Mekselinâ, Mislinâ, Mernüş, D

ashab-ı ress / ashâb-ı ress

• Kur'anda bahsi geçen bir kavim adıdır. Kimler oldukları kati bir şekilde tesbit edilemiyor. Râvilerin ekserisi, peygamberlerine isyan eden ve onu öldürüp kuyuya atan, bundan dolayı da Cenab-ı Hakkın helâk ettiği bir kavim olduğu hakkında ittifak etmektedir. (Furkan Suresi, 38 inci Ayet)

ata / atâ / عطاء

• Verme. Bağışlama. Bahşiş. Lütuf. İhsan.

• Bağış, bahşiş, ihsan.

• Bağış, ihsan, bahşiş. (Arapça)

ata-bahş

• Bahşiş veren. (Farsça)

atabahş / atâbahş / عطا بخش

• Bahşiş veren, ihsanda bulunan. (Arapça - Farsça)

ataya / atâyâ / عطایا

• (Tekili: Atiyye) Bahşişler. İhsanlar. Lütuflar.

• Bağışlar, ihsanlar, bahşişler. (Arapça)

atiyyat

• (Tekili: Atiyye) Hediyeler. İhsanlar.
• Büyük bir kimsenin bahşişleri.

atiyye

• Hediye. Bahşiş. Lütüf ve ihsan.

• Hediyye, ihsan, bahşiş.

ayat-ı haşriye / âyât-ı haşriye

• Haşirden bahseden âyetler.

ayat-ı imaniye / âyât-ı imaniye

• İmandan bahseden âyetler.

ayatü'n-nur / âyâtü'n-nur

• Nur âyetleri; Cenâb-ı Hakkın Nûr isminin tecellileri ve mü'minlerin durumlarından bahseden Nur Sûresinin 35, 36, 37 ve 38. âyetleri.

ayetü'l-kürsi / âyetü'l-kürsî

• Allah'ın varlığından ve bir kısım mühim sıfatlarından bahseden Bakara Sûresinin 255. âyeti.

bab-ı hıfz ve hafiziyet / bâb-ı hıfz ve hafîziyet

• Cenab-ı Hakk'ın herşeyi muhafaza edip varlığını devam ettirmesi bahsi.

bab-ı hikmet / bâb-ı hikmet

• Cenab-ı Hakk'ın herşeyi hikmetli ve maslahatlı yaratması bahsi.

bab-ı ihya ve imate / bâb-ı ihya ve imate

• Öldürmek ve diriltmek bahsi ve mevzuu.

bahhas

• (Bahs. den) Çok bahseden, bahsetmeyi seven.

bahis / bâhis / باحث

• Anlatan. Bahseden. Araştıran. Araştırıcı.
• Bir şeye dâir bilgileri içine alan. Bir mes'eleye dair beyanatı ihtiva eden.

• Bahseden, söz eden. (Arapça)

bahs / بحث

• Konu. (Arapça)
• Tartışma. (Arapça)
• Bahs edilmek: Ele alınmak, söz edilmek. (Arapça)
• Bahs etmek: Ele almak, söz etmek. (Arapça)

bahş / بخش

• Bağışlayan. (Farsça)
• Bahş edilmek: (Farsça)
• Bağışlanmak. (Farsça)
• Verilmek. (Farsça)
• Bahş etmek: (Farsça)
• Bağışlamak. (Farsça)
• Vermek. (Farsça)

bahs-i kur'an / bahs-i kur'ân

• Kur'ân'ın bahsi.

bahs-i kur'ani / bahs-i kur'ânî

• Kur'ân'ın bahsi.

bahsi / bahsî

• (Bahs. den) Bahisle ilgili, bahse ait.

bahşiş / بخشش

• Bağış. (Farsça)
• Bahşiş. (Farsça)

bahşiş-i şairane / bahşiş-i şairâne

• Şair tarafından şiir şeklinde sunulan bahşiş ve hediye.

bevs

• Bahsetmek.

beyan ilmi

• Belâgat ilminin,hakikat, mecaz, kinaye, teşbih ve istiare gibi konularından bahseden bölümü.

caize

• (Cevaz. dan) (Çoğulu: Cevaiz) Azık, yol yiyeceği.
• Hediye, armağan, bahşiş.
• Edb: Eskiden takdim olunan medhiyeli bir şiire veya bir san'at eserine karşılık olarak verilen para, hediye ve bahşişler.

cennet-i kur'aniye / cennet-i kur'âniye

• Kur'ânî cennet; bu tabirle, insana dünya ve âhiret saadetini bahşeden Kur'ân'î hakikatler ve esaslar kastediliyor.

cevaiz

• (Tekili: Câize) Câizeler, verilen bahşişler, armağanlar.

cezh

• Hediye, atâ, bahşiş vermek.

cülusiyye / cülûsiyye / جلوسيه

• Taht'a çıkan hükümdarlar veya padişâhlar için yazılmış yazı veya söylenmiş şiir.
• Hükümdarın tahta çıktığı ilk gün verdiği bahşiş.

• Tahta çıkan hükümdarın dağıttığı bahşiş. (Arapça)
• Tahta çıkan hükümdar için yazılan şiir. (Arapça)

dem vurmak

• Bir şeyden gelişigüzel bahsetmek. (Türkçe)

ders-i tevhid

• Allah'ın varlık ve birliğinden bahseden ders.

desia

• Atâ, bahşiş, hediye.
• Huy, hulk, tabiat.

destmüzd / دست مزد

• Ücret, el emeği. (Farsça)
• Bahşiş. (Farsça)

düldül

• Fahr-i Kâinat (A.S.M.) Efendimize mahsus bir katır ki, sonradan Hz. Ali (R.A.) Efendimize bahş buyurulmuştur.

eariz

• (Tekili: Aruz) Aruzlar, şiir vezinlerinden bahseden ses kalıpları. Şiirde beytin birinci mısraının son kısımları.

edeb

• Terbiye. Kavlen, fiilen insanlara lütuf ile muamele etmek. Güzel ahlâk. Usluluk. Hayâ.
• Ist: Sünnet-i Resul'e (A.S.M.) uygun hareket etmek.
• Utanılacak şeylerden insanı koruyan meleke; kuvve-i râsiha-i nefsiye.
• Edebiyat ve ondan bahseden ilim. (Kur'anın edebi ise: Öyle

eimme-i selase / eimme-i selâse

• Üç imâm. Fıkıh kitablarında ekseriyetle İmâm-ı A'zam, İmâm-ı Şâfi'i, İmâm-ı Malik için söylenir. Hanefi Mezhebine dâir mes'elelerin bahsolduğu kitablarda "Eimme-i Selâse"den maksad; İmâm-ı A'zam ile iki talebesi olan İmâm-ı Muhammed ve İmâm-ı Ebu Yusuf'dur.

eşfa

• Hastalığı def'e çok faydalı, şifa-bahş olan.

esrar-ı hak / esrâr-ı hak

• Hak sırları; Cenâb-ı Allah'ın bahşettiği, açtığı sırlar.

etnografya

• (Etnografi) yun. Kavmiyyat. Kavimlerin, milletlerin gelişmesini, terakkisini ve has vasıflarını inceleyen, onların kültürlerinden bahseden ilim kolu.

evs

• Bahşiş vermek.
• Kurt.

evsaf-ı mebhuse

• Sözü edilen, bahsi geçen vasıflar, nitelik ve özellikler.

eyyam-ı ilahiye / eyyâm-ı ilâhiye

• İlâhi günler; Kur'ân-ı Kerîmin bahsettiği günler.

fahs

• Bir şeyin içyüzünü araştırma, aslını tetkik etme.
• Ayırtmak.
• Bahsetmek.
• Seyirtmek.
• Sıçramak.

fakirhane

• Tevazu ifadesi olarak, kendisinden bahseden kişinin kendi evi için kullandığı ifade.

fenn-i bedii / fenn-i bedîi

• Sözün güzel olması usûl ve kaidelerinden bahseden belâgat ilminin bir bölümü.

fenn-i maani / fenn-i maânî

• Mânâ ilmi, anlam bilim; sözün maksada, duruma ve yerine uygunluğundan bahseden ve hâlin gerekliliğine yakışması yollarını gösteren ilim.

feyz-resan

• Bolluk ve bereket getiren, feyiz bahşeden. (Farsça)

fida

• Dağıtmak.
• Atâ etmek. Hediye veya bahşiş olarak vermek.
• Bedel vermek.

gramer

• Cümlelerin, kelimelerin, hecelerin ve harflerin hallerinden bahseden ilim. Dil bilgisi. (Fransızca)

gürizgah / gürizgâh

• (Girizgâh) Kaçacak yer. (Farsça)
• Edb: Bir bahisten diğer bahse, mukaddimeden maksada intikal için bir münasebet te'sis eden söz. Nedim'in:Bu şehr-i stanbul ki, bîmisl ü behadırBir sengine yekpâre Acem mülkü fedadırmatla'lı kasidesindeki:İstanbul'un evsafını mümkün mü beyan hiç Maksad hemen sa (Farsça)

hadis / hadîs

• Her söylenişinde yeni haber gibi dinlenmeğe lâyık. Peygamberimizin (A.S.M.) sözü, emri ve hareketi. Sünnet-i Nebeviyye. Hadisten bahseden ilim.

haşir sözü

• Haşir bahsinin anlatıldığı Onuncu Söz.

hayat-feza

• Hayat artırıcı, hayat bahşedici. (Farsça)

hayret-bahşa / hayret-bahşâ

• Hayret bahşeden, hayret veren.

hayşum

• Geniz (burun) kovuğu. Nunlu sesler, gunne buradan çıkar. (Tecvidde bahsedilmiştir.)

hiba

• Bahşiş.
• Kadına kocasından kalan hisse.
• Vergi.

hıba'

• Atâ, bahşiş, hediye.

hıdemm

• Bahşişi çok olan kimse.

hıfzıssıhha

• (Hıfz-üs sıhha) Sağlıklı yaşamak için doğrudan doğruya kişi ve içinde bulunan çevrenin sağlıkla alâkalı şartlarını tetkik edip inceleyen, gerekli tedbirleri olan ve bu çeşit çalışmalardan bahseden hekimlik kolu veya sağlık bilgisi.
• Sıhhatini korumak. Sağlığını muhafaza etmek.

hikmet

• İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı. Hakîmlik. Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim. (Buna İlm-i Hikmet deniyor)
• Herkesin bilmediği gizli sebeb. Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye.
• Ahlâka ve hakikata faydalı

hılye

• Güzel sıfatlar, iyi hasletler.
• Süs, zinet.
• Peygamberimiz Hz.Muhammed'in (A.S.M.) evsafı ve bundan bahseden kitab.

hitamuhu miskün

• Onun mühürü (sonu) misktir, meâlinde Mutaffifîn Suresi'nin 26. âyetinden bir kısımdır. Onda Cennet nimetlerinden bahsedildiği gibi, bu kelâm tatbikatta sözün, sohbetin sonunu hoş ve güzel sözle bitirmeğe denilir.

hulasa

• Bir şeyin, bir bahsin özü. Kısaca esası.

hulvan

• Bir kimsenin hizmeti karşılığında, ücretinin haricinde verilen şey.
• Kızın mihrinden, kişinin kendisi için aldığı miktar.
• Vermek, bahşetmek.
• Bir belde ismi.

i'ta / i'tâ

• Vermek. Bahşetmek. İhsan etmek.

• Verme, bahşetme.

idad

• Saymak. Sayı. Hesab etmek.
• Ölüm vakti.
• Fark. Vergi.
• Bahşiş.
• Küfüv. Denk, hemtâ.
• Delilik emâresi.
• Parmakla hesab etmek.

idiyye / îdiyye / عيدیه

• Bayramlık, bayram bahşişi. (Arapça)

iftariyye

• İftarlık. İftar için hususi olarak hazırlanmış nevale. Bunlar oruç bozulduktan sonra yemek yenmeden evvel yendiği için bu ad verilmiştir.
• Osmanlı İmparatorluğu zamanında padişah sarayında, vüzera, eşraf ve âyân konaklarında, davetlilere iftardan sonra diş kirası namıyle verilen bahşi

iftihar

• Övünmek. Kendini beğenircesine kendinden ve yaptıklarından bahsetmek.
• Başkasının iyi bir hali ile sevinmek.

ihsan-didegan / ihsan-didegân

• (Tekili: İhsandide) İyilik görmüş olanlar, bahşiş almış kimseler, minnettar bulunanlar.

ihsas

• Hissetmek. Hissettirmek. Açık anlatmadan kapalıca bahsetmek.
• Bulmak. Görmek. Bilmek. Zannetmek. İdrak etmek. Duyurmak.

ikramiyye / ikrâmiyye / اكراميه

• Bahşiş. (Arapça)
• İkrâm olarak verilen para veya eşya. (Arapça)

ilahiyat / ilâhiyat

• Hikmet ilminin dinden ve sadece Cenab-ı Hak'tan bahseden kısmı. Filozoflarca fikir olarak ileri sürülen dine dâir nazariyeler, düşünceler.

• Allahtan bahseden ilim.

ilahiyyat / ilâhiyyât

• İnanılacak şeylerden bahseden kelâm ilminin; Allahü teâlânın varlığı, zâtı, sıfatları ve fiillerinden (işlerinden) bahseden bölümü.

ilahiyyun

• İlâhiyatçılar.
• Fls: Sadece Allah'ın varlığından bahseden filozoflar. Sadece akıllarına güvenerek Cenab-ı Hak'tan bahseden bir kısım filozoflar.

ilm-i bedi'

• İlm-i beyânın üç bölümünden üçüncü bölümüdür ki, bediiyat da denir. Muktezâ-yı hâle uygun bir kelâmın lâfız ve mânâ bakımından daha da güzelleştirilmesinin kaidelerinden bahseder. Bu kaidelere Edebî San'atlar da denir.Her şeyin güzellik cihetlerinden bilhassa Arabi terkiblerden bahseder, kelâmın güz

ilm-i beyan / ilm-i beyân

• Belâğat ilminin, hakikat, teşbih, istiâre, mecaz, kinâye kısımlarından bahseden kısmı.

• Belâgat ilminin, yâni edebiyatın, hakikat, teşbih, istiâre, mecaz, kinaye kısımlarından bahseden ilim dalıdır.

• Belâgât ilminin hakîkat, mecaz, kinâye, teşbîh (benzetme) ve istiâre gibi konularından bahseden ilim.

ilm-i hadis / ilm-i hadîs

• Peygamber efendimizin mübârek sözlerini, işlerini ve görüp de mâni olmadığı şeylerden bahseden ilim.

ilm-i kelam / ilm-i kelâm

• Cenab-ı Hakk'ın zât ve sıfatlarından ve nübüvvet ve itikada ait mes'elelerinden İslâmî esaslar dairesinde bahseden ilim. Usul-üd din de denir. Bu hususlara çalışan İslâm allâmelerine "Mütekellimîn" denir.

ilm-i kıraat / ilm-i kırâat

• Kur'ân-ı kerîmin kelimelerinin doğru olarak okunuşundan bâzı kelimelerin ise, farklı okunmasından bahseden ilim.

ilm-i meani / ilm-i meânî

• Sözün hâle uygunluğundan bahseden edebî ilim dallarından biri.

ilm-i nahv

• Arabî cümle bilgisi. Kelimelerin cümle içindeki yerlerini ve buna göre sonlarının aldığı durumlardan (harekelerden) bahseden ilim.

ilm-i sarf

• Kelime bilgisi. Arabîde kelimenin aldığı şekillerden bahseden ilim. Morfoloji.

ilm-i tabakat-ül arz

• Arzın tabakalarından bahseden ilim. Jeoloji.

ilm-i usul-i tefsir / ilm-i usûl-i tefsîr

• Tefsîr ilminin metodlarından, kâidelerinden, müfessirde bulunması gereken şartlarından, âyet-i kerîmelerin; nâsih ve mensûhundan, hâss ve âmmından bahseden ilim.

in'am / in'âm / انعام

• Nimet vermek. İhsan etmek.
• Doğruya sevketmek, hidâyete ulaştırmak.
• İyilik etmek, bahşiş vermek.
• Tar: Osmanlı İmparatorluğu zamanında yeniçerilerin aylıklarına yapılan zam.

• Bağış, ihsan. (Arapça)
• Bahşiş. (Arapça)

irtizah

• Biraz bahşiş alma.
• Özür dileme.

isti'ta

• (Atâ. dan) Bahşiş istemek. Atiyye istemek.

isticade

• İhsan ve bahşiş isteme.

istidradi / istidrâdî

• Bir sözde asıl gayeden bahsederken bağlantılı olarak ikinci derece başka konulardan bahsetmek.

istifade-bahş

• Fayda bahşeden, veren.

ıtnab-ı makbul

• Bahsi iyice anlatmak için lüzumlu olan sözün uzatılması.

ıtrad

• Bir kimseyle birlikte bahse girişme.

kasm

• Bölmek.
• Ayırmak.
• Bahsetmek.
• Kesmek.

kelam

• Söz, söyleyiş, nutuk.
• Dil, lehçe.
• Kelâm ilmi, İslâmî inanç meselelerinden bahseden ilim.

keramet-i aleviye / kerâmet-i aleviye

• "Ali'nin kerâmeti", yani Hz. Ali'nin (r.a.) Allah'ın lütfuyla geleceğe dair verdiği haberler (On Sekizinci ve Yirmi Sekizinci Lem'â bu kerametlerden bahseder).

kısmet

• Bölmek ve ayırmak. Bahşetmek. Taksim etmek.
• Fık: Hisse-i şâyiayı, yani, taksim olunmamış maldaki hisseleri sahiplerine tahsis etmektir.

kıssa-i müdafaa

• Müdafaa bahsi, kıssası.

kozmoğrafya

• yun. Yıldızların yerlerinden ve hareketlerinden bahseden ilim. Felekiyyat. İlm-i hey'et.

kumar

• Para veya başka bir menfaat karşılığı oynanan oyun; birkaç kimsenin aralarında para veya mal toplayarak piyango çekip, isâbet etmeyenlerin isâbet edenlere mal veya para vermek için sözleşme veya para ile kazanmak için tahminde bulunma, toto. Karşılık lı para veya mal koyarak bahse tutuşma.

lüha

• Gümüş.
• Bahşiş, atâ, hediye.

maani-i beyaniye / maâni-i beyâniye

• Beyân ve maânî ilimleri (beyân; teşbih, istiâre, mecaz, kinâye gibi konularından bahseder; maânî; sözün maksada uygunluğundan bahseder.).

magazin

• Çeşitli mevzulardan bahseden resimli mecmua.

mahkianh / mahkîanh

• Kendisinden bahsedilen.

mahkiyyun anh

• Kendisinden bahsedilen, kendisinden anlatılan.

mahn

• Kuyudan su çıkarmak.
• İmtihan etmek.
• Bahşiş vermek.
• Vurmak.

makale

• Söylenen söz. Söyleme. Söyleyiş. Kelâm. Nutuk.
• Bir bahsin kaleme alınışı.

manahnü fih / manahnü fîh

• Üzerinde durduğumuz, bahsini ettiğimiz mes'ele. Hakkında konuştuğumuz.

marr-üz zikr / mârr-üz zikr

• Yukarıda zikri geçmiş olan, yukarda bahsedilmiş olan.

mayıh

• (Çoğulu: Mâha) Kova doldurmak için kuyu içine inen kişi.
• Bahşiş veren, atâ eden.

me'ani ilmi / me'ânî ilmi

• Sözün yerinde kullanılmasından, hâle, duruma göre uğrayacağı değişikliklerden bahseden ilim.

mebhus / mebhûs / مبحوث

• Bahsolunan. Bahsolunmuş. Evvelce bahsi geçmiş.

• Bahsedilen. (Arapça)

mebhus-u anha

• Sözü geçmiş, bahsedilen şey.

mebhus-ün anh

• Sözü geçmiş şey. Bahsolunan şey.

medar-ı bahis / medâr-ı bahis / مَدَارِ بَحِثْ

• Bahse sebeb.

medar-ı bahsetmek / medâr-ı bahsetmek

• Bahsetme sebebi.

medh

• Büyük bahşiş.

mekanik

• Lât. Cisimlerin hareketleriyle alâkalı hâdiseleri inceleyen ilim. Mihanikiyetten bahseden kitap.
• Makina. Makina aksamının hey'et-i mecmuası.
• Kafa yormaksızın el veya makina ile yapılan.

memlukane / memlukâne

• Köleye yakışır hâlde. Kölece. (Farsça)
• Eskiden çok defa bir büyüğe sunulan yazılarda, kendinden bahsederken kullanılırdı. (Farsça)

meniha

• Hediye, armağan, bahşiş.

mennac

• Çok bahşiş veren. İhsan eden.

mensiyy

• Unutma yeri.
• Hiç bahsedilmeyen terkedilmiş nesne.

mersum

• (Resm. den) Yazılmış, çizilmiş. Alâmetli, işaretli.
• An'ane, gelenek, örf ü âdât.
• Adı ve bahsi geçmiş. Bahsedilmiş.

mesbuk-üz zikr

• Adı ve zikri geçmiş, bahsedilmiş.

meserret-bahş

• Sevinç veren, mutluluk bahşeden.

mevahib

• Mevhibeler. İhsanlar, bahşişler.

mevhibe

• Bahşiş, ihsan, bağış.

mevhubat

• (Tekili: Mevhub) Bağışlar, ihsanlar, bahşişler.

mevzu-u bahs

• Kendisinden bahsedilen. Bahis konusu.

mevzuat

• Bahsedilen hususlar. Bir şeyin esasını teşkil eden hususat. Tatbikat halinde olan hükümler ve kaideler.

mevzuu bahis

• Bahsedilen konu.

mezkur / mezkûr / مَذْكُورْ

• Zikri geçen. Zikredilmiş. Evvelce bahsi geçmiş olan.

• Bahsi geçen.

mi'raciye / mi'râciye / مِعْرَاجِيَه

• Peygamberimizin (asm) miracından bahseden eser.

mı'ta

• (Çoğulu: Mıât-Mıâtâ) Bahşişi ve hediyesi çok olan kişi.

minha

• (Çoğulu: Minah-Menâyih) Atiyye, bahşiş.

miraciye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) mi'rac-ı şeriflerinden bahseden eser.

mu'cizatlar

• Mu'cizât risaleleri; Kur'ân'ın mu'cize olduğunu ispat eden Yirmi Beşinci Söz ve Peygamber Efendimizin (a.s.m.) mu'cizelerinden bahseden On Dokuzuncu Mektup.

mübahasat

• (Tekili: Mübâhese) Mübâheseler. Bir şeye dâir iki veya daha fazla kimsenin kendi aralarında yaptıkları konuşmalar.
• Bahse girişmeler. İddiâlı ve karşılıklı konuşmalar.

mübahese

• Karşılıklı konuşma, bahse giriş.

• Bir şeye dair iki veya daha çok kimse arasında olan konuşma. Bir şeyin bahsini etmek. Musahabe.

mübahis

• (Çoğulu: Mübahisîn) (Bahs. dan) Bir mes'ele hususunda konuşanlar.

mühadat

• Birbirine bahşiş ve hediye vermek.

mühatat

• Birbirine atâ ve bahşiş etmek, hediye vermek.

müjde-gan / müjde-gân

• Müjdeye karşılık verilen bahşiş veya hediye. (Farsça)

mümaileyh / mümâileyh

• İsmi geçen, bahsedilen.

mürahene

• (Rehn. den) Bahse girişme.
• Rehine koyma.

musiki / musikî

• Müzik. Ses ölçülerinden, ölçülü ses ve san'atkârlığından bahseden ilim.

müsta'ti / müsta'tî

• Bahşiş isteyen.

müstevhib

• Bahşiş isteyen.

muvazaa / muvâzaa

• Bir mes'elede bahse girişmek.
• Mc: Danışıklı döğüş.
• Hakikatte olmayan bir durumu varmış gibi göstermek için yapılan bir anlaşma.

• Danışıklılık, bahse girişme.

nafile

• Fık: Farz ve vâcibden gayrı mecburiyet olmadığı hâlde yapılan ibadet. Fazladan yapılan iş.
• Menfaatli olmayan. Ziyâdeden olan.
• Torun.
• Ganimet malı. Bahşiş. Atiyye.

nahv ilmi

• Cümle bilgisi. Kelimelerin cümle içinde fiil, fâil (özne), mef'ûl (nesne, tümleç) olma gibi durumlarından ve buna göre sonlarının aldıkları i'râbdan (harekelerden) bahseden ilim.

nayil

• Atâ, bahşiş, hediye.

neval

• Bahşiş. Kısmet, tâli', nasib.
• Yiyecek içecek.
• Bir tek porsiyon.

nevfel

• Deniz, derya, bahr.
• Atâsı çok olan kişi. Çok bahşiş dağıtan.

nevl

• Yolcuların verdiği vapur parası. Gemi kirâsı.
• Bahşiş, atiyye.

nıhle

• (Çoğulu: Nihal) Millet.
• Yol.
• Diyânet.
• Bahşiş, atâ.
• Dâva.

nüda

• (Çoğulu: Endâ-Endiye) Yağmur.
• Boğaz ıslatıcı nesne.
• Çiy, rutubet.
• Atâ, bahşiş.
• Sesin uzaklara gitmesi.

ömer hayyam

• Çadırcı Ömer mânâsında olan bu kelime, İran'ın meşhur hayâlperest ve içkiden çok bahseden bir şâirinin adıdır.

paymüzd

• Bahşiş, ayak teri. (Farsça)

resail-i tevhid / resâil-i tevhid

• Tevhid bahsini anlatan risaleler.

revan-bahşa

• (Bak: REVAN-BAHŞ)

rifd

• (Çoğulu: Erfâd - Rufud) Atâ, hediye, bahşiş.
• Yardım, muavenet.

rufud

• (Tekili: Rifd) Bahşişler.

ruh-bahş

• Ruh veren, ruh bahşeden. (Farsça)

saded

• Asıl mevzu, asıl bahsedilen şey.

safed

• (Çoğulu: Esfâd) Esirlerin eline ve ayağına bağlanan bağ.
• Atâ, bahşiş, hediye.

salahaddin-i eyyubi / salahaddin-i eyyubî

• (Doğumu: Hi: 532, Mi: 1137) Ehl-i Salib zihniyetinin İslâm dünyasına açtığı Haçlı seferlerini maddeten durduran şarkın en kahraman kumandanlarından ve sultanlarından olan bu zât hakkında bir Avrupalı tarihçi: "İslâmın en saf kahramanı" diye bahseder.Düşmanın çokluğundan bahsederek geri dönmek isteye

salifü'z-zikr / sâlifü'z-zikr

• Bahsi geçen, belirtilen.

sarf

• (Çoğulu: Süruf) Harcama, masraf, gider.
• Fazl.
• Hile.
• Men etme. Bir kimseyi yolundan ve işinden ayırıp başka tarafa yöneltme.
• Farz.
• Gr: Bir lisanı meydana getiren kelimelerin değişmesinden, birbirinden türemesinden bahseden ilim şubesi. Kelime bilgisi. K

sarf ve nahv ilmi

• Arabî dilbilgisi. Sarf; kelime bilgisi; kelimelerde meydana gelen değişikliklerden ve birbirlerinden türemelerinden bahseden ilim. Nahv; cümle bilgisi; kelimelerin cümle içinde fiil, fâil (özne), mef'ûl (nesne, tümleç) olma gibi durumlarından ve buna göre sonlarının aldıkları i'râbdan (harekelerden)

sekkaki / sekkakî

• (Hi: 555-626) Harzem'li olup edebiyat ve kelâm ilminde çok kıymetli ve mühim bir İslâm âlimidir. "Miftâh-ül Ulûm" isminde sarf ve nahivden ve aruz kafiyesinden bahseden eseri vardır. Sadeddin-i Taftazanî bu kitabı şerhetmiştir.

seyb

• (Çoğulu: Süyub) Su akmak.
• Bahşiş, hediye, atâ.
• Medfun mal, gömülü mal.

şifa

• Bk.şifâ'
• Şifa bahşetmek: Şifa vermek, iyileştirmek.
• Şifa bulmak: İyileşmek.

şifabahş / şifâbahş / شفابخش

• Şifâ bahşeden, şifâ veren.

• Şifa verme, iyileştirme. (Arapça - Farsça)
• Şifâbahş olmak: Şifa vermek, iyileştirmek. (Arapça - Farsça)

sıla

• Kavuşmak, ulaşmak, vuslat.
• Âşıkın mâşukuna kavuşması.
• Doğduğu yeri, hısım akrabayı gidip görme.
• Bahşiş, hediye.
• Gr: Cümlenin içinde ism-i mensub bulunmasıyla, dahil olduğu cümlenin evvelce mâlum olması iktiza eder. İçinde bulunduğu cümleyi sonradan gelen cümle

sılat

• (Tekili: Sıla) Sılalar.
• Bahşişler, armağanlar, hediyeler.

siyer-i enbiya

• Peygamberlerin (Aleyhimüsselâm) hayatlarından ve onların ahlâkından bahseden kitap.

siyer-i nebi

• Mevzuu Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) hayatı, ahlâkı ve yaşayışı olan, O'nun gaye ve cihanı irşad eden mesleğinden bahseden kitap.

tahşidat-ı semaviye / tahşidât-ı semâviye

• Göğün üzerinde çokça durma, gökten çok bahsetme.

takvim

• Düzeltme. Doğrultma. Kıvamına koyma. Eğriyi doğru tutma.
• Ta'dil etme.
• Bir şeye kıymet tâyin eylemek.
• Her gün güneşin doğuşu, batışı, ay ahkâmı ve süresi kaydedilmiş olan defter.
• Günlük olaylardan bahseden gazete.

talef

• Fazl. Atâ, hediye, bahşiş, hibe.
• Kanı heder olmak.

tavsifat-ı rabbaniye / tavsifât-ı rabbâniye

• Allah'ın vasıflandırarak bahs etmesi.

tebazül

• Birbirine bahşiş etmek.

tedbir-i menzil / tedbîr-i menzil

• İnsanın çoluk-çocuğuna karşı hareketlerinin nasıl olacağı ve ev idâresi ile ilgili husûslardan bahseden ilim.

telmih / telmîh

• (Çoğulu: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek.
• Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek. İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek.
• Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir

• Bir şeyi açıkca söylemeyip ibarede bahsi geçmeyen bir kıssaya, bir fıkraya, bir ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek. Kapalı söylemek.

telvihat / telvihât

• Maksadın lâzımı olan şeylerden bahsetmek sûretiyle yapılan kinayeler.

temas eden

• Dokunan, bahseden.

temas etmek

• Bahsetmek.

temcid pilavı

• Mc: Tekrar tekrar bahsedilen şey, daima öne sürülen madde. Mükerreren ortaya sürülen bahis, yahut söylenilen söz. (Menşei: "Erkeğini sahura bekleyen kadının, pilavı yanmasın diye kaldırması ve soğumasın diye tekrar koyması" diye söylenir.)

tenavül

• Bir şeyi alma.
• Yemek yeme.
• Bahşiş ve ihsanda bulunma.

tenkih-ül menat

• Menatın, yani illetin ayıklanması. Usul-ü Fıkhın kıyas bahsine ait bir ıstılahtır. Kıyasın dört rüknünden biri olan illetin, diğer benzeri hususiyetlerden ayıklanmasıdır. Şöyle ki: Şâri (Allah C.C.) bir hükmü bir sebebe bina eder. Fakat o illetle beraber hükme te'siri olmayan birçok özellikler de bu

tenvil

• Atâ, bahşiş, hediye.

teşbib

• Saç ve sakal ağarmak.
• Ateş yakma.
• Kasidede mahbubdan bahsetme.

tesellibahş

• Teselli bahşeden.

tevfikat-ı samedani / tevfikat-ı samedanî

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Kendisine muhtaç olan Allah'ın yardımları, muvaffakiyet bahşetmesi.

ükrume

• Kerem, bahşiş, lütuf.

ulum-u aliye / ulum-u âliye

• Dinden bahseden ilimler. (Tefsir, kıraat, hadis, marifetullah, fıkıh, kelâm, ahlâk bilgileri gibi.)

usulü'd-din allameleri / usûlü'd-din allâmeleri

• Kelâm âlimleri, mütekellimler; Allah'ın zât ve sıfatlarından, peygamberlik, âhiret ve inançla ilgili diğer meselelerden İslâmî esaslar dâiresinde bahseden âlimler.

vahdet

• Birlik. Yalnızlık. Teklik. (Kesretin zıddıdır.)
• Edb: İfade esnasında mevzuun haricine çıkılmaması, maksad ne ise yalnız ondan bahsedilmesi, sözün dallandırılıp budaklandırılmaması.
• Tas: Allah'a yakınlık. Gönlünü, kalbini tamamen Allah ile meşgul etme hali.

ye'cüc ve me'cüc

• Kur'ân-ı Kerimde bahsi geçen ve ortalığı fitne, fesat ve anarşiye boğacak olan kavimler, anarşist topluluk.

• Kısa boylu olacakları söylenen ve Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçen ve ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin ismi.

• Kur'ân-ı Kerim'de bahse konu edilen ve kısa boylu olacakları söylenen, ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin adı.

ye'cüc-me'cüc

• Kur'ân-ı Kerimde bahsi geçen, ortalığı fitne ve anarşiye boğacak olan bir kavmin ismi.

yunus

• Benî İsrail peygamberlerinden ve Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçenlerdendir. Elyesa (A.S.) dan sonra Ninova şehrine gönderildi. Şehir ahalisi kendisine itaat etmediği için müteessir olarak bir gemiye binmiş ve oradan denize atılmış. Cenab-ı Haktan emir almadan şehri terk ettiğinden bu hâl başına gelmişt