enkal

• İşkence âletleri. Bukağılar, kayıt ve kelepçeler.
• Nefsin cismani alâkalara ve bedeni lezzetlere bağlanıp kalması.

faiz

• Ödünç verilen para için alınan ve şer'an haram olan kâr. Faizin iş hayatındaki mânası, "sen çalış, ben yiyeyim"dir. Küçük tasarruf sahiplerinin paraları bankalarda toplanıp, büyük yekûnlere ulaşır. Banka bu parayı aldığından daha büyük faizle iş sahiplerine kredi olarak verir. İstihsâl edile

fesübhanallah / fesübhânallah

• "Allah her türlü eksiklikten sonsuz derecede yücedir" anlamında kullanıp hayret ve hayranlığı ifade eden kelime.

fetk

• Şak etme. Ayırma. Yarma. Yarılma.
• Tıb: Dikilmiş bir şeyi söküp ayırmak.
• Kasık yarığı, kasık zarının yarılması ile barsakların torba içine dolmasından ibaret sakatlık. Fıtık hastalığı.
• Şafak sökmesi. Fecir ağarması.
• Parçalanıp birbirine düşmüş cemaat.

fevd

• Tavşancıl kuşunun kanadı.
• Ölmek.
• Canip, taraf, yön.

fihhir / fihhîr

• Çok gururlanıp fahirlenen kimse.

fırtına

• Şiddetli rüzgârla denizin dalgalanıp karışması.
• Rüzgârın çok şiddetli esmesi.

gasak

• (Gusuk-Gasekan) İlk koyu karanlık.
• Küfrün karanlığı.
• Gözün dumanlanıp, seçemez olması.
• Göz kararması.
• Herhangi bir şeyin akması, dökülmesi.
• Çok soğuk ve fena kokan içki veya su.
• Kuvve-i şeheviyye.
• Seyelân.

gile / گله

• Sızlanma, yanıp yakılma. (Farsça)

halbes

• (Çoğulu: Halâbis) Bahadır, kahraman. Bir şeye sımsıkı bağlanıp ayrılmayan kişi.

halkabend

• Toplanıp yuvarlak meydana gelecek şekilde oturma. (Farsça)

harabiyet

• (Harabî) Yıkılma. Yıkılış. Parçalanıp dağılış. Zillet ve sefalet içinde

haşem

• Burun içinde olan bir illettir ve kokuyu değiştirir.
• Genzin tıkanıp burnun koku almaması.
• Etin kokması.

haşr u neşr

• Toplanıp dağılmak, yayılmak.

hayye ale'l-felah / hayye ale'l-felâh

• Toplanıp felaha gelin, haydin felaha.

hayye ale's-salah

• Toplanıp namaza gelin, haydin namaza.

hazık

• (Çoğulu: Havâzik) Mesti dar olan.
• Cânip, taraf.

hıdn

• Koltuk altından yan başına varana kadar, kucak.
• Nahiye.
• Canip, taraf.

hıkab

• Arap kadınlarına mahsus bir nevi kumaştır, onu bellerine kuşanıp süslerini ve zinetlerini ona takarlar.

hıkf

• Kumun bir yere toplanıp yığılarak tepe gibi olması.

hışaş

• Başı küçük adam.
• Küçük başlı yılan.
• Devenin burnuna geçirdikleri burunduruk.
• Kuşlardan, dimağı olmayan.
• Çuval.
• Cânip, taraf.
• Sinir.

hizb-ül kur'an

• Kur'an Cemaatı. Kur'an'a ciddi ve samimi olarak bağlanıp, ona hizmet için mücahidane bir surette çalışan ve fenâlıklardan korunan müslümanların topluluğu ve cereyanı.
• Kur'an'ın bir cüz'ünün dörtte biri.
• Zikir ve dua için Kur'an'dan alınmış bir kısım âyetler.

hukuk-u ümmet

• Hz. Peygambere inanıp onun yolundan giden mü'minlere ait haklar.

hulle

• İslâmî nikâh hükümlerine göre üç defâ boşanmış bir kadının, tekrar aynı adam tarafından alınabilmesi için; başka bir erkek tarafından nikâhlanıp, düğün ve vaty olduktan sonra boşanması.

huzva

• Bir yere toplanıp tepe gibi olan kum yığını.

i'lanname

• İçinde ilân yazılı olan kâğıt. (Farsça)
• Bir hususun herkese ilân edilmesi için hükümetçe hazırlanıp bastırılan resmi kâğıt. (Farsça)

ıhlamur

• Kerestesi marangozlukta kullanılan ve çiçeği haşlanıp çay gibi içilen ağaç.
• Ihlamur ağacından yapılmış.

ihtirak

• Yanmak, tutuşmak, yanıp kül olmak.
• Koz: Bir gezegenin güneşe yaklaşması.

iltihab

• Alevlenmek. Yanmak.
• Tıb: Bir uzuvda olan hararet, yanma. Cerahat toplanıp yaranın hararetlenmesi.

iltihab-ı ezhan / iltihâb-ı ezhân

• Zihinlerin uyanıp alevlenmesi, tutuşması.

iltiyam

• Yaranın kapanıp iyi olması.
• Cem' olmak.
• Zemmolunmak.

iman / îmân

• İnanmak. "Allahü teâlâdan başka mâbud, ilâh olmadığına, Muhammed aleyhisselâmın O'nun kulu ve Resûlü olduğuna" ve O'nun Allahü teâlâdan getirdiklerine kalb ile inanıp dil ile söylemek.

imece

• Köyün umumi işlerinde veya köylünün kendi işlerinde köy halkının müştereken çalışması. Beraberce birçok kimsenin toplanıp elbirliğiyle bir kişinin işini halletmesi ve herkesin işinin sıra ile bitirilmesi.

incibar

• Kırılmış olan kemiğin bağlanıp tekrar kaynaması.

insimag

• Yere düşüp ezilme, yaralanıp berelenme.

intıva

• Dürülmek ve cem' olmak. Bükülmek ve katlanıp sarılmak.

irtifad

• Kazanma, kesbetme, kazanıp kâr etme.

irtikaz

• Çocuğun, ana karnında kımıldaması.
• Çalkanıp durma.
• Acı çekme, ıztırâb duyma.

irtiyah

• (Rîh. den) Genişleme, ferahlama, feraha erme.
• Rüzgârlanıp rahatlama.

iştibak-ı tesanüd-ü nazm / iştibak-ı tesânüd-ü nazm

• Bir ağ gibi birbirine bağlanıp dayanmış olan nazım, diziliş.

keşih

• (Çoğulu: Küşuh) Perâkende olmak, parça parça dağılmak.
• Böğür.
• Cânip, taraf.

kett

• Zayıf vücutlu kimse.
• Mal kazanıp yığan.

kifat

• Cem'olmuş, toplanmış, biriktirilmiş.
• İçinde birşey toplanıp biriktirilen yer.
• Hızlı uçmak, gitmek.
• (Tekili: Küfv) Küfüvler, benzerler, eşler, denkler.

kor

• t. Her tarafı iyice yanıp içine kadar ateş hâline gelmiş kömür veya odun parçası.
• Askeriyede kolordu.

kubbe altı

• Tar: Topkapı Sarayı'nda başta sadrazam olmak üzere devlet adamlarının ve vezirlerin toplanıp devlet işlerini görüştükleri yer.

kümun

• Pusulanıp gizlenmek.
• Tıb: Gözde "gümne" denilen bir dumanlı hastalık görünmesi.

kütfane

• (Çoğulu: Kütfân-Ketâyif) Çekirgenin evvel kanatlanıp uçanı.

kütt

• Malı kazanıp yığan kimse.

lahc

• Dar olmak.
• Bir nesne, kabında paslanıp çıkmamak.

lezc

• Yapıştırma. Yapışmak. Sıvanıp yapışmak.

mecmua

• Toplanıp biriktirilmiş, tertip ve tanzim edilmiş şeylerin hepsi.
• Seçilmiş yazılardan meydana getirilen kitap. Risâle.
• Kolleksiyon.

mekfuf

• Kulplarından sıkıca bağlanıp heybe gibi asılmış.
• Kilitlenmiş.
• Heybe.
• Dürülmüş, toplanmış.
• Men olunmuş. Yasak edilmiş.

mihail

• Resul-i Ekremin (A.S.M.) geleceğini haber veren ve bir ismi de Mişâil olan eski zaman Peygamberlerinden bir Zâttır. Kitabının 4. bab'ında: "Ahir zamanda bir ümmet-i merhume kaim olup, orda hakka ibadet etmek üzere, mübarek dağı ihtiyar ederler. Ve her iklimden oraya birçok halk toplanıp Rabb-ı Vâhid

mihver-i arz

• Arzın kuzey ve güney kutupları arasında uzanıp, merkezden geçtiği farz olunan hat.

mü'minler

• Allah'a ve Allah'ın kesin olarak bildirdiği herşeye inanıp iman eden kimseler.

mu'tekif

• İtikâfa çekilmiş olan. İtikâf için bir camiye veya bir odaya kapanıp ibâdete çalışan. Devamlı olan.

mübti'

• Ağır davranıp geciken. Ağır hareket eden.

müddahar

• Toplanıp saklanmış.
• Biriktirilmiş.

müdevven

• (Divan. dan) Tedvin olunmuş. Kitap hâline getirilmiş. Bir arada toplanıp tanzim edilmiş.

muhaddis

• Hadîs âlimi. Çok sayıda hadîs toplayıp, senet ve metinleriyle ezberleyen, râvilerin cerh ve ta'dîl (güvenilir olup olmadıkları) noktasından durumlarını bilen, bu ilimde ihtisas kazanıp kitaplar yazmış olan âlim. Muhaddisin çoğulu muhaddisîn'dir.

muhterik

• Yanıp tutuşan.

mükeyyes

• Keselenmiş. Kese biçiminde toplanıp kalmış olan şey.

mün'akid

• İki taraf arasında karara bağlanıp, kabul olunan, meydana gelen.

münadebe

• İyilikleri sayılıp ağlanılan ölü.
• Ölmüş bir kimsenin ahlâkını ve evsafını anıp ağlaşmak.

münsecir

• Uzanıp sarkan.

mürtes

• Muharebede yaralanıp, savaş meydanı dışına nakledildikten hemen sonra vefat eden İslâm mücâhidi.

müsta'fi

• Bir işten isteği ile çekilen, istifa eden.
• Suçunun bağışlanıp afvedilmesini isteyen.

müstağni-i muhteriz / müstağnî-i muhteriz

• Gözütok davranıp istemekten çekinen; başkalarından yardım istemekten sakınıp çekinen.

müstehlik

• (Helâk. den) İstihlâk eden, satın aldığı şeyi bizzat kullanıp sarfeden, harcayan. Tüketici.

müster'i / müster'î

• Bir kimseden bir şeyin saklanıp muhafaza edilmesini isteyen.

müstevkid

• Yakıp alevlendiren.
• Yanıp alevlenmiş.

mütehabbisane / mütehabbisâne

• Bir yere kapanıp kendini hapsedene yakışır surette. (Farsça)

mütehammil

• Tahammül eden, katlanıp sabır ile kabul eden. Dayanabilen, kaldırabilen.

mütehammilin / mütehammilîn

• (Tekili: Mütehammil) Tahammül edenler. Katlanıp sabrederek kabul edenler. Dayanabilenler. Kaldırabilenler.

müteheccid

• Geceleri uyanıp teheccüd namazı kılan.

mütekabbız

• (Kabz. dan) Toplanıp çekilen.
• Asık suratlı, asık, çehreli.
• Buruşup kasılan adale.

mütelehhif

• (Çoğulu: Mütelehhifîn) (Lehef. den) Hasret çeken. Özleyen. Yanıp yakılan. Hüzünlü olan.

mütelehhifane / mütelehhifâne

• Özleyerek, hasret çekerek. Kaygılı, tasalı olarak, yanıp yakılarak. (Farsça)

mütelehhifin / mütelehhifîn

• (Tekili: Mütelehhif) Hasret çekenler, yanıp yakılanlar. Kederli, tasalı olanlar.

mütemeyyi'

• (Mey'. den) Mâyi haline gelen, sıvılaşan. Sulanıp akan.

mütenavib

• (Nevbet. den) Nöbetleşe tekrarlanıp giden.

müterakkıs

• Aynı şekilde yukarı çıkıp aşağı inen, aynı tarzda sallanıp hareket eden.

müteremmid

• Yanıp kül olmuş.

mütesakıl

• Üşenip ağırlaşan.
• Muhârebeye girmeye teşvik edilmiş iken oyalanıp kalan.

mütesanid

• Birbirine dayanıp kuvvet alan.
• Kuvvetli itimat ile birbirine bağlı olan, tesanüd eden.

mütesanidane / mütesânidâne

• Birbirine dayanıp kuvvet vererek.

mütesettir

• Saklanıp gizlenmiş olan. Tesettür eden, gizlenen.

mütevekkilane / mütevekkilâne

• Tevekkül ederek, yalnızca Allah'a dayanıp güvenerek.

mütteki

• Yaslanıp oturan.

müttekiun / müttekiûn

• Yaslanıp oturanlar, yahud oturuyorlar.

muvahhidun / muvahhidûn

• Muvahhidler. Bir Allah'a inanıp, birliğe çalışanlar. Birleyici olanlar.

nabız-gir

• Her mizaç ve tabiata göre davranıp muamele etmesini bilen. (Farsça)

nariyye

• Nar ile alâkalı, nara mensub. Ateşten, yanıp tutuşur, patlar olan şey.

natiha

• (Çoğulu: Netâyıh) Başka davar tarafından boynuzlanıp öldürülmüş olan davar.

nezir

• (Nezr. den) Bir iş için korkulacak bir şey söyleyip gözdağı vermek. İlerdeki hesap için korkutmak. ("Beşir" in zıddıdır)
• Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâmın bir vasfı olup Allaha (C.C.) inanıp itaat etmeyenlere cehennemden haber verdiği için "Nezir" denmiştir.

nigahdaşt / nigâhdâşt

• Kalbde yalnız Allahü teâlâyı anıp, O'ndan başka her şeyi unutma hâlinin devâmını muhâfaza.

puside

• Çürümüş, paslanıp çürümüş, çürük. (Farsça)

put-perest

• Allah'tan başka şeyleri ilâh kabul eden, puta inanıp ona ibâdet eden. Puta tapan. (Bak:Büt-Perest) (Farsça)

ra'sa'

• Kulakları küpe gibi uzunca sarkık olan yahut ucunu kesmekten ilişik kalıp sallanıp duran kulakları asılı olan dişi koyun.

rekme

• Cem'olmuş, toplanmış.
• Yön, cânip.
• Parça, cüz'.

rekz

• Dikme, saplanıp kalma.

ruz-i haşir

• (Ruz-i hesab) Kıyamet günü.
• Âhiretteki toplanma günü. Haşir günü. Dirilip toplanıp hesap görülecek gün.

şahadet getirmek

• Kelime-i Şehadete inanıp onu söylemek. Bir Allah'tan başka ilâh olmadığına; Muhammed Aleyhissalâtü vesselâm'ın, Allah'ın Resulü olduğuna inanarak söylemek.

sahib-huruc

• Ayaklanmış, isyân etmiş, âsi. Ayaklanıp isyân ederek idâreyi ele geçirmiş kimse. (Farsça)

şati'

• (Çoğulu: Şevâti) Kenar, kıyı. Cânip, taraf, yön.

şebhiz

• (Çoğulu: Şebhizân) Geceleri uyanıp kalkarak iş gören. (Farsça)

sekab

• Dayanıp itimat edilen, güvenilen.

şerh-i sadr

• Peygamber efendimizin çocukluğunda ve peygamberliği sırasında (mîrâc gecesinde) mübârek göğsünün açılarak kalbinin çıkarılması ve yıkanıp ilim, hikmet ve mârifet ile doldurulduktan sonra yerine konması hâdisesi.
• Göğsün yâni kalbin ilâhî nûr, ilim, hikmet ve mârifet ve sekîne (ferahlı

şezebe

• (Çoğulu: Şüzub ) Ağacın çeşitli budaklarından budanıp kesilmiş olan.

şezen

• Nahiye, cânip, taraf.
• Kaba ve sağlam yer.

sıbr

• (Çoğulu: Esbâr) Beyaz bulut.
• Taraf, yön, cânip.
• Çoğul, cemi.

sücud

• Secdeye varmak. Cenab-ı Hakk'ın huzurunda hiçliğini, aczini bilip teslimiyetle yere kapanıp duâ ve tesbih etmek.
• (Tekili: Sâcid) Secde ederek yere kapananlar, secde edenler.

taassub

• (Asab. dan) Bir şeye veya bir kimseye taraflı olma.
• Din bakımından fazla salâbetli olma.
• Kendi dinini çok üstün görmek.
• Haksız yere husumet etmek.
• Bir düşünüşe, bir inanışa körü körüne bağlanıp ondan başkasını düşünmemek hâli.

takabbuz

• (Çoğulu: Takabbuzât) (Kabz. dan) Toplanıp çekilme. Büzülme.
• Kabız olmak, peklik.

tarfe

• Göz kapağının bir defa kapanıp açılması.
• Göz kırpmak.
• Bir yıldız ismi.
• Ayın bir menzili.

tasnif

• Bir âlimin, te'lif etmeden, kendi usûlünce daha önce benzeri olmayan bir kitâb yazması.
• Hadîs ilminde tedvîn edilen yâni toplanıp bir araya getirilen hadîs-i şerîflerin konularına ayrılması, kitablara geçmesi.

tassuc

• (Çoğulu: Tasâsic) Cânip. Nâhiye. İki tane.

tavassub

• Hastalanıp perişan olma.

tavtin

• (Vatan. dan) Bir yerde yerleştirme. Yurtlandırma.
• Birşeye bağlanıp onu neticelendirme. Makam tutunmak.
• Gönlünü bağlamak.

tazallümat / tazallümât

• (Tekili: Tazallüm) Yanıp yakılmalar, sızlanmalar.

teassub

• Haksız yere düşmanlık etmek, inadcılık etmek; kendi yanlış fikrine körü körüne bağlanıp başkalarının doğru fikrini kabûl etmeme.

tecennüd

• Bir yere toplanıp asker olmak.

techiz-i meyyit

• Ölünün yıkanıp, temizlenip, kefen ve sair ihtiyaçları tedarik edilerek hazırlanması.

tedelli / tedellî

• Uzanıp aşağıya inme, eğilme.

tefekküh

• Yemiş toplayıp vermek. Meyvedar olmak. Meyvelenmek.
• Pişman olmak.
• Pek hoşlanıp hayrette kalmak.

teferru'

• Bir çok kollara ayrılmak.
• Bir kimse halkın üzerine havale olmak.
• Bir kavmin en şerefli kadını ile evlenmek.
• Çatallanıp dal dal olmak.

tehayüt

• Toplanıp gelmek.

teheccüd

• Gece uyanıp namaz kılmak. Gece namazı. (Bu namaz, nâfile namazların en çok sevablısıdır.)

teheccüd namazı

• Gece uyanıp namaz kılmak, gece namazı.

telehhüf / تلهف

• Mahzun olmak. Hasret ve kederle yanıp yıkılmak. Ah çekmek.

• Yanıp yakılma. (Arapça)

temellül

• (Millet. den) Bir milletin ferdi olma, milletlenme.
• Bir dine bağlı olma.
• (Melel ve Melâl. den) Hastalığın etkisiyle yatakta rahat yatamayıp, kımıldanıp durma.

temevvüc

• (Çoğulu: Temevvücât) Dalgalanmak. Çalkanıp dalga dalga olmak.

tenevvüh

• (Nevha. dan) Ölüye feryad ederek ağlamak.
• Sarkıp sallanıp öteberi hareket etmek.

teraküb

• Birbirine bağlanıp kenetlenme.
• Birbirinin üzerine binme.

teremmüd

• Yanıp kül olmak.

teşavüs

• Gururlanıp gözücuyla bakmak.

tesettür

• Kapanıp gizlenme. Örtünme.
• Fık: Kadınların ve erkeklerin başkasına, nâmahremlere vücutlarının haram kısımlarını örtüp göstermemeleri.

tevazüf

• Birbiriyle sallanıp yürümek.

tevessuk

• (Vüsuk. dan) İnanıp güvenerek ve itimad ederek dayanma.

tezekkür

• Unuttuktan sonra hatıra getirmek. Zikretmek.
• Bir şeyi ders gibi tekrar ile ezbere almak.
• Birkaç kişi toplanıp iş üzerine görüşmek.

tezemmüm

• Kişi kendi üzerine hak lâzım kılmak.
• Ahd ü eman etmek.
• Arlanmak. Utanıp çekinmek.

tunb

• Nâhiye, cânip, taraf, yön.

ümmet

• Cemaat, kavim, taife.
• Bir hâkim milletin ashabından olan hey'et-i içtimaiye.
• Bir peygambere inanıp onun yolundan giden insanların hepsi. Bir peygamberin Hakka davet ettiği cemaat.
• Bir dille konuşan millet.
• Arkasına düşülecek bir cemaat veya tarikat.

• Hz. Peygambere inanıp onun yolundan giden mü'minler.

ümmet-i merhume-i muhammediye

• Hz. Muhammed'e inanıp onun yolundan giden, Allah'ın rahmetine ermiş olan Müslümanlar.

ümmet-i muhammediye

• Hz. Muhammed'e inanıp onun yolundan giden Müslümanlar.

urz

• Mania, engel. Açıktan hedef gibi bir şeye mâruz olup duran.
• Hâcet, ihtiyaç.
• Taraf, nâhiye, cânip.
• Vasat, orta.

visad

• Dayanıp rahat edilecek yastık veya şilte.

visadenişin / visâdenişin

• Yastığa yaslanıp oturan. (Farsça)

yad-ı gird / yâd-ı gird

• Hatırlamak; Nakşibendiyye yolundaki on temel esastan biri. Her an Allahü teâlâyı anıp hatırlamaya çalışmak.

zıhri / zıhrî

• (Çoğulu: Zıhârâ) Bir ihtiyaç için hazırlanıp saklanan nesne.