ayat-ı hırz / âyât-ı hırz

• Okunduğunda veya üzerinde taşındığında Allahü teâlânın muhâfazasına (korumasına) kavuşmaya vesîle (sebeb) olan âyet-i kerîmeler.

hak teala / hak teâlâ

• Yüce Allah. Allah celle celâlühü.

hakk-ul-yakin / hakk-ul-yakîn

• Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.

• Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.

misak / mîsâk

• Söz verme, sözleşme, andlaşma.
• Allahü teâlânın, Âdem aleyhisselâma ve bütün zürriyetine (ondan gelecek insanlara); "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" diye hitâb buyurması, onların da; "Evet, sen Rabbimizsin" diye cevab vermeleri.
• Yemîn ile kuvvetlendirilen söz verme.

müteşabihat / müteşâbihât

• Mânâsı kapalı âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler. Müteşâbihâta îmân etmeli, mânâsını Allahü teâlâya bırakmalıdır. Bunlar, Allahü teâlânın sevdiklerine bildirdiği sırların sembolleri, işâretleridir. Bunları anlıyanlar açıklamamışlardır.

(a.s.)

• Aleyhisselâm; Allah'ın selâmı onun üzerine olsun.

a'la-yı illiyyin / a'lâ-yı illiyyîn

• Cennette en yüksek derece, olgun kişilerin Allah katındaki dereceleri.

a'lem

• En iyi bilen, Allah.

a'mal-i saliha / a'mâl-i sâliha

• Allah'ın rızasına uygun, iyi ve hayırlı işler.

a'yan-ı sabite / a'yân-ı sabite / a'yân-ı sâbite

• Allah'ın ilminde varlıkların değişmez suretleri, öz mahiyetleri.

• Eşyanın var olmadan önce Allah'ın ilminde var oluşu.

ab-ı ru-yi habib-i ekrem / âb-ı rû-yi habîb-i ekrem

• Allah'ın sevgili kulu olan Hz. Muhammed'in (a.s.m.) yüz suyu.

abd

• Kul, köle, Allah'ın kulu. Mahluk, insan. Hizmetçi. (Hür'ün zıddı). "Abd kelimesi Allah'ın bazı isimleriyle birleştirilerek erkek isimleri meydana getirilir. Abdullah (Allah'ın kulu). Abdulbâki (Ebedi olan Allah'ın kulu) gibi. Bu isimleri taşıyan insanlar buna lâyık olmaya çalışmalıdırlar."

abd-i aciz / abd-i âciz

• Allah'ın âciz ve zayıf kulu.

abd-i aziz

• İzzetli kul, Allah'tan başkasına müracaat etmeyen ve minnet duymayan kul.

abd-i sacid / abd-i sâcid

• Allah'a secde eden kul.

abdal

• t. Safdil, ahmak, bön.
• Afganistan'da yaşıyan bir Türk kavminin adı, bu kavimden olan kimse.
• Anadoludaki bazı göçebelerin adı ve bunlardan olan kimse.
• Derviş, ermiş, kalender. Kendini Allah'a adamış. Ona teslim olmuş, bu yolda çile çekmiş kimse. (Bak : Ebdal)

abdiyyet

• Kulluk makamı. Evliyâlığın en yüksek makâmı, derecesi. İyilikleri Allahü teâlâdan bilip kendinden bilmemek.

abdulkadir

• Allah'ın kulu.

abdullah

• Allah'ın kulu.
• Bu isim Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın mübarek ve şerefli isimlerindendir. Çünkü, Allah'a itaat ve ibadette, kulluk yapmada devamlı ve en ileride olup bütün ömürlerinde Cenab-ı Hakka maddi manevi bütün hâlâtında itaatttan ayrılmamıştır (A.S.M.). Hem muhterem ba

• Allah'ın kulu, kölesi.

abdullah ibn-i ömer

• Bi'setten bir yıl önce doğdu. Hicri yetmişüç tarihinde Haccâc-ı Zalim'in emri ile şehid edildi (R.A.) Sahabe-i Kirâmın ileri gelenlerinden ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâmın çok bağlılarından ve dâima onun ahlâkını yaşamağa çalışanlardandı. Hz. Ömer Radıyallahü Anh'ın oğlu idi. Hilâfet ve Val

abese irca

• Mantık ve matematikte bir isbat şeklidir. Bir hükmün doğruluğunu isbat için, bu hükmü inkâr eden diğer hükmün yanlışlığı isbatlanır. Meselâ: Allah'ın varlığının inkâr edilmesinin imkânsızlığını veya abesiyetini göstermek, Allah'ın varlığını isbat yollarından biridir. Bu, "Abese irca" yolu ile isbat

abese suresi / abese sûresi

• Kur'ân-ı kerîmin sekseninci sûresi. Mekke-i mükerremede nâzil oldu (indi). Kırk iki âyet-i kerîmedir. Birinci âyet-i kerîmede yüzçevirdi, iltifat etmedi mânâsına olan Abese lafzı sûreye isim olmuştur. Sûrede, Kur'ân-ı kerîmin Allahü teâlâ tarafından bir mev'ize (nasihat, öğüt) olduğu bildirilmekte,

abid / âbid

• Allah'a ibadet eden, kul.

abid-i muhsin / âbid-i muhsin

• Allah'ı görür gibi Ona ibadet eden.

abid-i müsebbih / âbid-i müsebbih

• Allah'ı tesbih eden kul.

abülhayat-ı marifet / âbülhayat-ı marifet

• Hayat suyu gibi, kan gibi insana lâzım olan Allah'ı tanıtıcı bilgi.

acaib-i kudret

• Allah'ın güç ve iktidarının insanı hayrette bırakan san'at eserleri.

acaib-i masnuat-ı ilahiye / acaib-i masnuat-ı ilâhiye

• Allah'ın hayrette bırakan san'at eserleri.

acaib-i mülk ve melekut / acaib-i mülk ve melekût

• Allah'ın sahip olduğu ve hükmettiği görünen ve görünmeyen âlemlerdeki acaiplikler.

acaib-i san'at-ı ilahiye / acaib-i san'at-ı ilâhiye

• Allah'ın hayrette bırakan san'at eserleri.

acizane / âcizâne

• Âciz olarak. Beceriksizce. Tevâzu ile. (Alçak gönüllülük ifâdesi için söylenir) "Allah'a karşı kusurlarını bilen bir mü'min âcizâne ancak Allah'tan rahmet diler." (Farsça)

acube-i hilkat-i rabbaniye / acube-i hilkat-i rabbâniye

• Herşeyin Rabbi olan Allah'ın yarattığı varlıklardaki şaşkınlık veren özellikler.

acz yolu

• Çok güçsüz olduğunu ve her an Allah'ın yardımına muhtaç olduğunun bilmek suretiyle Allah'a varma yolu.

adak

• Nezr, Allahü teâlânın rızâsının elde edilmesi veya bir isteğin yerine gelmesi veya bir belâ ve musîbetin giderilmesi maksadıyla Allahü teâlâ için oruç tutmak, kurban kesmek gibi başlıbaşına ibâdet olan veyâ benzeyen bir şeyi kendisine vâcib kabûl etm e.

adalet

• Zulüm etmemek. Herkese hakkını vermek ve lâyık olduğu muâmeleyi yapmak. Mahkeme. Hak kanunlarına uygunluk. Haksızları terbiye etmek. İnsaf. Mâdelet. Dâd. Cenab-ı Hakk'ın emrini emrettiği şekilde tatbik etmek. Suçluya Allah'ın emrini icra etmek.

adalet ve hikmet-i ilahiye / adalet ve hikmet-i ilâhiye

• Allah'ın adaleti ve hikmeti.

adalet-i ilahi / adalet-i ilâhî

• Allah'ın adaleti.

adalet-i ilahiye / adalet-i ilâhiye / adâlet-i ilâhiye

• Allah'ın adaleti.

• Allah'ın adaleti.

adalet-i rabbaniye / adalet-i rabbâniye

• Herşeyi idare ve terbiye eden Allah'ın adaleti.

adaletullah / âdaletullah

• Allahın adaleti.

• Allah'ın adaleti.

adatullah / âdâtullah

• Allah'ın âdetleri, kâinata koyduğu kanunları.

adem-i harici / adem-i haricî

• Maddeten yok olma hâli; Allah'ın ilminde var olup fakat maddî varlığı olmayan.

adet-i ilahiye / âdet-i ilâhiye

• Allah'ın âdeti, kanunu.

adet-i ilahiyye / âdet-i ilâhiyye

• Sünnet-i ilâhî; Allahü teâlânın kânûnu. Allahü teâlânın bir şeyi yaratmak için arada bulundurduğu sebebler. Bu sebebler tecrübe ile anlaşılır.

adette bid'at / âdette bid'at

• Peygamber efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem ve dört halîfesi zamânında olmayıp, ibâdet etmek ve sevâb kazanmak niyyeti ve kasdı olmaksızın sonradan meydana çıkarılan şeyler.

adetullah / âdetullah / âdetullâh / عَادَتُ اللّٰهْ

• Allah'ın kâinatta uyguladığı kanun ve prensipler.

• Allah'ın kâinatta câri olan usûl ve kanunu, sünneti.

• (Sünnetullah da denir.) Tabiatta canlı cansız bütün varlıkların nasıl hareket edeceklerini belirliyen Allah'ın emirleri, O'nun koyduğu değişmez düzen. Meselâ oksijenle hidrojenin birleşmesinden su meydana gelir. Işık, geldiği açıya eşit bir açı ile yansır ki, bunlar birer âdetullahdır. "Âdetullah" y

• Allahın yaratıklardaki kanunları.

• Allahın icrâatı.

adil / âdil

• Adalet sahibi, herşeye hakkını veren Allah.

• (Âdile) Adâlet eden. Allah'ın emirlerini noksansız tatbik eden. Doğru. Doğruluk gösteren. Adâlet sahibi.

adil-i bilhak / âdil-i bilhak

• Sonsuz adalet sahibi, adaletle iş gören, herşeyin hakkını veren Allah.

adil-i hakim / âdil-i hakîm

• Herşeyi hikmetle yapan, sonsuz adalet sahibi Allah.

adil-i hakim-i zülcelal / âdil-i hâkim-i zülcelâl

• Sonsuz yücelik ve haşmet sahibi olan ve herşeye adaletle hükmeden Allah.

adil-i mutlak / âdil-i mutlak / عَادِلِ مُطْلَقْ

• Sınırsız adâlet sahibi Allah.

• Sınırsız adâlet sahibi olan (Allâh).

adil-i rahim / âdil-i rahîm

• Adâletle iş gören, sonsuz rahmet ve merhamet sahibi Allah.

adiliyet / âdiliyet

• Allah'ın haklıyı haksızı ayırması, her hakkı yerine getirmesi, sonsuz adalet sahibi olması.

adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

adl-i adil / adl-i âdil

• Her zaman adaletle hükmeden adalet sahibi Allah.

adl-i hakem

• Haklıyı haksızı ayıran, hükmeden, her hakkı yerine getiren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

afallahu

• Allah affetsin.

afat-ı semaviye

• Semavi âfetler. Allah tarafından insanları ikaz ve ceza için verilen belâ ve musibetler.

aff-ı ilahi / aff-ı ilâhî

• Allah'ın affı.

afüvv

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Afvı çok olan, günâhlardan, hatâ ve kusurlardan dolayı cezâlandırmayan, günahları affedip amel defterinden silen.

afv

• Bağışlama. Allahü teâlânın, ihsânı ile, âsî ve günâhkâr kullarının kusur ve günâhlarını bağışlaması.
• Bir kimsenin, düşmanından veya suçludan intikâm almaya, karşılığını yapmaya gücü yettiği halde bir şey yapmaması, intikâm almaması.

agah / âgâh

• Haberdar, uyanık. Gaflette olmayan, kalben Allahü teâlâ ile berâber olan.

agfer-ül-gafirin / agfer-ül-gafirîn

• Afvedenlerin en çok afvedeni. (Allah).

ahbar / ahbâr

• Haberler. Haberin çokluk şekli.
• Bir kavim, kabîle, şahıs, ülke, bölge, şehir veya bir hâdise hakkında nakledilen bilgiler.
• Allahü teâlânın, Kur'ân-ı kerîmde, geçmişte olanlara, gelecekte ve âhirette olacaklara dâir bildirdiği şeyler.

ahd ü misak / ahd ü mîsâk

• Allahü teâlâ, Âdem aleyhisselâmı yaratınca, kıyâmete kadar bütün zürriyetini (neslini) zerreler hâlinde onun belinden çıkarıp, "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" diye buyurduğunda onların; "Evet, sen Rabbimizsin!" diye söz vermeleri.

ahir / âhir

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Mahlûkâtın (varlıkların) yok olmasından sonra, bâkî olan (varlığı devâm eden) yalnız kendisi kalan, hiç yok olmayan.

ahir zaman / âhir zaman

• Dünyânın son zamânı, son devresi. Genel olarak Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) teşriflerinden, özel olarak hicrî bin senesinden sonraki zaman.

ahkam / ahkâm

• Hükümler. Allahü teâlânın emirleri ve yasakları. Hükm'ün çokluk şeklidir.

ahkam-ı ilahiye / ahkâm-ı ilâhiye

• Allah'ın hükümleri.

ahkam-ı maneviyye / ahkâm-ı mâneviyye

• Allahü teâlânın zâtına ve sıfatlarına âit bilgiler, tasavvuf bilgileri.

ahkam-ı rububiyet / ahkâm-ı rububiyet / ahkâm-ı rubûbiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan mâlikiyeti ve rububiyetinin hükümleri.

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi ile ilgili hükümler.

ahkam-ı uluhiyyet / ahkâm-ı uluhiyyet

• Allahlık hükümleri, ilâhlık hükümleri.

ahkemu'l-hakimin / ahkemu'l-hâkimin

• Hükümdarların hükümdarı, hâkimlerin hâkimi olan Allah.

ahkemü'l-hakimin / ahkemü'l-hâkimîn

• Hâkimlerin hâkimi olan Allah.

ahkemülhakimin / ahkemülhâkimîn

• Hâkimlerin hâkimi olan Allah.

ahlak-ı ilahiyye / ahlâk-ı ilâhiyye

• Allahü teâlânın sıfatlarına ve isimlerine uygun sıfatlarla sıfatlanmak. Allahü teâlânın ahlâkı ile ahlâklanmak.

ahrarane

• Hürriyetçilere yakışır tarzda. Serbestçe. Hür olana yakışır surette. (İnsana karşı hürriyet, Allah'a karşı ubudiyyeti intac eder. Mün.) (Farsça)

ahsenü'l-halıkin / ahsenü'l-hâlıkîn

• Herşeyi en güzel bir tarzda ve şekilde yaratan Allah.

ahval-i acizane / ahvâl-i âcizâne

• Bir tevazu ifadesi olarak "Allah'ın âciz ve zavallı bir kulu olarak sağlık durumum, halim" mânâsında bir ifade.

akide-i tevhid

• Tevhid inancı; herşeyin bir olan Allah'a ait olduğuna inanma.

• Allah'ın bir olduğuna inanmak.

akide-i velediyet

• Hıristiyanlık ve Musevîlikte bulunan ve hâşâ Hz. İsâ (a.s.) ile Hz. Üzeyr'in (a.s.) Allah'ın oğlu olduğunu kabul eden bâtıl inanç.

akika / akîka

• Yeni doğan çocuk için Allah'a şükür maksadıyla kesilen kurban.

• Çocuk nîmetine karşılık, Allahü teâlâya şükr niyeti ile kesilen hayvan.

akl-ı evvel

• "İlk akıl, Allah'ın yarattığı ilk mahlûk" mânâsında bazı eski filozofların görüşü.

akrebiyet-i ilahiye / akrebiyet-i ilâhiye / اَقْرَبِيَتِ اِلٰهِيَه

• İlâhî yakınlık, Allah'ın kula olan yakınlığı.

• Allahın her şeye her şeyden daha yakınlığı.

aks-ün nakiz / aks-ün nakîz

• Birbirine zıt olan iki şey.
• Man: Mevzuun nakîzini yüklem; ve yüklemin nakîzini de mevzu kılmak. Misâl: "Her aklı başında olan insan Allah'ı tanır" kaziyesinden aks-ün nakîz yolu ile şu hüküm elde edilir: "Allah'ı tanımayanlar, aklı başında olmayan insanlardır."

aktab-ı aşıkin / aktâb-ı âşıkîn

• Allah'a âşık tarikat şeyhleri, kutupları.

ala-ma-farazallah / alâ-ma-farazallah

• Allah'ın farzettiği üzere.

ala-yı illiyyin / alâ-yı illiyyîn

• Allah katında en iyilerin derecesi, cennetin en yüksek derecesi, en yüksek mertebe.

ala-yı illiyyin-i tevhid / âlâ-yı illiyyîn-i tevhid

• Tevhid mertebelerinin en yükseği; her şeyi bir olan Allah'a verme derecelerinin en yükseği, en zirvesi.

alamet-i tevhid / alâmet-i tevhid

• Allah'ın birliğini gösteren işaret.

alem / âlem

• Allahü teâlâdan başka her şey, Allahü teâlânın yarattığı şeylerin hepsi, kâinât, varlıklar.

alem-i harici / âlem-i hâricî / عَالَمِ خَارِجِي

• Yalnızca Allah'ın ilminde kalmayıp hâriçte de yaratılmış âlem.

alem-i imkan / âlem-i imkân

• Kâinat; varlığı ile yokluğu eşit olan ve varlığı Allah'ın var etmesine bağlı olan âlem.

alem-i melekut ve ervah / âlem-i melekût ve ervâh

• Ruhlar âlemi; hiçbir vasıta ve sebebin müdahele etmediği, hüküm ve idaresi doğrudan Allah'ın elinde bulunan âlem.

alem-i mümkinat / âlem-i mümkinat

• Mümkin varlıklar âlemi; varlığı ile yokluğu eşit olup varlığı ancak Allah'ın var etmesine bağlı olanlar, yaratılanların tamamının oluşturduğu âlem.

alem-i rahmet / âlem-i rahmet

• Allah'ın sonsuz rahmetin yaşanacağı âlem.

alem-i şahadet / âlem-i şahadet

• Şahâdet âlemi. Bu dünya. Cenâb-ı Hakkın âyetlerine ve emirlerine imân edenlerin, hakka, hakikate şahadette bulundukları ve Allah'a itaat ve ibadetle mükellef oldukları dünya âlemi.

alem-i vücub / âlem-i vücub

• Zorunlu âlem; Allah'ın zât, sıfat ve isimlerini ifade eden âlem.

alemlerin rabbi / âlemlerin rabbi

• Bütün âlemleri idare ve terbiye eden Allah.

aleyhi nazaru'r-rahmani / aleyhi nazaru'r-rahmânî

• Sonsuz merhamet ve şefkat sahibi olan Allah'ın nazarı ve teveccühü onun üzerine olsun.

aleyhimesselam / aleyhimesselâm

• Allah'ın selâmı o ikisinin üzerine olsun.

aleyhimürrıdvan / aleyhimürrıdvân

• Allahü teâlânın rızâsı onların üzerine olsun veya Allahü teâlâ onlardan râzı olsun mânâsına duâ ve hürmet ifâdesi. İkiden fazla Eshâb-ı kirâmın ismi anıldığında, işitildiğinde ve yazıldığında söylenir ve yazılır. Bir kişi için aleyhirrıdvân, iki kişi için aleyhimerrıdvân denir.

aleyhimüsselam / aleyhimüsselâm

• Allah'ın selâmı onların üzerine olsun.

• Allahın selâmı onlara olsun.

aleyhissalatü vesselam / aleyhissâlatü vesselâm

• Allah'ın salât ve selâmı onun üzerine olsun.

aleyhissalatü vesselama / aleyhissalâtü vesselâma

• Allah'ın salât ve selâmı onun üzerine olsun.

aleyhisselam / aleyhisselâm

• Allah'ın selâmı onun üzerine olsun.

• Allahü teâlânın selâmı onun üzerine olsun mânâsına daha çok peygamberler ve dört büyük melek için kullanılan duâ ve tâzim (saygı) ifâdesi. İki kişi için aleyhimesselâm, daha çok kişi için aleyhimüsselâm denir.

aleyhisselatü vesselam

• Allah'ın salât ve selâmı onun üzerine olsun.

alim / alîm / âlim / عَل۪يمْ

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Devâmlı ve eksiksiz bilen.

• Sonsuz bilgi sahibi Allah.

• Bilen, ilim sâhibi.
• Her şeyi bilen mânâsına Allahü teâlânın sıfatlarından biri.
• Zamânın fen ve edebiyât bilgilerinde yetişmiş, Kur'ân-ı kerîmin ve yüzbinlerce hadîs-i şerîfin mânâsını ezberden bilen, İslâm'ın yirmi ana ilmi ve bunların kolları olan seksen ilminde mütehassıs (uzman),

• Her şeyi hakkıyla bilen, sonsuz ilim sahibi Allah.

• Her şeyi hakkıyla bilen (Allah).

alim-allah / alîm-allah

• Allah bilir (meâlinde yemin.)

• Allah en iyi ve en çok bilendir (meâlinde.)

alim-i ezeli / alîm-i ezelî

• Herşeyi hakkıyla bilen, ilmi herşeyi kuşatan ve ilminin başlangıcı olmayan sonsuz ilim sahibi Allah.

alim-i hafiz / alîm-i hafîz

• Sonsuz ilmiyle herşeyi hakkıyla bilen ve herşeyi koruyup saklayan ve yarattıklarını esirgeyip gözeten Allah.

alim-i hakim / alîm-i hakîm

• Herşeyi hakkıyla bilen ve hikmetle yaratıp donatan Allah.

alim-i inayetkar / alîm-i inayetkâr

• Sonsuz lütuf, yardım ve ihsan sahibi ve herşeyi hakkıyla bilen, ilmi herşeyi kuşatan Allah.

alim-i kadir / alîm-i kadîr

• Her şeyi hakkıyla bilen, herşeye gücü yeten, herşeyi yapabilen, sonsuz güç ve kudret sahibi Allah.

alim-i kerim / alîm-i kerîm

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi ve her şeyi hakkıyla bilen, ilmi herşeyi kuşatan Allah.

alim-i küll-i şey / alîm-i küll-i şey

• Herşeyi bilen ve herşey ilmi dahilinde olan Allah.

alim-i külli şey / âlim-i külli şey

• Herşeyi bilen ve herşey ilmi dahilinde olan Allah.

alim-i külli şey' / alîm-i külli şey' / عَلِيمِ كُلِّ شَيْئ

• Her şeyi hakkıyla bilen (Allah).

alim-i mukaddir / alîm-i mukaddir

• Her şeyi hakkıyla bilen ve sonsuz ilmiyle ezelden ebede her şeyi yaratılmadan önce takdir edip plânlayan Allah.

alim-i mutlak / alîm-i mutlak / عَل۪يمِ مُطْلَقْ

• Sınırsız ilim sahibi Allah.

• Her şeyi hakkıyla bilen (Allah).

alim-i rahim / alîm-i rahîm

• Herşeyi hakkıyla bilen ve rahmetinin çok özel tecellîleri olan sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah.

alim-i zülcelal / alîm-i zülcelâl

• Sonsuz ilmiyle herşeyi bilen ve sınırsız haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

alim-ül-gayb ve-ş-şehade / âlim-ül-gayb ve-ş-şehâde

• Görüleni ve görülmeyeni bilen. Allah.

aliyy

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Yüce olan. Mahlûkâtın (yaratılmışların) akıl, ilim (bilgi) ve anlayışlarının erişemediği yücelikte olan.

allah / allâh / اﷲ

• İnsanı, dünyayı, kâinatı, görülen veya görülemiyen bütün varlıkların yaratıcısı. Allah ezelidir; yani varlığının başlangıcı yoktur, çünki yaratılmamıştır ve varlığı devamlıdır, sonsuzdur. Hiç bir şey yokken o yine vardı. Allah'ın ilmi, kudreti ve iradesi ve diğer sıfatları da sonsuzdur. O herşeyi ve

• Tanrı, Allah. (Arapça)

allah bes baki heves / allah bes bâkî heves

• Allah yeter, başkası gelip geçici istektir, hevestir.

allah kelamı / allah kelâmı

• Allah'ın buyruğu; Allah'ın âyetinin mânâsı.

allah razı olsun / allah râzı olsun

• Allahü teâlâ, senin ahlâkını, işlerini ıslâh edip, seni râzı olduğu (beğendiği) hâle getirsin, mânâsında duâ.

allah zülcelal hazretleri / allah zülcelâl hazretleri

• Sonsuz büyüklük, yücelik ve azamet sahibi olan Allah.

allah-ı kerim / allah-ı kerîm

• Sınırsız ikram, lütuf, ihsan ve cömertlik sahibi Allah.

allah-ı zülkemal / allah-ı zülkemâl

• Sonsuz mükemmellik sahibi olan Allah.

allahu a'lem

• "Allah en iyisini bilir".

allahü a'lem / allahü â'lem

• Allah en iyisini bilir.

allahü a'lem bi-s-savab

• Allah daha iyi bilir. Allah doğrusunu en iyi bilir.

allahu a'lem bissavab

• Doğruyu en iyi Allah bilir.

allahu a'lemu bimuradihi / allahu â'lemu bimuradihi

• Asıl maksadını en iyi bilen ancak Allah'tır.

allahü alem / allahü âlem

• En iyi bilen Allah'tır.

allahu ekber

• "Allah en büyüktür".

allahü ekber

• "Allah en büyüktür".

allahü la ilahe illa hu / allahü lâ ilâhe illâ hû

• "O Allah ki, Ondan başka ilâh yoktur".

allahü zü'l-celal ve'l-kemal / allahü zü'l-celâl ve'l-kemâl

• Sonsuz büyüklük, haşmet ve mükemmellik sahibi olan yüce Allah.

allahü zü'l-kerem teala ve tekaddes hazretleri / allahü zü'l-kerem tealâ ve tekaddes hazretleri

• Namı ve şerefi yüksek olan, her türlü kusur ve eksikliklerden münezzeh olan, cömertlik ve ikram sahibi Allah.

allahü zülcelal / allahü zülcelâl

• Sınırsız haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

allahü zülcelal hazretleri / allahü zülcelâl hazretleri

• Büyüklük ve haşmet sahibi olan yüce Allah.

allahü zülcelal tebareke ve teala ve tekaddes hazretleri / allahü zülcelâl tebareke ve teâlâ ve tekaddes hazretleri

• Büyüklük, haşmet ve yücelik sahibi olan ve her türlü kusur ve eksiklikten uzak olan Allah.

allahü zülcelal ve'l-kemal / allahü zülcelâl ve'l-kemâl

• Sınırsız haşmet ve mükemmellik sahibi olan Allah.

allahüalem

• Allah bilir.

allahümme

• Allahım!

• Âmin ey Allahım, kabul eyle.

allahümme amin / allahümme âmin

• Ey Allahım, kabul eyle.

allam / allâm

• Herşeyi en iyi bilen, Allah.

allam-ul-guyub / allâm-ul-guyûb

• Gâibleri (görünmeyen ve bilinmeyen gizli şeyleri) çok iyi bilen mânâsına, Allahü teâlânın isimlerinden.

allamü'l-guyub / allâmü'l-guyûb

• Gayb âlemini ve bütün gizlilikleri çok iyi bilen Allah.

• Esmâ-i Hüs-nâ'dan biri, bütün gizlileri bilen Allah.

allamülguyub / allâmülguyûb

• Dış duyular yoluyla bilinemeyenleri en iyi bilen Allah.

amel-i salih / amel-i sâlih

• Allah'ın rızasına uygun olan her iş.

• İyi amel, yararlı iş. Allahü teâlânın râzı olduğu, beğendiği iş, ibâdet.

• Allah rızâsına uyan hayırlı amel. Günahlardan uzak olan iş, fiil. Maddi veya mânevi hukuk-u ibâdı ifâ etmek.

amentü billah / âmentü billâh

• "Allah'a iman ettim".

amentü billahi ve bi'l-yevmi'l-ahir / âmentü billâhi ve bi'l-yevmi'l-âhir

• "Allah'a ve âhiret gününe iman ettim".

amentü billahi'l-vahidi'l-ehad / âmentü billâhi'l-vâhidi'l-ehad

• Allah'ın birliğine ve tekliğine iman ettim.

amin / âmin / âmîn

• Allahım kabul eyle!

• "Allah'ım kabul eyle".

amin bihurmeti seyyidi'l-mürselin / âmin bihurmeti seyyidi'l-mürselîn

• Peygamberlerin Efendisi hürmetine duamızı kabul et Allahım!.

amin bihürmeti seyyidi'l-mürselin / âmin bihürmeti seyyidi'l-mürselîn

• "Peygamberlerin Efendisi hürmetine duamızı kabul et Allah'ım!".

amin-i daimi / âmin-i daimî

• Sürekli tekrarlanan "Allahım kabul eyle!" duası.

amir / âmir

• Emreden, yöneten, Allah.

amir-i alim / âmir-i alîm

• Sonsuz ilim sahibi olan idareci, Allah.

amir-i mutlak / âmir-i mutlak

• Kesin emir sahibi olan, mutlak emredici, Allah.

amirz-kar / âmirz-kâr

• Bağışlayan, affeden Allah. (Farsça)
• Affeden, bağışlayan. (Farsça)

amirziş / âmirziş

• Allah'ın afvetmesi, bağışlaması. (Farsça)
• Bağışlama, afvetme. (Farsça)

amme nevaluhu / amme nevâluhu

• "Allah'ın bağış ve ikramı bütün varlığı kaplamıştır".

amürzgar / amürzgâr

• Affeden, bağışlayan. Günahları bağışlayan Allah. (Farsça)

and

• Allahü teâlânın ismini anarak söz verme, ahd.

animizm

• Sosy: Ruhları İlâh sayan batıl bir din. Ruhlar cisimler gibi Allah'ın mahlukudur. Onun emirlerine tâbidir.

ankebut suresi

• Kur'an-ı Kerimin yirmidokuzuncu suresidir. Mekkidir. (Allahtan başkasına güvenenlerin, dünyayı avlamak için kurdukları teşkilâtını bir örümcek ağına benzeten, örümcek meseli zikrolunan bir suredir.)

antika-i san'at-ı rabbaniye / antika-i san'at-ı rabbâniye

• Rab olan Allah'ın san'at antikası.

antropomorfizm

• Sosy. İnsan şeklinde putlara inanma ve tapma esasına dayanan batıl bir din. Allah'ı insan vasıflarıyla tasavvur eden dinî inançlar da antropomorfizm'in başka kılıkta görünüşleridir. Meselâ aslı bozulmuş Musevilik ve Hıristiyanlıkta Allahın insan şeklinde düşünülmesi antropomorfizm denilen putperestl

apartman-ı ilahi / apartman-ı ilâhî

• Allah'ın bir apartman gibi birbirini tamamlayıcı çeşitli sistemler tarzında yarattığı kâinat.

arabi sene / arabî sene

• Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) Mekke'den Medîne'ye hicret ettiği mîlâdî 622 senesinden başlayan kamerî veya şemsî sene.

arif / ârif / عَارِفْ

• Bilen, tanıyan, ilim ve irfân sâhibi.
• Allahü teâlânın rızâsını kazanmış, O'ndan başkasının sevgisini kalbinden çıkarmış, tasavvufta yetişip, kemâle ermiş velî zât. Ârif-i billah da denir.
• Mütehassıs olduğu ilmi, zorlanmadan tatbik eden, kullanabilen kimse.

• İyi bilen, Allahı tanıyan.

arif-i billah / ârif-i billâh

• Allah'ı tanıyan, bilen.

arifane / ârifâne / عَارِفَانَه

• Allahı tanıyana yakışacak sûrette.

arifibillah / ârifibillah

• Allahı tanıyan.

arifin / ârifîn / عَارِفِينْ

• İyi bilenler, Allahı tanıyanler.

arş

• Bağ çardağı.
• Gölgelik.
• Kürsü, taht, yüce makam. En yüksek gök. Allahın kudret ve saltanatının tecelli yeri. (Arş kâinatı kaplar. Allah'ın kudreti ve ilmi de herşeyi kaplar.)
• Fevkiyyet, ulviyyet.
• Arş-ı Alâ, Arş-ı Rahman, Arş-ı İlâhi, Arş-ı Yezdan, Felek-i Eflâk

• Taht, yüce makam; Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

• Allahü teâlânın yarattığı en büyük varlık. Yedi kat göklerin ve kürsînin üstünde olup, halk (madde) âleminin sonu, emr (maddesizlik) âleminin başlangıcı. Arşullah, Arş-ı mecîd ve Arş-ı a'lâ da denir.

arş ve kürs

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği iki yer.

arş-ı ala / arş-ı âlâ

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yüce yer.

arş-ı azam / arş-ı âzam

• Allah'ın sınırsız egemenliğinin ve büyüklüğünün tecelli ettiği makam.

arş-ı azamet

• Allah'ın sınırsız egemenliğinin ve büyüklüğünün tecelli ettiği yer.

arş-ı azim / arş-ı azîm

• Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin ve herşeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arş-ı azim-i muhit / arş-ı azîm-i muhit

• Cenab-ı Allah'ın her şeyi kuşatan sınırsız egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arş-ı ehadiyet

• Allahın ehadiyet tecellisinin arşı ve âlemi. Allahın, ehadiyet tecellisini gösteren âlem.

• Allah'ın birliğinin en azami mertebede göründüğü makam.

arş-ı hüda / arş-ı hüdâ

• Allah'ın büyüklüğünün ve yüceliğinin tecelli ettiği makam.

arş-ı marifetullah

• Allah'ı hakkıyla tanımanın ve bilmenin en yüksek derecesi.

arş-ı rahman / arş-ı rahmân

• Bütün yaratılmışları şefkat ve merhametle besleyip büyüten Allah'ın tasarruf dairesi, makamı.

arş-ı rububiyet

• Allah'ın büyüklüğünün, hüküm ve egemenliğinin tecelli ettiği yer.

arşi / arşî

• Arştan gelen; Cenab-ı Allah'ın büyüklük ve yüceliğinin tecelli ettiği yerden gelen.

arz ve semavat san'atkarı / arz ve semâvât san'atkârı

• Dünyayı ve gökleri mükemmel bir san'atla yaratan Allah.

arzın halifesi

• Yeryüzünde Allah'ın emirlerini yerine getirip Onun namına tasarrufta bulunan ve varlıklar üzerinde Onun adına egemen olan insan.

asa-yı musa / asâ-yı musâ

• Hz. Mûsânın (A.S.) Asâsı.
• Kafir sihirbâzları Cenab-ı Hakkın izniyle mağlub eden ve taşa vurduğunda hemen Cenab-ı Hakkın izni ile su çıkaran Hz. Mûsânın (A.S.) mucizeli değneği. Bu mucizeye teşbih olarak, her bir zerrede ve her şeyde Allahın (C.C.) varlığını, birliğini ve kudsi sıfatl

asabe

• Baba tarafından akrabâ, hısım. Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisse (pay) takdîr edip bildirdiği vârislerden (Eshâb-ı ferâizden) sonra gelen ve belli bir payı olmayıp artan malı almaya hak kazanan, ölene erkek vâsıtasıyla bağlanan erkek akrabâ veya bâzı durumlarda bunlar gibi vâris olan kadınlar.

asakir-i muvahhidin / asâkir-i muvahhidîn

• Allahın birliğine inanan askerler. İslâm ordusu.

asar / âsâr

• Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden veya O'nun huzûrunda bulunmakla şereflenen arkadaşlarından (Sahâbe) ve onları görmekle şereflenen müslümanlardan (Tâbiînden) bildirilen haberler.

asar-ı azamet / âsâr-ı azamet

• Allah'ın büyüklüğünü, haşmet ve yüceliğini gösteren eserler, deliller.

asar-ı esma-i ilahiye / âsâr-ı esmâ-i ilâhiye

• Allah'ın isimlerinin eserleri, varlıklardaki izleri, yansımaları.

asar-ı gadab-ı ilahi / âsâr-ı gadab-ı ilâhî

• Allah'ın gazabının eserleri, delilleri.

asar-ı ilahiye / âsâr-ı ilâhiye

• Allah'ın eserleri.

asar-ı rububiyet / âsâr-ı rububiyet

• Allah'ın idare ve terbiye ediciliğinin, mâlikiyet ve egemenliğinin eserleri.

asar-ı sani / âsâr-ı sâni

• Herşeyi mükemmel ve san'atlı bir şekilde yaratan Allah'ın eserleri.

aşere-i mübeşşere

• Hz. Peygamber'in (A.S.M.) kendilerine Cennetlik olduklarını müjdelediği sahabelerdir. Bu kişiler Allah'ın emirlerine bağlılıkta ve din hizmetindeki fedailikte Allah'ın rızasını tam kazanmışlardır. Bu zatlar şunlardır: Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Abdurrahman bin Avf, Hz. Ubeyde b

asfiya / asfiyâ

• Sâflar, temizler; Allahü teâlânın evliyâ kulları. Tekili safiyy'dir.

ashab-ı eyke / ashâb-ı eyke

• (Ashâb-ı Leyke) Şuayb'ın (A.S.) Allah tarafından kendilerine gönderildiği kavmin adı. Yerleri ağaçlı olduğundan bu isim verilmiştir.

ashab-ı yemin / ashâb-ı yemin

• Ahid ve yeminlerinde sebât edenler. Kendi kazançlarından ziyâde Cenab-ı Hakk'ın lütuf ve ikrâmına kavuşacakları ümid edilenler. Allah'a itâatleri ve amelleri iyi olup ahirette amel defterleri sağ taraftan verilecek olanlar. Sağcılar. Mukaddesatçılar. Kur'an ve İmân yolunda Allah (C.C.) için çalışanl

asi / âsî

• İsyân eden, emre karşı gelen, itâatsizlik eden.
• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymayan, günâhkâr.
• Hükûmete, devlete baş kaldıran. Bâgî.

aşk-ı hakiki / aşk-ı hakikî

• Hakiki aşk. Allah için sevmek. Allah sevgisi.

aşk-ı ihlas / aşk-ı ihlâs

• Büyük bir samimiyet, çalışma, iş ve davranışlarda yalnızca Allah'ın rızasını gözetme gayret ve aşkı.

aşk-ı ilahi / aşk-ı ilâhî

• İlâhî aşk, Allah'a duyulan aşk derecesindeki sevgi.

• Allahü teâlâyı çok sevme hâli.

asl-ı şeriat

• Allah tarafından bildirilen hükümlerin aslı, özü, hakikati.

aslahakellah

• Allah seni ıslâh etsin (meâlinde duâ).

• Allah seni ıslah etsin!.

ata-yı mahz / atâ-yı mahz

• Sâf, halis lütuf, bağış, Allah vergisi.

ata-yı sübhan / atâ-yı sübhan

• Her türlü eksiklik ve noksanlıktan sonsuz derece uzak olan Allah'ın lütfu, ihsanı.

ataya-yı ilahi / atâyâ-yı ilâhî

• Allah'ın bağış ve ihsanları.

atuf / atûf

• Çok şefkatli, pek merhametli olan Allah.

• Karşılıksız seven ve acıyıp esirgeyen Allah.

avn-i hak

• Varlığı zorunlu ve gerçek olan, her şeyi hakkıyla yaratan ve her hakkın sahibi olan Allah'ın yardımı.

avn-i ilahi / avn-i ilâhî

• Allah'ın yardımı.

ayat-ı ilahiye / âyât-ı ilâhiye

• Allah'ın âyetleri.

ayat-ı kibriya / âyât-ı kibriyâ

• Allah'ın büyüklüğüne işaret eden âyetler, deliller.

• Allah'ın kibriyasını ve büyüklüğünü gösteren âyetler, deliller ve eserler.

ayat-ı rabbaniye / âyât-ı rabbâniye

• Rabbânî âyetler; Allah'ı gösteren ve tanıtan deliller.

ayat-ı tekviniye / âyât-ı tekvîniye

• Kâinatta Allah'ın varlığına ve birliğine delil olan varlıklar.

ayat-ı tevhid / âyât-ı tevhid

• Tevhid delilleri; herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu bildiren deliller.

ayat-ı vücub / âyât-ı vücub

• Varlığı vacip ve mutlaka gerekli olan Allah'ın âyetleri, delilleri.

ayet / âyet

• Alâmet, işâret, mûcize, ibret.
• Kur'ân-ı kerîmdeki sûreleri meydana getiren cümle veya cümleciklerden her biri. Çoğulu âyâttır.
• Allahü teâlânın varlığını, birliğini ve kudretini gösteren alâmet, ibret, işâret.
• Mûcize.

ayet-i hasbiye / âyet-i hasbiye / اٰيَتِ حَسْبِيَه

• "Allah bize yeter; O ne güzel Vekîl'dir" mânâsındaki "Hasbünallâhü ve ni'me'l-Vekîl" âyet-i kerimesi; Âl-i İmrân Sûresinin 173. âyeti.

• Hasbünallâh âyetinin kısa ismi.

ayet-i hasbiye-i nuriye / âyet-i hasbiye-i nuriye

• "Allah bize yeter; O ne güzel vekildir" anlamında Âl-i İmrân Sûresinin 173. âyeti.

ayet-i nuriye-i hasbiye / âyet-i nuriye-i hasbiye

• "Hasbünallahu ve ni'me'l-vekîl (Allah bize yeter, O ne güzel vekildir.)" âyetinin mertebeleri, nurları.

ayet-i rabbaniye / âyet-i rabbâniye

• Her şeyin rabbi olan Allah'ın âyeti, delili.

ayet-i sübhani / âyet-i sübhânî

• Her türlü eksiklikten yüce olan Allah'ın âyeti.

ayet-i tenzil / âyet-i tenzil

• Allah'ın indirdiği Kur'ân âyeti.

ayet-i tevhidiye-i katıa / âyet-i tevhidiye-i katıa

• Allah'ın birliğini gösteren kesin âyet, delil.

ayet-i tevhidiye-i kàtıa / âyet-i tevhidiye-i kàtıa

• Allah'ın birliğini bildiren kesin âyet.

ayetü'l-kübra-yı tevhid / âyetü'l-kübra-yı tevhid

• Allah'ın birliğinin büyük delili.

ayetü'l-kürsi / âyetü'l-kürsî

• Allah'ın varlığından ve bir kısım mühim sıfatlarından bahseden Bakara Sûresinin 255. âyeti.

ayine-i ahmediye / âyine-i ahmediye

• Hz Muhammed'in (a.s.m.) Allah'ın bütün güzelliklerini yansıtan bir ayna olması.

ayine-i ehad ve samed / âyine-i ehad ve samed

• Tek ve hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'a ayna olan.

ayine-i ehadiyet / âyine-i ehadiyet

• Allah'ın birliğini yansıtan ayna.

ayine-i esma / âyine-i esmâ

• Allah'ın isimlerini gösteren ayna, varlıklar.

ayine-i esma-i ilahiye / âyine-i esmâ-i ilâhiye

• Allah'ın isimlerini gösteren ayna, varlıklar.

ayine-i esma-i rabbaniye / âyine-i esmâ-i rabbâniye

• Bütün varlıkları idare, tedbir ve terbiye eden Allah'ın isimlerinin aynası.

ayine-i ism-i hayy / âyine-i ism-i hayy

• Allah'ın, gerçek hayat sahibi olan ve her canlıya hayat veren isminin aynası, yansıdığı yer.

ayine-i mahluk / âyine-i mahlûk

• Cenâb-ı Allah'ın isimlerine aynalık yapan yaratıklar.

ayine-i marifet / âyine-i marifet

• Marifet aynası; san'atçısını (Allah'ı) tanıtan ayna.

ayine-i müştak / âyine-i müştâk

• Allah'ın güzel isimlerini bir ayna gibi üzerinde aksettiren ve Onun sonsuz güzelliğine düşkün olan insan.

ayine-i samedani / âyine-i samedânî

• Herşeyin kendisine muhtaç olduğu halde, hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın isim ve sıfatlarını yansıtan ayna.

ayine-i samedaniye / âyine-i samedâniye

• Hiçbir şeye muhtaç olmayan ve herşeyin Kendisine muhtaç olduğu Allah'ın eserlerini gösteren ayna.

ayine-i samediyet / âyine-i samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın tecellîlerini gösteren ayna.

ayn harfi

• Kur'ân-ı kerîmde Ömer-ül-Fârûk'un radıyallahü anh namaz kıldırırken, ayakta okumayı bitirip, rükû'a eğildiği yeri gösteren işâret. Ayn harfi hep âyet-i kerîmelerin sonunda bulunmaktadır.

ayn-el-yakin / ayn-el-yakîn

• Görerek bilme.
• Hadîs-i şerîfte bildirilen ihsân (Allahü teâlâyı görüyormuş gibi ibâdet etme) mertebesinde bir ışığın kalbde parlaması. Zamanımızda tarîkata girmiş bir çok kimse, kendilerine tasavvufçu süsü vererek vahdet-i vücudu dillerine almış, bundan yüksek mertebe olmaz sanıyor.

ayn-ı ehadiyet

• Ehadiyetin, birliğin ta kendisi, Allah'ın birliğinin ve isimlerinin herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesi.

ayn-ı marifetullah ve zikrullah / ayn-ı mârifetullah ve zikrullah

• Allah'ı bilmenin ve zikretmenin tâ kendisi.

ayn-ı zat-ı akdes / ayn-ı zât-ı akdes

• Bütün kusurlardan, çirkinliklerden, eksiklikten, benzer ve ortak edinmekten sonsuz derecede yüce olan Allah'ın bizzat kendisi.

azam-ı aktab / âzam-ı aktâb

• Kutupların, Allah'ın sevgili kulları velilerin ileri gelenlerinin en büyükleri.

azamet-i ilahiye / azamet-i ilâhiye

• Allah'ın azameti, büyüklüğü.

azamet-i kudret

• Allah'ın kudretinin büyüklüğü.

azamet-i kudret-i ilahiye / azamet-i kudret-i ilâhiye

• Allah'ın kudretinin sonsuz büyüklüğü.

azamet-i rububiyet

• Allah'ın rububiyetinin terbiye ve idare ediciliğinin büyüklüğü.

azamet-i sani / azamet-i sâni

• Herşeyi san'atlı ve mükemmel bir şekilde yaratan Allah'ın yüceliği, büyüklüğü.

azamet-i sanii / azamet-i sânii

• Her şeyi san'atlı olarak yaratan Allah'ın büyüklüğü.

azamet-i uluhiyet / azamet-i ulûhiyet

• Allah'ın ilâhlığının büyüklük ve ihtişamı.

azamut / azamût

• (Mübalâğa sigası ile) Azamet. Kibriya. Allah'a mahsus olan büyüklük.

azim / azîm

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Büyüklüğüne, beşer (insan) aklının ve hiçbir mahlûkun (yaratılmışın) düşüncesinin erişemediği, hakîkatini kimsenin bilemediği zât. Allahü teâlânın büyüklüğü bildiğimiz gördüğümüz şeylerdeki büy üklük ve küçüklük gibi değildir. Bu bizim bilgimi

azimet

• Takvâ ile amel etmek. Allah'ın emirlerini en mükemmel ve eksiksiz yapmağa çalışmak.
• Kesin karar vermek.
• Yola çıkmak, gitmek.

aziz / azîz

• İzzet, şeref ve haysiyet sahibi Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her zaman izzet ve şeref sâhibi. Gâlib, benzeri olmayan, büyük ve küçük her şeyin O'na şiddetle ihtiyâcı olan.
• Kıymetli, şerefli, üstün.

• Allah'ın isimlerinden biri. Değerli.
• Ermiş, velî.

aziz-i cebbar / azîz-i cebbâr / عَز۪يزِ جَبَّارْ

• Dilediği herşeyi yapabilecek kudrete sahip olan, herşeyi ve herkesi ister istemez kudretine boyun eğdiren, izzet ve yücelik sahibi Allah.

• Dâima üstün gelen, dilediğini yapmaya ve yaptırmaya gücü yeten (Allah).

azze cemalühü / azze cemâlühü

• Allah'ın sonsuz cemâli, güzelliği herşeyi kuşatmıştır.

azze vecelle

• Allahü teâlânın ismi söyleyince, işitince ve yazınca "O, Azîz ve Celîldir (yücedir)" mânâsına söylenilen ve yazılan saygı ifâdesi.

ba's

• Dirilme, diriltme, diriltilme. Kıyâmet koptuktan sonra Allahü teâlâ tarafından ölülerin diriltilmesi.

• Gönderme, yollama, gönderilme.
• Allah'ın bir peygamberi, Hak dinine davete memur buyurması.
• Dirilme veya diriltme.

bab-ı cibril / bâb-ı cibrîl

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı mescidinin doğu tarafındaki kıbleye yakın olan kapısı. Bu kapıya, hazret-i Osman'ın evinin karşısında bulunması sebebiyle Bâb-ı Osmân; Resûlullah efendimiz hazret-i Osm an'ın evini ziyâret etmek üzere bu kapıdan girip

bab-üs-selam / bâb-üs-selâm

• Mekke-i mükerremede bulunan Mescid-i Haram'ın doğu tarafına açılan kapı. Bâb-ı Şeybe de denir.
• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı Mescid-i Nebî'nin batı duvarında kıbleye yakın olan kapısı. Bâb-ı Mervân diye de bilinen bu kapı, Mescid-i

bab-üt-tevessül / bâb-üt-tevessül

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Medîne-i münevverede yaptırdığı mescidin kuzeye açılan kapısı. Bu kapı Osmanlı sultanlarından Abdülmecîd Han tarafından yeniden yaptırıldığından Bâb-ı Mecîdî diye de bilinir.

bad-ı şimali / bâd-ı şimalî

• Kuzey rüzgârı. (Farsça)
• Nefes, soluk. (Farsça)
• Ah sesi, ah çekme. (Farsça)
• Allah'ın inâyeti. (Farsça)
• Medih. (Farsça)
• Söz. (Farsça)
• Büyüklük taslama, kibirlilik. (Farsça)
• şarap. (Farsça)

bagiyane

• Allah'a isyan edenlere ve âsilere yakışır surette. (Farsça)
• Zâlimlere yakışır şekilde. (Farsça)

bahr-i müsebbih

• Allah'ı tesbih eden deniz.

bais / bâis

• (Ba's. dan) Gönderen. Sebeb olan. İcab ettiren.
• Yeniden yaratan. Ölüleri tekrar dirilten.
• Peygamber gönderen (Allah C.C.)

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Öldükten sonra, kabirlerinde çürümüş ve dağılmış olan cesedleri diriltip mahşere, (arasât meydanına) sevkeden, gönderen.

baki / bâkî

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Devamlı, ebedî, sonsuz. Varlığının sonu olmayan.

baki-i hakiki / bâkî-i hakikî

• Gerçek sonsuzluğun sahibi Allah.

baki-i layezal / bâkî-i lâyezâl

• Hiçbir zaman yok olmayan, varlığı kalıcı ve sürekli olan Allah.

baki-i sermedi / bâkî-i sermedî

• Varlığı sonsuz ve sürekli olan Allah.

baki-i zülcelal / bâkî-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi ve varlığı kalıcı ve devamlı olan Allah.

baki-i zülkemal / bâkî-i zülkemâl

• Sınırsız mükemmellik sahibi ve varlığı devamlı ve kalıcı olan Allah.

bakiyat-ı salihat / bâkiyât-ı sâlihât

• İnd-i İlahîde ecr-i sâliha. Bâki olan sâlih ameller.
• Elhamdülillah, Sübhanallah ve Allahuekber gibi kudsî kelâmlar.

bani-i zülcemal / bâni-i zülcemâl

• Sonsuz güzellik sahibi, herşeyin yapıcısı olan Allah.

bar / bâr

• Allah.
• Yemiş, meyva.
• Yük, ağırlık.
• Yağdıran, serpen, döken.

baran-ı marifet / bârân-ı mârifet

• Allah'ı tanıma, bilme yağmuru.

barekallah / bârekallah / bârekâllah

• Allah mübarek etti. Allah mübarek etsin. Hayırlı ve bereketli olsun.

• Allah hayırlı ve mübarek etsin.

• "Allah ne mübarek yaratmış".
• Allah hayırlı ve mübarek kılsın anlamında, beğeniyi ifade etmek için kullanılan bir söz.

bargah-ı huzur / bârgâh-ı huzur

• Allah'ın huzuru, yüce katı.

bargah-ı samediyet / bârgâh-ı samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın huzuru, yüce katı.

bari / bâri / bârî / بَارِئ

• Varlıklara biçim verip şekillendiren ve onları mükemmel bir surette yaratan Allah.

• Düzgün ve güzel yaratan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Yaradan, yoktan var eden. Yarattıklarını farklı şekiller ve özelliklerle birbirinden ayıran.

• Yoktan var eden (Allah).

bari' teala ve tekaddes / bâri' teâlâ ve tekaddes

• Varlıklara biçim verip şekillendiren, onları mükemmel bir surette yaratan, yüce ve her türlü eksiklikten uzak Allah.

bari-i teala / bâri-i teâlâ

• Varlıklara biçim verip şekillendiren, onları mükemmel bir şekilde yaratan ve her türlü kusur ve eksiklikten uzak ve yüce olan Allah.

barigah-ı ehadiyet / bârigâh-ı ehadiyet

• Herbir vaklıkta isim ve sıfatlarıyla tecellî eden Allah'ın huzuru; İlâhî dergâh.

barigah-ı ehadiyyet / bârigâh-ı ehadiyyet

• Birliği herbir varlıkta ayrı ayrı tecellî eden Allah'ın yüce katı.

basar

• Âletsiz ve şartsız olarak, gizli ve âşikâr (açık) her şeyi görmesi mânâsına, Allahü teâlânın sübûtî sıfatlarından biri.

basir / basîr / بَص۪يرْ

• Her şeyi gören Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Gizli ve açık her şeyi hakkıyle görücü.

• Her şeyi gören Allah.

• Her şeyi gören (Allah).

basıt / bâsıt

• Açan. Yayan. Serici.
• Ferahlık veren.
• Dilediği kulunun rızkını genişlendiren Allah (C. C.).
• Mücerred olup, mürekkep ve müellef olmayan.
• Tıb: Bir uzvu uzatıp açan adele.

basit / bâsit

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarından bâzısına rızkı az, bâzısına çok veren, sadakaları kabûl edip sevâb veren. Bâzısının rûhunu kabzeden (alan) bâzısının ömrünü uzatan, bâzısının kalbini daraltıp hayırlara (iyiliklere) rağbetsiz, bâzısınınkini ise geniş yapıp, hayırla

basıt-ür-rızk / bâsıt-ür-rızk

• Allah.

bast

• Genişlemek, açmak, yaymak.
• Bir şeye el uzatmak.
• Sevindirmek.
• Bir mecliste haya sebebiyle olan sıkılmanın gitmesiyle açılmak.
• Özür kabul etmek.
• Kaplamak.
• Tas: Allahın cemâl tecellisiyle kalbin sükûn ve huzur içinde ferahlaması. (Mukabili: "Kabz"

batın / bâtın

• Bütün varlıkların içini yaratan ve dahiline hükmeden Allah.

• Bütün varlıkların iç yüzünü ve özellikle canlıların içlerini mükemmel bir fabrikanın harika makineleri gibi yaratan ve işleten Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). His (duyu) organları ile hissedilemiyen, hayâl gücü ile hayâl edilemiyen, akıl ile anlaşılamayan.
• Kalb ve rûh, iç âlem, gönül.

• İç, içyüz, gizli, sır, derunî.
• Allah'ın isimlerinden.

bayezid-i bistami / bayezid-i bistamî

• (Hi: 188-261) Ehl-i Sünnet ve Cemâatın büyük âlimlerinden ve büyük evliyadandır. İran'ın Bistam şehrinde doğmuştur. Künyesi, Ebu Yezid Tayfur bin İsa El-Bistamî'dir. Cafer-i Sâdık Radıyallahü Anhu'dan kırk sene sonra dünyaya gelmiş ve ondan üveysî olarak feyz almıştır. Mücerret bir hayat geçirmiştir

bayrak-ı tevhid-i ilahi / bayrak-ı tevhid-i ilâhî

• Allah'ın birliğinin bayrağı.

bayrak-ı vahdaniyet

• Allah'ın bir ve tek olduğunun sembolü olan bayrak.

bayram

• İslâm dîninin bildirdiği ve müslümanların neşelenip sevindikleri Fıtr (Ramazan) ve Kurban bayramı.
• Cumâ günü.
• Allahü teâlânın emirlerine uyup, yasaklarından sakınarak, günâh işlemeden, haram lokma yemeden geçirilen günler.
• Müslümanın rûhunu teslim (vefât) edeceği zama

bedi' / bedî' / بَد۪يعْ

• Allahü teâlânın esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Daha önce benzeri olmayan, görülmemiş, işitilmemiş, bilinmeyen şeyleri yoktan var eden, yaratan.

• Benzersiz olan ve öyle yaratan (Allah).

bedraka

• Delil. Kılavuz. Mürşid. (Farsça)
• Allah yolu. (Farsça)

beka / bekâ

• Allahü teâlânın sıfatlarından. Allahü teâlânın varlığının sonsuz olması, hiç yok olmaması.
• Bekâ-billah.

beka-billah / bekâ-billah

• Dâimâ Allahü teâlâyı anma ve hatırlama hâli üzere olma. Hakîkî kulluk derecesi. Fenâ fillah'tan sonraki makam.

bekà-i ilahi / bekà-i ilâhî

• Allah'ın varlığının sürekli ve kalıcı olması.

bekà-yı ilahi / bekà-yı ilâhî

• Allah'ın varlığının devamlı ve kalcı olması.

bekabillah / bekabillâh

• Allah ile var olma.

bela / belâ

• Allahü teâlânın insanları imtihan etmek, denemek için verdiği maddî ve mânevî üzüntü, sıkıntı, musîbet, âfet.

bela-yı semavi / belâ-yı semâvî

• Allah tarafından insanlara verilen belâ ve musibet.

benul-ahyaf / benûl-ahyâf

• İslâm mîrâs hukûkunda Eshâb-ı ferâiz adı verilen (Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisselerini, paylarını bildirdiği) kimselerden ana bir erkek ve kız kardeşler.

berahin-i sani / berahin-i sâni

• Herşeyi mükemmel ve san'atlı bir şekilde yaratan Allah'ın varlığının delilleri.

berahin-i tevhidiye / berâhin-i tevhidiye

• Allah'ın birliğini gösteren kesin deliller.

berahin-i vahdaniyet / berâhin-i vahdâniyet

• Allah'ın bütün varlıkları kaplayan birlik tecellisinin delilleri.

berekat-ı kelamullah / berekât-ı kelâmullah

• Allah kelâmının verdiği feyizler, bolluklar, uğurlar.

bereket

• Allahü teâlânın bol nîmet vermesi.
• Hayır, fayda.
• Rahmet.

bereket-i ilahiye / bereket-i ilâhiye

• Allah'tan gelen bereket, bolluk.

bereket-i rabbani / bereket-i rabbanî

• Allah'tan gelen bereket, bolluk.

berr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). İhsân eden, iyilik eden, yâni her iyilik kendisinden olan, îmân edip, iyi ameller yapmayı nasîb edip, bunlara karşılık âhirette sevâb ve dünyâda sıhhat, kuvvet, mal, makam, evlâd ve yardımcı lar veren.
• Îtikâdı doğru, amelleri i

berzah-ı esma / berzah-ı esmâ

• Allah'ın güzel isimlerinin tecellîsindeki ara bölgeler, isimler arasındaki mânâlar.

bes

• Kâfi. Yeter. Yetişir. (Allah bes, gayri heves) (Farsça)

beşer haşri

• İnsanların öldükten sonra âhirette tekrar diriltilerek Allah huzurunda toplanmaları.

besmele

• Bismillahirrahmanirrahim'in kısaltılmış ismi. Müslüman her işine Bismillah ile başlar. Yani her işi Allah adına ve Allah için yapar. Atomlardan yıldızlara kadar her varlık da Allah adına ve Allah için hareket eder. İnsan da Bismillah diyemiyeceği, yani Allah'ın emri ve izni olmayan bir işi ve hareke

beyne'l-evliya

• Allah'ın sevgili kulları arasında.

beytullah

• Allah'ın evi, Kâbe, insan kalbi.

bezm-i elest

• Elest Meclisi; Allah'ın ruhları yarattığında, "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" anlamındaki sorusuna, ruhların, "Evet, Rabbimizsin" diye cevap verdikleri an.

bezmielest

• Allahın, "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" diye sorduğu, ruhların da "Evet," diye cevap verdikleri hâdise.

bi'set-i nebeviye

• Allah tarafından Peygamberin gönderilmesi.

bi-çun / bî-çûn

• Emsalsiz, eşsiz, ortaksız, benzersiz. (Farsça)
• Sebep sorulmaz. (Allah C.C.) (Farsça)

bi-çun vebi-çigune / bî-çûn vebî-çigûne

• Hiçbir şeye benzemeyen, nasıl olduğu anlaşılamayan. Allahü teâlânın nasıl olduğunun bilinemeyeceğini ve akıl ile anlaşılamayacağını, idrâk olunamayacağını ifâde eden bir terim.

bi-enbaz / bî-enbaz

• Şeriki ve benzeri ve eşi olmayan, eşsiz. Allah (C.C.)

bi-iznillah

• Allah'ın izni ile.

bi-namaz / bî-namaz

• Namaz kılmayan, namazı terkeden, namazsız. Beynamaz. Namaz, İslâmın temel şartlarından biridir. Peygamberimiz (A.S.M.), namaz dinin direğidir demiştir. Namazını terkeden dininin direğini yıkmış olur. Beş vakit namaz için bir saat yetmektedir. İnsan bir günün 24 saatinden bir saatini Allah'ın huzurun (Farsça)

bid'at ehli

• Peygamberimizin sallallahü aleyhi ve sellem ve Eshâb-ı kirâmının yolundan (Ehl-i sünnet îtikâdından) ayrılanlar. Bid'at sâhibi. Îtikâdda (îmânda) ve amelde (ibâdette) dinde olmayan yenilikler ortaya çıkaran kimseler, dinde reformcular.

bihamdihi ve'l-minne / bihamdihî ve'l-minne

• Hamd ve minnet Allah'a mahsustur.

bihamdillah / بحمداﷲ

• Allah'a şükürler olsun. (Arapça)

bihavlillah / bihavlillâh

• Allah'ın yardımı ve desteği ile.

biizn-i hüda

• Allah'ın izni ile.

biiznillah / biiznillâh

• Allahın izniyle.

• Allah'ın izniyle.

biiznillahi teala / biiznillâhi teâlâ

• Herşeyden yüce olan Allah'ın izniyle.

bila teşbih / bilâ teşbih

• Benzetme olmaksızın; Allah'ı yaratılmışlara benzemekten uzak tutmak için kullanılır.

bila teşbih vela temsil / bilâ teşbih velâ temsil

• Benzetme ve temsil olmaksızın; Allah'ın zâtını hiçbir şeye benzetmemekle beraber.

billah

• Billahi, Allah için.

billahi / billâhi

• Allah'a, Allah'tan.
• (Yemin) maksadı ile söylenir.

• "Allahü teâlâya yemîn ederim" mânâsına, yemîn sözlerinden biri.

bina-yı sübhani / bina-yı sübhanî

• Her türlü kusur ve eksiklikten yüce olan Allah'ın san'atla yarattığı bina; beden.

birr

• Hayır, iyilik, Allahü teâlânın emirlerine uymak.

bismihi

• Onun adı ile, onun namına.
• Allah'ın adıyla.

bismillah / bismillâh / بسم اللّٰه / بِسْمِ اللّٰهْ

• Allah namına, Allah için, Allah'ın adı ve izni ile.

• Allahın adıyla.

• Allah'ın adıyla.

• Allah'ın ismiyle.

• Allahın ismiyle.

bismillahi'l-fettah / bismillâhi'l-fettâh

• Allah'ın Fettâh ismiyle.

bismillahirrahman / bismillâhirrahmân

• Rahmân olan Allah'ın adıyla.

bismillahirrahmanirrahim / bismillâhirrahmânirrahîm

• Rahmân ve Rahîm olan Allah'ın adıyla.

bitevfikillah / bitevfikillâh

• Allah'ın tevfîki, yardımı ile.

boşanmak

• Eşi ile olan nikâh bağını bozmak. Eşinden ayrılmak. (Medeni kanun, boşama yetkisini mahkemeye bırakmıştır. İslâm dini evlenmeyi Allah'ın emirleri dahilinde karşılıklı rızaya bağlı hür bir sözleşme olarak gördüğünden kadınla erkek boşanma yetkisinin kimde olacağını da kararlaştırabilirler. İsterlerse (Türkçe)

bostan-ı huda / bostan-ı hudâ

• Huda'nın, Allah'ın bostanı meâlinde olup, İlâhî güzellikleri ve tecelli-i İlâhînin aksettiği yer mânâsında kullanılır. "Vahidiyet mertebesi" diye de söylenmiştir. (Farsça)

brahma dini / brahma dîni

• Hindistan'da mîlâddan asırlarca önce ortaya çıkmış, Allahü teâlânın varlığına inandığı gibi, başka tanrıları (ilâhları) da kabûl eden ve bütün peygamberleri inkâr eden bozuk yol ve inanış.

büdela / büdelâ

• Bedeller. Ricâlü'l-Gayb denilen Allahü teâlânın insanlardan gizlediği evliyâ zâtlar. Bedîl'in çokluk şeklidir. Ebdâl de denir.

buğd-ı fillah / buğd-ı fillâh

• Allahü teâlânın düşmanlarını Allahü teâlâ için sevmemek ve onlardan uzaklaşmak.

burak-ı tevfik

• Bir Cennet bineği olan Burak gibi, Allah'ın sür'atle başarıya ulaştırması.

burak-ı tevfik-i ilahiye / burak-ı tevfik-i ilâhîye

• Allah'ın burak gibi hızlı olan başarı ihsanı.

burhan-ı bahir-i vahdaniyet / burhan-ı bâhir-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğini gösteren açık ve kesin delil.

burhan-ı ehadiyet

• Allah'ın herbir varlıkta görünen birlik delili.

burhan-ı rububiyet

• Rablığın delili; Allah'ın varlıklar üzerindeki egemenliği, terbiye ve idare etmesinin delili.

burhan-ı sani / burhan-ı sâni

• Allah'ın herşeyi mükemmel bir şekilde ve san'atla yaratmasının delili.

burhan-ı tatbik / burhân-ı tatbîk

• Kelâm ilminde Allahü teâlânın varlığını ve kadîm (ezelî), olduğunu (başlangıcının olmadığını) isbâtta kullanılan delîllerden biri.

burhan-ı temanü / burhân-ı temânü

• Kelâm ilminde Allahü teâlânın varlığını ve birliğini isbâtta kullanılan delîl.

burhan-ı tevhid

• Tevhidin sarsılmaz delili; herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu gösteren güçlü ve sarsılmaz delil.

burhan-ı vahdaniyet / burhan-ı vahdâniyet / burhân-ı vahdâniyet / بُرْهَانِ وَحْدَانِيَتْ

• Allah'ın birliğine ait delil.

• Allahın birliğinin delili.

burhan-ı vahidiyet / burhan-ı vâhidiyet

• Allah'ın bütün varlıkları kaplayan birlik delili.

burhan-ı vücub-u vücud

• Allah'ın varlığının zorunlu oluşunun ve var olmak için bir sebebe muhtaç olmamasının delili.

burhan-ı zat / burhan-ı zât

• Cenab-ı Allah'ın varlığının delili.

büyü

• Cin gibi manevî varlıklar aracılığı ile insan veya başka varlıklar üzerinde etki meydana getirme işi. Dinimiz büyücülerin şerrinden, kötülüklerinden Allah'a sığınmamızı emreder. Müslüman büyücülük yapmaz.

cah-ı masiva / câh-ı mâsiva

• İtibar, makam, mevki gibi Allah'tan başka, dünya ile alâkalı şeyler ve onların oluşturduğu tehlike çukuru.

cahil / câhil

• Tecrübesiz. Bilgisiz. Genç. Toy.
• Allah'ı unutmuş olan. Gafil. (Dünya ve kâinatta Allah'ın bunca eserleri sergilenip dururken bunların sanatkârını ve yaratıcısını tanımamak cahilliğin en akılsızcasıdır.)

• Allahü teâlâyı unutmuş olan; gâfil, bilgisiz. Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyurdu ki:
• İlmiyle amel etmeyen.

cahiliyyet

• Cahilliğe âit.
• İslâmiyet'ten önceki câhiliye devrine âit. Cahiliyet sadece İslâmiyet öncesine ait değildir. Bu gün "tabiatçılık, maddecilik" gibi çeşitli adlarla eski puta tapıcılık daha da yobazlaşarak devam ediyor. Allah'ı inkâr ederken tabiatı ve maddeyi onun yerine koyarak kendil

cam-ı zerrin

• Altın kadeh. (Farsça)
• Tas: Allah âşıkının kalbi. (Farsça)
• Bir kasaba adı. (Farsça)
• Bir şarab adı. (Farsça)

cami' / câmi'

• Toplayan.
• Müslümanların ibâdet etmek için toplandıkları yer, mâbed.
• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden. Çeşitli hakîkatleri ve enfüs (iç) ve âfâktaki (dıştaki) zıt işleri birleştirici, kıyâmet gününde yeryüzünde olan cinleri, insanları ve mahlûkâtı bir araya getirici insanların dağı

camiü'l-esma ve'l-kur'an / câmiü'l-esmâ ve'l-kur'ân

• Allah'ın isimlerini ve Kur'ân'ın özelliklerini üzerinde toplayan.

can-bahş

• Hayat bağışlayan, can veren. Sevgili. Cenâb-ı Hak. Allah. (Farsça)

cani

• Cinayet işlemiş olan. Birisini öldürmüş veya yaralamış bulunan. Caniler nasıl haksız yere insanı öldürüyorlar ve onların hayatlarına son veriyorlarsa; kâfirler, inkârcılar, dinsizler de birer cani sayılırlar. Çünkü Allah'ın eserleri olan canlı ve cansız varlıklar onun sonsuz kudretini, ilmini, irade

canib-i hak / cânib-i hak

• Allah tarafından.

cazibe-i rahmet-i rahman / cazibe-i rahmet-i rahmân

• Rahmeti her şeyi kuşatan Cenâb-ı Allah'ın merhametinin çekiciliği.

cebbar / cebbâr / جَبّاَرْ

• (Sıfat-ı İlahiyedendir) İstediğini mutlak yapan, dilediğine muktedir olan. Büyüklük, azamet ve kudret sahibi. İmar eden Cenab-ı Hak. Kullarını ıslah edip tevbeye götüren Allah Teâlâ Hz.leri (C.C.)
• Zâlim, gaddar, müstebid, mütemerrid insanlar da bu sıfatla tavsif edilir. Meselâ; Cengi

• İstediğini mutlaka yaptıran Allah.

• Dilediği herşeyi yapabilecek kudrete sahip olan, herşeyi ve herkesi ister istemez kudretine boyun eğdiren, kudret ve azamet sahibi Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarının hallerini ıslâh edip tövbeye götüren, dilediğini yaptırmaya gücü yeten.
• Kibirli, zorba, gaddâr.

• İlâhî isimlerdendir. Dilediğini yapan, kudret ve güç sahibi Allah.
• Zalim, müstebit kişi.
• Gökyüzünün güneyinde bulunan bir yıldız kümesi.

• Dilediğini yapmaya ve yaptırmaya gücü yeten (Allah).

cebrail / cebrâil

• Allah tarafından peygamberlere vahiy getirmekle görevli melek.

cebrail aleyhisselam / cebrâil aleyhisselâm

• Dört büyük melekten biri. Peygamberlere vahy getirmek, onlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını bildirmekle vazîfeli melek. Buna Cibrîl, Rûh-ul-emîn, Rûh-ul-kuds, Nâmûs-ı ekber de denir.

cehennem

• Allah yerine, tabiat, madde, sebepler vb. yaratılmış şeyleri ilâh kabul eden; Allah'a kul olacaklarına, arzularına ve heveslerine, başka insanlara ve mahlukata kul olanların işledikleri cürüm ve suçtan dolayı İlâhi adaletle ceza görecekleri yer. Cehennem'in varlığını bütün geçmiş peygamberler ve onl

celal / celâl

• Büyüklük, ululuk. Zü'l-celâl: Celâl sahibi Allah.

• Allahü teâlânın kahr ve gazab sıfatlarından. Azamet, büyüklük, ululuk, hiçbir şeye muhtâç olmamak.

celal-i kibriya / celâl-i kibriyâ

• Allah'ın büyüklüğü.

celaleddin-i harzemşah

• (Vefâtı M.: 1231) Mengü berdi (Allah verdi) ismi de verilir. Harzemşah soyunun 7nci ve son hükümdarıdır. Tarihte cesaret ve irfanı ile tanınmıştır. O zamanın deccalı olan Cengiz'in kahır ve şiddeti karşısında İrân ve Turân korku ve zillete düştüğünde Celâleddin, Cengiz'in ordularını müteaddit defala

celali / celâlî

• Allah'ın büyüklük ve azametinin tecellîsine ait.

celcelitiye / celcelîtiye

• Hazreti Ali radıyallahu anhın önemli bir eseri.

celevat-ı cemaliye / celevât-ı cemâliye

• Allah'ın güzel isimlerinin varlıklar üzerindeki görünümleri, akisleri.

celil / celîl / جَلِيلْ

• Celâl sâhibi mânâsına Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden).

• Büyüklük ve kahır sâhibi olan (Allah).

celil-i cemil / celîl-i cemîl

• Sonsuz güzellik, haşmet ve yücelik sahibi olan Allah.

celil-i layezal / celîl-i lâyezâl

• Varlığı sürekli, haşmet ve yüceliği sonsuz olan Allah.

celil-i mutlak / celîl-i mutlak

• Sonsuz derecede haşmet, heybet ve görkem sahibi Allah.

celil-i pürkemal / celîl-i pürkemâl

• Sonsuz kemâl ve haşmet sahibi Allah.

celil-i zülcemal / celîl-i zülcemâl

• Sınırsız güzelliğiyle beraber, sonsuz yücelik ve heybet sahibi olan Allah.

celis-iilahi / celîs-iilâhî

• Allahü teâlâya yakın kimse, velî.

celle

• "Celil oldu, celil olsun" meâlinde ve Celle Celâluhu diye, Allah İsm-i Celali işitildiği veya anıldığı anda, tâzim makamında söylenir.

celle celalüh / celle celâlüh

• "O yücedir" mânâsına Allahü teâlânın ismi-i şerîfi söylenince, yazılınca ve işitilince, söylenilen ta'zîm (hürmet, saygı) ifâdesi.

celle celaluhu / celle celâluhu

• Allah'ın şânı yücedir.

celle celalühu / celle celâlühû

• Allah'ın şânı yücedir.

celle celalühü / celle celâlühü

• Allah'ın şânı yücedir.

cem'iyyet

• Topluluk. Kalbde hâsıl olan mânevî toparlanma, huzur, Allahü teâlâ ile berâber olma hâli.

cemaat-i ruhaniye-i mücahidin / cemaat-i ruhâniye-i mücahidîn

• Allah yolunda cihad eden ruhânîlerin (din adamlarının) oluşturduğu topluluk.

cemal / cemâl

• Güzellik.
• Allahü teâlânın lütuf ve rızâ sıfatı.
• Zât, yüz.
• Çirkinliği gidermek, vakar sâhibi olmak ve şükr etmek için nîmeti göstermek. Çirkinliğe, başkalarının iğrenmelerine, hakâret etmelerine sebeb olacak şeyleri yapmamak, bunları gidermek.

• Allah'ın lütf ve ihsan sıfatıyla tecellisi.
• Yüz güzelliği.

cemal sahibi / cemâl sahibi

• Sonsuz derecede güzellik sahibi, Allah.

cemal ve kemal sahibi / cemâl ve kemâl sahibi

• Sonsuz güzellik ve kemâl sahibi olan Allah.

cemal-i ba-kemal-i rabbaniye / cemâl-i bâ-kemâl-i rabbaniye

• Her bir varlığın her türlü ihtiyacını karşılayan Allah'ın mükemmel güzelliği.

cemal-i esma / cemâl-i esmâ

• Allah'ın isimlerinin güzelliği.

cemal-i ezeli / cemâl-i ezelî

• Ezelî ve sonsuz güzellik sahibi olan Allah.

cemal-i hak / cemâl-i hak

• Allah'ın güzelliği ki, müminler cennette onu temaşa edeceklerdir.

cemal-i kudsi / cemâl-i kudsî

• Cenâb-ı Allah'ın her türlü kusur ve eksiklikten münezzeh güzelliği.

cemal-i masnuat / cemâl-i masnuat

• Allah'ın yaratıklarındaki sanatkârane, mükemmel, kusursuz güzellikler.

cemal-i rahimiyet / cemâl-i rahîmiyet

• Allah'ın sonsuz merhamet ediciliğindeki benzersiz güzellik.

cemal-i rububiyet / cemâl-i rububiyet

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının güzelliği.

cemal-i san'at / cemâl-i san'at

• Allah'ın san'atının güzelliği.

cemal-i vahdet / cemâl-i vahdet

• Birliğin güzelliği, Cenâb-ı Allah'ın eşi, benzeri ve ortağı olmamasının güzelliği.

cemal-i zat / cemâl-i zât

• Allah'ın Zâtının güzelliği.

cemali / cemalî / cemâlî

• Allah'ın sonsuz lütuf, ihsan, rahmet ve merhametine dair isim ve sıfatlarının tecellisiyle ilgili; lütuf ve cemal tecellisi gibi.

• Allah'ın lütuf ve ihsanının tecellîsine ait.

cemalullah / cemâlullah

• Allah'ın cemâli.

• Allah'ın cemâlı, Allah'ın güzelliği.
• Allah'ın lütfu ihsaniyle tecellisi.

cemi'-i edyan-ı semaviye / cemî'-i edyân-ı semâviye

• Semâvî dinlerin tamamı; Allah tarafından gönderilmiş olan bütün hak dinler.

cemil / cemîl

• Sonsuz güzel olan ve bütün güzelliklerin sahibi bulunan Allah.

• Bütün güzelliklerin kaynağı ve sonsuz güzellik sahibi Allah.

• Allahü teâlânın isim-i şerîflerinden. Cemâl sâhibi.

cemil-i alel'ıtlak / cemîl-i alel'ıtlak

• Sonsuz ve kusursuz güzellik sahibi olan Allah.

cemil-i baki / cemîl-i bâkî

• Sınırsız güzellik sahibi ve varlığı devamlı ve sonsuz olan Allah.

cemil-i bimisal / cemîl-i bîmisâl

• Benzersiz güzellik sahibi Allah.

cemil-i lemyezel / cemîl-i lemyezel

• Varlığı sürekli, güzelliği sonsuz olan Allah.

cemil-i mutlak / cemîl-i mutlak

• Sınırsız güzellik sahibi olan Allah.

cemil-i zülcelal / cemîl-i zülcelâl / جَم۪يلِ ذُوالْجَلَالْ

• Celal sâhibi, cemil olan Cenab-ı Allah (C.C.)

• Heybeti ve yüceliği sınırsız, güzelliği sonsuz olan Allah.

• Nihâyetsiz güzellik ve haşmet sâhibi olan (Allah).

cemil-i zülkemal / cemîl-i zülkemâl

• Sonsuz güzellik ve kemâl sahibi Allah.

cenab-ı erhamü'r-rahimin / cenâb-ı erhamü'r-râhimîn

• Merhametlilerin en merhametlisi olan Allah.

cenab-ı erhamürrahim / cenâb-ı erhamürrâhim

• Merhametlilerin en merhametlisi olan, sonsuz şeref ve azamet sahibi yüce Allah.

cenab-ı erhamürrahimin / cenâb-ı erhamürrâhîmin

• Merhametlilerin en merhametlisi olan Allah.

cenab-ı feyyaz-ı hakiki / cenâb-ı feyyâz-ı hakikî

• Gerçek feyiz, bolluk ve bereket veren Allah.

cenab-ı feyyaz-ı mutlak / cenâb-ı feyyaz-ı mutlak

• Sınırsız feyiz, bolluk ve bereket sahibi olan Allah.

cenab-ı hak / cenâb-ı hak / جَناَبِ حَقْ

• Hakkın ta kendisi olan, sonsuz şeref ve azamet sahibi yüce Allah.

• Hak olan yüce Allah.

cenab-ı hakim-i mutlak / cenâb-ı hakîm-i mutlak

• Sınırsız hikmet sahibi yüce Allah.

cenab-ı hakim-i rahim / cenâb-ı hakîm-i rahîm / جَنَابِ حَك۪يمِ رَح۪يمْ

• Her şeyi hikmetle ve yerli yerinde yaratan, yarattıklarına sonsuz şefkat gösteren Allah.

• Çok merhamet edici ve hikmet sâhibi olan (Allah).

cenab-ı hakk / cenâb-ı hakk

• Allah.

• Hakkın tâ kendisi olan, şeref ve yücelik sahibi Allah.

cenab-ı halık / cenâb-ı hâlık

• Herşeyin yaratıcısı olan sonsuz şeref ve yücelik sahibi Allah.

cenab-ı halık-ı rahim / cenâb-ı hâlık-ı rahîm

• Herbir şeyi sonsuz şefkat ve merhametle yaratan, sonsuz şan ve şeref sahibi olan Allah.

cenab-ı hallak-ı alem / cenâb-ı hallâk-ı âlem

• Âlemin yaratıcısı olan, çokça ve sürekli olarak yaratan Allah.

cenab-ı hallak-ı rahim / cenâb-ı hallâk-ı rahîm

• Sonsuz şefkat, merhamet, şeref ve yücelik sahibi olan herşeyin yaratıcısı Allah.

cenab-ı hayy-i layemut / cenâb-ı hayy-i lâyemût

• Gerçek hayat sahibi olan, her canlıya hayat veren ve zâtına ölüm arız olmayan Allah.

cenab-ı kadir-i kayyum / cenâb-ı kadir-i kayyûm

• Herşeye gücü yeten, sonsuz güç ve kudret sahibi olan ve herşeyi Kendi varlığıyla ayakta tutan Allah.

cenab-ı kadir-i mutlak / cenâb-ı kadir-i mutlak

• Nihayetsiz kuvvet ve kudret sahibi, şeref ve azamet sahibi olan Cenâb-ı Allah.

cenab-ı kerim-i mutlak / cenâb-ı kerîm-i mutlak

• Sınırsız ikram ve cömertlik sahibi yüce Allah.

cenab-ı kibriya / cenâb-ı kibriyâ

• Azamet ve kudreti sonsuz olan, şeref ve azamet sahibi Allah.

cenab-ı lemyezel / cenâb-ı lemyezel

• Yok olması, gelip geçmesi imkansız olan Allah.

cenab-ı mevla / cenâb-ı mevlâ

• Herşeyin efendisi, koruyucusu ve sahibi olan Allah.

cenab-ı mevla ve tekaddes / cenâb-ı mevlâ ve tekaddes

• Her türlü eksiklikten münezzeh, şeref ve yücelik sahibi, koruyup gözetici Allah.

cenab-ı mün'im / cenâb-ı mün'im

• Gerçek nimet verici olan Allah.

cenab-ı mün'im-i hakiki / cenâb-ı mün'im-i hakikî

• Gerçek nimet verici olan Allah.

cenab-ı rabb-i izzet

• İtibar ve yücelik sahibi olan Allah.

cenab-ı rabbü'l-alemin hazretleri / cenab-ı rabbü'l-âlemîn hazretleri

• Âlemlerin Rabbi olan sonsuz şeref ve büyüklük sahibi Allah.

cenab-ı rabbü'l-izzet / cenâb-ı rabbü'l-izzet

• Herbir varlığa ihtiyaçlarını veren ve onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran; her şeye gâlip gelen Allah.

cenab-ı vacibü'l-vücud / cenâb-ı vâcibü'l-vücud

• Varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan Allah.

cenab-ı vacibü'l-vücud ve tekaddes / cenâb-ı vâcibü'l-vücud ve tekaddes

• Varlığı zorunlu olan, var olmak için hiçbir sebebe ihtiyacı bulunmayan ve her türlü kusur ve eksikten uzak olan Allah.

cenab-ı vahibü'l-ataya / cenâb-ı vâhibü'l-atâyâ

• Sayısız iyilik ve ihsanlar bağışlayan, hibe eden Allah.

cenab-ı zülcelal ve'l-kemal / cenâb-ı zülcelâl ve'l-kemâl

• Sonsuz haşmet, yücelik ve mükemmellik sahibi olan Allah.

cennet

• Allah'a (C.C.) inanan ve O'na ibadet ve itaat edenlerin, iman ve İslâmiyyet'e ihlâs ve sadâkatle hizmet edenlerin, Kur'ana bir hizb-ül Kur'ân olarak mücâhidâne bir sûrette hizmetkâr olan mücâhidlerin, cihâd-ı diniyye erlerinin âhirette fazl-i İlâhi ile gidip ebediyyen içinde kalacakları mekân ve mes

çeşme-i rabbani / çeşme-i rabbânî

• Her şeyin Rabbi olan Allah'ın çeşmesi.

cevad / cevâd

• Sınırsız cömertlik sahibi olan ve çok çok ihsan eden Allah.

• Çok cömert. Allahü teâlânın isimlerinden.

cevad-ı kerim / cevâd-ı kerîm

• Çok cömert, ihsanı ve ikramı bol olan Allah.

cevad-ı mutlak / cevâd-ı mutlak

• Şarta bağlı olmaksızın çok ihsanda bulunan, cömertlik eden Cenab-ı Allah.

• Sınırsız cömertlik ve ikram sahibi Allah.

cevvad / cevvâd

• Sınırsız cömertlik sahibi Allah.

cezb-i rahmani / cezb-i rahmânî

• Allah tarafından cezbedilme.

cezbe

• Allah sevgisiyle kendinden geçme hâli.

• Çekme, çekilme. Allahü teâlânın sevdiği bir kulu kendisine çekmesi, yüksek derecelere kavuşturması. Bu da nefsi terbiye ederek, Allahü teâlâyı çok anmakla olur.

• Tas: Meczubiyet, istiğrak. Allah'ı hatırlayıp Allah sevgisi ile kendinden geçer bir hale gelme.

• Allah sevgisiyle kendinden geçme hâli.

cezbe-i rahman / cezbe-i rahmân

• Allah'ın hayır ve rahmet için verdiği ve duygulara yerleştirdiği mânâ ve coşku hâli.

cezbedarane / cezbedarâne

• Allah sevgisiyle kendinden geçercesine.

cezbeli

• Allah sevgisiyle kendinden geçer bir hale gelen.

cezu'

• Çok sızlanan, kıvranan, feryad eden. Allah'tan gayrısından imdad bekleyen.

cibt ve tagut

• Haç ve put. Allah'tan başka canlı cansız mabut edinilmiş şeyler.

cihad / جهاد

• (Cehd. den) Düşman ile muharebe. İlim ve imanla, sözle, fiile, mal ve canla bütün kuvvetini sarf etmek. Allah (C.C.) yolunda muharebe. Din için çalışmak. Erkân-ı imâniye ve esasât-ı diniyeyi muhafaza ve imânı takviye için cehd ve gayret etmek. Şeriat-ı Garrâ'nın ahkâmını muhafaza, Kelimetullah'ı i'l

• Allah için harb ve hizmet.

cihad alemi / cihad âlemi

• Allah yolunda savaş yapılmasıyla ilgili alan.

cihad etmek

• Allah için, kutsal değerleri korumak için savaşmak.

cihan-ban / cihan-bân

• Cihanın bekçisi, dünyanın koruyucusu olan. Allah. Hükümdar. (Farsça)

cihan-bin

• Dünyayı, cihanı gören. Allah. (Farsça)
• Göz. (Farsça)

cihetiyet

• Belli bir yönde oluş; Allah hakkında bir yön tayin etme.

cilve-i ehadiyet / جِلْوَۀِ اَحَدِيَتْ

• Allah'ın birliğinin her bir şeyde görünmesi.

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, her bir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi.

cilve-i esma / cilve-i esmâ

• Allah'ın isimlerinin görüntüsü, yansıması.

cilve-i esma-i ilahiye / cilve-i esmâ-i ilâhiye

• Allah'ın isimlerinin görüntüsü, aksi.

cilve-i hitab-ı rabbani / cilve-i hitab-ı rabbânî

• Herşeyi yaratıp terbiye eden Allah'ın hitabının cilvesi, yansıması.

cilve-i inayet-i rabbaniye / cilve-i inâyet-i rabbâniye / جِلْوَۀِ عِنَايَتِ رَبَّانِيَه

• Allahın ihsânının görünmesi.

cilve-i kayyumiyet / cilve-i kayyûmiyet

• Allah'ın her şeyi kendi varlığıyla ayakta tutmasının cilvesi.

cilve-i kudret

• Allah'ın kudretinin yansıması.

cilve-i kudret-i ezeliye

• Varlığının başlangıcı olmayan ve ezelden beri var olan Allah'ın kudretinin tecellisi, yansıması.

cilve-i kudret-i fatır / cilve-i kudret-i fâtır

• Benzersiz şeyler yaratan Allah'ın kudretinin cilvesi, yansıması.

cilve-i kudret-i kudsiye

• Allah'ın sonsuz ve noksansız kudretinin tecellisi, yansıması.

cilve-i kudret-i rabbaniye / cilve-i kudret-i rabbâniye / جِلْوَۀِ قُدْرَتِ رَبَّانِيَه

• Terbiye edici Allah'ın kudretinin görünmesi.

cilve-i rabbaniye / cilve-i rabbâniye

• Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesinin ve onları terbiye, idare ve egemenliği altında bulundurmasının izi, görüntüsü.

cilve-i rahmet-i alem / cilve-i rahmet-i âlem

• Cenâb-ı Allah'ın bütün âlemleri kuşatan rahmetinin yansıması.

cilve-i rahmet-i rahmaniye / cilve-i rahmet-i rahmâniye

• Sonsuz şefkat ve merhameti bütün varlık âlemini kuşatan Allah'ın rahmetinin yansıması.

cilve-i rububiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesinin yansıması.

cilve-i samediyet

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın isim ve sıfatlarının varlıklar üzerindeki yansımasının görünümü.

cilve-i şuunat / cilve-i şuûnât

• Allah'ın iş ve tasarruflarının görünümü.

cilve-i vahdaniyet / cilve-i vahdâniyet

• Cenab-ı Allah'ın birlik görüntüsü.

cilve-i vahdet

• Allah'ın birliğinin görüntüsü.

cismiyet

• Cisim olma; Allah'ı cisimleştirme, şekil verme.

cümle-i tevhidiye

• Tevhid cümlesi; her şeyin bir olan Allah'a ait olduğunu bildiren cümle.

cümle-i tevhidiye ve esmaiye ve uhreviye / cümle-i tevhidiye ve esmâiye ve uhreviye

• Allah'ın birliği ve esmâsı ve âhiretle ilgili cümle.

cünd-ü sübhani / cünd-ü sübhânî

• Her türlü kusur ve eksiklikten yüce olan Allah'ın bir ordusu.

cünud-u rabbaniye / cünûd-u rabbâniye

• Allah'ın askerleri.

cünudullah / cünûdullah

• Allah'ın askerleri.

• Allah'ın ordu ve askerleri.

• Allahın askerleri.

cüz'i irade / cüz'î irade

• Allah tarafından insana verilen çok az irade serbestliği.

cüz-i irade

• İradeden bir cüz. Allah tarafından insana verilen irade.

dad-ı hak / dâd-ı hak

• Allah vergisi.

dad-ı hakk / dâd-ı hakk

• Allah vergisi.
• Veriş, satış.

dadar

• Allah (C.C.) (Farsça)
• Adaletli, âdil, doğru olan hükümdar. (Farsça)

dadıezel / dâdıezel

• Allah vergisi.

dadrad / dâdrad

• Allah (C.C.), Cenab-ı Hak. (Farsça)

daim-i baki / dâim-i bâkî

• Kendi varlığı sonsuza kadar devam eden, dilediği varlığa da bekà veren, onları sonsuz ve kalıcı yapan Allah.

daimi huzur / dâimî huzur

• Sürekli olarak Allah'ın huzurunda bulunduğunun bilincinde olma.

daire-i ehadiyet

• Allah'ın birlik dairesi.

• Allah'ın ehadiyetle tecelli ettiği dâire.

daire-i esma ve sıfat / daire-i esmâ ve sıfât

• Allah'ın isim ve sıfatlarının tecellî dairesi.

daire-i inkıyad / daire-i inkıyâd

• İtaat dâiresi, Allah'a kulluk dâiresi.

daire-i itikad ve tevhid

• Sarsılmaz inanç ve her şeyin bir olan Allah'a ait olduğuna inanma dairesi.

daire-i kudret

• Allah'ın sonsuz güç ve iktidarının hâkim olduğu daire.

daire-i meşiet ve irade

• Allah'ın istek ve iradesinin yansıdığı daire, alan.

daire-i şeriat

• Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklara dayanan hükümlerin bulunduğu daire.

daire-i takva / daire-i takvâ

• Takvâ dairesi; Allah'tan korkup emir ve yasaklarına titizlikle uyma dünyası.

dalalet

• İman ve İslâmiyetten ayrılmak. Azmak. Hak ve hakikatten, İslâmiyet yolundan sapmak. Allah'a isyankâr olmak.
• Şaşkınlık.

dar-ı teklif / dâr-ı teklif

• Dünya. Allah'ın teklif ve emirleri ile vazifeli olduğumuz yer olan dünya.

dar-ut-teklif / dâr-ut-teklîf

• Kulların Allahü teâlânın emirlerini yerine getirmekle mükellef, sorumlu tutulduğu yer. Dünyâ.

darü'l-kudret / dârü'l-kudret

• Allah'ın güç, kuvvet ve iktidarının doğrudan yansıdığı yer, âhiret.

dava-yı şirk / dâvâ-yı şirk

• Allah'a ortak koşma iddiasında bulunma.

defter-i iltifatat-ı rahmaniye / defter-i iltifâtât-ı rahmâniye

• Sonsuz merhamet sahibi olan Allah'ın iltifatlarını içine alan defter.

defter-i kudret-i ilahiye / defter-i kudret-i ilâhiye

• Allah'ın kudret defteri.

dehri / dehrî

• Allahü teâlâya ve âhirete inanmayıp, dehr (zaman) sonsuzdur ve dünyânın başlangıcı ve sonu yoktur, böyle gelmiş böyle gider diyen dinsiz, ateist.

delail-i enfüsiye / delâil-i enfüsiye

• Dahili deliller; kalb, vicdan, his ve lâtifeler gibi insanın iç âlemine konan donanımlarından hareketle Allah'ın varlığına ait deliller.

delail-i tevhid / delâil-i tevhid

• Allah'ın birliğinin delilleri.

delail-i vahdaniyet / delâil-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğinin delilleri.

delail-i vücub / delâil-i vücub

• Allah'ın varlığının delilleri.

delil-i ehadiyet

• Allah'ın birliğinin her bir varlıkta ayrı ayrı tecellî etmesinin delili.

delil-i ihtira / delil-i ihtirâ

• Allah'ın hiç yoktan yaratması delili.

delil-i inayet

• Allah'ın inâyetinin tecellisinden gelen ve kâinatta görülen hikmet ve maslahatlara uygun en mükemmel nizam ve tam esaslı san'at; ve kâinattaki eşyaların menfaat ve faydalarını bildiren âyetler, bu inâyet delilini gösteriyorlar.

delil-i sani / delil-i sâni

• Herşeyi mükemmel bir san'atla yaratan Allah'ın delili.

delil-i vahdaniyet / delil-i vahdâniyet

• Allah'ın birliğini ilan eden delil.

dellal-ı saltanat-ı rububiyet / dellâl-ı saltanat-ı rububiyet

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiye saltanatının ilancısı.

dellal-ı vahdaniyet ve saadet / dellâl-ı vahdâniyet ve saadet

• Allah'ın birliğine ve mutluluğa çağırıp ilân eden.

demdeme-i tesbih

• Allah'ı tesbih etmenin coşkulu sesleri.

derecat-ı kurbiye / derecât-ı kurbiye

• Yakınlık dereceleri. Allah'a manevi yakınlık mertebeleri.

• Allah'a yakınlık dereceleri.

derece-i marifet

• Allah'ı tanıma ve bilme derecesi.

derece-i rububiyette

• Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan egemenliği, yaratıcılığı, idaresi ve terbiyesi derecesinde.

derece-i takva / derece-i takvâ

• Allah'tan korkma derecesi.

derece-i tavsif

• Allah'ı vasıflandırma, bildirme derecesi.

dergah-ı hüda / dergâh-ı hüdâ

• Allah'ın yüce katı.

dergah-ı ilahi / dergâh-ı ilâhî / dergâh-ı ilahî / دَرْكَاهِ اِلَهِي

• Cenâb-ı Allah'ın rahmet kapısı.

• Allah'a müracaat kapısı.

dergah-ı ilahiye / dergâh-ı ilâhîye / دَرْگَاهِ اِلٰهِيَه

• Allah'ın yüce katı.

• Allah'a müracaat kapısı.

dergah-ı izzet / dergâh-ı izzet

• İzzet sahibi Allah'ın yüce kapısı.

dergah-ı kàdiyü'l-hacat / dergâh-ı kàdiyü'l-hâcât

• Bütün ihtiyaçları karşılayan Allah'ın yüce katı.

dergah-ı rahmet / dergâh-ı rahmet

• Allah'ın rahmet kapısı.

dergah-ı rububiyet / dergâh-ı rububiyet

• Yarattığı bütün varlıkları terbiye edip egemenliği altında bulunduran Allah'ın yüce katı.

dergah-ı samedaniye / dergâh-ı samedâniye

• Herşey Kendisine muhtaç olduğu halde Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan Allah'ın yüce katı.

dergah-ı uluhiyet / dergâh-ı ulûhiyet

• Allah'ın yüce katı.

dergah-ı vahid-i ehad / dergâh-ı vâhid-i ehad

• Bir olan ve birliği her bir şeyde görülen Allah'ın huzuru.

ders-i ilham

• Allah tarafından kalbe gönderilen ders.

ders-i marifet

• Allah'ı tanıma ve bilme dersi.

ders-i tevhid

• Allah'ın varlık ve birliğinden bahseden ders.

derviş / dervîş

• Allahü teâlâdan başka şeyleri kalbinden çıkarıp bütün âzâsıyla İslâm dîninin emir ve yasaklarına uyan, dünyâ malına gönül bağlamayan kimse.

desatir-i hikmet-i sübhaniye / desâtir-i hikmet-i sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan yüce olan Allah'ın hikmet düsturları, prensipleri.

desatir-i ilm-i ilahi / desâtir-i ilm-i ilâhî

• Allah'ın ilminin düsturları, prensipleri.

desatir-i rabbaniye / desâtir-i rabbaniye

• Besleyen, yetiştiren, verdiği nimetlerle varlıkları terbiye eden, idaresi ve tasarrufu altında bulunduran Allah'ın düsturları, prensipleri.

dest-i gaybi / dest-i gaybî

• Görünmez el, inâyet-i İlâhi. (Farsça)
• Mc: Allah'ın yardımı. (Farsça)

dest-i kudret

• Allah'ın kudret eli.

dest-i kudret-i ilahi / dest-i kudret-i ilâhî

• Allah'ın sonsuz kudret eli.

dest-i kudret-i rabbaniye / dest-i kudret-i rabbâniye

• Herşeyi terbiye ve idare eden Allah'ın kudret eli.

dest-i tasarruf-u kudret

• Allah'ın herşeyi dilediği gibi kullanan ve yöneten kudret eli.

destgah-ı kudret / destgâh-ı kudret

• Allah'ın kudret eli, kudret tasarrufu.

destur

• İzin, müsaade. Şerlilerden kurtulmak için söylenen söz. (Farsça)
• Allah'ın inayeti. (Farsça)

devair-i rububiyet / devâir-i rububiyet

• Rububiyet daireleri; Allah'ın herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri vermesi, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulundurmasının alanları.

devair-i saltanat-ı ilahiye / devâir-i saltanat-ı ilâhiye

• Allah'ın saltanat daireleri.

deyyan / deyyân

• Herkesin hakkını en iyi bilen ve veren Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kıyâmet günü, herkesin dünyâda iken yaptıklarının hesâbını ve hakkını en iyi bilen ve veren.

• Herkesin hakkını ve hesabını en iyi bilen Allah.

• Mükâfatlandıran veya cezalandıran, hâkim. Allah.

didar-ı mevla / dîdar-ı mevlâ

• Allah'ın cennetliklere cemâlini göstermesi, görünmesi.

din

• Allahü teâlânın insanları dünyâ ve âhirette râhat, huzûr ve seâdete (mutluluğa) kavuşturmak için peygamberleri vâsıtasıyla bildirdiği yol, emirler ve yasaklar.

dirayet tefsiri / dirâyet tefsîri

• Resûlullah'tan sallallahü aleyhi ve sellem gelen rivâyetler (açıklamalar) esas alınarak, Kur'ân-ı kerîmin lisan bilgilerine ve zamanın fen bilgilerine, aklî ilimlere göre yapılan açıklaması. Bu tefsîre ma'kul, re'y tefsîri ve te'vîl de denir.

divanhane-i rahman / divanhane-i rahmân

• Rahmet ve şefkati sınırsız olan Allah'ın büyük salonu, yeryüzü.

diyanat / diyânât

• Allahü teâlâ ile kul arasında olan işler, ibâdetler. Teklik şekli, diyânettir.

diyanet / diyânet

• Allahü teâlâ ile kul arasındaki dînî iş, ibâdet.

diyanet ve şeriat-ı islamiye / diyanet ve şeriat-ı islâmiye

• Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklara dayanan hükümlerin hepsi; İslâmiyet.

diyanet ve şeriat-i islamiye / diyanet ve şeriat-i islâmiye

• İslâm dini ve şeriatı; Allah tarafından bildirilen hükümlerin hepsi, İslâm.

diyar-ı irfan / diyâr-ı irfan

• İrfan ülkesi; uçsuz bucaksız bir beldeyi andıran Allah'ı tanıma, İlâhî hakikatlere ulaşma özelliği.

dost

• (Çoğulu: Dostân) Sevilen insan, muhib, yâr. (Farsça)
• Erkek veya kadın sevgili, mâşuk, mahbub, mâşuka, mahbube. (Farsça)
• Hakiki dost ve âşıkların ve âriflerin âşık oldukları Allah. (Farsça)

dua / duâ

• Allah'a (C.C.) karşı rağbet, niyaz, yalvarış, tazarru.
• Salât, namaz.
• Cenab-ı Hak'tan hayır ve rahmet dilemek. Allah'ın rızâsını, hidayet ve istikamete muvaffakiyyeti dilemek, yalvarmak.
• Peygamber'e (A.S.M.) salavat getirmek.
• Birisini çağırmak.
• Birisini

• Allah'a yalvarma.

• İsteme, yalvarma. Bir kimsenin kendisi veya başkası hakkında bir dileğine bir arzusuna kavuşması için Allahü teâlâya yalvarması.

• Allaha yalvarma, yakarış, isteme, dileme.

dua ordusu / duâ ordusu

• Sıkıntı ve darda kalan müslümanlara duâları ile yardımda bulunan Allahü teâlânın sevgili kulları, velîler.

dua-i mağfiret

• Allah'ın bağışlaması için yapılan dua.

dua-yı ihlasiye / dua-yı ihlâsiye

• Büyük bir samimiyet, iş ve ibadette yalnız Allah rızasını gözeterek yapılan dua.

duat

• (Tekili: Dâî) Duâ edenler. Allah'a yalvaranlar.
• Dâvet edenler.

dükkan-ı rabbani / dükkân-ı rabbânî

• Herşeyin Rabbi olan Allah'ın bir dükkân gibi düzenleyerek bütün ihtiyaç maddelerimizi depoladığı yeryüzü.

dünya / dünyâ

• Yer küresi.
• Ölümden önce olan her şey.
• Kalbi Allahü teâlâdan gâfil eden, O'nu unutturan her şey.
• Allahü teâlânın haram (yasak) ettikleri ile Resûlullah efendimizin mekrûh dediği şeyler.

düstur-u rahmani / düstur-u rahmânî

• Allah'a ait nizam, kural.

ebabil kuşları / ebâbîl kuşları

• Kâbe'yi yıkmaya gelen Yemen vâlisi Ebrehe'yi ve ordusunu Allahü teâlânın izni ve emriyle perişân eden kuşlar (kırlangıçlar).

ebbed-allah

• (Allah ebedî, dâim eylesin!) mânasına bir dua.

ebdal / ebdâl

• Bedeller. Dünyânın nizâmı, düzeni ile vazîfeli olup, Allahü teâlânın insanlardan gizlediği büyük zâtlar. Biri vefât edince, yerine başkası getirildiğinden bu isimle anılmışlardır. Bunlara Ricâlü'l-Gayb da denir.

ebedi zat / ebedî zât

• Varlığının sonu olmayan Allah.

ebrar / ebrâr

• İyi kimseler. Îmânlarında sâdık (doğru), Allahü teâlânın yasak kıldığı şeylerden sakınıp, emirlerine uyan, bozuk inanışlardan, kötü ahlâktan ve çirkin işlerden uzak duranlar. Teklik şekli berr'dir.

ebu türab / ebû türâb

• Peygamber efendimizin amcasının oğlu, dâmâdı, Cennet'le müjdelenen on kişinin ve dört büyük halîfenin dördüncüsü, Allahü teâlânın arslanı hazret-i Ali'nin "Toprağın babası" mânâsına gelen lakabı.

ebu zerr-i gıffari / ebu zerr-i gıffarî

• İlk İslâm olanların beşincisi olup ilimde İbn-i Mes'ud hazretlerine müsavi sayılırdı. Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâmdan 281 Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hazreti Ali Kerremallahu Vechehu kendisine "İlim dağarcığı" lâkabını vermiştir. Hi: 31'de Hakkın rahmetine kavuşmuştur. (R.A.)

ebu-t-turab

• Hz. Alinin (R.A.) bir lâkabı. (Bu isim Hz. Ali Radiyallahu anh, toprak üzerine oturduğu veya yattığından dolayı tevâzuuna işareten Peygamber Efendimiz (A.S.M.) tarafından verilmiştir.)

ecel

• Her mahlukun ve canlının Allah tarafından takdir edilen ölüm vakti. Âhirete göç etmek.
• İleride olacağı şüphesiz olan.
• Allah'ın takdir ettiği ömür.

• Belli vakit. Hayâtın sonu. Hayat sâhibinin, canlının ölümü için Allahü teâlânın takdir ve tâyin ettiği vakit.

ecel-i fıtri / ecel-i fıtrî

• Allah tarafından belirlenmiş ölüm anı.

• Her mahlukun yaradılışı itibariyle Cenab-ı Allah (C.C.) tarafından tayin olunan vasati ömrü.
• Biyolojik ömür.

ecel-i kaza / ecel-i kazâ

• Allah'ın tarafından takdir edilen şeylerin gerçekleşme vakti.

ecel-i müsemma / ecel-i müsemmâ

• Muayyen bir zamana kadar, Allah'ın takdir ettiği ölüm. (Farsça)

• Allah'ın takdir ettiği ölüm.

• Belli vakit, bilinen ecel, Allahü teâlânın bir kimse için ezelde takdir ve tâyin buyurduğu (belirlediği) hiç bir şekilde değişmeyen ecel, hayâtın sonu.

• Allah tarafından tayin edilmiş ömrün sonunda gelen ecel.

ecl

• İllet, sebeb, cihet. İçin, dolayı... den. Arabçada "Li" ilâve ederek kullanılır. Meselâ: Li-eclillâh : Allah için, Allah rızası için.

ecr

• İyilik, mükâfât, ücret, karşılık. Allahü teâlânın râzı olduğu, beğendiği işleri yapanlara verdiği sevâb.

ecr u mesubat / ecr u mesubât

• Karşılık ve mükâfat. İyi amele karşılık Allah tarafından ahirette verilen sevap.

eda-i feraiz / eda-i ferâiz

• Allah'ın (C.C.) farz olarak emrettiklerini yerine getirmek. Farz vazifelerini ifa etmek.

edamallah / edâmallah

• Allah (C.C.) dâimî eylesin (mealinde duâ.)

edyan-ı münzele / edyân-ı münzele

• Allah tarafından gösterilen dinler.

edyan-ı semaviye / edyân-ı semâviye

• Allah tarafından gönderilmiş hak dinler.

• Semâvî dinler; Allah tarafından gönderilmiş olan dinler.

ef'al-i acibe-i ilahiye / ef'âl-i acîbe-i ilâhiye

• Cenab-ı Allah'ın şaşırtıcı ve hayret uyandırıcı harika fiilleri.

ef'al-i ilahiyye / ef'âl-i ilâhiyye

• Allahü teâlânın işleri.

ef'al-i rabbaniye / ef'âl-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın fiilleri.

ef'al-i rahmaniyet / ef'âl-i rahmâniyet

• Rahmeti sonsuz, yarattıklarını esirgeyip koruyan, şefkat eden ve rızıklandıran Allah'ın fiilleri.

ef'al-i rububiyet / ef'âl-i rububiyet

• Allah'ın Rab isminin tecellisine ait fiiller.

ehad

• Bir olan ve her bir varlıkta birliği tecellî eden Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hiç bir yönden benzeri olmayan, tek olan, ikilik tasavvur edilmeyen, hiç bir şeye muhtaç olmayan.

• Bir, tek. Allah'ın sıfatlarından.

• "Bir, tek, benzersiz" olan Allah.

ehad-i samed / اَحَدِ صَمَدْ

• Her şey kendisine muhtaç olduğu halde, hiç bir şeye muhtaç olmayan, tek olan (Allah).

ehadiyet / اَحَدِيَتْ

• Allah'ın bütün esması ile her bir varlıkta isimlerinin yansıması.

• Allahın her bir eserindeki birlik tecellisi.

• Allahın isimlerinin ve birliğinin, herbir şeyde, o şeyi de benzersiz kılarak görünmesi.

ehadiyet-i ilahiye / ehadiyet-i ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın herbir şeyde birliğinin görünmesi.

ehadiyet-i zat-ı ilahiye / ehadiyet-i zât-ı ilâhiye

• Allah'ın Zâtının birliği.

ehadiyet-i zatiye / ehadiyet-i zâtiye

• Allah'ın Zâtına ait birlik.

ehadiyyet

• Birlik. Allah'ın her bir şeyde kendilerine ait sıfatı. Her şeyde birliğinin tecellisi.

• (Ahadiyet) Allah'ın (C.C.) her bir şeyde kendine âit birlik tecellisi.

ehl-i aşk

• Kalpleri Allah sevgisiyle dolu olanlar.

ehl-i dalalet ve isyan / ehl-i dalâlet ve isyan

• Hak yoldan sapan ve Allah'a isyan edenler.

ehl-i gaflet

• Âhirete, Allah'ın emir ve yasaklarına karşı duyarsız olan kimseler.

ehl-i gaflet ve dalalet / ehl-i gaflet ve dalâlet

• Âhirete ve Allah'ın emir ve yasaklarına karşı duyarsız ve hak yoldan sapmış kimseler.

ehl-i hak ve iman

• Hak ve doğru yolda olan, Allah'a ve Allah'tan gelen her şeye inanan kimseler.

ehl-i hakikat ve keşif

• Gayb âlemine ait bilinmeyen hakikatleri Cenâb-ı Allah'ın lütfu ve ihsanıyla bilen kimseler.

ehl-i hidayet ve huzur / ehl-i hidâyet ve huzur / اَهْلِ هِدَايَتْ و حُضُورْ

• Hak üzere olup, her an Allah'ın huzurunda olduğunu yakinen bilenler.

ehl-i huzur

• Kendisini her an Allah'ın huzurunda hissedenler.

ehl-i ibadet

• Allah'a ibadet edenler.

ehl-i iman / ehl-i îmân

• Allah'a ve Allah'tan gelen herşeye inanan kimseler, mü'minler.

ehl-i iman ve hakikat

• Allah'a ve Allah'tan gelen her şeye inanan ve Kur'ân'a tâbi olan kimseler, mü'minler.

ehl-i iman ve irfan

• Allah'a ve Allah'tan gelen herşeye inanan kimseler ve ilim sahipleri.

ehl-i iman ve islam / ehl-i iman ve islâm

• Allah'a inanan ve İslâma tâbi olanlar, mü'min ve Müslümanlar.

ehl-i iman ve salahat / ehl-i iman ve salâhat

• Allah'a ve iman esaslarına inanan takva sahipleri, sâlih kimseler.

ehl-i iman ve takva / ehl-i iman ve takvâ

• Allah'a inanıp Onun emir ve yasaklarına titizlikle uyan kimseler.

ehl-i iman ve tevhid

• Allah'a ve Allah'tan gelen herşeye inanan ve bunu ilân eden kimseler, mü'minler.

ehl-i iman ve'l-kur'an / ehl-i iman ve'l-kur'ân

• Allah'a ve Kur'ân'a inanıp emir ve yasaklarına titizlikle uyan kimseler.

ehl-i inad

• İnat edenler; Allah'ın emir ve yasaklarına boğun eğmeme konusunda inat edenler.

ehl-i inkar / ehl-i inkâr

• Allah'ın bildirdiği şeyleri inkâr edenler.

ehl-i istidraç

• Kendilerine Allah tarafından bir takım olağanüstü hâl ve üstünlükler verilen günahkâr veya kâfir kişiler.

ehl-i isyan

• Allah'a karşı isyan eden kimseler.

ehl-i kalb / اَهْلِ قَلْبْ

• Kalb gözü açık Allah dostları.

ehl-i kanaat

• Allah'ın verdiği rızka razı olup onunla yetinenler.

ehl-i keramet

• Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hâl ve hareketler gösteren kimseler.

ehl-i keşif ve hakikat

• Gayb âlemine ait bilinmeyen hakikatleri Cenâb-ı Allah'ın lütfu ve ihsanıyla bilen kimseler.

ehl-i keşif ve ilham

• Görünmeyen ve bilinmeyen âlemlere ait olan hakikatleri Cenâb-ı Allah'ın lütfu ve yardımıyla bilen kimseler.

ehl-i keşif ve keramet

• Allah'ın bir ikramı olarak, olağanüstü hal ve hareketlerin kendilerinde görüldüğü velî zâtlar ve mâneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini gözleme yeteneğine sahip insanlar, veliler.

ehl-i keşif ve şuhud

• Gayb âlemine ait bilinmeyen hakikatleri Allah'ın lütuf ve ihsanıyla bilen ve gören kimseler.

ehl-i keşif ve tahkik

• Gayb âlemine ait bilinmeyen hakikatleri Cenâb-ı Allah'ın lütfu ve ihsanıyla bilen kimseler.

ehl-i keşif ve zevk ve şuhud ve müşahede

• Maneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini Allah'ın lütuf ve ihsanıyla gözleme yeteneğine sahip olan veli zâtlar (k-ş-f;.

ehl-i kitab

• Allah'ın gönderdiği kitaplara inanan. (Farsça)
• Müslüman, Hristiyan veya Yahudi olan. (Hakiki Hristiyanlık veya Yahudilikten çıkmamış bulunan.) (Farsça)

ehl-i kitap

• Kitap ehli; Allah'ın gönderdiği kitaplara inanan Hıristiyan ve Yahudiler.

• Allah'ın gönderdiği kitaplara inananlar. Terim olarak yahudiler ve hıristiyanlar.

ehl-i ma'rifet / اَهْلِ مَعْرِفَتْ

• Allah'ı kamil bir imanla tanıyanlar.

ehl-i marifet / ehl-i mârifet

• Allah'ı bilme ve tanıma lütfuna eren kimseler.

ehl-i sahv

• Uyanık iken hakikatlere görerek ulaşan Allah dostları.

ehl-i sevap

• Allah tarafından mükâfata lâyık görülenler.

ehl-i şirk / اَهْلِ شِرْكْ

• Allah'a ortak koşanlar.

• Allaha ortak koşanlar.

ehl-i şirk ve dalalet / ehl-i şirk ve dalâlet / اَهْلِ شِرْكْ وَ ضَلَالَتْ

• Allah'a ortak koşanlar ve hak yoldan sapmış inançsız kimseler.

• Allaha ortak koşanlar ve haktan sapanlar.

ehl-i şirk ve tuğyan

• Allah'a ortak koşanlar, isyan ve inançsızlıkta çok ileri gidenler.

ehl-i şuhud

• Gayb âlemine ait bilinmeyen hakikatleri Allah'ın lütuf ve ihsanıyla gören kimseler.

ehl-i taat ve ibadet

• Allah'ın emirlerini yerine getirenler ve ibadete düşkün olanlar.

ehl-i takva / ehl-i takvâ

• Takvâ sahipleri; Allah'tan korkup emir ve yasaklarına titizlikle uyan kimseler.

ehl-i takva ve salahat / ehl-i takvâ ve salâhat

• Allah'tan korkup emir ve yasaklarına titizlikle uyan ve dindarlıkta çok ileri olan kimseler.

ehl-i takva ve vicdan / ehl-i takvâ ve vicdan

• Allah'tan korkan, emirlerine bağlı olan dindar kimseler ve vicdan sahipleri.

ehl-i tarikat ve velayet / ehl-i tarîkat ve velâyet

• Tarikata mensup olanlar, tasavvufla ilgilenenler ve Allah dostları, velîler.

ehl-i tasavvuf

• Tasavvuf ehli; kalbi dünyanın gelip geçici işlerinden ayırıp Allah sevgisi ile bağlayan tarikat ehli kimseler.

ehl-i tefekkür

• Varlıklar üzerinde Allah'ı tanımayı sonuç verecek şekilde düşünenler.

ehl-i teslis / ehl-i teslîs / اَهْلِ تَثْلِيثْ

• Allah'ı baba, oğul ve mukaddes ruh diye üçlü unsur olarak kabul eden Hıristiyanlar.

• Allah üçtür diyen Hristiyanlar.

ehl-i tevekkül

• Allah'a tevekkül içinde olanlar.

ehl-i tevhid / ehl-i tevhîd / اَهْلِ تَوْح۪يدْ

• Allah'ın birliğine ve herşeyin Ondan geldiğine iman edenler.

• Cenab-ı Hakk'ın birliğini bilip inanan ve sadece bir Allah'a bağlanıp ibadet eden kimse.

• Allahı birleyenler.

ehl-i vahdetü'l-vücud

• Allah'tan başka varlık olmadığı, herşeyin Allah'ın tecellîsi olduğunu kabul edenler.

ehl-i vahdetü'ş-şuhud

• Görünen herşeyin Allah'ın varlığını gösterdiğini söyleyen kimseler.

ehl-i velayet / ehl-i velâyet / اَهْلِ وَلَايَتْ

• Veliler, Allah dostları.

• (Allah'ın) veli kulları.

ehl-i velayet ve şuhud / ehl-i velâyet ve şuhud

• Mâneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini Allah'ın lütuf ve ihsanıyla gözleme yeteneğine sahip insanlar, velîler.

ehl-i velayet ve tahkik / ehl-i velâyet ve tahkik

• Maneviyat âlemlerinde iman hakikatlerini delilleriyle bilen Allah dostu âlim kimseler.

ehl-i zevk

• Allah'a yakınlıkla ve uyanık kalple iman eden ve Kur'ân hakikatlerinden zevk alanlar.

ehl-i zikir

• Allah'ı sürekli olarak zikredenler, ananlar.

ehl-i zikir ve münacat / ehl-i zikir ve münâcât

• Sürekli olarak Allah'ı zikredip ananlar ve Allah'a yalvarıp zikredenler.

ehlişirk

• Allaha ortak koşanlar.

ehlitakva

• Allahtan korkup günahtan sakınan kimseler.

ehlitevhid

• Allahın birliğine inananlar.

ehlullah / ehlullâh

• Allah adamı, evliya, ermiş.

• Allah'a itaat edip, O'nun sevgisi ile O'na yaklaşmış olan Veli. Allah'ın sevgisine mazhar olan Evliya.

• Allah dostları.

• Allah adamları, Allahü teâlânın emirlerine uyup, O'nun sevgisini ve ism-i şerîfini gönlünden hiç çıkarmayan evliyâ zâtlar.

• Allah'a itaat eden, Allah'ın sevdiği kimse, velî.

ekanim-i selase / ekânim-i selâse

• Hıristiyanların baba, oğul ve Ruhu'l-Kudüs'ten oluştuğuna inandıkları Allah. Allah, İsa, Ruhu'l-Kudüs üçlüsü.

ekremü'l-ekremin / ekremü'l-ekremîn

• Cömert olanların en cömerdi olan Allah.

• Cömertlerin en cömerdi. Çok kerim, çok cömert olan Allah.

el'iyazü billah / el'iyâzü billâh

• Allah korusun.

el'iyazübillah

• "Allah korusun" mânâsında bir ifade.

el-adl

• Her hak sahibine hakkını veren, sonsuz adalet sahibi olan Allah.

el-alaü lillahi şehidetün / el-âlâü lillâhi şehîdetün

• "Allah'ın verdiği nimetler" Allah için şâhiddir ("şehîdetün" kelimesi dişilik kipidir).

el-azametü lillah ve'l-kudretü lillah / el-azametü lillâh ve'l-kudretü lillâh

• Büyüklük ve kudret Allah'ındır.

el-buğzu fillah

• Allah için nefret ve düşmanlık beslemek.

• Allah için buğzetmek. Bütün şiddet, adavet ve düşmanlık Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) rızası dairesindedir. İhlâsı kıracak, hissî hareketten sakınmaktır.

el-hak

• Hakkın ta kendisi. Tam doğrusu. Tam gerçekten.
• Hakkı, hakkı ile izhar ve beyan eden.
• Varlığı hiç değişmeyen, ibadete lâyık ve her hakkın sahibi, Allah (C.C.) Âdil-i Mutlak ve Vacib-i lizâtihi.

el-hakem

• Haklıyı haksızı ayıran, hükmeden, her hakkı yerine getiren hüküm sahibi Allah.

el-hakk

• Gerçeğin ta kendisi, tam doğrusu.
• Allah.

el-halim

• Suçluların cezalarını derhal vermek iktidarında olduğu halde sonraya bırakan ve yumuşak muamele eden, çok halim. (Allah (C.C.)

el-hayy

• Diri ve devamlı hayat sâhibi. Zâtî hayat ile münferid, her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten Allah (C.C.)

el-hubbu fi'llah

• Allah için sevmek; sevgi Allah içindir.

el-hubbu fillah / el-hubbu fillâh / el-hûbbu fillah

• Allah için sevme.

• Allah için sevmek.

el-hubbu fillah muhibb-i muhlis / el-hubbu fillâh muhibb-i muhlis

• Allah için, hâlis ve samimî bir şekilde seven.

el-iyazü billah / el-iyâzü billâh

• Allah korusun, Allah'a sığınırım.

el-iyazü-billah

• Allah'a sığınır, Allah'a iltica ederiz. Allah korusun, Allah saklasın (meâlinde duâ).

el-macid

• Allah (C.C.)

el-minnetü lillah / el-minnetü lillâh

• Minnet ancak Allah'ındır. "Ancak Allah'a minnet edilir."

• "Minnet Allah'adır".

el-müheymin

• Her şeye dikkat edip koruyan ve emin eden (Allah C.C.)

el-vali

• Her şeye mâlik ve sâhib olan Allah (C.C.)

el-vehhab

• Allah (C.C.)

elest günü

• Allahü teâlânın, Âdem aleyhisselâmı yaratınca, kıyâmete kadar gelecek olan zürriyetini (çocuklarını) zerreler hâlinde onun belinden çıkarıp onlara; "Ben sizin Rabbiniz değil miyim" diye hitâb buyurup, onların da; "Evet, sen Rabbimizsin" diye cevâb ve rdikleri gün, zaman.

elfaz-ı tahmidiye / elfâz-ı tahmidiye

• Allah'ı öven ve Ona şükürlerini sunan sözler.

elhamdü lillah / elhamdü lillâh

• "Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, şükür ve minnet Allah'a mahsustur".

elhamdü lillahi / elhamdü lillâhi

• "Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, şükür ve minnet Allah'a mahsustur".

elhamdü lillahi ala dini'l-islam ve kemali'l-iman / elhamdü lillâhi alâ dîni'l-islâm ve kemâli'l-îmân

• İslâm dinini ve kusursuz bir imanı nasip ettiği için Allah'a hamd olsun.

elhamdü lillahi ala kemali'l-iman / elhamdü lillâhi alâ kemâli'l-îmân

• Mükemmel imandan dolayı Allah'a hamdolsun.

elhamdü lillahi ala külli hal / elhamdü lillâhi alâ külli hal

• Her türlü hâl için Allah'a hamd olsun!.

elhamdü lillahi ala ni'meti'l-iman / elhamdü lillâhi alâ ni'meti'l-iman

• İman nimetinden dolayı Allah'a hamdolsun.

elhamdü lillahi ala nuri'l-iman / elhamdü lillâhi alâ nûri'l-îmân

• İman nurunu nasip eden Allah'a hamd olsun.

elhamdü lillahi ala nuri'l-iman ve hidayeti'r-rahman / elhamdü lillâhi alâ nûri'l-iman ve hidâyeti'r-rahmân

• Bütün övgüler ve şükürler iman nurunu ve doğru yolu nasip eden Allah'a mahsustur.

elhamdü lillahi ala rahmaniyyetihi ve ala hakimiyyetihi / elhamdü lillâhi alâ rahmâniyyetihî ve alâ hakîmiyyetihî

• Hamd ve şükür sonsuz merhamet sahibi ve herşeyi hikmetle, bir gaye ve maksatla yaratan Allah'a aittir.

elhamdü lillahi rabbi'l-alemin / elhamdü lillâhi rabbi'l-âlemîn

• Hamd ve şükür âlemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur.

elhamdü lillahi teala / elhamdü lillâhi teâlâ

• Hamd ve şükür yalnızca yüce olan Allah'a mahsustur.

elhamdü-lillah

• Kısaca meali: Her ne kadar hamd ve şükür varsa, ezelden ebede ve kimden kime olursa olsun hepsi Allah'a mahsustur. İman, şükür, hamd, memnuniyet ifâde eden bir deyimdir.

elhamdülillah / elhamdülillâh / الحمد للّٰه / اَلْحَمْدُ لِلّٰهْ

• "Hamd, şükür Allahü teâlâya mahsûstur, bütün nîmetler O'ndandır" mânâsına mübârek, kıymetli bir söz. Buna hamdele de denir.

• Ezelden ebede her türlü hamd ve övgü, şükür ve minnet Allah'a mahsustur.

• Allaha hamdolsun.

• Hamd Allah'a aiddir.

• Hamd Allaha mahsûsdur.

elhikmetü lillah / elhikmetü lillâh

• Gerçek bilgi ve hikmet sadece Allah'ındır.

elhubbu-lillah

• Allah için sevmek. Muhabbet, dostluk, sevgi sırf Allah içindir. Hoş geçim, insanlara olan muhabbet Cenab-ı Hakk'ın rızası içindir.

elhubbulillah / elhubbulillâh

• Sevgi Allah içindir.

elhükmü-lillah

• Hüküm Allah'ındır.

eliyazübillah / elîyâzübillâh

• Allaha sığınırız.

elli dört farz

• İslâm âlimlerinin, müslümanların hâtırlarında tutmalarını kolaylaştırmak için, öncelikle bilmeleri îcâbeden pek çok farzdan, Allahü teâlânın emirlerinden derledikleri elli dört tânesi.

eltaf ve inayet-i sübhaniye / eltaf ve inâyet-i sübhâniye

• Her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah'ın lütuf ve yardımları.

eltaf-ı ilahiye / eltâf-ı ilâhiye

• Allah'ın lütufları, ikramları.

eltaf-ı ilahiyye / eltaf-ı ilâhiyye

• İlâhî lütuflar; Allah'ın ihsanları, şefkatle muamelesi.

eltaf-ı rabbaniye / eltâf-ı rabbaniye

• Allah'ın lütufları, ikramları.

eltaf-ı sübhaniye / eltâf-ı sübhâniye

• Her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah'ın lütufları, şirin ikramları.

elveda

• Allah'a emânet olun. Allah'a ısmarladık (yerine söylenen bir ta'birdir).

emanetullah / emânetullah

• Allah'ın emâneti.

emare-i tevfik-i ilahi / emâre-i tevfik-i ilâhî

• Allah tarafından gönderilen yardımın işareti.

emin / emîn

• Kendisine güvenilen.
• Peygamber efendimizin lakabı. Peygamber olduğu bildirilmeden önce de, Kureyş kabîlesi Resûlullah'a sallallahü aleyhi ve sellem çok güvenir, inanır ve; "Muhammed-ül-emîn" derlerdi.
• Vücuttaki bütün âzâlarını İslâmiyete uygun şekilde ve uygun yerlerde kullan

emir ve irade

• Allah'ın yaratılışa dair emir ve dilemeleri.

emir ve izn-i ilahi / emir ve izn-i ilâhî

• Allah'ın emri ve izni.

emir ve nehy

• Allah'ın emir ve yasakları.

emir ve nehy-i ilahi / emir ve nehy-i ilâhî

• Allah'ın emretmesi ve yasaklaması.

emr-i celil / emr-i celîl

• Sonsuz derecede haşmet, heybet ve görkem sahibi Allah'ın emri.

emr-i ezeli / emr-i ezelî

• Ezelî olan Allah'ın emri.

emr-i hak

• Allah'ın emri.

• Hakk'ın emri, Allah'ın emri. Ölüm.

emr-i halık / emr-i hâlık

• Herşeyi yaratan Allah'ın emri.

emr-i ilahi / emr-i ilahî / emr-i ilâhî

• Allah'ın emri. Mc: Ölüm.

• Allah'ın emri.

emr-i ilahiye / emr-i ilâhiye

• Allah'ın emri.

emr-i kün

• "Kün" emri. Cenâb-ı Hakk'ın verdiği "Ol" mânasına gelen "Kün" emri. Allah (C.C.) bir şeye "Ol" diye emretse, (Yani, "Kün" dese) o şey derhal olur. (Yâni, "Fe Yekun")

emr-i rabbani / emr-i rabbânî

• Bütün varlıkları yaratılış gayelerine göre terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah'ın emri.

emr-i rahmani / emr-i rahmânî

• Rahmet ve merhameti sonsuz olan Allah tarafından bildirilen emir.

emr-i tacizi / emr-i tâcizî

• İnsanı âciz bırakan emir; Allah'ın, iman etmeyenlerden Kur'ân'ın benzerini ortaya koymalarını istemesi böyle bir emirdir.

emr-i teklifi / emr-i teklîfî

• Allahü teâlânın insanlara yapmaları veya sakınmaları için verdiği emirler. Buna Emr-i teşrîî de denir.

emr-i tekvini / emr-i tekvînî

• Yaratma emriyle ilgili; Allah'ın birşeye "kün=ol!" deyince onu derhal olduruveren emriyle ilgili.

• Allahü teâlânın yaratmayı dilediği şeylere "kün" yâni "ol" demesi.

enis / enîs

• Dost, arkadaş.
• Yarattığı varlıklara karşı çok yakın, dost olan Allah.

enva'-ı şirk / envâ'-ı şirk

• Şirk türleri; Allah'a ortak koşma çeşitleri.

enva-ı şirk / envâ-ı şirk

• Allah'a ortak koşma türleri.

enva-ı tesbihat-ı rabbaniye / envâ-ı tesbihat-ı rabbâniye

• Allah'ı tesbih etmenin çeşitleri.

envar-ı kudsiye-i esma / envâr-ı kudsiye-i esmâ

• Allah'ın isimlerinin mukaddes nurları.

envar-ı kudsiye-i esmaiye / envâr-ı kudsiye-i esmâiye

• Allah'ın isimlerinin mukaddes nurları.

envar-ı marifetullah / envâr-ı mârifetullah

• Allah'ı bilmenin ve tanımanın nurları.

envar-ı tevfik-i ilahi / envâr-ı tevfik-i ilâhî

• Allah'ın yardımı ve başarıya ulaştırmasındaki nurlar.

envar-ı tevhid / envâr-ı tevhid

• Allah'ın birliğini gösteren nurlar, ışıklar.

er-rahim / er-rahîm

• Şefkati ve merhameti herşeyi kuşatan Allah.

er-rahman / er-rahmân

• Çok merhamet sahibi olan ve şefkatle bütün yaratıkların rızkını veren Allah.

er-rahmanü'r-rahim / er-rahmânü'r-rahîm

• Bütün varlıklara olduğu gibi tek tek her bir varlığa şefkat gösteren sonsuz rahmet sahibi Allah.

erbab-ı gaflet

• Gaflette olanlar; Allah'ı düşünmeyen ve sorumluluklarından habersiz davrananlar.

ergen

• (Bâliğ) Çocukluk çağından gençlik çağına geçmiş olan, aklı ermeğe başlamış, bâliğ.Erginlik çağına gelen müslüman genç, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi Allah'ın farz kıldığı emirlerini yerine getirmeğe mükellef (yükümlü) olur. Küçük yaştan itibaren derece derece gerekli dini bilgiyi öğre

erham-ür rahimin / erham-ür râhimîn

• Merhametlilerin en merhametlisi.
• Allah'ın (C.C.) sıfatlarındandır.

erhamü'r-rahimin / erhamü'r-râhimîn

• Merhametlilerin en merhametlisi olan Allah.

erhamürrahimin / erhamürrahimîn / erhamürrâhimîn

• Merhamet edenlerin en merhametlisi olan Allah.

• Merhametlilerin en merhametlisi olan Allah.

• Merhametlilerin en merhametlisi mânâsına, Allahü teâlânın mübârek isimlerinden.

errahim

• En merhametli, büyük nimetler veren, verdiği nimetleri iyi kullananları daha büyük ve ebedi nimetler vermek suretiyle mükâfatlandıran Allah (C.C.)

errahmanirrahim / errahmânirrahîm

• Bütün varlıklara genel olarak ve her bir varlığa özel olarak rahmet tecellîleri olan Allah.

errezzak

• Bütün rızıkları ve faydalanacak şeyleri yaratan ve ihsan eden Allah (C.C.)

ervah-ı habise

• Habis, kötü ruhlar. Allah'a isyan eden, itaati sevmeyen anarşist ruhlar.

es'adekallah / es'adekâllah

• Allah seni mesut etsin, mutlu kılsın.

esadekümullah / esâdekümullah

• Allah saadet versin.

esbab şirki

• Sebepleri Allah'a ortak koşma.

esbab-ı nüzul / esbâb-ı nüzûl

• Kur'ân-ı kerîm âyetlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimize indiriliş sebebleri.

esbabperest

• Allah'ı unutup sebeplere haddinden fazla değer veren.

• Allah'ı unutarak sebeblere haddinden ziyade değer veren. Her şeyi bir sebebe bağlayıp, Allah'ın fâil ve her şeyin hâkimi olduğunu inkâr eden veya ona kıymet vermek istemeyen.

esedullah / esedullâh / اَسَدُ اللّٰهْ

• Allah'ın arslanı.
• Hz. Ali'nin (R.A.) bir nâmı, lâkabı.

• Allah'ın arslanı; Hz. Ali'nin (r.a.) bir lâkabı.

• Allahın aslanı.

• Allahın arslanı.

esedullahü'l-galib hz. ali (r.a.)

• Allah'ın güçlü arslanı Hz. Ali.

eser-i ikram-ı ilahi / eser-i ikram-ı ilâhî

• Allah'ın ikramının eseri, sonucu.

eser-i in'am / eser-i in'âm

• Allah'ın nimetlendirmesinin eseri, sonucu.

eser-i inayet / eser-i inâyet

• Allah'ın yardımının eseri, neticesi.

eser-i inayet ve rahmet / eser-i inâyet ve rahmet

• Allah'ın özel yardımının ve rahmetinin eseri, sonucu.

eser-i inayet-i rabbaniye / eser-i inâyet-i rabbâniye

• Allah'ın özel yardım eseri, belirtisi.

eser-i rahmet-i ilahiye / eser-i rahmet-i ilâhiye

• Allah'ın herşeyi kuşatan sonsuz rahmetinin eseri.

eser-i samedani / eser-i samedânî

• Samed olan Allah'ın eseri.

eshab-ı feraiz / eshâb-ı ferâiz

• Ölen bir kimsenin mîrâsına (geriye bıraktığı mala) vâris (hak sâhibi) olan ve Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde hisselerini (paylarını) bildirdiği dördü erkek, sekizi kadın on iki kişi.

eshab-ı fil / eshâb-ı fîl

• Peygamber efendimizin doğmasına yaklaşık iki ay kala Kâbe'yi yıkmak için Mekke yakınlarına kadar gelen, fakat Allahü teâlânın gönderdiği Ebâbîl kuşlarının üzerlerine bıraktıkları mercimek büyüklüğündeki taşlarla perişân olan Ebrehe ve içinde bir çok fillerin de bulunduğu ordu.

eshab-ı kiram / eshâb-ı kirâm

• Mü'min olarak Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemi gören ve mü'min olarak öldüğü bilinen mübârek insanlar ve cinler.

eşhedü billah ila ahiri'd-devran / eşhedü billâh ilâ âhiri'd-devran

• "Son nefese kadar Allah'ın varlığına ve birliğine şehadet ederim".

eşhedü en la ilahe illallah / eşhedü en lâ ilâhe illâllah

• "Şehadet ederim ki Allah'tan başka hiçbir İlâh yoktur".

eşhedu enne muhammede'r-resulullah / eşhedû enne muhammede'r-resulullah

• "Şehadet ederim ki Muhammed Allah'ın resulüdür".

eşkiya

• Şakiler. Yol kesenler. Asiler. Allah'a veya kanunlara isyan edip kötülük yapanlar. Haydutlar, anarşistler, âsiler. Hak ve kanunlara baş kaldıranlar, Allahın emirlerine karşı gelenler.

eslahakallah

• Allah seni ıslâh etsin.

esma / esmâ

• Allah'ın isimleri.

esma ve kemalat-ı ilahiye / esmâ ve kemâlât-ı ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın isimleri ve Ona ait mükemmellikler.

esma ve sıfat-ı ilahiye / esmâ ve sıfât-ı ilâhiye

• Cenab-ı Allah'ın isim ve sıfatları.

esma-i bakiye / esmâ-i bâkiye

• Allah'ın devamlı ve kalıcı olan isimleri.

esma-i fatır / esmâ-i fâtır

• Herşeyi yoktan ve harika üstün sanatıyla yaratan Allah'ın isimleri.

esma-i hüsna / esmâ-i hüsnâ

• Allah'ın en güzel isimleri.

• Güzel isimler. Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde bildirilen doksan dokuz ism-i şerîfi.

esma-i ilahi / esmâ-i ilâhî

• Allah'ın isimleri.

esma-i ilahiye / esma-i ilâhiye / esmâ-i ilâhiye

• Allah'ın isimleri.

• Cenab-ı Allah'ın isimleri.

esma-i kudsiye / esmâ-i kudsiye

• Allah'ın kutsal isimleri.

esma-i kudsiye-i ilahiye / esmâ-i kudsiye-i ilâhiye

• Allah'ın kutsal isimleri; Allah'ın her türlü kusur ve eksiklikten yüce olan isimleri.

esma-i külliye / esmâ-i külliye

• Bütün varlık âleminde yansımaları görünen Allah'ın isimleri.

esma-i meşhure / esmâ-i meşhure

• Cenâb-ı Allah'ın meşhur isimleri, Allah, Rahmân, Rahîm, Rab ve Hüve isimleri.

esma-i mübareke / esmâ-i mübareke

• Allah'ın mübarek isimleri.

esma-i mütecelliye-i ilahiye / esmâ-i mütecelliye-i ilâhiye

• Allah'ın sürekli tecellî edici isimleri.

esma-i nuriye / esmâ-i nuriye

• Nurlu isimler; Allah'ın isimleri.

esma-i rabbaniye / esmâ-i rabbâniye

• Herşeyi terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın isimleri.

esma-ı sitte

• Allah'ın altı büyük ismi; Ferd, Hayy, Kayyûm, Hakem, Adl, Kuddüs.

esma-i sitte / esmâ-i sitte

• Allah'ın altı ismi; Ferd, Hayy, Kayyûm, Hakem, Adl, Kuddüs.

esma-i zatiye / esma-i zâtiye

• Zâta ait isimler.
• Allah'ın zâtına ait isimleri.

esma-ül hüsna

• Allah'ın isimleri. Cenab-ı Hakk'ın güzel isim ve sıfatları.

esma-yı ilahiye / esmâ-yı ilâhiye / اَسْمَايِ اِلٰهِيَه

• Allahın isimleri.

esma-yı kudsiye-i ilahiye / esmâ-yı kudsiye-i ilâhiye / اَسْمَايِ قُدْسِيَۀِ اِلٰهِيَه

• Allahın mukaddes isimleri.

esma-yı sitte / esmâ-yı sitte / اَسْمَايِ سِتَّه

• (Allaha âit) altı isim.

esma-yı sitte-i meşhure / esmâ-yı sitte-i meşhûre / اَسْمَايِ سِتَّۀِ مَشْهُورَه

• (Allaha âit) meşhur altı isim.

esmaiye / esmâiye

• Allah'ın isimleriyle ilgili.

esmaü'-hüsna / esmâü'-hüsnâ

• Allah'ın güzel isim ve sıfatları.

esmaü'l-hüsna / esmâü'l-hüsnâ

• Allah'ın sonsuz mükemmellikte ve güzellikte olan isimleri.

esmaül hüsna / اسماء الحسني

• Allahın güzel isimleri.

esmaülhüsna / esmaülhüsnâ

• Allahın güzel isimleri.

esrar-ı hak / esrâr-ı hak

• Hak sırları; Cenâb-ı Allah'ın bahşettiği, açtığı sırlar.

esrar-ı kitabullah

• Allah'ın kitabı olan Kur'ân-ı Kerim.

essalatü vesselamü aleyke ya resulallah / essalâtü vesselâmü aleyke yâ resulallah

• Allah'ın salât ve selâmı üzerine olsun ey Allah'ın Resûlü.

esselamü aleyküm / esselâmü aleyküm

• Allah'ın selâmı üzerinize olsun.

esselamü aleyküm ve rahmetullahi ve berekatühü / esselâmü aleyküm ve rahmetullahi ve berekâtühü

• Allah'ın selâmı rahmeti ve bereketi sizlerin üzerine olsun.

eşşükrü lillah / eşşükrü lillâh

• Ezelden ebede bütün şükürler ancak Allah'adır.

eşşükrü lillahi teala / eşşükrü lillâhi teâlâ

• Şükür, teşekkür ve minnet yalnızca yüce olan Allah'a aittir.

eşşükrülillah

• Şükür Allahadır.

estağfirullah

• Cenâb-ı Hak'tan kusurumun örtülmesini dilerim. Allah (C.C.) kusurumu efvetsin (mealinde, kusurunu anlayan bir müslümanın duâsı. Hürmet veya ikramlara karşı tevâzu maksadı ile de söylenmektedir.)

• Allahü teâlâdan hatâ ve kusurlarımı bağışlamasını dilerim, mânâsına; mübârek, kıymetli bir söz.

• Allah'tan af dilemek.

• Allah kusurumu affetsin.

et-tahiyyatü

• Bütün mahlukatın hayatları, kal ve hâl dilleri ile Hâlıkları olan Allah'a (C.C.) karşı yaptıkları hamdler, şükürler, mânevi hayat hediyeleri.

et-tevvab

• Tevbeleri kabul edici olan Allah. Kendine tevbe ve rücu' eden kulları çok. Tevbeyi kabulde çok beliğdir. Tevbe edeni hiç günah yapmamış gibi afv u rahmeti ile bahtiyar eder.

etka

• (Taki. den) Allah korkusu ile günahtan çok fazla çekinen. Haram veya helâl olduğunu iyice bilmediği şüpheli şeyleri yapmayan. Günah işlemeyen. Her şeyde Cenab-ı Hakk'ın rızasını gaye ve maksad edinen.

euzü billah / eûzü billâh

• Allah'a sığınırım.

euzü billahi mineşşeytani vessiyase / eûzü billâhi mineşşeytâni vessiyâse

• Şeytanın ve siyasetin şerrinden Allah'a sığınırım.

evamir ve nevahi-i şer'iye / evâmir ve nevâhî-i şer'iye

• İslâmın emir ve yasakları; Allah tarafından bildirilen emir ve yasaklar.

evamir-i ilahi / evâmir-i ilâhî

• Cenab-ı Allah'ın emirleri.

evamir-i ilahiye / evâmir-i ilâhiye

• Allah'ın emirleri.

evamir-i rabbani / evâmir-i rabbânî

• Allah'ın emirleri.

evamir-i rabbaniye / evâmir-i rabbâniye

• Allah'ın idare ve terbiyeye dair emirleri.

evamir-i sübhaniye / evâmir-i sübhâniye

• Her türlü kusur ve noksandan yüce olan Cenab-ı Allah'ın emirleri.

evamir-i teklifiye / evâmir-i teklifiye

• Allah'ın kullarını uymakla yükümlü tuttuğu emirler.

evamir-i tekviniye-i ilahiye / evâmir-i tekvîniye-i ilâhiye

• Allah'ın yaratılışa âit emirleri.

evamir-i teşriiye / evâmir-i teşriiye

• Allah'ın peygamberleri aracılığıyla insanlara bildirdiği ve yerine getirilmesini istediği emirler.

evamir-iaşere / evâmir-iaşere

• Allahü teâlânın Tûr dağında Mûsâ aleyhisselâma bildirdiği on emir. Yahûdîlikte uyulması şart olan on kâide.

evkaf

• (Tekili: Vakıf) Allah yoluna hizmet için verilip devamlı bırakılan şeyler. Sahibi tarafından şeriata uygun olarak bir hayır iş ve hasenata tahsis olunmuş mülk veya mallar.Osmanlı devletini asırlar boyu kuvvetli bir devlet olarak ayakta tutan kuruluşlardan biri de vakıftır. Osmanlı tarihini inceleyen

evliya / evliyâ / اَوْلِيَا

• "Velî"nin çoğulu. Allah'ın ermiş kulları.

• (Tekili: Veli) Veliler. Nefsine değil, dâimâ Cenab-ı Hakk'ın rızâsına tâbi olmağa çalışan, ibâdet ve taatta, takvâ ve riyâzatda çok yüksek mertebelere ulaşıp Allahın (C.C.) mahbubu ve karibi olan büyük ve ender zâtlar.

• Velîler, Allah'ın sevgili kulları.

• Velî kelimesinin çoğuludur.
• Dostlar.
• Allahü teâlânın sevgili kulları, nefsin esâretinden kurtulup, sözleri, işleri ve hareketleri İslâmiyet'e uygun olanlar, devamlı Allahü teâlâyı hatırlayıp, ananlar.

• Allah dostları.

evliya-i arifin / evliya-i ârifîn

• Allah'ı hakkıyla bilen evliyâlar.

evliya-yı kamilin / evliya-yı kâmilîn

• Olgun, kemâl ve fazilet sahibi olan Allah'ın velî kulları.

evliya-yı meşhure

• Meşhur evliyalar, Allah dostları.

evliyaullah / evliyâullah

• Allah'ın sevgili kulları.

• Allahın velîleri, sevgili kulları.

evsaf-ı celaliye / evsâf-ı celâliye

• Cenâb-ı Allah'ın haşmetine ait vasıfları.

evsaf-ı cemal / evsâf-ı cemâl

• Cenâb-ı Allah'ın güzelliğine ait sıfatları.

evsaf-ı cemaliye / evsâf-ı cemâliye

• Cenab-ı Allah'ın güzelliğine ait vasıfları.

evsaf-ı cemaliye ve kemaliye / evsaf-ı cemâliye ve kemâliye

• Cenab-ı Allah'ın güzelliğine ve mükemmelliğine ait vasıfları, nitelikleri.

evsaf-ı ilahiye / evsâf-ı ilâhiye

• Cenâb-ı Allah'ın Zâtını niteleyen yüce vasıflar.

evsaf-ı kemaliye ve cemaliye ve celaliye / evsâf-ı kemâliye ve cemâliye ve celâliye

• Cenâb-ı Allah'ın mükemmel, güzel ve haşmetli vasıfları, sıfatları.

evtad / evtâd

• Allahü teâlâ tarafından dünyânın nizâmiyle vazîfelendirilen dört büyük zât. Herkes tarafından bilinmedikleri için bunlara Ricâlü'l-Gayb da denir.

evvel / اَوَّلْ

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Herşeyin başlangıcı olan, varlığından önce yokluk geçmeyen, hiç bir şey yok iken, vâr olan.

• Herşeyden önce var olan ve yaratıkların önceki hâllerine de hükmeden Allah.

• Başlangıcı olmayan ve her şeyden önce var olan (Allah).

eyvallah

• Bir kısım müslümanlar arasında tasdik işareti veya yemin ifade eden bir tâbirdir. Bazan Allaha ısmarladık yerine söyliyenler de vardır. Fakat makbul olanı; ayrılırken de buluşurken de selâmlaşmaktır ve bu sünnet-i seniyyedir.

eyyam-ı rabbaniye / eyyâm-ı rabbâniye

• Allah'ın günleri.

eyyid-allahu mülkehu

• Allah'ım onun mülkünü devamlı kıl, kuvvet ver (meâlinde duâ.)

eyyub / eyyûb

• (A.S.) : Kur'ân-ı Kerim'de ismi geçen İshak Aleyhisselâm'ın oğlu olan Ays'ın evlâdından Eyyûb Aleyhisselâm, bir peygamber idi. Pek çok malı ve Şam tarafında çok mülkü vardı. Her makbul kulunu ve peygamberini Allah imtihana çektiği gibi onu da denedi. Cümle emlâki emvâli elinden gitti. O yine şükrett

ezel sabahı

• Allah tarafından bütün varlıkların yoktan var edildiği an.

ezel ve ebed sultanı

• Başlangıç ve sonu olmaksızın, egemenliği, saltanatı ezelden ebede devam eden Sultan, Allah.

ezeli nutuk / ezelî nutuk

• Allah'ın ezelî konuşması.

ezkar / ezkâr

• Zikirler, Allah'ı anmalar.

• Zikirler, Allahı anmalar.

fa'al-i hallak / fa'âl-i hallâk

• Herşeyi devamlı olarak yaratan, dilediğini dilediği gibi yapan Allah.

fa'alün lima yürid / fa'âlün limâ yürid

• Dilediğini mükemmel şekilde yapan Allah.

faaliyet-i ilahiye / faaliyet-i ilâhiye

• Allah'ın varlık âleminde gerçekleştirdiği faaliyetler.

faaliyet-i kudret

• Allah'ın sonsuz kudretiyle ortaya çıkan fiiller, işler.

faaliyet-i rabbaniye / faaliyet-i rabbâniye

• Herşeyi terbiye ve idare edip egemenliği altında bulunduran Allah'ın faaliyet ve icraatı.

faaliyet-i rububiyet

• Herşeyi terbiye ve idare eden Allah'ın faaliyeti.

• Allah'ın rububiyet faaliyeti ve icraatı.

faalünlimayürid / faalünlimâyürîd

• Her istediğini yapabilen Allah.

fahişe

• Ahlâksız ve hayâsız kadın. Namusunu korumayan kadın.
• Allah'ın menettiği şey.
• Zâniye. Kahbe.

fail-i ferd-i samed / fâil-i ferd-i samed

• Kendisinin hiçbir şeye muhtaç olmadığı fakat her şeyin Kendisine muhtaç olduğu ve her şeyi tek başına yapan Allah.

fail-i hakiki / fâil-i hakikî

• Bir işte hakiki te'sir sahibi. Onu hakkı ile yapan (Allah C.C.)

fail-i hakim / fâil-i hakîm

• Herşeyi hikmetle yapan Allah.

fail-i hakim-i rahim / fâil-i hakîm-i rahîm

• Herşeyi sonsuz hikmet ve rahmetle yapan Allah.

fail-i kadir / fâil-i kadîr

• Her şeye gücü yeten, kudret sahibi olan fâil, Allah.

fail-i muhtar / fâil-i muhtâr

• Kendi iradesiyle faaliyette bulunan, istediğini yapan Allah.

fail-i mükemmel / fâil-i mükemmel

• Her fiili ve işi mükemmel olan Allah.

fail-i zülcelal / fâil-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi Fâil, Allah.

fakir

• Aslî (temel) ihtiyâçlarından başka nisâb miktârı (dînen zengin sayılacak kadar) malı olmayan.
• Tasavvufta fakir: Derviş. Her zaman her işte yalnız Allahü teâlâya muhtaç olduğunu bilen, bütün ihtiyaçlarını hep Allahü teâlâya arz eden.

fakir-i müstağni / fakir-i müstağnî

• Fakir olmakla birlikte Allah'tan başkasına muhtaç olmayan kişi.

fakr

• İhtiyaç, yoksulluk.
• Azlık, muhtaçlık.
• Cenab-ı Hakk'a karşı fakrını, ihtiyacını hissetmek.
• Tas: Kendisindeki bütün her şeyin Allah'a âit olduğunu bilmek.

• Fakirlik. Tasavvufta her zaman her işte Allahü teâlâya muhtaç olduğunu bilmek.

fakr-ı mutlak

• Mutlak fakirlik. Mü'min bir kulun Cenâb-ı Hakka karşı mutlak muhtaç halde olduğunu bilişi. Nihayetsiz muhtaç olduğu Allaha (C.C.) ve emirlerine tam teslimiyyetle sığınması hâleti.

falık / fâlık

• Çatlatan. Açan. Büyümesi için tohumu açan, yaratan. (Allah C.C.)

• Büyümesi için tohumu çatlatan Allah.

falık-ül habbi venneva / fâlık-ül habbi vennevâ

• Tohum ve çekirdekleri açarak büyüten (Allah C.C.)

falıku'l-habbi ve'n-neva / fâlıku'l-habbi ve'n-nevâ

• Tohum ve çekirdekleri çatlatıp açarak filiz çıkaran Allah.

fani / fânî

• Yok olucu, geçici, devamlı olmayan.
• Tasavvufta Allahü teâlâdan başkasını unutan, bunların sevgisinden kurtulan kimse.

fariza / farîza

• Farz, Allah'ın emri.

• Allah'ın emri, farz, vacip, gerek, vazife.
• Mirasçılardan her birine şer'an düşen hisse, pay.

• Borç, vazife. Allah'ın açık emri olup, yapılması şart olan vazife.
• Fık: Ölen bir kimsenin mirasından mirasçılara düşen hisse, pay.

fariza-i cihad

• Cihad farzı; din uğrunda, Allah için çeşitli şekillerde mücadele etme zorunluluğu.

farz

• Allahü teâlânın Kur'ân-ı kerîmde yapılmasını açıkca bildirdiği emirler.

fasık / fâsık

• Allah'ın emirlerini tanımayan, günah işleyen.

• (Fısk. dan) Günahkâr. Hak yolundan hâriç olan. Allah'ın emirlerine karşı zıt hareket eden. Büyük günahı işleyen veya küçük günahta ısrar eden kimse.

fasık-ı gafil / fâsık-ı gafil

• Âhiretten ve Allah'ın emir ve yasaklarından habersiz davranan günahkâr kimse.

fatımat-üz zehra

• Hz. Resul-i Ekremin (A.S.M.), Hz. Hatice'den doğma kızı. Hicretten 18 yıl önce doğmuş, Hz. Ali ile evlenmiş ve Hz. Hasan ve Hüseyin'in vâlideleri olmuştur. Peygamberimizden (A.S.M.) 6 ay sonra dâr-ı bekaya göçmüştür. (Radıyallahü anha)

fatır / fâtır

• Benzeri bulunmayan şeyi harika üstün sanatıyla yaratan Allah.

• Benzeri bulunmayan şeyi yaratan. Hârika üstün san'atiyle yaratan. Halkedici Allah (C.C.)

• Benzeri bulunmayan eserleri yaratan Allah.

fatır-ı akdes / fâtır-ı akdes

• Varlıkları hiç yoktan benzersiz olarak yaratan ve bütün noksanlıklardan yüce olan Allah.

fatır-ı alim / fâtır-ı alîm

• Herşeyi bilen ve harika üstün san'atıyla yaratan, sonsuz ilim sahibi Allah.

fatır-ı bimisal / fâtır-ı bîmisal

• Benzersiz şeyleri hârika ve üstün sanatıyla yaratan Allah.

fatır-ı hakim / fâtır-ı hâkîm

• Her şeyi hikmetle ve benzersiz olarak yaratan Allah.

fatır-ı hakim-i zülcelal / fâtır-ı hakîm-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan ve her şeyi bir gaye ve faydaya yönelik olarak, tam yerli yerinde benzersiz yaratan Allah.

fatır-ı hakim-i zülcemal / fâtır-ı hakîm-i zülcemâl

• Sonsuz güzellik sahibi, herşeyi hikmetle ve harika üstün sanatıyla yaratan Allah.

fatır-ı kadir / fâtır-ı kadîr

• Herşeye gücü yeten yaratıcı, Allah.

fatır-ı kàdir / fâtır-ı kàdir

• Herşeye gücü yeten yaratıcı; Allah.

fatır-ı kerim / fâtır-ı kerîm

• Sonsuz cömertlik ve ikram sahibi olan ve herşeyi hârika, eşsiz sanatıyla yaratan Allah.

fatır-ı kerim-i zülcemal / fâtır-ı kerîm-i zülcemâl

• Sonsuz güzellik, lütuf ve cömertlik sahibi ve herşeyi hârika üstün sanatıyla yaratan Allah.

fatır-ı rahim / fâtır-ı rahîm

• Rahmeti herşeyi kuşatan ve benzersiz şeyleri üstün sanatıyla yaratan Allah.

fatır-ı rahman / fâtır-ı rahmân

• Rahmet ve şefkati sınırsız olan ve herşeyi yoktan yaratan Allah.

fatır-ı zülcelal / fâtır-ı zülcelâl

• Sonsuz haşmet sahibi olan ve herşeyi benzersiz üstün sanatıyla yaratan Allah.

fatır-ı zülcemal / fâtır-ı zülcemâl

• Sonsuz güzellik sahibi ve herşeyi benzersiz yaratan Allah.

fatır-üs semavat / fâtır-üs semâvât

• Gökleri yaratan, Allah.

fazl-ı ilahi / fazl-ı ilâhî / فَضْلِ اِلٰه۪ي

• Allah'ın lütfu, ihsânı.

• Allahın ihsânı.

fazl-ı rabbani / fazl-ı rabbâni

• Her bir varlığa muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın sunduğu manevî ihsan ve nimetler.

fazl-ı rahman / fazl-ı rahmân

• Sonsuz şefkat ve merhamet sahibi Allah'ın yardımı.

fazl-ı rahmani / fazl-ı rahmânî

• Sonsuz merhamet sahibi Allah'ın ikramı, ihsanı.

fe-lillahi'l-hamdu / fe-lillâhi'l-hamdu

• Allah'a hamd olsun.

fe-sübhanallah

• Allah (C.C.) ne güzel yaratmış; Allah Sübhândır, bütün noksanlıklardan münezzehtir; Her şey kendine tesbih eder (anlamında olup hayret ve taaccübü ifâde için söylenir.)

fecr-i haşir

• Haşir sabahı; öldükten sonra âhirette tekrar diriltilip Allah'ın huzurunda toplanma sabahı.

fehm-i uluhiyet / fehm-i ulûhiyet

• Cenâb-ı Allah'ın ilahlığını anlama; İlâhlık anlayışı.

felillahi'l-hamdü ve'l-minnetü / felillâhi'l-hamdü ve'l-minnetü

• "Hamd ve minnet sadece Allah'a aittir".

felillahilhamd / felillâhilhamd

• "Allah'a hamd olsun".

• Allaha hamdolsun.

fena / fenâ

• Tasavvuf ilminde bir terim. Kendini yok görmek. Mâsivâyı, Allahü teâlâdan başka her şeyi unutmak, mahlûkların (yaratılmışların) sevgi ve düşüncesini gönülden çıkarmak. Allahü teâlâyı çok zikir (anma) netîcesinde meydana gelen kendini unutma hâli.

fena fillah / fenâ fillah / fenâ fillâh / فَنَا فِي اللَّهْ

• Kalbin yalnız Allahü teâlâyı sevmesi, O'nun beğendiği şeylerde fâni olmak yâni O'nun sevdiklerini sevmek O'nun sevdiklerini kendi için sevgili bilmek.

• Allah'ta fâni olmak, bütün benliğini Allah'a verme ve sadece Onu düşünme.

• Herşeyi Allah'tan bilme, kendi arzularını terk edip Allah'da fânî olma.

fena fillah makamı / fenâ fillâh makamı

• Allah'ın varlığında tamamen yok olma makamı, Onun varlığına dalıp kendinden tamamen vazgeçme makamı.

fena-i kalb / fenâ-i kalb

• Mahlûkların (yaratılmışların) varlığını, sevgisini kalbden çıkarmak. Kalbin Allahü teâlâdan başka hiç bir şeyi bilmemesi ve sevmemesi, unutması.

fena-i nefs / fenâ-i nefs

• İnsanın kendine ve başkalarına bağlılığının kalmaması. Benliği unutup, bırakması. Yâni Allahü teâlâdan başka hiç bir şeyi bilmemesi ve sevmemesi.

fenafillah / fenâfillâh / فَنَا فِي اللّْٰهْ

• Allah'a, Onda fâni olacak seviyede bağlanma.

• Dünyayı kalben terkedip tamamen Allaha yönelmek.

• Kendinde olan herşeyi Allah'tan bilme, O'nda fânî olma.

feraiz / ferâiz

• (Tekili: Farîze) Allah'ın farz kıldığı ibadetler, yapılması mecburi olan din emirleri.
• Şeriatın hükümleriyle mirasçılar arasında mal taksimi bilgisi. İslâmın miras hukuku.

feraiz-i ilahiye / ferâiz-i ilâhiye

• Allah'ın zorunlu kıldığı görevler, farzlar.

ferd ve ehad

• Tek ve benzersiz olan, eşi ve ortağı bulunmayan Allah.

ferd-i samed

• Bir ve tek olan ve Kendisi hiçbir şeye muhtaç olmayan, ama herşey Ona muhtaç olan Allah.

ferd-i vahid / ferd-i vâhid / فَرْدِ وَاحِدْ

• Bir ve tek olan (Allah).

ferdiyet / فَرْدِيَتْ

• Cenâb-ı Hakk'ın birliği. Vahdetle bütün kâinata birden tasarruf eden Allah'ın (C.C.) sıfatı.Ferdiyet mânası insanlara isnad edilirse: Sadece bir olup, benzeri dünyada bulunmayan kimsenin sıfatı olur. Sadece Kur'andan ders alarak irşadda bulunabilen büyük velilik. Hiçbir şahsı merci yapmadan doğrudan

• Allahın tek olması.

ferdiyet-i rabbaniye / ferdiyet-i rabbâniye

• Rab olan Allah'ın bir ve benzersiz oluşu.

ferman-ı celil / ferman-ı celîl / فَرْمَانِ جَلِيلْ

• Cenab-ı Allah'ın yücelerden gelen fermanı.

• Büyüklük ve kahır sâhibi olan (Allah)'ın buyruğu, Kur'ân.

ferman-ı ilahi / ferman-ı ilâhî

• Allah'ın emir ve buyruğu.

• Allah buyruğu.

• Allah'ın fermanı.

ferman-ı rabbani / fermân-ı rabbânî

• Bütün varlıkları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah'ın emir ve buyruklarının yazılı olduğu Hizbü'l-Ekber.

ferman-ı rahman / ferman-ı rahmân

• Rahmân olan Allah'ın buyruğu, Kur'ân-ı Kerim.

ferman-ı rahmani / ferman-ı rahmânî

• Rahmân olan Allah'ın buyruğu.

ferman-ı sübhani / ferman-ı sübhânî

• Her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah'ın fermanı, buyruğu.

fesübhanallah / fesübhânallah

• Allah bütün noksanlıklardan uzaktır.

• "Allah her türlü eksiklikten sonsuz derecede yücedir" anlamında kullanıp hayret ve hayranlığı ifade eden kelime.

fetebarekallah / fetebârekallah / fetebârekâllah

• Allah mübarek etsin.

• Şânı ne yücedir Allah'ın.

feth-i suver

• Allah'ın Fettâh isminin tecellisiyle her canlıda suretlerin açılması, yaratılması.

• Suretlerin meydana çıkışı. Her mahlûkun Allah'ın ilim, irade ve kudretiyle en münasib şekilde suretlerinin açılışı.

fettah / fettâh / فَتَّاحْ

• (Fetih. den) En iyi, en çok fetheden. Darlıktan kurtaran. Her şeyi en iyi cihetten açan. Her şeyi açan. Zabteden Allah (C.C.)

• Herşeyi lâyık olduğu şekil ve suretlerde açan, fetihler ve açılımlar müyesser eden Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarına hayır kapılarını, dileklerine kavuşmak istiyen kullarına kapalı kapıları açan, peygamberlerini düşmanlarının elinden kurtarıp, memleketlerin fethini müyesser (kolay) kılan; evliyâsına (sevdiği kullarına) melekûtünün (gözle görülmeyen

• Her şeyi görülmedik biçimlerde açan Allah.

• Herşeyi her cihetle açan (Allah).

fettah-ı allam / fettâh-ı allâm

• Herşeyi en ince ayrıntılarına varıncaya kadar bilen ve her şeye ayrı ayrı sûretler veren; Allah.

fettahiyet / fettâhiyet

• Fethedicilik; Allah'ın her şeye lâyık bir şekil ve suret verme sıfatı.

feya sübhanallah / feyâ sübhanallah

• Ey her türlü eksiklikten sonsuz derecede yüce olan Allah mânâsında bir şeyin tuhaflığını bildirmek için şaşkınlık ifadesi olarak kullanılır.

feyyaz

• Feyiz, bereket ve bolluk veren. Allah.

feyyaz-ı mütea / feyyâz-ı müteâ

• Çok bereket ve bolluk veren yüce Allah.

feyyaz-ı müteal / feyyaz-ı müteâl / feyyâz-ı müteâl / فَيَّاضِ مُتَعَالْ

• Çok feyz ve bereket veren. Müteâl olan Allah (C.C.)

• Hiçbir kayıt ve şarta bağlı olmadan çok bereket ve bolluk veren yüce Allah.

• Çok feyiz ve bereket veren yüce Allah.

feyyaz-ı mutlak / feyyâz-ı mutlak

• Mutlak ve sonsuz feyiz ve bolluk sahibi. Allah.

• Sınırsız feyiz, bolluk ve bereket veren Allah.

feyyaz-ı rahmani / feyyaz-ı rahmânî

• Kullarına karşı çok merhametli olan ve rahmet eserleri bütün varlık âlemini kuşatan Allah'ın feyiz, bereket ve ihsanı.

feyz-i fazl

• Allah'ın lütuf ve ihsanının bereketi.

feyz-i hak

• Allah'ın feyzi, mânevi gıda ve bereketi.

feyz-i ilahi / feyz-i ilâhî

• Allah'ın sunduğu manevî feyiz ve lütuf.

feyz-i ilahiye / feyz-i ilâhîye

• Allah'ın feyzi, lütfu.

feyz-i rahman / feyz-i rahmân

• Kullarına karşı çok merhametli olan ve rahmet eserleri bütün varlık âlemini kuşatan Allah'ın lûtfu, ihsanı.

feyz-i tecelli / feyz-i tecellî / فَيْضِ تَجَلِّي

• Allah'ın isimlerinin görünmesinin manevi zevki, bereketi.

fezleke-i tevhid

• Allah'ın birliğini gösteren öz, cümle.

fi aman-illah

• Allahın muhafaza, siyânet ve hıfzında.

fi emrillah / fî emrillâh

• Allah'ın emrinde.

fi sebilillah / fî sebilillah / fî sebîlillâh

• Allah yolunda, karşılık beklemeksizin.

• Sırf Allah yolunda, Allah için.

fihriste-i san'at-ı rabbaniye / fihriste-i san'at-ı rabbâniye

• Herşeyin Rabbi olan Allah'ın sanatlı bir şekilde yarattığı varlıkların özeti ve listesi.

fiil-i ilahi / fiil-i ilâhî

• Allah'a ait fiiller.

fiil-i rabbaniye / fiil-i rabbâniye

• Herbir varlığa yaratılış gayelerine ulaşmaları için muhtaç olduğu şeyleri veren, onları terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın fiil ve icraatı.

fiil-i rububiyet

• Cenab-ı Allah'ın bütün varlık âlemini kuşatan terbiye ve idare edicilik fiili.

fıkıh

• (Fıkh) Derin ve ince anlayış. Bir şeyi, hakkı ile, künhü ile bilmek. İnsanlar arasındaki ilişkilerle ilgili olarak dinî hükümleri ayrıntılı delilleriyle bilmek. Müslümanlar, müslüman olmaları itibariyle Allah'ın emirlerine tâbidirler, uyarlar. Fıkıh ilmi, hangi şartlarda Allah'ın hangi emrin

fikir ve zikir

• Allah'ı tefekkür etme ve anma.

fikr-i küfri / fikr-i küfrî

• Allah'ın varlığını inkâr etme düşüncesi.

fikr-i ruhbaniyet

• Hıristiyanlık dininde Allah ile kullar arasında vasıta olarak ruhbanların bulunması gerektiğine dair düşünce.

fillah

• Allah için.

fir'avn

• Mısır'da, hususan Hazret-i Musa (A.S.) zamanında Allah'a isyan edip ilâhlık dâvasında bulunan, Musa Peygamber'e inanmayan hükümdar.
• İlâhlık iddia eden dinsiz, azgın ve şaşkın insan.

fir'avniyyet

• Firavun gibi oluş, isyankârlık ile Allah'ı tanımayış. İnat ile Allah'a isyan edip halkı sapık yollara, dalâlete ve dinsizliğe sevke çalışmak.

firaset / firâset

• Allahü teâlânın, mü'minlere ihsân ettiği işlerin iç yüzüne vâkıf olma kuvveti.

fisebilillah / fîsebilillah / fîsebîlillâh

• Allah yolunda. Allah için.

• Sadece Allah için.

• Allah yolunda ve Allah rızası için.

• Allah yolunda. Bir işin karşılıksız, sâdece Allahü teâlânın rızâsı için yapıldığını ifâde eden bir tâbir.

fısk

• Haddini tecavüz. Günah. Haktan ayrılmak.
• Fık: Allah'ın emirlerini terk ve O'na isyan etmek ve doğru yoldan sapıp çıkmak. Böyle olanlara şeriat dilinde "fâsık" denir.

• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymama, isyân, günâh.

• Hak yolundan çıkmak, Allah'a karşı isyan etmek.
• Sefahete dalma, ahlâksızlık, gü-nahkârlık.

fısk u fücur

• Allah'a isyan içinde olmak, günah işlemek.

fıtratullah

• Allahü teâlânın dîni, İslâmiyet.

fonoğraf-ı rabbani / fonoğraf-ı rabbânî

• Allah'a ait fonoğraf, ses cihazı.

furkan-ı cismani / furkan-ı cismânî

• Cisim haline gelmiş, hakkı batıldan ayıran Kur'ân gibi Allah'ı tanıttıran kâinat kitabı.

furkan-ı ilahi / furkan-ı ilâhî

• Allah tarafından gönderilen ve hak ile bâtılı birbirinden ayıran Kur'ân.

gadab

• Allah'ın gazap etmesi, musibet vermesi.

• Hiddet, öfke, kızgınlık.
• Allahü teâlânın, emrine karşı gelen kullarından intikam almak istemesi.

gadab-ı ilahi / gadab-ı ilâhî

• Allah'ın gazabı; bir hikmete binaen Allah tarafından gelen musibet, belâ.

gadir-i hum hadisi / gadîr-i hum hadîsi

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Mekke-i mükerremeden Medîne-i münevvereye giden yol üzerindeki Gadîr-i Hum denilen vâdide buyurduğu hadîs-i şerîf.

gaferahullah

• Allah onu bağışlasın.

gaffar / gaffâr / غَفَّارْ

• Ne kadar çok ve büyük olursa olsun, dilediği kullarının her türlü suç ve günahını defalarca bağışlayan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Günah, kusur ve kabahatları çok bağışlayan.

• Günahları affeden ve bağışlayan Allah.

• Çok bağışlayan (Allah).

gaffar-üz-zünub

• Günahları örten, affeden Allah (C.C.)

gafil / gâfil

• Dikkatsiz, iyi düşünmeyen, uyanık olmayan. Haberi olmayan, ihtiyatsız, başına geleceği önceden düşünmeyen. Allah'ı unutan. Kendi gayr-ı meşru zevkine dalan. (Günde bir taşı binâ-yı ömrümün düştü yere,Can yatar gafil, binası oldu viran bîhaber. (Niyazi-i Mısrî)

• Gaflette olan. Allahü teâlâyı, emir ve yasaklarını unutan kimse.

• Duyarsız, umursamaz.
• Allah'ın emir ve yasaklarından habersiz davranan.

gafir

• Mağfiret eden, kusurları örten, afveden Allah (C.C.)

gaflet

• Dikkatsizlik, endişesizlik, vurdumduymazlık. En mühim vazifeyi düşünmeyip, Cenab-ı Hakk'a itaat gibi işleri bilmeyip, başka kıymetsiz şeylerle uğraşmak. Nefsine ve hevesâtına tâbi olarak Allahı ve emirlerini unutmak.

• Umursamazlık; âhirete, Allah'ın emir ve yasaklarına duyarsız kalma hali.

• Nefsin arzularına uyarak, Allahü teâlâyı, emir ve yasaklarını unutma hâli.

gaflet-i mutlaka

• Tam anlamıyla âhiretten, Allah'ın emir ve yasaklarından habersiz davranma hâli.

gafletli

• Allah'ın emir ve yasaklarına duyarsız davranan.

gafur / gafûr

• Çok merhamet eden, günahları bağışlayan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kulların günâh, ayıb ve hatâlarını pek çok örtüp, bağışlayan.

• Çok bağışlayan, çok affeden. (Allah'ın adlarından biri)

• Günahları daima ve pek çok affeden, Allah.

gafurü'r-rahim / gafûrü'r-rahîm

• Kullarının günahlarını çok bağışlayan ve kullarına özel rahmet, merhamet ve şefkat gösteren Allah.

gani / ganî

• Sonsuz zengin olan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Hiçbir zamanda, hiçbir mekânda, hiçbir hâlde, hiçbir şeye muhtâc olmayan. Allahü teâlâya, hiçbir şekilde başkasına muhtaç olmayan mânâsına Ganiy-yi mutlak da denir.

• Her cihetle sonsuz zenginlik sahibi olan Allah.

ganiyy-i ale'l-ıtlak

• Her cihetle sınırsız zenginlik sahibi Allah.

ganiyy-i alel'ıtlak / ganiyy-i alel'ıtlâk / غَنِيِّ عَلَي الْاِطْلَاقْ

• Nihayetsiz zenginlik sâhibi olan (Allah).

ganiyy-i kerim / ganiyy-i kerîm

• Sonsuz cömertlik ve zenginlik sahibi olan Allah.

ganiyy-i muğni / ganiyy-i muğnî

• Bütün varlıkların ihtiyaçlarını karşılayan ve her varlığın zenginliği Kendisinin tükenmez hazinesinden çıkan ve hiçbir şeye muhtaç olmayan sınırsız zenginlik sahibi Allah.

ganiyy-i mutlak / غَنِيِّ مُطْلَقْ

• Hiçbir şeye hiçbir şekilde muhtaç olmayan ve bütün varlıkların her türlü ihtiyaçları gayb hazinelerinde bulunan sınırsız zenginliğe sahip olan Allah.

• Nihâyetsiz zenginlik sâhibi olan (Allah).

ganiyy-i rahim / ganiyy-i rahîm

• Sınırsız zenginlik sahibi olan, şefkat ve merhamet sahibi Allah.

garabet-i san'at-ı ilahiye / garâbet-i san'at-ı ilâhiye

• Allah'ın hayranlık uyandıran san'atı.

garur

• Dünyada insana gurur veren herhangi bir şey.
• Aldatıcı.
• Allahı unutturan.

gavsü'l-vasılin / gavsü'l-vâsılîn

• Hakikate, marifete ermiş anlamına gelen, Allah'ın sevgili kulu, irşad eden büyük zât.

gavur / gâvur

• Kâfir, Allah'ı veya Onun bildirdiği kesin olan şeylerden herhangi birini inkâr eden kimse.

gayb

• Hazır olmama, gizli kalma. Hazır olmayan gizli kalan, görünmeyen.
• Âyet-i kerîme ve hadîs-i şerîflerde bildirilmeyen, his organları, tecrübe ve hesâb ile anlaşılmayan gizli şeyler.
• Akıl ve his (duyu) organları ile bilinemeyip, ancak peygamberlerin haber vermesi ile bilinen, Allahü teâ

gayb alemi / gayb âlemi

• Görünmeyen, fakat varlığı kesin olan ve mahiyeti Allah tarafından bilinen başka dünyalar.

gayr / غَيْرْ

• (Allahtan) Başka.

gayr-ı meşru'

• Allah'ın rızâsına uymayan, şeriat hârici, kanunsuz iş.

gayr-ı mütevekkil

• Tevekkül etmeyen, sadece sebeplere takılıp neticeyi Allah'tan beklemeyen.

gayret-i cahiliye / gayret-i câhiliye

• Körü körüne uğraşmak. Allah'ın razı olmadığı lüzumsuz şeylere kıymet vererek didinmek.

gayret-i hüda pesendaneleriyle / gayret-i hüdâ pesendâneleriyle

• Allah'ın râzı olacağı işleri yapmak için gayret etmekle.

gayret-i ilahiyye / gayret-i ilâhiyye

• Allahü teâlânın kullarından beğenmediği hallerin ayrılmasını istemesi, böyle şeylere rızâ göstermemesi.

gayretullah

• Allah'ın hak dinini koruma sıfatı.

• Allahın gayreti, hakkı koruma sıfatı.

gayrullah

• Allahtan başkası, yaratılanlar.

• Allah'tan gayrisi, yaratılan her şey.

gaza ordusu / gazâ ordusu

• Allahü teâlânın rızâsı için O'nun dînini yaymak, din, nâmus ve vatanı korumak için düşmanla savaşan müslüman askerler.

gazab-ı ilahi / gazab-ı ilahî / gazab-ı ilâhî

• Allah'ın gazabı. Belâ, musibet.

• Allah'ın gazabı, kahrı.

gazab-ı ilahiye / gazab-ı ilâhîye

• Allah'ın gazabı.

gazi / gâzi

• Allahü teâlânın dînini yaymak, din, nâmus ve vatanına saldıran düşmanı kovmak için savaştıktan sonra geri dönen müslüman.

gerdendade-i tevfik / gerdendâde-i tevfik

• Gerekli çalışma ve vazifeleri yerine getirdikten sonra neticeye boyun eğme ve sonucu Allah'tan bekleme.

gıda

• Besleyici madde. Vücuda lâzım olan yenecek ve içilecek şeyler.
• Kuşluk vakti yenen yemek.
• Zihni ve kalbi olgunlaştıracak Kur'an ve iman ilmi ve Allah'a ibadet ve taat.

gılman

• Allahü teâlânın Cennet'tekilere hizmet için nûrdan yarattığı hizmetçiler.

gına-yı ilahiye / gınâ-yı ilâhiye

• Allah'ın sınırsız zenginliği.

gına-yı rabbaniye / gınâ-yı rabbâniye

• Herşeyi terbiye eden ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın sonsuz zenginliği.

gird-gar / gird-gâr

• Allah.Yaratıcı. Kudret sahibi. (Farsça)

gül-ü tevhid

• Tevhit gülü (burada her şeyin bir olan Allah'a ait olması güle benzetilmiş.

gulat-ı şia / gulât-ı şîa

• Allah, hazret-i Ali'ye hulûl etmiş girmiştir; hâşâ, hazret-i Ali tanrıdır diyenler. Gulât da denir.

güldeste-i marifet

• Allah'ı tanıma ve imanın meydana getirdiği bilgilerden derlenmiş gül destesi.

günah

• Cezayı gerektiren amel. Dine aykırı iş. Allah'ın emirlerine uymayan hareket. (Farsça)

güruh-u mücahidin / gürûh-u mücahidîn

• Allah yolunda cihad edenler topluluğu.

habib / habîb

• Allah'ın en sevdiği kul olan Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).
• Sevgili.

habib-i ekrem / habîb-i ekrem

• Allah'ın en sevdiği kul olan Peygamberimiz Hz. Muhammed.

habib-i hakiki / habîb-i hakikî

• Gerçek sevgili olan Allah.

habib-i huda / habib-i hudâ

• Allah'ın en sevdiği kul olan Peygamberimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).

habib-i hüda

• Allah'ın en sevgili kulu; Hz. Peygamber (a.s.m.).

habib-i kibriya / habib-i kibriyâ

• Allah'ın en büyük sevgilisi ve yüce peygamberi olan Hz. Muhammed (a.s.m.).

habib-i kuddus / habib-i kuddûs

• Pak ve temiz olan Allah'ın sevgilisi; Hz. Muhammed (a.s.m.).

habib-i rabbü'l-alem / habîb-i rabbü'l-âlem

• Âlemlerin Rabbi olan Allah'ın sevgilisi, Hz. Muhammed.

habib-i rabbü'l-alemin / habîb-i rabbü'l-âlemîn

• Âlemlerin Rabbi olan Allah'ın sevgilisi, Hz. Muhammed.

habib-i rahman / habib-i rahmân

• Sonsuz merhamet sahibi ve yarattığı bütün varlıklara şefkatle rızıklarını veren Allah'ın en sevdiği kulu olan Hz. Muhammed.

habib-i rahmani / habib-i rahmânî

• Sonsuz şefkat ve merhamet sahibi olan Allah'ın sevgili kulu; Hz. Muhammed (a.s.m.).

habib-i zişan / habib-i zîşân

• Şan ve şeref sahibi, Allah'ın en sevdiği kul olan Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).

habib-i zülcelal / habib-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi olan Allah'ın sevdiği, Hz. Muhammed (a.s.m.).

habib-ullah

• (Habib-i Hudâ) Allah'ın sevgilisi. Hz. Muhammed (A.S.M.)

habibi rabbü'l-alem / habîbi rabbü'l-âlem

• Âlemlerin Rabbi olan Allah'ın sevgilisi, Hz. Muhammed (a.s.m.).

habibiyet / habîbiyet

• Allah'ın en sevgili kulu olma.

habibullah / habîbullah

• (Allah'ın sevgilisi); Hz. Muhammed (s.a.v.).

• Allah'ın en sevdiği kul olan Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (a.s.m.).

• Allahü teâlânın sevgilisi manasına, Muhammed aleyhisselâm.

• Allahın sevgili kulu.

habir / habîr

• Haberli. Haberdar. Agâh. Âlim. Arif-i billâh.
• Herşeyi bilen Allah (C.C.)

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyin hakîkatini, kâinâtın, varlıkların, görünen ve görünmeyen her şeyi hakkıyla bilen, hiçbir zerrenin hareketi ve hareketsizliği ilminden hâriç olmayan, nefslerin ne ile mutmain (huzurlu) ne ile huzursuz olduğundan, sükûnete kavuştuğunda

• Her şeyden haberi olan Allah.

habir-i basir / habîr-i basîr

• Kendisine hiçbir şey gizli kalmayacak şekilde bilen, herşeyden haberdar olan ve her şeyi gören Allah.

habl-i metin-i ilahi / habl-i metîn-i ilâhî

• Allah'ın sağlam ve kopmaz ipi.

hablullah

• Allah'ın ipi. Kur'an-ı Kerim. Allah'a kavuşma vasıtası. İhlâs. İtaat. Cemaat.

• Allah'ın sağlam ipi.

• Allahü teâlânın ipi, Kur'ân-ı kerîm veya İslâm dîni.

• Allahın ipi.

hablullahi'l-metin / hablullahi'l-metîn

• Allah'ın hiçbir şekilde kopmayan ipi.

hadi / hâdî

• Hidayet veren Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kullarından dilediğine doğru yolu gösteren, kullarının havâssına (seçilmişlerine) doğrudan insanların avâmına (havâsstan aşağı derecede olanlara) yarattıkları varlıkları vâsıtasıyla kendini tan ıtan yüce Allah.

hadis-i kudsi / hadis-i kudsî / hadîs-i kudsî

• Mânâsı Allah tarafından vahyedilen, lafzı Peygamberimize ait hadis.

• Mânâsı, Allahü teâlâ tarafından, kelimeleri ise, Resûl-i ekrem sallallâhü aleyhi ve sellem tarafından olan hadîs-i şerîfler.

• Peygamber Efendimiz (a.s.m.), Cenâb-ı Haktan "Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur" diyerek rivayet ettiği (naklettiği) Kur'ân-ı Kerîm dışındaki sözler.

hadis-i nasih / hadîs-i nâsih

• Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem efendimizin, son zamanlarında söyleyip, önceki hükümleri değiştiren hadîs-i şerîfleri.

hadise-i rububiyet

• Herşeyi terbiye edip idaresi ve egemenliği altında bulunduran Allah'ın gerçekleştirdiği hadise.

hafid / hâfid

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Kıyâmet günü, yâni öldükten sonra mahlûkât (yaratılmışlar) diriltilip, herkes dünyâda iken yaptığının hesâbını verirken, kâfirleri ve kötü kimseleri en aşağı seviyeye indiren, huzûrunda düşmanl arının başlarını aşağı eğdiren.

hafiz / hafîz

• Her şeyi koruyan ve saklayan Allah.

hafız / hâfız / حَافِظْ

• Çokça muhâfaza edici (Allah).

hafiz / hafîz / حَف۪يظْ

• Çokça muhafaza edici (Allah).

hafiz-i alim / hafîz-i alîm

• Herşeyi koruyup saklayan, ilmi herşeyi kuşatan sonsuz ilim sahibi Allah.

hafız-ı hakiki / hâfız-ı hakikî

• Hakiki ve tam muhafaza eden. (Allah)

• Asıl olarak herşeyi koruyup saklayan ve yarattıklarını esirgeyip gözeten Allah.

hafiz-ı hakiki / hafîz-ı hakikî

• Her şeyin gerçek koruyucusu olan ve her şeyi bütün özellikleriyle kaydedip muhafaza eden Allah.

hafız-ı hakiki / hâfız-ı hakîkî / حَافِظِ حَق۪يق۪ي

• Gerçek muhafaza edici (Allah).

hafiz-i hakim / hafîz-i hakîm

• Herşeyi hikmetle yapan ve koruyup saklayan Allah.

hafiz-i rahim / hafîz-i rahîm

• Sonsuz rahmetiyle kullarını koruyup gözeten Allah.

hafiz-i zülcelal / hafîz-i zülcelâl

• Sonsuz haşmet ve yücelik sahibi, büyük küçük herşeyi kaydedip koruyan Allah.

hafiz-i zülcelal-i ve'l-ikram / hafîz-i zülcelâl-i ve'l-ikram

• Sonsuz haşmet, yücelik ve ikram sahibi olan, herşeyi koruyup gözeten ve muhafaza eden Allah.

hafizallah

• Allah korusun. Allah muhafaza etsin, Allah saklasın (anlamındadır).

hafiziyet-i rabbaniye / hâfiziyet-i rabbâniye

• Her bir varlığı terbiye ve idare eden Allah'ın her şeyi koruyup saklaması.

hak / حَقْ

• Herşeyi hakkıyla yaratan, varlığı hak olan ve her hakkın sahibi olan Allah.

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Vâcib-ül-vücûd yâni varlığı lâzım olan, hiç yok olmayan, dâimâ var olan ve kendisinden başkası yaratmaya lâyık olmayan.
• İslâmiyet.
• Gerçek, doğru.
• Alacak.
• Pay, hisse.
• Hâtır, hürmet.
• İnsanı

• Doğru olup bâtıl olmayan (Allah).

hak sübhanehu / hak sübhânehu

• Hakkın ta kendisi, her türlü kusur ve eksiklikten uzak Allah.

hak sübhanehu ve teala / hak sübhânehu ve teâlâ

• Hakkın ta kendisi, her türlü kusur ve eksiklikten uzak ve yüce olan Allah.

hak teala / hak teâlâ

• Herşeyi hakkıyla yaratan, varlığı hak olan ve her hakkın sahibi olan yüce Allah.