ahz-ı asker

• Asker alımı.

• Askere alma.
• Askere alınma.

alay / آلَايْ

• (Ask.) 3-4 tabur piyade veya5 bölük süvari askerinden mürekkep kuvvet.
• Debdebe ve gösterişle yapılan tören, geçit resmi.
• Cemaat, topluluk, güruh, kalabalık, fevç.
• Fazla miktar, muhtelif ve müteaddit kişiler veya şeyler.

• Genel olarak üç taburdan oluşan askerî birlik.

• Beş bölük erden oluşan askerî topluluk.

• Dört taburdan oluşan askerî birlik.

alay emini

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir alay askerin hesap işlerine bakan subay ki, binbaşıdan alt derecededir.

alay imamı

• Osmanlı İmparatorluğu zamanında bir alay askere imamlık vazifesini yapan subay.

albay

• Yarbay ile tuğgeneral arasındaki askeri rütbede olan üstsubay.

aleng

• Hücum eden asker. (Farsça)
• Siper, istihkâm. (Farsça)

amazon

• Milattan önce yaşamış İskitlerin kadın askerlerine verilen isim. Göğüslerini dağlatarak küçükten harbe alıştırılan bu İskit kadınlarının şiddetli muharebeler yaptıkları yazılıdır.
• Güney Amerika'da büyük bir nehir adı.

apolet

• Askerî üniformaların omuz kısmına takılan ve rütbeyi belirten sembol, işaret.

apulet

• Askerlerin, sınıf ve rütbelerine göre sırma, ipek veya yünden omuzlarına taktıkları saçak. (Fransızca)

aramram

• (Aremrem) Asker çokluğu.
• Şiddetli hâl ve iş.

arazi-i uşriyye / arâzi-i uşriyye

• Mahsûlünden (ürününden) uşur denilen zekatın alındığı topraklar. Müslüman devletlerde harb ile alınıp gâzîlere (askerlere) taksim edilen veya isteyerek İslâm'ı kabûl edenlerin ellerinde bırakılan yâhut devlet reisinin (başkanının) izni ile müslümanlar tarafından işlenip faydalanılır hâle getirilen m

aremrem

• Kalabalık ordu, çok fazla asker.

asakir / asâkir / عساكر

• (Tekili: Asker) Askerler. Erler.

• Askerler.

• Askerler.

• Askerler. (Arapça)

asakir-i bahriyye / asâkir-i bahriyye

• Bahriyeliler. Deniz askerleri.

asakir-i berriyye / asâkir-i berriyye

• Kara askerleri.

asakir-i muntazama / asâkir-i muntazama

• Ordu askeri.

asakir-i müteavine

• Birbirine yardım edip dayanışma içinde olan askerler.

asakir-i muvahhidin / asâkir-i muvahhidîn

• Allahın birliğine inanan askerler. İslâm ordusu.

• Cenâb-ı Hakkın birliğine inanan askerler.

asakir-i seyyare

• Gezegen denen askerler.

ashab-ı meratip

• Makam ve mevki sahipleri; siyasi, askeri ve ekonomik gücü elinde bulunduranlar.

asker / عسكر

• Asker, er. (Arapça)

asker-gah / asker-gâh

• Asker kampı, askeriyeye ait kamp. (Farsça)

asker-i calud / asker-i câlûd

• Câlûd'un askeri, ordusu.

askere

• Şiddet.
• Asker hazırlamak.

askeri / askerî

• Askere veya askerliğe ait, askere mahsus.

assubay

• Ask: Çavuş, üst çavuş ve başçavuş diye rütbeleri olan, ücret alan ve resmi elbise giyen askerdir.

ast

• Alt.
• Birinin emri altında olan kimse, mâdun.
• Askerlikte rütbe veya kıdemce küçük olan asker.

avniye

• Serasker Hüseyin Avni Paşa tarafından ilk olarak, daha sonra da Sultan Mecid ve Sultan Aziz zamanında giyilen kolsuz asker kaputu.
• Bir nevi yağmurluk.

bab-ı seraskeri / bab-ı seraskerî / bâb-ı seraskerî

• Osmanlı Devletinde askerlik işleriyle uğraşan bakanlık; askeriyenin başı.

• Serasker kapısı. Eski Milli Müdafaa Vekâleti. Milli Savunma Bakanlığı. Şimdiki İstanbul Üniversitesi'nin kapısı.

bahriye

• Donanma ile ilgili işler. Devletin donanma ve deniz askerleri.

bakaya

• Askerlik için son yoklaması yapıldıktan sonra istenildiklerinde gelmeyen kişiler.

bando

• Askeri mızıka takımı.

başıbozuk

• Bir harp çıktığında orduya süvari veya piyade olarak katılan gönüllü asker. Başıbozuk tâbiri, gelişigüzel ve intizamsız idare tarzına da alem olmuştur. Bir zamanlar bu tâbir, asker olmayan siviller için de kullanılmıştır. (Türkçe)

• Askerlerin arasına katılmış sivil savaşçı.

bayrakdar

• Alemdar, bayrak taşıyan asker. (Farsça)
• Bir kabile veya cemaatın başı, reisi. (Farsça)

bedel-i nakdi / bedel-i nakdî

• Eskiden fiili askerlik hizmeti yerine belli bir miktarda para verilmesi usülü idi.

bedel-i nüzul / bedel-i nüzûl

• Tar: Osmanlı İmparatorluğu devrinde askerlerin bir yere konaklamasında yapılacak olan masraflar için alınan vergi.

begaya

• Askerin ön karakol takımı.

berfend

• Asker, nefer, er. (Farsça)
• Güzel ve hoş söz. (Farsça)
• Derin yer. (Farsça)

berriye

• Toprağa âit.
• Çöl. Beyaban. Sahra.
• Kara askeri. Piyade.

binbaşı

• Ask: Bin kişiye yakın olan bir tabur askere kumanda eden subay; yarbayın bir alt, yüzbaşının bir üst derecesidir.

bıranda

• Alm. Savaş gemilerinde, askerlerin yattığı asılı yatak.

bölük

• Takımlardan oluşan, üçü veya dördü bir tabur meydana getiren askerî birlik.

çağdışı

• Askerliğe alınma çağı dışında.
• Çağın fikirlerine felsefesine uymayan. Bu mânada bazı kimselerin kelimeyi hakaret olarak kullanmaları dar görüşlülüğün ve cehaletin neticesidir. Çünkü çağın insanlık için zararlı öyle fikirleri ve felsefeleri vardır ki, gelecek devirler bunu anladıkları

cahfel

• Dudakları kalın olan kimse.
• Asker.
• Zenginlik.

cahif

• Uykusunda dişini öttürmek.
• Çok fazla hafiflik üzerine olmak.
• Nefis, ruh.
• İnsanın karnından çıkan ses.
• Kısa.
• Çok asker.

canbaz

• (Çoğulu: Canbazan) Can ile oynayan, canını tehlikeye koyan, canbaz.
• Hayvan alış-verişi ile uğraşan kimse.
• Aldatan, hilekâr, hile yapan.
• Eskiden atlı fedai asker.

çarha

• Ordunun ilerisinde bulunan askerlerin yaptıkları tâlim. (Farsça)
• Çıkrık gibi dönen yuvarlakça bir cins dolap. (Farsça)

casus

• (Çoğulu: Cevâsis) Hafiye. Gizli sırları haber veren. Kendi asıl şahsiyetini gizleyip, kendini iyi şahsiyet şeklinde göstererek ve gizli yollarla bir devletin askeri, siyasi ve mâli durumlarına dair haberleri başka bir devlet menfaatına olarak toplayıp bildiren kimse.

çavuş

• Vaktiyle divanlarda hükümdarların hizmetinde bulunan yaver veya muhzır gibi subaylara denilirdi. Tanzimattan evvelki Osmanlı saray teşkilatında çavuşlar, padişahın yaverleri ve çavuşbaşı mabeyn müşiri idi.
• Onbaşıdan üstte ve assubaydan alttaki derecede olan asker.
• İşçilerin b

cemaat-i askeriye

• Askerî birlikler.

cerrar

• Cer yapan, para toplayan.
• Yavaş yavaş giden asker alayı veya ordusu. Harp âletleri ile cihazlanmış ordu.
• Desti satıcısı.
• Ağır ağır giden.
• Traktör.

çete

• Bölük, birlik, takım. Bir reisin idaresi altında bulunan birlik.
• Asker bölüğü, müfreze.
• Çapulcu ve akıncı takımı.

ceyş / جيس

• Asker, ordu. En az dörtyüz nefer süvari ve piyadeden müteşekkil bir askeri kıt'a.
• Dolup taşmak.
• Ses, sadâ.

• Asker, ordu.

• Asker. (Arapça)

ceyş-ül azim / ceyş-ül azîm

• Büyük ordu. Binikiyüz kişilik askeri kuvvet.

cop

• Polis ve polis görevlisi askerlerin taşıdığı, kauçuktan yapılma sopa.

cünd / جند

• Er, asker. Ordu.
• Bir kimsenin yardımcıları.
• Şehir.

• Asker, asker topluluğu.

• Asker. (Arapça)
• Ordu. (Arapça)

cüneyd

• Küçük asker. Askercik.

• Askercik.

cünud / cünûd / جنود

• (Tekili: Cünd) Askerler. Ordu.

• Askerler.

• Askerler.

• Askerler.

• Askerler.

• Askerler.

• Askerler. (Arapça)
• Ordular. (Arapça)

cünud-u rabbaniye / cünûd-u rabbâniye

• Allah'ın askerleri.

cünudullah / cünûdullah

• Allah'ın askerleri.

• Allah'ın ordu ve askerleri.

• Allahın askerleri.

cürde

• Çorak bölge.
• Çıplak vücut.
• Atlı asker.

cürde askeri

• Eskiden hacca giden kafilelerin muhafızlığını yapan asker.

cüyuş

• (Tekili: Ceyş) Ceyşler, askerler, neferler, erler. Ordular.

dabire

• Askerin bozulması.

daire-i askeriye

• Askerlik dairesi.

dar-ı şura-yı askeri / dâr-ı şura-yı askerî

• 1296 yılında lağvolunan bu yüksek askeri meclis 1253 yılının muharrem ayında kurulmuştu. 1259 tarihinde çıkarılan kanun ile vazifesi tesbit edildi. Askeri ve mülki ricâlden onbir daimi, altı tane ise geçici azası bulunan bu mecliste bir reis ve bir de müftü yer alıyordu.

deber

• Savaşırken askerin bozulması, bozguna uğraması.

debre

• (Çoğulu: Deberât-Dibâr-Edbür) Savaşırken askerin bozulması.
• Bir evlek yer.
• Vaktinden sonra gelmek.

deha-yı askeri / dehâ-yı askerî

• Askerî dehâ, yüksek zekâ.

dehm

• (Çoğulu: Dühum) Ansızdan gelmek.
• Çok fazla miktarda asker.
• Çok adet, kesret.

devair-i askeriye / devâir-i askeriye

• Askerî daireler.

• Askerî daireler.

devle

• "Devlet" kelimesinin Arapça tabirlerde geçen bir şekli.
• İki asker muharebe ettiklerinde birinin diğerine galip olması. (Düvlet malda; devlet harpte ve mertebede kullanılır.)

devletlü re'fetlü

• Eskiden seraskerler için kullanılan ünvan.

dilahis

• Leşker, asker. Çeri başı.

divan-ı harp

• Askerî mahkeme.

• Harp divanı. Yüksek rütbeli askerlerin harp mes'eleleri veya harp suçluları hakkında işler için toplandıkları meclis.

divan-ı hümayun / divan-ı hümâyun

• Halkın dâva ve şikâyetlerinin dinlenip halledildiği, devlet meselelerinin görüldüğü padişah huzuru. Bu mecliste; sadrazam, şeyh-ül İslâm, kazaskerler, defterdarlar ve sair büyük devlet ricali bulunurdu. (Farsça)

divanıharb / divânıharb

• Askeri mahkeme.

dümdar

• Askerlikte arttaki emniyeti te'minle vazifeli, geriden gelen ve askeri tâkib eden birlik. Ordunun geriden emniyet kuvveti. (Farsça)
• Mc: Son zamanlarda gelen büyük evliyâullah. (Farsça)

ecnad

• (Tekili: Cünd) Cündler, askerler, erler, neferler, taburlar.

efrad

• (Tekili: Ferd) Fertler. Askerler.

eleng

• Sur, duvar, siper. (Farsça)
• Kale ve istihkâm askeri. (Farsça)

emir-ül ceyş

• Serasker, serdar, başkumandan.

emirber nefer

• Emre hazır asker.

enfal / enfâl

• Devlet reîsinin, herkesin elde ettiği kendisinin diyerek, harbe teşvik için gâzilere (İslâm askerlerine) ganîmet hisselerinden fazla olarak verdiği mallar. Tekîli nefeldir. Gâzileri böyle teşvik etmeye tenfîl denir.

erbaş

• Ask: Subay ve assubayların dışında kalan rütbeli asker.

erkan-ı askeriye / erkân-ı askeriye

• Yüksek rütbeli askerler. Zabitler, subaylar.

erkan-ı harp / erkân-ı harp

• Askerlik ilminde uzman kimse, kurmay.

erzak-ı askeriyye

• Askere verilen erzak.

esame

• Askerlerin. ve bilhassa Yeniçerilerin kaydı, ulüfe defteri.

fabrika-i askeriye

• Bir fabrikaya benzeyen askeriye müessesesi.

farisan

• (Tekili: Fâris) Osmanlı İmparatorluğunun kuruluş devrelerinde eyâletlerde hudutlardaki muhafız askerler.

fell

• (Çoğulu: Fülül - Eflâl) Gedik, rahne.
• Yaralamak.
• Cenkte askeri bozmak. Harbdeki askerin bozulması.
• Kılınç yüzündeki açılan gedik.
• Susuz kır yer.
• Güruh, cemaat.
• Muvakkat delilik.

fenn-i askeri / fenn-i askerî

• Askerlik ilmi.

fenn-i askeriye

• Askerlik bilimi.

ferik

• İnsan topluluğu, cemaat.
• Askerî kolordu kumandanı.
• Körpe, buğday tanesinin yarı olgunu, firik.

ferikayn / ferîkayn

• İki mukabil taraf, iki askeri fırka.

feylak

• Büyük adam.
• Çok asker. Kolordu.
• (Çoğulu: Feyâlik) İpek böceği ve kozası.

fırka-i askeriye

• Askerî fırka, tümen.

forma

• Cüz. Kısım. Parça. (Fransızca)
• Şekil. Biçim. Askeri nişan. Rütbe işareti. (Fransızca)
• Bükülünce 8, 16, 32 sayfa olan kitap dizgisi. (Fransızca)

garnizon

• Bir şehir veya müstahkem mevkideki birliklerin tamamı. (Fransızca)
• Askeri birliklerin bulunduğu şehir. (Fransızca)

• Askerî birliklerin bulunduğu yer.

gaza ordusu / gazâ ordusu

• Allahü teâlânın rızâsı için O'nun dînini yaymak, din, nâmus ve vatanı korumak için düşmanla savaşan müslüman askerler.

guzat / guzât

• Gâziler. Düşmanla savaşmış İslâm askerleri.

harbiye

• Harble ilgili, askeri okul.

harbiye nazırı

• Askerlik işleriyle alâkalı dairenin başında bulunan memura verilen ünvandır. Kuva-yı Milliyenin Anadolu'da kurduğu hükümette "Milli Müdafaa Vekili" adını taşıyan bu ünvan, Osmanlı Hükümetine 1908 Temmuz inkılâbı arifesinde kurulan Said Paşa kabinesiyle girmiştir. Ondan evvel "Serasker" adını taşıyor

hasr

• Bir şeyin içine alma. Yalnız bir şeye mahsus kılma.
• Bir çember içine almak. Askerle etrafını kuşatmak.
• Sıkıştırma. Kısaltma.
• Okurken tutulup kalmak.
• Vakfetmek.
• Zaman ayırmak.

hayat-ı askeriye

• Askerlik hayatı.

hayat-ı askeriyye

• Askerlik hayatı.

haysiyet-i askeriye

• Askerî şeref, onur ve itibar.

hayta

• Serseri, serkeş kimse.
• Ask: Osmanlılarda görevli bir sınıf askere verilen ad. Hayta birlikleri, üstün savaş kabiliyeti olan askerlerden kurulur, lüzumunda düşman topraklarına akın yapmak için de kullanılırdı. Sonraları düzenleri bozulduğunda eşkiyalığa başladılar; bundan dolayı "hayt

hazire / hazîre

• Az cemaat.
• Asker bölüğü.
• Yara içinde toplanan kan ve irin.

heyet-i askeriye

• Asker topluluğu, ordu.

heyzale

• İnsan sesleri.
• Cemaat, topluluk.
• Çok asker.
• Büyük deve.
• Belinden aşağısı şişman olan kadın.

hibriziyy

• Acem askerlerinden şanlı bir süvârinin adı.

hisarlı

• Hisarla çevrili yer.
• Hisarda oturan, kalede mukim.
• Ask: Sınırlarda bulunan şehir ve kalelerde topçuya ait hizmetlerde kullanılan bir sınıf asker. Bunlara İstanbul'dan gönderilen "topçuağası" kumanda ederdi. Hisarlılar, bölük ve ortalara ayrılmamıştı. Sayıları sınırlı ve sabit

hissiyat-ı askeriye

• Askerî duygular, hisler.

hizmet-i askeriye

• Askerlik hizmeti.

• Askerlik hizmeti. Askerlik vazifesi.

hizmet-i vataniye / خدمت وطنيه

• Askerlik.
• Vatan hizmeti, vatan borcu.

huneyn vak'ası

• Hicretin sekizinci senesinde şirkten kurtulmamış bazı Arap kabileleri Mekkeyi geri almak maksadıyla hücum ettikleri zaman burada müslüman askerlere karşı gelerek başlangıçta galip gibi görünmüşlerse de daha sonra galebe ve zafer, İslâm askerlerine nasib olmuştur. Bu muhârebede Sahabe-i kiramdan birç

iane-i askeriye

• Tanzimattan sonra cizye yerine Hristiyan tebeadan alınan vergi. Bu vergi sonradan "bedel-i askerî" adını almış ve 1908 Temmuz inkılâbına kadar devam etmiştir.

iç cebehane

• Şimdiki askerî müzeye eskiden verilen addır. İç cebehâne tâbiri bilahare "Hazine-i esliha", Üçüncü Sultan Ahmed devrinde "Dâr-ül esliha", daha sonraları da "Harbiye ambarı" olarak değiştirilmiş, en sonunda "askerî müze" şeklini almıştır. (Türkçe)

ictihar

• Askeri çoğaltma.
• Meydanda ve gözükür olma. Aşikâr olma.

idare-i askeriye

• Askerlerin idaresi.

• Askerlik işleriyle meşgul olan idare.

idare-i örfiye

• İcabında devletin bir yerde mülki idareye ait nizamları tatil ile kanunen kurduğu askerî idare. Örfi idâre, sıkıyönetim.

idave

• (Çoğulu: Edâvâ) Deriden yapılmış su kabı. Asker matarası.

iftilal

• Bükülme.
• (Asker) muharebeden yılma.

ilmiye rütbeleri

• İlmiye denilen ulema sınıfına mahsus rütbeler. Rütbeler, aşağıdan üste doğru şöyle idi: Müderrislik, kibar-ı müderrisîn, mahreç mevleviyeti, bilâd-ı hamse mevleviyeti, Haremeyn-iş şerifeyn mevleviyeti, İstanbul kadılığı, Anadolu ve Rumeli kazaskerliği.

imam

• Öne geçmek.
• Önde ve ileride olan. Delil ve rehber.
• Cemaate namaz kıldıran.
• İçtihad sahibi zat. Mezheb sahibi olan.
• Bir mahallenin lüzumlu işlerine ve içtimaî vazifelerine nezaret eden.
• Müslümanların imamı olan halife ve askerlerin başı. Sultan. Hâkim.

inhizam

• Basılıp ezilme.
• Bozulma. Askerin bozulup dağılması.

inkılab ale-l a'kıb / inkılâb ale-l a'kıb

• Ökçeler üzerine dönmek demektir ki, asker yürüyüşünde olduğu gibi, tam sağdan veya soldan geri dönmektir. İki ökçeyi birden yerinde çevirmek suretiyle inkılâb ale-l a'kıb, ayakları çaprazlaştırdığından yürümeyi imkânsız bırakır. Kur'an'da bu tâbir ya harbde firardan kinaye veya dinde irtidaddan meca

inzibat

• Asayiş, düzen ve rahatlık. Umumi emniyetin iyi ve yolunda olması.
• Sağlamlaşmak.
• Polis vazifesini gören asker, ordu mensubu.

irtikaş

• Harpte askerlerin birbirine karışması.

işkampaviya

• İtl. Harp gemilerinden asker naklinde kullanılan en büyük filika. İşkampaviya'lar sandal büyüklüğünde, yalnız ondan daha geniş ve yüksekti. Karaya asker sevkiyatında, gemiye erzak ve levâzım alınmasında kullanıldığı gibi eskiden donanmaya su alınacağı zaman su ile doldurulur, diğer bir filika yedeği

ıslahat-ı askeriye

• Askerlikte yapılan ıslahatlar. Askerî ıslahat.

ispah

• (İspeh) Asker, nefer, er. (Farsça)

istibdadat-ı askeriye

• Askerî baskılar.

istibdal

• (Bidl ve Bedel. den) Değiştirmek, değiştirilmek.
• Bir vakfı mülk ile mübadele etmek.
• Birşey verip yerine başka şey istemek.
• Askerliği biten erlere tezkere verip yenilerini almak.

istihkam / istihkâm

• Sağlamlık. Metin olmak. Kuvvetli ve dayanıklı olmak.
• Askerlikte: Düşmana karşı, hücumlarını savmak için hazırlanmış bulunan siper, askeri yapılar. İstihkâm işi ile uğraşan asker sınıfı.
• Kuvvet ve metanet vermek.

itaat-i askeriye

• Askerin emre uyması.

jandarma

• Yurt içinde asayişi sağlamak gayesiyle meydana getirilen ve orduya mensup silâhlı kuvvet. Ve bu kuvvette yer alan asker. (Fransızca)

• Asayişle görevli asker.

kadi-l kudat

• Kadıların kadısı. En büyük kadı. Kazasker veya şeyhül islâm makamında bulunan kimse.

kaid

• (A, uzun okunur) Süren. Sevkeden.
• Koyunların önünden giden ve "Küsem" denilen koyun.
• Yedeğine alıp çeken. Çavuş. Serasker, kumandan.
• Sıradağ.
• Geniş ark.

kaid-ül ceyş

• Orduyu, askeri idare ve sevkeden. Kumandan. Serasker.

kaidan

• (Tekili: Kaid) Kumandanlar, komutanlar, seraskerler.

kaim-makam

• Birinin yerine geçen. Kaymakam. Bir kazayı (İlçe) idâre eden memur. Osmanlılarda, binbaşı ile miralay arasındaki askeri rütbe. Yarbay.

kamp

• Karargâh. Kırda asker, izci veya talebelerin kurdukları karargâh.
• Esirler karargâhı.

kanun-u askeri / kanun-u askerî

• Askerlik kanunu.

kanun-u askeriye

• Askerlik kanunu.

kapıkulu

• Osmanlı devletinin daimi ordusunu teşkil eden yaya ve atlı askerlerin bütününe verilen addır.

kaput

• Askerlerin üstlük elbisesi, yağmurluğu. (Fransızca)
• Otomobillerin motor kısmını örten kapak. (Fransızca)

karargah / karargâh

• Karar verilen yer. Karar yeri. (Farsça)
• Askerî birlikte kurmay heyetinin toplandığı yer. Merkez. (Farsça)

• Karar yeri, askeriyede kurmayların yeri.

karia

• (A, uzun okunur) Ansızın gelen belâ. Kıyâmet.
• Belâ ve musibetten hıfz-ı İlâhiye dâir okunan dua ve âyetler.
• Peygamberimiz'in (A.S.M.) düşman üzerine saldığı asker grubu.
• Pek şiddetli rüzgâr.

kasatura

• Askerlerin, bellerine bağlayıp taşıdıkları ve süngü gibi kullandıkları düz ve kısa kılıç.

kavanin-i askeriye

• Askeri kanunlar.

kavvas

• (Kavs. dan) Oklu asker.
• Ok imâl eden kimse. Okçu.

kazak

• Her kavmin askerliğe, akın ve çapula ayrılmış efradı.
• Çarlık Rusyasında ayrıca bir sınıf teşkil eden sipahiye benzer süvari askeri.

kazasker

• İlmiye mesleğinin en yüksek mertebelerinden biri. Lügat mânası asker kadısı, ordu kadısı demektir. Osmanlılarda Kazaskerliğin ihdası Sultan I.Murat zamanındadır. İlk Kazasker de "Çandarlı Kara Halil"dir.

kazaskerler

• Osmanlı Devletinde ilmiye sınıfının en yüksek mertebesinde bulunan devlet görevlileri; askerî kadılar.

kemenan

• (Tekili: Kemin) Pusuya gizlenmiş askerler.
• Pusular.

ketaib

• (Tekili: Ketibe) Askerler, neferler, erler. Alaylar, birlikler.

ketibe

• Asker bölüğü. Ordudan ayrılmış toplu alay. Düşmana çapul eden birkaçyüz kişilik süvari kolu.

ketibeperver

• Askeri koruyan ve seven. Asker yetiştiren. (Farsça)

kışla

• Askerlerin topluca barındığı büyük yapı; askerî birliklere ait bina.

• Askerlerin barınmalarına mahsus bina veya yer.

kıt'a

• (Çoğulu: Kıtat) Dünyanın kara parçalarından her biri.
• Memleket. Ülke.
• Mat: Bir dairenin bir yayı ile onun çapı arasındaki kısım.
• Tıb: Kesik organın vücudda kalan parçası.
• Ask: Çok kalabalık olmayan askerî kuvvet.
• Edb: En az iki beyitten yapılmış manzum

kıtaat

• (Tekili: Kıt'a) Bölümler, cüzler, parçalar.
• Büyük kara parçaları.
• Askeri birlikler.
• Ülkeler, memleketler.

kıyadet

• Kumandanlık, seraskerlik. Kumanda.

kolordu

• Ekseriyetle üç tümen ve diğer tamamlayıcı birliklerden kurulan askeri birlik. (Türkçe)

• Üç tümen ve bağlı birliklerden meydana gelen büyük askerî birlik.

komando

• (Portekizce) Ask: Müstakil olarak çalışan ve baskın, sabotaj v.b. gibi özel vazifeler yapan, az sayıda askerlerden kurulu birlik, çete.

kor

• t. Her tarafı iyice yanıp içine kadar ateş hâline gelmiş kömür veya odun parçası.
• Askeriyede kolordu.

küreyvat-ı beyza

• Kandaki beyaz renkte ve çok küçük kürecikler. Kan ve lenf gibi vücud mâyilerinde bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler. Kırmızı küreciklere nisbetle azdırlar. Vazifeleri hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır. Ne zaman müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriye ile sür'atl

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kuva-yı milliye / kuvâ-yı milliye

• İstiklâl Savaşında Anadolu'da kurulan hükümet ve buna bağlı askeri kuvvetler.

• Milli kuvvetler. Bir milletin sahib olduğu kuvvetleri.
• İstiklâl harbinde Anadoluda kurulan hükümet ve bu hükümetin askeri kuvvetleri.

kuvvad

• Kumandanlar, seraskerler, komutanlar.

kuvvet / قوت

• Güç. (Arapça)
• Askerî güç. (Arapça)

kuvvet-üz zahr

• Arka veren kuvvet. Yardımcı, imdadcı kuvvet. Geriden gelen yardımcı.
• İcabında arkadan yardımcı olacak asker kuvveti. İmdâda hazır asker.

lağım

• Kaleleri düşürmek için gedik açmak veya düşman ordugâhına zarar yapmak maksadıyla açılan ve barut konulup atılan yerler. Bu işi yapanlara "lâğımcı" denilirdi. Sonradan bu türlü işlere "İstihkâm" denilmiş ve o ad altında askeri teşkilât yapılmıştır.
• Kazurat ve çirkef sularının akmasın

leşker / لشكر

• Asker, ordu.

• Asker. (Farsça)

• Asker.

• Asker. (Farsça)
• Ordu. (Farsça)

leşker-i aramrem

• Çok asker.

leşker-i gaza / leşker-i gazâ

• Gazâ ordusu, savaşan askerler. Allahü teâlânın rızâsı için O'nun dînini yaymak, din, nâmus ve vatanlarını korumak için düşmanla savaşan müslümanlar.

leşkeri / leşkerî

• Askere ait. Askerle alâkalı. (Farsça)

leşkeriyan

• (Tekili: Leşker) Askerler, leşkerler. (Farsça)

leşkerkeş

• Asker çeken. Askerleri idare eden. Kumandan. (Farsça)

leşkerşikaf / leşkerşikâf

• Düşman askerini kıran. (Farsça)

leşkerşiken

• Düşman askerini kıran. (Farsça)

leşkerşükuf / leşkerşükûf

• Düşman askerini kıran. (Farsça)

levend

• (Levent) Yeniçeri devrinde deniz erlerine verilen bir isim. Asker. (Farsça)
• Mc: Boylu boslu, yakışıklı, çevik kimse. (Farsça)

levendan / levendân

• (Tekili: Levend) Leventler, askerler. (Farsça)

levent

• Denizci asker, yakışıklı.

lojistik

• Ask: Askerlik san'atının ve seferi orduların iaşe, muhabere ve sevkiyat şartları, hareket ve harb kabiliyeti bakımından en etkili durumda bulundurulması için lâzım gelen çalışmalara aid kısım.

lüham

• Her şeyi yutan.
• Çok miktar asker.

mahakim-i askeriye

• Askerî mahkemeler.

manevra

• Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli. (Fransızca)
• Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te'sirli bir biçimde düzenlenmesini te'min eden bütün hareketler. (Fransızca)
• Barış zamanında kıt'alara ve kurmay hey'etle (Fransızca)

manga

• Küçük askerî birlik.

• Ask. Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik. (Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur.)
• Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş.

matara

• Askerlerin kullandığı üzeri aba ve çeşitli kumaşlarla kaplı madeni su şişesi veya yolculukta kullanılan deriden yapılmış su kabı.

• Kavanoz; özellikle askerlerin kullandığı veya yolculukta kullanılan bir çeşit su kabı.

mavzer

• Alm. Mavzer adında bir Alman'ın yaptığı çaplı harp tüfeği. Askerlikte kullanılan bir silâh.

mecer

• Koyunun karnındaki kuzu büyüdükçe durmaya kadir olmaması.
• Büyük asker.
• Susuzluk.

mecr

• Bir nesneyi devenin karnındaki yavrusuna bey'etmek. Devenin karınındaki yavrusunu bir malla değiştirmek.
• Çokluk asker.
• Akıl.

mehmedcik

• Kahraman ve mücahid mânasında Türk askerine verilen ünvandır.

mehter

• (Mih-ter) Daha büyük. (Farsça)
• Reis. (Farsça)
• Seyis. Osmanlı askeri mızıkası ve buna mensub müzikçiler. (Farsça)
• Vaktiyle Bâb-ı âli çavuşu. (Farsça)
• Rütbe, nişan veya vazife alanların evlerine müjde götürenler. (Farsça)
• Tanzimattan önce Pâdişah çadırını kurmağa vazifeli asker. (Farsça)
• At uşağı.(Farsça)

• Osmanlılarda askerî müzik takımı.

mehterhane

• Tar: Zurna, nakkare, nefir, zil, davul ve kösden kurulu askeri mızıka takımı. (Farsça)

mekatib-i askeriye / mekâtib-i askeriye / مكاتب عسكریه

• Askerî okullar.

menasıb-ı seyfiye

• Askerlik hizmetleri.

meslek-i askeriye

• Askerlik mesleği.

meşy-i askeri / meşy-i askerî

• Asker yürüyüşü. Askerî yürüyüş.

mevacib-i leşker

• Asker aylıkları.

meydan dayağı

• Eskiden askeri mekteblerle kışlalarda tatbik edilen cezalardan biridir. Meydanda tatbik edildiği için bu adı almıştır. Arkadaşını yaralamak, hoca ve zâbitine hakarette bulunmak gibi büyük kabahatlerden dolayı verilen bu dayak cezası, saf saf dizilen bütün talebelerin; asker ise kışladaki askerlerin

mihver-i harekat / mihver-i harekât

• Askeri harekâtın yapıldığı yer.

minser

• (Çoğulu: Menâsir) Yırtıcı kuşların gagası.
• Taşçı kalemi.
• Yüz ile ikiyüz adet arasında olan asker.
• Önlerinde ne bulunur yıkıp yakıp târumar eden asker.
• Otuz ile kırk arasında olan at.
• Kırktan elliye veya altmışa; ve yüzden ikiyüze kadar olan at.

mirilu

• Uzayan harblerde ve askerin kifayetsizliği zamanlarında aylıkla toplanan askerler. Bunlar talimsiz, intizamsız oldukları için "Nefer-i âm: Bütün halkın cenge sürülmesi" hükmünde kalıyor, bir istifade te'min olunamıyordu. Yeniçeri Ocağı'nın ilgasıyla muntazam askerî teşkilât yapılınca bu türl

misafirhane-i askeri / misafirhane-i askerî

• Askerî misafirhane.

muallem asker

• Tâlim görmüş asker.

muasker

• (Asker. den) Ordu yeri, asker karargâhı. Ordunun muharebe zamanında toplandığı yer.

mücennebe

• Savaşçı asker, harpçi asker.

mücenned

• (Mücennet) Sıralanmış asker, saf bağlamış neferler.

müfreze / مفرزه

• Bir kaç alaydan müteşekkil. Ordudan ayrılmış bir kol asker.

• Küçük askerî birlik.

• Askerî birlikten ayrılan kol.

• Askerî birlik. (Arapça)

müfreze-i askeriye

• Asker müfrezesi.

mühimmat-ı askeriye / mühimmât-ı askeriye

• Askeri malzeme.

mukaddem

• Zaman ve mekân cihetiyle daha evvel olan.
• Askerin ön tarafına sevkedilen karakol.
• Değerli, üstün.
• Küçükten büyüğe sunulan, takdim edilen.

mükellefiyet-i askeriye

• Askerî yükümlülük, askerlikteki zorunlu görev.

mülazım

• Bir kimseye bağlı gibi olan.
• Maaşsız acemilik hizmeti.
• İlmiyyede: Medrese tahsilini bitirip icazet alan. Stajyer.
• Eskiden askerlikte yüzbaşıdan aşağı rütbelerin derecesi, ünvanı.

mülkiye

• Memleket idaresi için çalışan daire veya bu daireye mensup olanlar.
• Asker olmayanlar.
• Şeriat âlimlerinin hâricindeki memurlar sınıfı.

müselleman

• (Selm. den) Tar: Yeniçeri zamanında yol işleriyle vazifeli asker kısmı.

müşir / müşîr / مُش۪يرْ

• Emreden, işaret eden, bildiren.
• Mareşal. En büyük ünvanı taşıyan asker. Silâhlı kuvvetlerde, kaide olarak barış zamanında orgeneral rütbesine kadar terfi etmek mümkündür. Mareşal rütbesi, ancak muharebe sırasında ve bir meydan muharebesi kazanmış olan generallere verilir. Asıl vazife

• Mareşal, askeriyede yüksek bir makam.

• En yüksek rütbeli asker.

müstahfız

• Tar: Yeniçeriliğin kaldırılmasından evvel, kale, hisar ve memleket muhafazasında bulunan kimseler hakkında kullanılan bir tabirdi. İlk zamanlardaki müstahfızlık, daim hizmet hâlinde olduğu için kendilerine timar verilirdi. Sonraki müstahfızlık ise, harp gibi lüzum görüldüğü zaman askerlik hizmetine

muvazzaf

• Vazifeli. Bir işle meşgul.
• İlk yapılan askerlik hizmeti.

nahabe

• (Çoğulu: Nuhab) Geçit ağzı.
• Çokluk asker.
• Her nesnenin iyisi.

nakliyat-ı askeriye

• Askerî kıt'aların; top, tüfek, cephane, teçhizat ve levazımatı ve her türlü seferî ihtiyaçlarıyla birlikte bir yerden kaldırıp başka bir yere gönderilmesi, nakledilmesi. Askerî nakliyat.

nefer / نفر / نَفَرْ

• Bir kişi, tek kişi.
• Asker, er. (Bazılarınca insan cemaati. Ona kadar olan adam topluluğuna denir. Üçten ona kadar olan kişilere "Reht" denir.)

• Asker.

• Er, asker.

• Kişi. (Arapça)
• Asker. (Arapça)

• Asker.

nefer-i ingiliz

• İngiliz askeri.

neferat / neferât

• (Tekili: Nefer) Neferler, askerler, erler.

nefir-i amm / nefîr-i âmm

• Cemaatı toplama, halkı askere sürme.

nizam-ı askeri / nizam-ı askerî

• Askerî düzen.

nizam-ı cedid

• Yeni nizam. Osmanlı Devletinde III. Sultan Selim zamanında yeni nizamla yetiştirilen bir askerî teşkilât.

nizamat-ı askeriye

• Askerî düzenler.

nizamiye

• İlk askerlik devresi.
• Bu nevi askerlik işleriyle uğraşan daire.
• Tanzimat ordusunun asıl silâh altında bulunan kısmı.

nusayri / nusayrî

• Eshâb-ı kirâma (Peygamber efendimizin arkadaşlarına) iftirâ eden şîanın kollarından. On birinci imâm olan Hasen bin Ali Askerî'nin adamlarından olduğunu söyleyen İbn-i Nusayr adındaki bozuk inanışlı kimseye uyanlar.

ordu

• t. Bir devletin dinini, namusunu, vatan ve istiklâlini her çeşit yabancı taarruz ve tecavüzüne karşı koruyan askerî en büyük üç kuvvetten biri. Hava Ordusu, Deniz Ordusu, Kara Ordusu gibi.
• En büyük askerî birlik.
• Aynı iman ve düşünce sahiplerinin faaliyette olanlarının hepsi.

• Askerlerden meydana gelen düzenli topluluk.

örfi idare / örfî idare

• (İdare-i örfî) Askerî kuvvete ihtiyacı gerektiren ve cemiyet hayatında zuhur eden müşkil hallerde vaktin icablarına göre ve vaziyet düzelinceye kadar sivil idare yerine askeri idare konması. Sıkı yönetim.

palaska

• Askerlerin kullandığı geniş kemer.

• Asker kemeri.

paşa

• Sivillerle askerlerin ileri gelenlerinin bir kısmına verilen resmi ünvandı. Osmanlıların ilk devirlerinde bu ünvan, hânedân mensublarıyla yalnız bir kısım idare adamlarına verilirken sonradan askeriden "mir-i liva" ve daha yüksek rütbede olanlarla; mülkiyeden vezir, beylerbeyi, mir-i miran ve mir-ül

pişdar

• Öncü. Harpte ileriden düşmana gönderilen askerler. (Farsça)
• Önde giden. Önayak olan. (Farsça)
• San'at, meslek. (Farsça)
• Kumandan. (Farsça)
• Mc: Yüzsüz. Yüzsüzlükle iş beceren. (Farsça)

piyade / piyâde / پياده

• Narin yapılı bir çeşit kayık adıdır. Eskiden ekseriyetle İstanbul ve civarında kullanılan bu kayıklar, pek makbul gezinti vasıtası idi.
• Ask: Orduda tüfekle teçhiz edilmiş olan ve muharip sınıfların asli unsuru bulunan efrada da bu ad verilir. Yaya askeri.
• Yaya.

• Yaya, yürüyen. (Farsça)
• Askerlikte piyade sınıfy. (Farsça)
• Satranç taşlarından paytak. (Farsça)

rafıza

• Şii fırkalarından bir tâife. Hak mezhepten ayrılmış, namazsız, itikadı bozuk kimse.
• Asker kaçağı güruhu.
• Düstur, akide ve nizam kabul edilen esaslardan ayrılanlar.

rampacı

• Eski deniz muharebelerinde yakından dövüşerek zabtedilmek istenilen bir düşman gemisine hücumla borda bordaya gelindiği sırada düşman gemisindeki askerlerin vuku bulacak hücumunu menetmek için güverteye yayılan silâhendazlar.

recrace

• Asker kalabalığı.
• Ses çokluğu.

redif

• Arkadan gelen, birisinin ardından giden.
• Birbiri ardınca zuhur etmek.
• Terhis olup ihtiyata geçen asker.
• Edb: Beytin sonunda kafiyeden sonra tekrarlanan kelime.

resm-i geçit

• Askerî bir kıt'anın yahut bir mektebin talebelerinin gösteri mahiyetinde geçişi. Geçit resmi.

rüteb-i askeriye

• Askerlik rütbeleri.

sadreyn

• Rumeli ve Anadolu kazaskerliği.

saka

• Ordunun gerisi, ordunun gerisinde bulunan asker takımı.
• Üzengi kayışı.

sanadid-i kureyş

• Kureyş'in ileri gelenleri, seraskerleri, büyükleri.

şatır

• (Şetaret. den) Neş'eli. Şen.
• Çevik. Hizmete koşup, her işe hazır bulunan.
• Vaktiyle vezirlerin yanında giden asker.

seferber

• Harbe hazırlık hali. (Farsça)
• Sefere hazırlık içinde olan asker ve bu askerin durumu. (Farsça)

şehba'

• Kır renkte olan şey.
• Kır katır, kır at.
• Tam teçhizatlı asker birliği.
• Pek kıtlık olan sene.

sekban

• Köpek besleyicisi. (Farsça)
• Padişahın köpeklerini av yerine götüren seyman. (Farsça)
• Vaktiyle Yeniçeri Ordusunda bir asker sınıfının ismi. (Farsça)
• Köy düğününde silâhlı ve oyun yapan gençler kafilesi. (Türkçede seğmen denir.) (Farsça)

seraya

• (Tekili: Seriye) Düşman üzerine yollanan askerler.

serçeşme

• (Çoğulu: Serçeşmegân) Çeşme başı, su başı. Pınar. (Farsça)
• Pir, şeyh. Baş. (Farsça)
• (Tanzimattan evvel) yardımcı askerlerin maddi işlerine bakan kimse. (Farsça)

serdar

• Askerin başı. Kumandan. (Farsça)

serhadlu / serhadlû

• Hudut boylarını bekleyen, hudutlardaki kalelerde vazife gören askerler.

seriye

• Askerî bölük.

sevk-ül ceyş

• Askerî birliklerin lüzumlu yere sevkini ve geri çekilme işini idare etme.

sevkiyat

• Asker gönderme ve eşyasını te'min ve sevketme işleri.

sevkiyat-ı askeriye

• Askerlerin belli hedeflere doğru yönlendirilmesi.

sevkülceyş

• Asker gönderme, yollama.

seyfeddin

• (Seyf-üd din) Dinin kılıcı, dinin askeri.

seyfi / seyfî

• (Seyfiye) Askerliğe ait, kılıçla alâkalı.
• Kılıç şeklinde.

seyfiyye / سيفيه

• Asker kesimi. (Arapça)

seyfullah

• Allah'ın (C.C.) kılıcı, askeri.
• Ashab-ı Kiram'dan Hz. Hâlid İbn-i Velid'e (R.A.) verilen ünvan.

silahendaz

• Silah atan.
• Tüfekli piyade neferi, harp gemilerinde gemicilik ile mükellef olmayıp silah taşıyan bahriye askerleri.

silahhane

• Askerî depo. Silahların saklandığı yer. (Farsça)

silahşör

• Silahları karıştırıcı, silahlarla oynayıp uğraşıcı.
• Eski zamanda bir sınıf silahlı asker, hususiyle muhtelif silahları kullanmakta fevkalâde meleke ve maharet ile mümtaz olup, maiyyette istihdam olunanlara verilen addı. Yeniçeri Ocağı zâbitlerinin bir takımı hakkında da kullanılır bi

sipah / sipâh / سپاه

• (Çoğulu: Sipâhan) Asker, leşker, nefer.
• Ordu.

• Ordu. (Farsça)
• Asker. (Farsça)

sipahdar

• En büyük asker, serasker. (Farsça)

sipahi

• Ask: Osmanlı askerlik teşkilâtında "Timar" namiyle öşür ve rüsumunu aldıkları araziye mukabil, harp zamanlarında kendi hayvanları ve kanunen götürmeğe mecbur oldukları silâhlı askerlerle birlikte sefere iştirak eden bir sınıf süvari askeri. Bunlar akıncılık, çapulculuk ve karakol hizmetlerini ifa ed

sipahsalar

• Askerlerin en büyüğü. Serasker. (Farsça)

sipeh / سپه

• Asker, leşker. (Farsça)
• Ordu. (Farsça)

• Ordu. (Farsça)
• Asker. (Farsça)

siper

• Arkasına saklanılacak şey. Koruyan. (Farsça)
• Mânia. Sığınak veya set arkası, duvar altı gibi kuytu yerler. (Farsça)
• Okun, giderken kabzayı zedelememesi için sol elin üzerine konulan âlet. (Farsça)
• Muharebede askerin kurşun ve gülleden korunması için toprak kazılarak açılan ve ön tarafına, çıkan (Farsça)

sivil

• Asker olmayan. (Fransızca)
• Başı bozuk. (Fransızca)
• Mülkî. (Fransızca)
• Tebdil-i kıyafetle gezen polis. (Fransızca)
• Medeni. (Fransızca)

• Asker olmayan.

strateji

• yun. Askeri sevk ve idare ilmi, sevk-ul-ceyş.

şurta

• (Yelkenliye) uygun rüzgâr.
• Önde gidip düşmanla savaşan asker.
• Polis, jandarma.

şürta

• (Çoğulu: Şurat-Şuratâ) Malı mülkü ile tanınan meşhur bir kimse.
• Askerin önünde yürüyüp düşman ile evvel cenk eden taife. Öncü kuvvet.

şurta / شرطه

• Öncü asker. (Arapça)

şuunat-ı askeriye / şuûnât-ı askeriye

• Askerliğe ait işler, faaliyetler.

süvari / süvarî / süvâri / süvârî / سواری

• Atlı asker, atlı.
• Gemi kaptanı.

• Ata binen, atlı asker.

• Binici. (Farsça)
• Atlı asker. (Farsça)
• Gemi kaptanı. (Farsça)

ta'biye

• Askerleri bir arazide düşmana karşı tam tedbir ve nizam üzere yerleştirme.
• Muharebe toplarının yeri, istihkâm parçası.
• Muvaffakiyet için kullanılan vâsıtalar. ("Tabya" yanlıştır)

ta'lim / تَعْل۪يمْ

• (Askere harb san'atını) Öğretme, eğitim.

tabur / طَابُورْ

• Bölüklerden oluşan askerî birlik.

• Dört bölükten meydana gelen askerî birlik.

• Dört bölükten oluşan askeri birlik.

tahhane

• Çokluk deve. Deve sürüsü.
• Çok asker.

tahşidat-ı askeriye

• Askerî yığınak.

taht-ı silah / taht-ı silâh

• Silâh altı, askerlik görevine alınma.

taife-i askeriye / tâife-i askeriye

• Askerî topluluk.

takım

• En küçük askerî topluluk.

taktik

• Asker kuvvetlerini harb meydanlarında düşmanı şaşırtarak kullanma. Bu işi tedkik eden ilim. (Fransızca)
• Mc: Bir işte muvaffakiyet için lüzum eden yolları kullanma. (Fransızca)

talia

• Casus.
• Nişancı. Asker önünden giden tabur.
• Rehber, kılavuz; kafilenin önünde giden.

tama'

• Hırsla istemek. Doymazlık. Aç gözlülük. Çok isteme.
• Askerî fertlerin maaşları. (Kamus)

tatar

• (Tetar) (Arapçada: Teter) Bu isim, asıl itibariyle Moğol milletlerinden bir kavmin adıdır. Bu kavmin efrâdı, Cengiz Han askerlerinin pişdarları hükmünde olduğundan eski zamanlarda Moğollar mânasında kullanılmıştır.Arap ve Fars tarihlerinde de yukardaki mânada kullanılmıştır. Sonra bu isim bü

tebuk gazvesi

• Hicretin dokuzuncu senesinde vuku bulmuştur. Şam'da bulunan Rumlar tarafından o civarın halkı, müslümanlara karşı ayaklandırıldığı Peygamberimiz tarafından duyulduğunda, onlara karşı asker hazırlayarak Tebuk'e gitmiş ve oranın ileri gelenleri Peygamberimize gelerek barışa çalışmışlardır. Tebuk'te on

tecennüd

• Bir yere toplanıp asker olmak.

techizat-ı askeriye / techizât-ı askeriye

• Askerî donanım.

• Askerî teçhizat, askerî donatım.

teçhizat-ı askeriye

• Askeri donanım.

tecnid

• Askerleri sıraya koyma, sıralama.

tecyiş

• Askerleri dizmek.

tedri-i cüyuş

• Askerlere zırh giydirme.

tektib

• Askeri bölük bölük etmek, bölüklere ayırmak.
• (Ketebe. den) Yazdırma.

tenfir

• (Nefret. den) Ürkütme, korkutma.
• Nefret ettirme.
• Mekruh ve müstehcen isim takma.
• Galibiyetle hükmetme.
• (Nefir. den) Asker toplama.

terhis / ترخيص

• Askeri sivil, serbest hayata geçirmek. İzin ve ruhsat vermek. Serbest bırakmak.

• İzin verme. (Arapça)
• Askerlik süresi dolanı serbest bırakma. (Arapça)

terhisat-ı askeriye

• Askerlikten terhis etmeler.

teslihat-ı askeriye / teslihât-ı askeriye

• Askerin silâhlandırılması.

tesrib

• (Sürub. dan) (Asker) gönderme, yollama.
• Atı ve deveyi bölük bölük edip yollamak.

tezahüf

• Muharebede iki taraf askerlerinin karşılaşıp çatışması.

timar / timâr

• Osmanlı Devleti'nin geçimlerine ve hizmetlerine âit masrafları karşılamak üzere bir kısım asker ve memurlara, muayyen bölgelerde kendi nâm ve hesaplarına tahsîl selâhiyeti ile birlikte tahsîs etmiş olduğu vergi kaynaklarına verilen isim. Dirlik.

ühbe

• Yolculuk veya asker için hazırlanmış elbise ve malzeme.
• Süt.

umde

• İnanılacak şey.
• Prensip, temel fikir.
• Dostluk. Güvenilecek yer veya kimse.
• Kavim veya kabilenin muteber ve mu'temedi olan. Reis. Serasker.

ümera-yı askeriye / ümerâ-yı askeriye

• Askerî âmirler, komutanlar.

umud

• (Tekili: Amud) Direkler. Sütunlar.
• Mc: Seyyidler. Askerî elçiler.

umur-u askeriye

• Askerlik işleri.

uşak

• Hizmetçi, asker.

üss

• Esas, asıl. Kök, temel.
• Askerlikte herhangi bir düşman hücumuna karşı esas dayanak olmak üzere önceden hazırlanmış yer.
• Harb gemilerinin, noksanlıklarını tamamladıkları yer.
• Mat: Bir sayının hangi kuvvete çıkarıldığını gösteren sayı.

üss-ül harekat / üss-ül harekât

• Askerî harekâtın başlangıcına esas olan yer.

vükela / vükelâ

• Askerî âmirler, komutanlar; bakanlar.

yavuz sultan selim

• (Hi: 875-926) Osmanlı Padişahlarından dokuzuncusudur. Sultan Süleyman Han'ın babası, 2. Bayezid Han'ın oğludur.Azim ve sebat örneği olan ve memleket mes'elelerinde en küçük kusurları bile afvedemiyen Yavuz Selim, Çaldıran seferine çıkmıştı. Uzun müddet seferde olan askerleri bir gün padişahın çadırı

zabit / zâbit

• (Çoğulu: Zâbitân) Askere kumanda eden rütbeli asker.
• Kuvvetli, yavuz.
• Zabteden. Başkalarını zabtedip idare etmeğe memur olan.
• Subay.
• Mc: Dediğini yaptıran, tuttuğunu koparan kimse.

zahf

• (Çoğulu: Zuhuf) Ayaklarını sürüyerek yürüme. Sürünerek yürüme.
• (Çocuk) emekleme.
• Askerin, düşmana karşı emekliyerek ilerlemesi.

zeamet

• Şeref, şan. Riyaset.
• Yetiştirdikleri hayvanları ile birlikte harbe iştirak eden ve Sipâhi denen Osmanlı askerine öşrü alınmak üzere verilen en büyük timâr.

zeybek

• Hafif silâhlarla donanmış ve asâyişi muhafazaya memur olan eski bir sınıf asker.