aposteriori

• Fels: Tecrübe sonunda meydana gelen bilgi ve düşünceyi anlatmak için kullanılan bir sıfat. Meselâ ateşin yakıcı olduğunu denedikten sonra anlarız. Bu bilgi, aposteriori bir bilgidir.

apriori

• fels. Tecrübeden önce insan aklında varlığı kabul edilen bilgi ve düşünceyi anlatmak için kullanılan bir sıfat. Meselâ: "Her sayı kendine eşittir" hakikatı hiçbir deneye baş vurmadan bilinen bir apriori bilgidir.

arz

• Bir büyüğe bir şeyi hürmetle vermek. Bir işi büyüğüne hürmetle anlatmak. İzâh etmek. Takdim etmek. Bir kimseye bir şeyi izhar etmek.
• Kıymetli bir şeyi diğer bir şeyle değiştirmek.
• Bir şeyin birden, âniden meydana gelmesi.
• Altın ve paradan gayrı mal, metâ. Bir şeyin uz

beraat-ül istihlal / berâat-ül istihlâl

• Bir eserin içindekilerini güzel bir başlangıçla baş tarafında anlatmak. İyi bir alâmet. Güzel bir başlangıç.
• Bir ibarede müradif ve mukni birkaç kelime bulunması, hüsn ve insicamdaki ibarenin vech-i mergub üzere te'lif ve terkibi.
• Maaş, rütbe, nişan için hükümetçe bildirilen

cihad / cihâd

• İnsanların, İslâmiyeti işitmeleri, müslüman olmakla şereflenmeleri veya müslümanların dînine, vatanına ve nâmusuna saldıran düşmanı defetmek için yapılan muhârebe yâhut mal, can, söz, neşriyat ve diğer vâsıtalarla İslâmiyeti anlatmak ve müdâfa etmek.

dermeyan etmek

• Anlatmak, söylemek, iddia ve defi'de bulunmak. Beyân. İleri sürmek.

felsefe

• Madde, hayat, yaratılış, kâinât, ruh, ölüm, ölüm sonrası gibi konularda insan gücünün akla dayanarak ortaya koyduğu düşünce ve görüşlerin tamâmı. Beğendiği düşüncelerini hakîkat olarak anlatmak, yaldızlı, heyecan verici laflarla inandırmaya çalışmak. Tecrübeye, hesâba dayanmayan şahsî düşünceler.

fuhş

• Çirkin söz. İş ve ayb şeyler. Çirkin olan işleri başkalarına açık kelimelerle anlatmak.

hikaye / hikâye

• (Hikâyet) Bir hâdiseyi anlatmak. Anlatma.
• Olmuş bir hâdise.

i'lam

• Bildirmek. Belli etmek. Anlatmak.
• Mahkeme hükmünü bildiren resmi karar yazısı.

icaz

• (İycâz) Edb: Az söyle çok şey anlatmak. Sözü muhtasar söylemek. Çok mânaya gelen kısa cümlenin hâli. Mâruf ve müteârif olan cümleden kısa bir cümle ile maksadı ifâde san'atı.Böyle sözlere mucez, veciz veya vecize denilir.

icazkar / icazkâr

• İcazlı, kısa ifadelerle çok şey anlatmak halinde olan. (Farsça)

icmal

• Hülâsa etmek. Kısaltmak, bir araya toplamak. Kısa anlatmak. Biriktirmek.
• Uzun bir hesaptan çıkarılan hülâsa, netice.

ifade / ifâde / افاده

• Anlatmak. Söylemek.
• Fayda vermek, fayda tutmak.

• Söylem, anlatım, dile getirme. (Arapça)
• İfâde edilmek: Anlatılmak, belirtilmek, dile getirilmek. (Arapça)
• İfâde etmek: Anlatmak, belirtmek, dile getirmek. (Arapça)

ifade-i meram

• Dilek ve maksadını anlatmak.

ifham / ifhâm / افهام

• Bildirmek. Anlatmak. Maksadı bildirmek.

• Anlatma. (Arapça)
• İfhâm etmek: Anlatmak. (Arapça)

ifham etmek

• Anlatmak, bildirmek.

ihbar

• Haber vermek. Haber almak. Alınan haber. Anlatmak.

ima

• İşaret etmek. İşaretle anlatmak. İşaret.

iş'ar / iş'âr

• Yazı ile haber vermek. Anlatmak, bildirmek.

• Yazı ile haber verme.
• Anlatmak, bildirmek.

istiskal

• Ağır bulup hoşlanmadığını anlatmak. Soğuk muamele ederek sevmediğini bildirmek.

istişrab

• İmâ ederek ve kapalı olarak anlatmak isteme.
• İçmek isteme.

ıtnab-ı makbul

• Bahsi iyice anlatmak için lüzumlu olan sözün uzatılması.

kabz u bast

• Ruhen sıkıntı. Daralma ve genişleme. Sıkıntı ve ferahlık.
• Birini diğeri üzerine tercih etme.
• Münkabız bir adama ferahlık ve sürurluluk vermek, sevindirmek.
• Beyan ve ifâde etmek.
• Uzun uzun ve etraflıca anlatmak.

kasas

• Haber vermek. Hikâye etmek, anlatmak.
• Tetebbu' etmek.
• Tıb: Göğüs kemiği. Göğüs ortası.

kıraat

• Okuma. Düzgün ve çabuk okuma.
• Okuma kitabı.
• Fık: Namazda Kur'an-ı Kerim'den bir miktar okumak.İnsan bir yazıyı ya kendi kendine yahut başkasına dinletmek üzere okur. Hususi mütâlaa nasıl olsa olur. Fakat dinletmekten maksad, anlatmak olduğu için o yolda okumanın dikkat edilec

mantıki kıraet / mantıkî kırâet

• Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır.

müceddid

• Yenileyici, hadîste her asırda geleceği müjdelenen ve îman hakikatlarını asrın anlayışına uygun olarak anlatmakla görevlendirilen nurlu âlim.

müteaddi

• (Udvan. dan) Başkasının hakkına tecavüz eden, saldıran, sataşan.
• Gr: Lâzım fiilinin mukabili. Fiil eseri fâilden mef'ul denilen diğer bir isme geçerse o halde fiil müteaddi olur. Geçişli fiil. (Anlatmak, düşündürmek gibi)

na't

• Medih ve senâ ederek, vasıflarını göstererek bir şeyi anlatmak.
• Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâmı medhederek yazılan kaside.

nakl / نقل

• Bir yerden bir yere götürme. Taşıma.
• Ev ya da yer değiştirme. Taşınma.
• Duyduğu bir şeyi başkasına anlatmak, rivayet etmek.
• Bir dilden başka dile çevirmek.

• Bir şeyi başka bir yere götürmek, taşımak, yer değiştirmek.
• Anlatmak, duyduğu bir şeyi başkasına hikâye etmek, rivâyet etmek.
• Bir dilden başka dile çevirmek, terceme etmek.
• Eski mest ve çizme.
• Yırtık elbiseyi yamamak.

• Nakil, anlatma. (Arapça)
• Taşıma. (Arapça)
• Nakletmek: (Arapça)
• Anlatmak. (Arapça)
• Taşımak. (Arapça)
• Nakledilmek: (Arapça)
• Anlatılmak. (Arapça)
• Taşınmak. (Arapça)

naklen

• Nakil yoluyla. Anlatmak veya hikâye etmek suretiyle.

remz

• İşaret. İşaretle anlatmak.
• Güç anlaşılır.
• Gizli ve kapalı söyleme.

rücu'

• Geri dönme, vazgeçme, cayma. Sözünden dönme.
• Edb: Bir fikri daha kuvvetli anlatmak için söylenilen sözden caymış gibi görünmek.

semer

• Geceleyin kıssa söylemek, hikâye anlatmak.

ta'miye

• (Amâ. dan) Körletme. Kör etme.
• Kapalı şekilde anlatmak.
• Edb: Ebced hesabiyle düşürülen bir tarihin, hesabı doldurmak için çıkartılacak veya eklenecek sayılarını işaret etme.

ta'rif / ta'rîf / تعریف

• (İrfan. dan) Bir şeyi belli noktalar ve işaretlerle inceden inceye anlatıp bildirmek, tanıtmak. Kavl-i şârih.
• Bir maddeyi bütünüyle bir ibare halinde anlatmak.
• Gr: Bir ismi marife etmek.
• Arafat'ta vakfe yapmak.

• Anlatma. (Arapça)
• Tanımlama, tanım. (Arapça)
• Ta'rîf edilmek: (Arapça)
• Anlatılmak. (Arapça)
• Tanımlanmak. (Arapça)
• Ta'rîf etmek: (Arapça)
• Anlatmak. (Arapça)
• Tanımlamak. (Arapça)

tahdis

• (Hudus. dan) Söylemek. Anlatmak. Rivayet etmek.
• Şükür ve teşekkür ile bildirmek. Görülen iyiliği herkese söylemek.
• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın sözünü tekrarlamak.

tahdis-i nimet

• Cenab-ı Hakk'a karşı şükrünü edâ etmek ve teşekkür etmek maksadiyle nâil olduğu nimeti anlatmak, onunla sevincini ve şükrünü bildirmek.

tahkiye

• Tahkiye etmek: Anlatmak, hikaye etmek.

• Anlatmak. Hikâye etmek.

takrir

• İyi ifade etmek. Bildirmek.
• Ağzından anlatmak.
• Yerleştirmek. Kararlaştırmak. Yerini belirtmek.
• Resmî olarak yazı ile bildirmek.
• Tapuda, mülkünü başkasına sattığını bildirmek.
• Siyasî nota.

taktaka

• (Tıktıka) Taşlardan çıkan ses.
• Hayvanların ayak sesleri veya bunları anlatmak için söylenen kelime.

tasrih

• Belirtmek. Açık açık anlatmak. Zâhir ve ayân kılmak.

tasvir

• Hiss ve mahsusata münhasır olan ifâde.
• Bir şeyi söz veya yazı ile anlatmak. Resim yapmak.
• Bir şeye şekil ve suret vermek. Resim.
• Edb: Görebildiğimiz ve hissedebildiğimiz şeyleri bize gösterebilecek veya hariçte vücudu olmayan fakat hissedilen şeyleri duyurabilecek mel

tasvir etmek

• Canlandırarak anlatmak, ifade etmek.

tavsif

• Vasıflarını söylemek. Bir şeyin iç yüzünü, ne ve nasıl bir şey olduğunu anlatmak. Vasıflandırmak.
• Bilgi, ilim.

tavsif etmek

• Vasıflandırmak, özelliklerini anlatmak.

tazallum-u hal / tazallum-u hâl

• Mazlum olduklarını anlatmak, zulme uğradıklarını şikâyet etmek.

tefhim / tefhîm / تفهيم

• Anlatmak. Bildirmek.

• Anlatma. (Arapça)
• Tefhîm etmek: Anlatmak. (Arapça)

tefhim etmek

• Anlatmak.

tefsir

• Mestur, gizli bir şeyi aşikâr etmek. Mânâyı izhâr etmek.
• Anladığını anlatmak. Bildiği kadar açıklamak.
• Kur'ân-ı Kerim'in mânâsını anlatan kitab.
• Ehl-i Hadis ıstılahında Tefsire dâir hadis-i şeriflere Tefsir denilir.

telkin

• (Çoğulu: Telkinât) Zihinde yer ettirmek. Fikir aşılamak. Zihinde yer etmiş düşünce.
• Yeni müslüman olana İslâm esaslarını anlatmak.
• Ölü gömüldükten sonra imam tarafından söylenen söz. (Telkini fenden almış,Medeniyetten taklid,Hürriyet tenkid vermiş,Gururdan dalâlet çıkmış.) (L

terceme

• (Tercüme) Bir sözü bir dilden başka dile çevirmek. Bir lügatı, diğer bilinen lügata çevirerek anlatmak.

terdid

• Geri çevirmek, geriletmek.
• Edb: Karşısındakini merakta bırakacak ve neticeyi sezdirmeyecek şekilde söz etmek.
• İki ihtimâlle fikir anlatmak. Muhatabın beklemediği bir surette sözü bitirerek söze kuvvet vermek.

vaks

• Fahişe kısmının fahişeliğini zikrederek anlatmak.
• Bedene uyuz illeti yayılması.

vasfetmek

• Bir şeyin vasıflarını, hâlini, şeklini veya rengini tarif etmek, anlatmak.