enderi / enderî

• Kalın ip, halat.
• Şam yakınında bir köyün adı.
• Bir dağ adı.

endüstri

• Sanayi, imalât, sanatlar. Hammaddeyi mâmul eşya hâline getirme. Bu da ikiye ayrılır. 1- Küçük sanayi: Ev ve atölyelerde basit âlet ve makinelerle eşya imalâtıdır. 2- Büyük sanayi: Su buharı, akaryakıt, elektrik, atom enerjisi gibi büyük çapta enerji kaynaklarından faydalanılarak fabrikalarda seri hâ (Fransızca)

enis / enîs

• Dost, arkadaş.
• Yarattığı varlıklara karşı çok yakın, dost olan Allah.

ensar / ensâr

• Yardımcılar. Mekke'den Medîne'ye hicretten sonra, Resûlullah efendimize ve Mekke'den gelen müslümanlara yakın alâka gösterip, malları, mülkleri, bedenleri ve her şeyleri ile yardım eden Medîneli müslümanlar.

enşat

• Kovası, bir defa çekmekte çıkan, dibi yakın kuyu.

enva-ı şekavet / envâ-ı şekavet

• Türlü türlü şikâyetler, yakınmalar.

erham

• (Tekili: Rahim) Döl yatakları, rahimler.
• Yakın hısımlar, akrabalar.

erşed

• Her hali daha iyi olan.
• Doğru yola diğerlerinden daha yakın olan.

ervah

• Halk içinde yürürken at üzerindeymiş gibi görünen uzun boylu kimse.
• Adımları birbirine yakın olan.

esfar

• (Tekili: Sefer) Seferler, yolculuklar, yola gidişler.
• Düşmana karşı gidişler, akınlar.
• (Sifr) Büyük kitaplar, ciltler.

eshab-ı fil / eshâb-ı fîl

• Peygamber efendimizin doğmasına yaklaşık iki ay kala Kâbe'yi yıkmak için Mekke yakınlarına kadar gelen, fakat Allahü teâlânın gönderdiği Ebâbîl kuşlarının üzerlerine bıraktıkları mercimek büyüklüğündeki taşlarla perişân olan Ebrehe ve içinde bir çok fillerin de bulunduğu ordu.

esir

• Birbirine yakın olmak, mütekarib.

etelan

• Adım birbirine yakın olmak.

etenan

• Adım birbirine yakın olmak.

ethal

• Kâbe-i Şerif yakınında bir dağın adı.
• Bulanık su veya şerbet.

evvah

• Kusurunu bilerek, ah, vâh ederek yalvarmak.
• Çok âh edip duâ eden.
• Merhametli. Sağlam imanlı. Yakin ilim sahibi. Dinde çok âlim olan. Hz. İbrahim Aleyhisselâmın bir vasfı.

ey

• (Arabçada) "Bak, dinle, dikkat et, yahut, demektir ki" mânalarına gelir. Bir ibareyi tefsir için kulanılır. Türkçede: Yakın nidâ içindir.

eyyim

• Bekâr, dul. Eyyim; gerek bikir, gerek seyyib olsun zevci olmayan kadına ve zevcesi olmıyan erkeğe denir ki, buna bekâr denir. Bundan başka eyyim; hür kadına ve bir kimsenin kızı, hemşiresi, teyzesi gibi yakın hısmına da ıtlak edilir.

ezvah

• Münkabız olmak.
• Yakınlık.

fahz

• Uyluk. Kalça. Bacağın kalçadan dize kadar olan kısmı.
• Bir kimsenin en yakın aşiretinden olan cemaat.

fakat

• ("Fa" ile "kat" dan müteşekkil) Hemen, yalnız, ancak, yeter, bes, gerçi, her ne kadar, lâkin, ammâ.

faryab

• Dere ve ırmak suyu ile sulanan yer. (Farsça)
• Eski Horasan'da Belh'e yakın bir şehrin adı. (Farsça)

farz-ı zanni / farz-ı zannî

• Müçtehidlerce kat'i bir delile yakın derecede kuvvetli görülen, zanni bir delil ile sâbit olan vazifedir ki, amel hususunda farz-ı kat'î kuvvetinde bulunur. Buna farz-ı amelî de denir. Meselâ: Abdestte mutlaka başı meshetmek bir farz-ı kat'îdir. Başın dörtte birini meshetmek bir farz-ı amelîdir.

fasid / fâsid

• Bozguncu.
• Doğru olmayan. Bozuk. Müfsid.
• Yanlış olan.
• Fık: Aslen sahih olup, vasfen sahih olmayan. Yani, kendi nefsinde meşru' iken gayr-i meşru' bir şeye yakınlığı sebebiyle meşru'iyyetten çıkan şeydir. İbadet hususunda fâsid ile bâtıl aynı şeydir. Meçhul bir şeyi sat

fatımi / fatımî

• (Fâtımiyye) Hz. Fatıma Sülâlesinden olmak iddiasında bulunan, önce kuzey Afrika, sonra Mısırda hükümet süren sülâleye mensub meliklerin takındıkları isimdir. (Mi: 910-1171) İsmâiliye nâmında bâtıl fırkadandırlar. Salâhaddin-i Eyyubî, ordusu ile, Fâtımîlerin hâkimiyetine son verdi.

fegak

• Haremini yabancılardan sakınmayan, kaltaban.

fehc

• (Çoğulu: Efhac-Fahcâ) İnsanın veya hayvanın iki baldırının arası birbirine yakın olması.

fehz

• (Çoğulu: Efhâz) Kişinin gayet yakın olan kabilesi.
• Uyluk.

fenafilihvan

• (Fenâ fi-l-ihvân) Tefâni. Yani; kardeşlerin birbirinde fâni olması; kendi hissiyat-ı nefsaniyesini unutup, kardeşlerinin meziyyât ve hissiyâtı ile fikren yaşaması. Samimi ihlâs üzerine müesses en yakın dostluk, en fedakâr ve en civanmert kardeşlik.

fenn-i makina

• Çeşitli makineler ve onların kısımlarının işleyişleri hakkında bilgi veren ilimler. Mihanikiyet.

fenn-i makine

• Makine bilimi, mühendisliği.

feriş / ferîş

• Yakında doğurmuş hayvan.

ferkadan

• Şimâl kutbuna yakın parlak ve küçük ayı kümesine tâbi ve gece istikamet bulmağa yarayan, sık sık karşı karşıya gelen iki yıldız (İkizler mânasına).

fes'e

• Sâkin olmak, sâkin etmek.

feth-i islam / feth-i islâm

• Tuna nehri üzerinde Kladova kasabası yakınlarındaki bir kalenin adı.
• İslâmların fethetmesi.

fevc fevc

• Dalga dalga, kısım kısım, takım takım, akın akın, cemaat cemaat.

fevc-a-fevc / fevc-â-fevc

• Akın akın, takım takım.

fi'l-i muzari / fi'l-i muzâri

• Gr. şimdiki, geniş ve yakın gelecek zamanı gösteren fiil kipi.

fıkh

• Bilmek, anlamak. İslâmiyet'i bilmek. Dinde yapılması ve sakınılması lâzım gelen işleri bildiren ilim.

firaş-ı kavi / firaş-ı kavî

• Fık: Evli kadının firaşı mânâsına gelir bir tabirdir. (Bununla bilâdavet neseb sabit olup, nefy ile neseb nefy olunmayıp, lâkin laan ile nefy olunur.)

frenkmeşrebane / frenkmeşrebâne

• Avrupa ahlâkını örnek alırcasına.

fücur / fücûr / فجور

• Yakın akraba evliliği. (Arapça)
• Günahkarlık, sefihlik. (Arapça)

girdab

• Anafor; suların dönerek çukurlaştığı tehlikeli akıntı yeri.

girifte-leb

• (Çoğulu: Giriftelebân) Dudağı tutulmuş. (Farsça)
• Mc: Sessiz, sakin (kimse). (Farsça)

golfstrim

• ing. Atlas Okyanusunda, Meksika Körfezinden başlayarak Norveç kıyılarından Avrupa Rusyası'nın kuzey kıyılarına kadar gelen ılık bir deniz akıntısı.

güllabici

• Tar: Akıl hastahanelerindeki gardiyanlar. Bunlar ellerinde kamçı olduğu halde deliler arasında dolaşıp azgın delileri döverek uslandırmak vazifesiyle mükellef olduklarından, dışarda bu türlü tavır takınanlara da mecaz yoliyle güllâbici denilirdi.

habt

• Yanlış hareket.
• Maktulün kanının heder olması.
• Bozma, ibtâl etme, muteberliğini kaybettirme.
• Bir bahis veya münazarada karşısındakinin hatasını isbat ile onu ilzam edip susturma.

hacamat / hacâmat

• Hacâmat bıçağı denilen bir âletle, vücûdun deriye yakın damarlarını keserek kan alma. Kan almaya fasd da denir.

hacer-ül esved

• (El-Hacer-ül Esved) Kâbe'de bulunan meşhur siyah taş. Rengi siyah olduğundan "Esved" denmektedir. (İslâm Ansiklopedisi'ne göre: Kâbe'nin şark köşesinde olup, yerden bir buçuk metre yükseklikte kapıya yakın bir yerde yerleştirilmiş, üç büyük ve bir kaç tane de küçük parçadan müteşekkil ve gümüş bir h

hacib / hâcib

• Perde.
• Perdeci. Kapıcı.
• Eskiden Osmanlı İmparatorluğu zamanında Devlet Reisinin en yakın me'muru. Vezirler veya âmirler.
• Kaş.

hadaret

• Bir şeyin yanında bulunmak.
• Huzur. Yakında olmak.
• Hazır etmek. Hazır olmak.
• Medeniyet.

hadise-i ahirzaman / hâdise-i âhirzaman

• Âhirzaman hâdisesi, dünya hayatının kıyamete yakın son devresindeki meydana gelen olay.

hadıyd

• (Hazîz) Oturaklı, mütemekkin, yer.
• Dağ eteği. Zir. Alçak yer.
• Koz: Ayın veya başka bir seyyarenin mahreki üzerinde dünyaya en yakın bir mesafede bulunan nokta. Dünya ile diğer seyyarelerin güneşin merkezinden en uzak oldukları bir nokta.

hafelleh

• Ayaklarının uç kısmı birbirine yakın olup, ökçeleri uzak olan.

haft

• Sâkin olmak.
• Sözü gizli söylemek.

hakikat-i akrebiyet-i ilahiye / hakikat-i akrebiyet-i ilâhiye

• Cenâb-ı Hakkın insana yakın oluşunun hakikati.

hakk-ı ihtitab

• Ormana yakın olan kimselerin ormandan odun kesmek hakkı.

hakk-ul yakin / hakk-ul yakîn

• (Hakk-al yakîn) Mârifet mertebesinin en yükseği. En yakînî bir surette hakikatı müşahede edip yaşamak hali. Ateşin yakıcı olduğunu bütün hislerimizle yakından duyup yaşadığımız gibi.

hakku'l-yakin / hakku'l-yakîn

• Hakke'l-yakîn. Bilgi ve marifet mertebelerinin en yükseği, bizzat yaşayarak elde edilen bilgi, gerçeğin özünü kavramak.

halet-i ihtizar

• Can çekişme hali, sakınılacak hal.

hamim

• Sıcak ve kızgın su.
• Yakın hısım, soy sop.
• Samimi arkadaş.

hamiyet

• Din ve vatan gibi kutsal değerleri ve kendi yakınlarını koruma duygusu ve gayreti.

hamiyetçilik

• Din gibi mukaddes değerleri ve kendi vatan, aile ve yakınlarını koruma duygusu ve gayreti içinde oluş.

hamiyetli

• Din gibi mukaddes değerleri ve kendi aile ve yakınlarını koruma duygusu ve gayreti olan.

hamme / hâmme

• Bir kişinin akrabası, yakınları. (Hâssa mânâsına da gelir, mukabili âmme'dir.)

hamus

• Sâkin olmak, susmak.

han

• Yolcuların misafir olduğu bina. Kervansaray. Otel. (Farsça)
• Ticaret ehlinin sakin olduğu yer. (Farsça)

harac

• Güçlük, sıkıntı, eziyet.
• Bir farzı yapma veya haramdan sakınma esnâsında karşılaşılan güçlük.
• Müslüman olmayan vatandaşlardan seneden seneye alınan toprak vergisi.

haramilik

• Tar: Akıncı kumandanının iştirak etmediği ufak kuvvetler tarafından düşman memleketlerine yapılan akınlar. Bu akınlara yüz ve daha fazla akıncı iştirak ederdi. Akıncı kuvvetleri yüzden az olduğu takdirde "çete" ismini alırlardı. Büyük akınlarda olduğu gibi haramilik suretiyle yapılan akınlarda da al

harf-i atıf

• Gr: İki kelime veya cümleyi birbirine bağlayan harf. Vav ve fe gibi. Bunlar bir kelimeyi veya cümleyi diğer bir kelime veya cümle üzerine atıf ve rabtederler. Bu harflerden evvelkine: ma'tufun aleyh, sonrakine ise, ma'tuf denir.

has

• Özel, çok yakın.

hass / hâss

• (Çoğulu: Havass) Hususi. Hâlis. Kıymetli ve ileri gelen mühim yakınların topluluğu.
• Bir şeyde bulunup başkasında bulunmayan. Umumi olmayıp mahsus olan.
• Tam ayar olan, yabancı maddelerle karışık olmayan ve içinde bozuk bulunmayan. Tek, münferid.
• Saf.
• Tar: Osman

hatk

• Yürürken adımların birbirine yakın olması.
• Yönelmek, teveccüh etmek.

hav'eb

• Basra yakınında bir mevkinin adı.
• Çeşme.
• Geniş dere.
• Pek büyük kova.

havan

• İçinde çeşitli şeylerin dövülüp ufalandığı ağaç, mâden veya taştan yapılmış çukurca kap.
• Tütün kesmekte kullanılan makine.
• Başkalarına destek olacak gücü bulunmadığı halde, yardakçılık eden kimse.
• Elektrikî bir boşalmanın ısı değerini gösteren âlet.
• İçine çuku

havass-ı kerrubiyyun / havâss-ı kerrûbiyyûn

• Allah'a yakın olan meleklerin en büyükleri, dört büyük melek.

havz

• Suya girme.
• Sakınılacak işe girişmek.
• Başlamak.

haynunet

• Yakın olmak, yaklaşmak.

hayr

• Sakınmak.
• Büyük avlu.

hayta

• Serseri, serkeş kimse.
• Ask: Osmanlılarda görevli bir sınıf askere verilen ad. Hayta birlikleri, üstün savaş kabiliyeti olan askerlerden kurulur, lüzumunda düşman topraklarına akın yapmak için de kullanılırdı. Sonraları düzenleri bozulduğunda eşkiyalığa başladılar; bundan dolayı "hayt

hayz

• Kadınlarda aybaşı hali akıntısı.

hazar

• Sulh zamanı. Barış zamanı.
• Bir kimsenin huzuru, yakını.
• Mukim olmak. Yolcu olmamak.

hazer / حذز / حَذَرْ

• Sakın.

• Sakınma, kaçınma, korunma, çekinme.

• Sakınma. (Arapça)

• Sakınma.

hazire / hazîre

• Eti ufak ufak doğrayıp, çok su ile çömlek içinde pişirip erimeye yakın olduğu anda üzerine un koyup karıştırarak yapılan yemek. (İçinde et olmayınca "aside" derler.)

hazırun / hâzırûn

• Huzurda olanlar, yakında bulunan topluluk.

heda

• Sakin olmak.

hem-raz

• Sırdaş. En yakın arkadaş. (Farsça)

hemdem / همدم

• Arkadaş, yakın dost, sohbet arkadaşı. (Farsça)

heybet

• Hürmetle beraber koruk hissini veren hal. Sakınıp korkulacak hal. Azamet.

heydeb

• Yere yakın olan bulut.

heyhat

• Teneffür ve tehassür ifâde eder; "sakın, savul, yazıklar olsun, uzak ol" mânalarına geldiği gibi, daha ziyade; Eyvah, yazık, ne yazık, ne kadar uzak... gibi mânalar için söylenir.

hıbab

• (Çoğulu: Havâbibe) Hısımlık, yakınlık, akrabalık, karâbet.

hill

• Hac veya umre için ihrâma girilen mîkât denilen yerler ile Harem yâni Mekke şehri sınırı arasına verilen ad. Harem adı verilen yerde ihramlı iken yapılması haram (yasak) edilen şeyler, burada helâl olduğu için Hill adı verilmiştir. Hill'in Mekke-i mü kerremeye en yakın yeri batı taraftaki Ten'im den

hırvani / hırvanî

• Tar: Düz yakalı önü ilikli bir çeşit elbisedir. Şehzade Abdülmecid'in okumağa başlamasından dolayı yapılan törende, yakınlarının bu elbiseyi giymeleri istenmiş ve bu husus, devletin resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi'de tebliğ edilmişti.

hisa

• (Çoğulu: Ahsâ) Kumlu yerde olan dibi yakın kuyu.

hıva'

• (Çoğulu: Ahviye) Suya yakın toplanmış evler.
• Kaplayıp, toplayıcı olan.

hıyere

• Küfe yakınında bir şehrin adı.

hizb

• Cemaat.
• Takın, kısım, fırka. Parti.
• Âlim ve sâlih bir zâtın re'yine tâbi olup onunla bir gaye uğrunda beraber çalışanlar.

hücum / هجوم

• Saldırı, akın. (Arapça)

hüd'

• Sâkin olmak.

hudeybiye

• Mekke-i Mükerreme'den Medine-i Münevvere'ye giden yolun üzerinde ve Mekke'den bir merhale uzaklıkta küçük bir köy olup, yakınında bir kuyu ve bir ağaç vardır ki, bu ağacın altında Hz. Fahr-i Kâinat Efendimize (A.S.M.) beşinci hicri senede eshabı tarafından biat olunmuştur. Hicretten beş sene on ay g

hufut

• Sâkin olmak. Ateşin sönmesi.
• Sesin kesilmesi.

hüku'

• Sâkin olmak.

hukuk-u teamüliyye

• Memleketin ahlâkını ve âdatını bildiren örf mânasında kullanılır.

humud

• Düşme. Zayıflama.
• Sâkin olmak. Soğumak. Ateş sönmiyerek alevi azalmak.
• Bayılmak ve kendini kaybetmek.
• Ne helâle, ne de harama iştihası olmamak.

hususiyet

• Ahbaplık, tanışıklık, yakınlık.
• Hususilik.

hüve'l-batın / hüve'l-bâtın

• O Bâtındır; bütün varlıkların içyüzlerini mükemmel bir fabrikanın harika makineleri gibi yaratıp işleten ve herşeyin iç âlemine hükmeden Allah'tır.

huz

• Tuz ağacı dedikleri nesnedir ve denize yakın yerlerde posası denize düşüp rüzgârla dalga döve döve kehribar olur.

huzuk

• Adımları birbirine yakın olan kısa boylu kimse.

huzur

• Yakınında olma.

huzur-u daimi / huzur-u dâimî / حُضُورُ دَائِمِي

• Her an Allah'ın huzurunda olduğunu yakinen hissetme.

huzur-u irfanınıza baş koydum

• "Üstün ilim ve zekâdan hâsıl olan olgun şahsiyetinizin önüne baş koydum" anlamında karşısındakine karşı bir saygı ve hürmet bildiren ifade.

huzuren

• Yakınında olarak.

i'tisam

• Günahlardan sakınmak.
• Pâk olmak.
• Bir şeye yapışarak sıkı tutmak ve korunmak.

ibda'

• Cenab-ı Hakkın âletsiz, maddesiz, zamansız, mekânsız yaratması ve icâdı.
• Misli gelmemiş bir eser meydana koymak, icâd, ("İbda', ihdâs, ihtirâ, icâd, sun', halk, tekvin" kelimeleri birbirine yakın mânâdadırlar.)
• Edb: Geçmişte benzeri olmayan şiiri söylemek.

ictinab / ictinâb

• Çekinmek. Sakınmak. Uzak olmak.

• Çekinme, sakınma.

• İçtinap, sakınma, kaçınma.

içtinab / içtinâb

• Uzak durma, sakınma.

ictinab / اجتناب

• Sakınma.

içtinab-ı kebair / içtinab-ı kebâir

• Büyük günahlardan kaçınmak, sakınmak.

içtinaben

• Sakınarak, kaçınarak.

ictinap

• Kaçınma, sakınma.

ictisas

• Evleri yakın olmakla bir arada olma.

idfa'

• Soğuktan sakınıp giyinmek.
• Isıtmak.

idhac

• Silah takınmak.

idna'

• Yakın etmek, yaklaştırmak.

ifrazat / ifrâzât

• Akıntılar, salgılar.

ihfa / ihfâ

• Örtmek, gizlemek; tecvidde bir terim. On beş ihfâ harflerinden önce gelen tenvin veya sâkin nunu, izhâr (birbirinden ayırmak) ile idgâm (birbirine katmak) arasında, şeddeden uzak olarak gunne ile genizden çıkarmak.

ihram / ihrâm

• Hacıların örtündükleri dikişsiz elbise.
• Yün yaygı. Büyük yün çarşaf.
• Fık: Hac veya umreyi yada her ikisini eda etmek için mübah olan şeylerden bazılarını nefsine menetmek ve onlardan sakınmak.

• Mîkât denilen mahalde (yerde) hacca veya umreye niyet ederek, peştemal gibi dikişsiz iki parça örtüyü giymek ve telbiye getirmek sûretiyle, daha önce mubah (serbest) olan bâzı şeyleri kendine haram kılmak yâni bunları yapmaktan sakınmak. İhrâmlı kims eye muhrim denir. İhrâm elbisesinin belden aşağı

ihsan

• (Hısn. dan) Sağlamlaştırmak. Tahkim etmek.
• Zevcesini nâmahremden korumak. Kadın kendisini haramdan sakınmak.
• Ehl-i azamet olmak.

ihtifaz

• Darılma, küsme.
• Bir şeyi nefsine hasretme.
• Kendini sakınma, muhafaza etme.

ihtimalat-ı karibe

• Yakın ihtimaller.

ihtiraz / ihtirâz / اِحْتِرَازْ

• Sakınmak, çekinmek, kaçınmak.

• Sakınma, çekinme.

• Sakınma.

ihtirazen

• Korunarak, sakınarak, muhafaza olunarak.

ihtirazi / ihtirazî / ihtirâzî

• Çekinmeye ait, sakınmayla alâkalı.

• Çekinme, sakınma ile ilgili.

ihtisab / ihtisâb

• Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uyulmasının, ilim ve ehliyet sâhibi bir devlet me'muru olan muhtesib tarafından sağlanması, emr-i ma'rûf nehy-i münkerin yâni iyiliği emretmek kötülükten sakındırmak vazîfesinin el ile yapılması vazîfesi.

ihtiyat

• Sakınmak. İşleri iyi düşünmek. Tedbirlilik. İşlerde basiret üzere bulunmak. Yedek.

ihtiyatkarane / ihtiyatkârane

• İhtiyatla, sakınganlıkla. (Farsça)

ihtizar / ihtizâr

• Hazer etmek. Korunmak. Sakınmak.

• Çekinme, sakınma.

ikan

• İyi ve yakînen bilmek.
• Sağlam bir iş.
• Yakin hasıl etmek ve edilmek suretiyle bilmek.

ikaniyye / ikâniyye

• Yakînî bilgiye tabi olanlar. Din ve bilginlerce ileri sürülen şeyleri delil aramaksızın doğru sayan anlayış.

ikfa'

• Edb: Sesleri birbirine yakın olan harflerle kafiye yapmak.

ikra'

• Okutmak. "Oku" diye emretmek.
• Selâm göndermek. Yakın gelmek. Ziyafet istemek.

iktiran / iktirân / اقتران / اِقْتِرَانْ

• İki şeyin bir arada gelmesi, yakınlık.

• Yakınlaşma, yaklaşma. (Arapça)

• Yakın olma.

iktiran-ı kevakib

• Ast: İki gezegenin zâhiren birbirine yakın bir mevziye gelmeleri veya aynı burçta bulunmaları.

ılgar

• Düşman topraklarına ansızın yapılan hücum, akın.
• Başıboş hayvanın dörtnala koşması.

ılgarcı

• Akıncı.

ilhanlılar

• İlhanlılar hanedanı ve bu hanedanın idare ettiği XIII. asrın sonu ve XIV. asrın ilk yarısında yaşayan bir yakındoğu imparatorluğu.

illiyyun

• (Tekili: İlliyyîn) (Aliyyu) Cennetin en yüksek tabakası. Ahirete giden tam kâmil mü'minlerin yeri. Hafaza meleklerinin divanları ismidir ki, salihlerin amelleri oraya yükseltilir. Ahirette yüksek dereceye, dergâh-ı rızâya en yakın olan derecedir.

ilm-i ahlak / ilm-i ahlâk

• İyi huylar edinme ve kötü huylardan sakınma yollarını öğreten ilim.

iltifat-ı ravza-i mutahhara

• Ravza-i Mutahhara'nın iltifatı, lütfu, yakın ilgisi.

iltimah

• (Lemh. den) Bir şeye şaşkın şaşkın bakınma.

ilzam eden

• Delil getirerek karşısındakini susturan.

iman-ı tahkiki / iman-ı tahkikî

• İmana aid bütün mes'eleleri yakînî surette tedkik ile bilmek ve yaşamak ve tahkikî iman derslerini veren ve taklidî imanı tahkike tebdil eden eserleri sadakatla okumak neticesinde hâsıl olan sağlam, sarsılmaz iman. (Mü'minin kalbi tasdik nuru ile o derece münevver olmasıdır ki, o nur bütün letaif-i

inne rahmetallahi karibün mine'l-muhsinine / inne rahmetallâhi karîbün mine'l-muhsinîne

• "Şüphesiz ki Allah'ın rahmeti ihsan sahiplerine yakındır.".

insan-ı kamil / insan-ı kâmil

• Kemâle ermiş, olgun insan. İslâmiyet'in emrettiği bütün emirleri yapan, yasaklardan sakınan, Peygamber efendimizin güzel ahlâkıyla ahlâklanan, hareketleri ve sözleri hep Allahü teâlânın ilhâmı ile olan üstün insan.

inzar / inzâr

• (Çoğulu: İnzârât) (Nezr. den) Neticenin kötü olacağını bildirerek fenalıktan sakındırmak. Azab ve ceza va'detmek.

• Korkutmak, sakındırmak.

inzicar

• Azarlanma, sakındırılma, menedilme.

irs

• Vefat eden kimsenin vâsi olup malını almak.
• Ölen yakın akrabadan kalan mal, miras, mülk.
• Bir şeyin artığı. Fâsıla nişanları.

ıs'as

• Gece karanlığı başlamak, karanlık basmak.
• Karanlığın açılması.
• Bulutun yere yakın olması.
• Peşinden gitmek.

isbatiyecilik

• Bu felsefe nazariyesine göre, isbat yolu ile yakîn, şüphesiz bilginin elde edilebilmesi, tecrübelerle müşahadelerle ve vakıalara istinaden mümkün olacağı iddia edilir. İsbat şeklini ve sahasını daraltıp sadece maddiyata münhasır kılan bu anlayış yalnız maddiyata ait mes'eleler için doğrudur.

işfak

• Acıyarak sakınma. Şefkat ve inayet etme.
• Sevme.
• Sakınma ve korkma.
• Azaltma.
• Lütfetme, bağış, ihsan.

ıshar

• (Sıhriyyet. den) Akrabalık, yakınlık, kurbiyet, sıhriyet. Damat olma. Damat edinme.
• Ulaşmak.
• Erimek.

iskan / iskân

• Yerleştirmek. Bir yeri mesken yapıp oturmak.
• Sâkin.

islambol

• Eskiden İstanbul yerine kullanılan bir tabir idi. Ulema takımı yakın zamana kadar zarfların üzerine İstanbul yerine İslâmbol yazarlardı.

islav

• Rus, Ukran, Beyaz Rus, Çek, Slovak, Leh, Sloven, Sırp, Hırvat ve Bulgar gibi milletlere, lisanlarındaki yakınlık dolayısıyla verilen ortak isim. (Fransızca)

ism-i batın / ism-i bâtın

• Allah'ın, bütün varlıkların iç yüzünü ve özellikle canlıların içlerini mükemmel bir fabrikanın harika makineleri gibi yaratıp işlettiğini gösteren ismi.

ismet

• Peygamberlerin sıfatlarından biri. Peygamberlerin, peygamber oldukları bildirilmeden önce ve sonra; küçük olsun, büyük olsun bilerek veya bilmeyerek günah işlemekten korunmuş olmaları.
• Günahlardan sakınma, kötü ve çirkin şeylerden uzak durma.

ısparta süleymanları

• Sıddık Süleyman Kervancı, Mübarek Süleyman, Süleyman Rüştü, Süleyman Rüştü Çakın.

ısr

• Ahd. Sözleşme. Yemin.
• Kulakta küpe deliği.
• Şiddetli ahkâm ve teklifler.
• Altındakini yerinde tutan ağırlık, bağ.

istikrab

• Yaklaştırma, yakınlaştırma.
• Akraba olma.

istikrar

• Karar ve sebat üzere olmak. Karar kılma. Sâkin olmak. Yerleşmek.

istim

• Buharla işleyen makinaların kazanında birikip makinayı işleten buğu, buhar.

istinabe

• Duruşmada yasal gerekçelerle bulunamayan zanlının, ilgili mahkemece, yasal prosedürün yerine getirilmesi için zanlıya en yakın bölgedeki bir mahkeme veya kişileri yetkili kılması.

istinas / istînas

• Yakınlık duyma, yakınlaşma.

istinas etme / istinâs etme

• Yakınlık duyma, alışma.

itkan

• Pürüzsüz yapmak veya yapılmak. Sağlamlaştırmak. Hakikata yakından vakıf olmak, delileriyle bilmek, inanmak. Bilerek emin olmak. Muhkem kılmak, muhkem yapmak. Sâbit kılmak.

ittika / ittikâ

• Korkup sakınma.

• Sakınmak. Çekinmek. Günahlardan ve bütün kötülüklerden kendini çekmek. Takvâ ile amel etmek.

• Sakınma.

• Sakınma. Takva ehlinden olma.

• Allahü teâlâdan korkma, haramlardan, günâhlardan sakınma.

ittikan

• Muhkem yapılmak. Esaslı ve şüphesiz yakından bilmek.

ittisaf

• Vasıflanmak. Muttasıf olmak. Sıfat sahibi olmak. Bir hâl takınmak.

ittisafkarane / ittisafkârane

• Vasıfları belli olur surette. Bir hal takınarak. (Farsça)

ittisal

• Ulaşmak. Bitişmek.
• Birbirine dokunmak. Yakınlık. Bağlılık. Kavuşmak.

izafe

• Bir şeyi bir kimseye veya bir şeye nisbet etmek, yakın etmek. İsnâd etmek. Katmak, katıştırmak.
• Bir şey üzerine meylettirmek, havale olmak, bağlanmak.
• Mal etmek.
• Gr: İki isimden meydana gelen bağlılık tamlaması.

izafet

• Bir şeyi bir kimseye veya bir şeye nisbet etmek, yakın etmek. İsnâd etmek. Katmak, katıştırmak.
• Bir şey üzerine meylettirmek, havale olmak, bağlanmak.
• Mal etmek.
• Gr: İki isimden meydana gelen bağlılık tamlaması.

izhar-ı fazilet

• Güzel ahlâkın, erdemin gösterilmesi.

izlaf

• Yakın etmek. Toplamak, cem' etmek.

kab-ı kavseyn

• Cenab-ı Hakka en yakın olan makam; Peygamberimiz Miracda Cenâb-ı Hakla bu makamda bizzat görüşmüştür.

kàb-ı kavseyn

• Cenâb-ı Hakka en yakın olan makam; Peygamberimiz Miraçta bu makamda bizzat Allah'la görüşmüştür.

kabe kavseyn / kâbe kavseyn

• Peygamber efendimizin Mîrac gecesinde bilmediğimiz bir şekilde Allahü teâlâya yakınlığından kinâye olan bir tâbir.

kad

• Gr : İsmiyye veya harfiyye olan bir kelimedir. İsmiyye olduğunda iki vecihle kullanılır. yerine muzari olur. Yetişir, kifayet eder mânasınadır. Yahut kelimesine müradif isim olur. Harfiyye olduğunda dâhil olduğu fiil, tahkik, ümid, rica, intizar, yakınlık, azlık veya çokluk ifade edebilir.

kadum

• (Çoğulu: Kudm) Keser.
• Şam yakınında bir köyün adı.

kalfa

• Sarayla konaklardaki cariyeler hakkında kullanılan bir tâbir idi. Konaklarda bu tâbir, daha çok bunların eskileri ve yaşlıları hakında kullanılırdı. Gençlerine "kız" denilir ve adlarıyla çağrılırlardı.
• Eski tarz mekteblerde öğretmen yardımcısı.
• Bir san'atta usta ile çırak ara

karabet / karâbet / قرابت / قَرَابَتْ

• Soyca yakınlık. Hısımlık. Akrabalık.

• Soy, süt ve evlilik yoluyla yakınlık, akrabâlık.

• Yakınlık, akrabalık.

• Soyca yakınlık, hısımlık, akrabalık.

• Yakınlık.

• Yakınlık, akrabalık. (Arapça)

• Akrabalık, yakın olma.

karabet-i kalb

• Kalb yakınlığı, gönül yakınlığı.

karabet-i nesebiye

• Kan bağından gelen yakınlık.

karabet-i nesliye / karâbet-i nesliye

• Soy yakınlığı, akrabalık.

karabet-i rahmiye

• Soy yakınlığı, akrabalık.

karabet-i sıhriyye

• Kız alıp vermekle meydana gelen akrabalık, yakınlık, hısımlık.

karaib

• (Tekili: Karib) Yakınlar, hısımlar. Akraba.

karar

• Değişmez hâle gelmek.
• Sabit ve sakin olmak.
• Ne az ne çok olan tam ölçü. Ölçülülük.
• Gitmeyip kalmak.
• Oturaklı yer. Sâkin olacak yer.
• Anlaşılan ve sabit hâle gelen son karar sözü.
• Mahkemece verilen son söz ve neticeye bağlama.
• Dolanmak.

karef

• Hastalara yakın olmak.

karen

• (Çoğulu: Akrân) Ok mahfazası.
• Kılıç.
• Ok.
• İki deveyi biribirine çattıkları ip. Başka deveye çatılmış deve.
• Çatık kaşlı olmak.
• "Yakınlık" mânâsına mastar.
• Necid ahâlisinin mikâtı olan mevzi.

kari

• (A, uzun okunur) Köyde sâkin olan, köylü.

karib / karîb / قریب

• Çok yakın. Yerce ve mekânca uzak olmayan.
• Yakın hısım.

• Yakın, yakın olan, uzak olmayan, soyca yakın.

• Yakın.

• Yakın.

• Yakın. (Arapça)

karib olma / karîb olma

• Yakınlaşma.

karib-ül ahd

• Yakın zamanda.

kariben / karîben / قریبا

• Bir zaman sonra, yakın vakitte. Çok zaman geçmeden.
• Sülâlece ve soyca yakın olan.

• Yakında, yakın zamanda.

• Yakında.

• Yakında. (Arapça)

karibetün / karîbetün

• Yakındır (kadınlar için kullanılır).

karibün / karîbün

• Yakındır (erkekler için kullanılır).

karin / karîn / قرین / قَر۪ينْ

• Yakın. Hısım. Akraba.
• Arkadaş. Yaşı aynı olan arkadaş. Refik. Komşu.
• Bir şeyi elde eden, nâil olan.
• Pâdişahın daimi surette yakınında bulunan. Mâbeynci.

• Yan yana, yakın.

• Yakın.
• Bir şeye sahip olan, bir şeye nail olan.
• Hısım, komşu, arkadaş gibi yakın.

• Yakın. (Arapça)
• Eş dost. (Arapça)

• Yakın, nâil olan.

karin-i icabet / karîn-i icabet

• Kabule yakın.

karun

• İki şeyi bir araya getiren.
• Tez terleyen hayvan.
• Arka ayaklarının tırnağı ön ayağının tırnağı yerine vâki olan hayvan.
• İleride olan memeleri geride olan memelerine pek yakın olan dişi deve.

katv

• Sürur ve neşeyle ağır ağır yürümek.
• Adımını biribirine yakın atmak.

kazak

• Her kavmin askerliğe, akın ve çapula ayrılmış efradı.
• Çarlık Rusyasında ayrıca bir sınıf teşkil eden sipahiye benzer süvari askeri.

kaziye-i nazariyye

• Man: Aklın bir delil ile tasdik eylediği kaziyye. Delilinin mukaddematı yakiniyyattan ise, yakiniyye'dir ve illâ zanniye olur.

kaziye-i yakiniyye / kaziye-i yakîniyye

• Man: Yakîni ifade eden kaziyyeye denir. Ya bedihiyye veya nazariyye olur.

kazur

• Temiz olmayan şeylerden sakınan kimse.

keda

• Mekke-i Mükerreme üstünde, Mekâbir yakınında bir yolun adı.

kelil

• Körleşmiş.
• Az gören, donuk gören göz. Uzağı veya yakını iyi göremiyen göz. Miyop veya hipermetrop göz.
• Kesmez olan âlet.
• Çakal.
• Yorulmuş kişi, yorgun kimse.

ken'

• (Çoğulu: Kün'ân) Tilki eniği.
• Cem'etmek, toplamak.
• Yakın olmak.
• Mülâyemet.
• Alçaklık yapmak.
• Firar, kaçmak.

kenud

• Çok küfran-ı nimet eden kimse. Çok levm ve küfreden cahud.
• Birşey yetiştirilemiyen verimsiz arazi.
• Kocasının hukukuna ve iyiliklerine küfran eden nankör kadın.
• Yemeğini misafirden sakınarak yalnızca yiyen cimri.
• Kölesini, uşağını çok döven kimse.

kerahet / kerâhet

• İğrenme, istemeyerek zor altında yapma.
• Şeriatin yasaklamadığı fakat harama yakın olma ihtimali olan ve çekinilmesi gereken husus.

• İğrenme, tiksinme, istememe. Harama yakın olma veya yapılmaması iyi olma. Dinde terk edilmesi iyi olan bir şeyin terk edilmeyip yapılması. Kerâhet, tahrîmiyye ve tenzîhiyye olmak üzere iki kısımdır.

kerahet-i tahrimiyye / kerâhet-i tahrîmiyye

• Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfteki delilinden zan ile anlaşılan yasak. Harama yakın mekruh.

kerahet-i tenzihiyye / kerâhet-i tenzîhiyye

• Yasak olmasına kuvvetli ve açık bir delil bulunmayan ancak yapılması iyi olmayan şeyler. Helâle yakın mekrûh.

kerar

• Arap kadınlarının takındıkları boncuk.

kerb

• (Çoğulu: Kurub-Küreb) Yeri sürüp aktarmak.
• Dar etmek.
• Yakın olmak.
• Gam, tasa, keder, endişe.

kerrubiyyun

• (Mukarrebûn) Sadece ibadetle meşgul olan melekler. Allah'a en yakın olan melekler. Büyük melekler. Kerubiyyun yalnız hamele-i arştır diyenler olduğu gibi, Kerrubiyyun diyenler de olmuştur. Aslı Kerubiyun'dur.

kerub

• Allah'a en yakın olan melekler.

keseb

• Yakınlık, kurbiyet.

kevd

• Yakın olmak.

keyfiyyet

• Bir şeyin mâhiyeti, esâsı, içyüzü, nasıl olduğu. "Allah Arş üstündedir" buyurur Rabbimiz Lâkin keyfiyyetini, anlayamaz aklımız.

kil-u-kal / kîl-u-kâl

• Dedi-kodu. Gîbet.Geçirme ömrünü mü'min, sakın ki, kîl-ü-kâl üzre! Sözün mânâsını anla, ne yürürsün hayâl üzre.

kimya-yı saadet

• Rezaletlerden sakınıp nefsi tehzib ve tezkiye ve faziletleri kazanmak sureti ile nefsi tahliye etmek, süslemek, tezyin etmek.
• İmâm-ı Gazalinin bir eserinin ismi.

kınn

• (Çoğulu: Aknân-Akınne) Köle.

kıran / قران

• (Çoğulu: Kırânât) Yakınlık, mukarenet.
• Ayrı iki şeyin birleşmesi.
• İki gezegenin bir burçta bulunması.

• Yakınlık.
• İki gezegenin bir burçta bulunması.

• Yakınlaşma. (Arapça)
• İki gezegenin aynı burçta birbirine yaklaşması. (Arapça)

kırban

• Yakınlık.
• Cimadan kinâye olur.

kırmeta

• Kitapla satırların veya yürürken adımların birbirine yakınlığı.

kitab-ı ilzam ve iskat / kitab-ı ilzam ve iskât

• Karşısındakini delillerle mağlup edip susturan kitap.

koç yiğit

• Güçlü kuvvetli, bahadır, gözünü budaktan sakınmaz, cengâver.

komşu

• Bitişik evlerde veya yakın çevrede oturan kimse veya kimseler.

kötü arkadaş

• İnsanın dînini, îmânını, edebini, hayâsını ahlâkını bozan, dünyâ ve âhiret seâdetini kaybettiren arkadaş.

kuba mescidi / kubâ mescidi

• İslâm târihinde Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) hicreti sırasında Medîne-i münevvere yakınında bulunan Kubâ'da ilk defâ inşâ edilen mescid.

kübr

• Yakınlık.

kühbe

• Kırmızılığa yakın olan beyaz renk.

kulle

• (Çoğulu: Kulel) Doruk, dağ tepesi, zirve.
• Kule.
• Bazı harp gemilerinin güvertelerinde bulunan ve makine ile hareket eden ağır top.

küllü atin karib / küllü âtin karîb

• Gelecekte olacak her şey yakındır.

künu'

• Yakın olmak.

kurab

• (Tekili: Kurbet) Yakınlar, akrabalar.

kurb / قرب

• Yakınlık.

• Yakınlık. Yakında oluş. Yakın olmak. Yakınlık kazanmak. (Zamanda, mekânda, nisbette, hatvede ve kuvvette kullanılır.)
• Tıb: Böğür. Karnın yumuşaklığına kadar olan yer.

• Yakın.

• Yakınlık. Tasavvufta, Allahü teâlâya yakın olmak.

• Yakınlık. (Arapça)
• Yakın. (Arapça)

kurb-i derece

• Ölen bir kimseye yakınlık derecesi.

kurb-i ebdan / kurb-i ebdân

• Bedenlerin birbirine yakın olması.

kurb-i hüda / kurb-i hüdâ

• Allah'a manevî yakınlık.

kurb-i ilahi / kurb-i ilâhî

• Allahü teâlâya yakın olmak.

kurb-i mesafe / kurb-i mesâfe

• Yer, mekân yakınlığı.

kurb-i nübüvvet

• Nübüvvet (peygamberlik) yoluna âit yakınlık.

kurb-i velayet / kurb-i velâyet

• Velâyet, evliyâlık yoluna âit yakınlık. Allahü teâlâdan gelen feyz ve bereketlere, arada vâsıta bulunmak sûretiyle kavuşma.

kurb-u huzur / kurb-u huzûr / قُرْبِ حُضُورْ

• Allah'ın yüce huzuruna yakınlık.

• Huzura (Allah'a) yakın olma.

kurb-u huzur-u ilahi / kurb-u huzur-u ilâhî

• İlâhî yakınlığa ulaşma makamı.

kurb-u şahane

• Padişahın yakını.

kurban

• Allahü teâlâya yakınlık. Mükîm (yolcu olmayan), âkıl (akıllı), bâliğ (ergen, evlenecek çağa gelmiş), hür ve dînen zengin sayılan, müslüman erkek ve kadın tarafından, Allah rızâsı için kurban niyetiyle kurban bayramının ilk üç gününde (Zilhicce ayının on, on bir ve on ikinci günlerinin her hangi biri

• Allah'ın rızasını kazanmağa sebep olan şey.
• Etleri, fakirlere parasız olarak dağıtılmak niyetiyle farz, vâcib veya sünnet olarak kesilen koyun, keçi, deve, sığır.. gibi hayvan.
• Bir maksad uğrunda feda olma.
• Beylerin ve meliklerin yakınlarından olan kimse.

kurbet

• Yakınlık. Tâatı, Allahü teâlâ için yapmak.

• Yakınlık, Allah'a yakınlık.
• Hısımlık, akrabalık.

• Yakınlık.
• Fık: Allah'a manevî yakınlığa sebeb olan amel-i sâlih.

kurbiyet / قُرْبِيَتْ

• Yakınlık.

• Yakınlık.

• Yakınlık.

kurbiyet-i ilahiye / kurbiyet-i ilâhiye / قُرْبِيَتِ اِلَهِيَه

• İnsanın Allah'a olan yakınlığı.

• Allaha yakınlık.

kurbiyet-i maneviye / kurbiyet-i mâneviye

• Mânevî yakınlık; kulun Allah'a yakınlığı.

kurbiyet-i mekan / kurbiyet-i mekân / قُرْبِيَتِ مَكَانْ

• Yer yakınlığı.

• Mekan yakınlığı.

kurbiyet-i zaman / قُرْبِيَتِ زَمَانْ

• Zaman yakınlığı.

• Zamanın yakınlığı.

kurbiyyet

• Yakınlık kazanmak. Yakınlık. Bir şeye kendi gayretiyle yakınlaşmak.

kurena

• Bir padişâhın yakınında bulunan ve onun sohbetine iştirak edenler. Yakınlar. Arkadaşlar.

kureyza

• Medine-i Münevvere yakınında Yahudi taifesinden bir kavim.

kurmus

• (Çoğulu: Karâmıs) Avcıların dağda olan kulübesi veya soğuktan sakındıkları küçük çukur yer.

kurun-u uhra / kurun-u uhrâ / kurûn-u uhrâ

• Yakın çağ.

• Son çağ, dünya hayatının kıyamete yakın son devresi.

kusre

• Yakın, karib.

kusur

• Noksanlık. Eksiklik. Noksan ve âcizlik. İhmal. Tedbirsizlik.
• Cem' olmalar.
• Pahalanmak.
• Eksilmek.
• Şiddetli olan şeyin yavaşlayıp sâkin olması.
• Bereketlenmek.
• İmtina', âciz olmak.
• Bir hesabın üstü. Artan kısım.
• (Tekili: Kasr) Kası

kut'ül amare / kut-ül amare / كوتول امار

• Kut'ül Amare ne demektir?

  Yeni kurulan Osmanlı 6. Ordusu'nun Komutanlığı'na atanarak 5 Aralık'ta Bağdat'a varan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa'nın emriyle Irak ve Havalisi Komutanı Miralay (Albay) 'Sakallı' Nurettin Bey'in birlikleri 27 Aralık'ta Kut'u kuşattı. İngilizler Kut'u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki kolorduyla hücuma geçti ancak, 6 Ocak 1916 tarihli Şeyh Saad Muharebesi'nde 4.000 askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede 9. Kolordu Komutanı Miralay 'Sakallı' Nurettin Bey görevinden alındı ve yerine Enver Paşa'nın kendisinden bir yaş küçük olan amcası Mirliva Halil Paşa (Kut) getirildi.
  İngiliz Ordusu, 13 Ocak 1916 tarihli Vadi Muharebesi'nde 1.600, 21 Ocak Hannah Muharebesi'nde 2.700 askeri kaybederek geri püskürtüldü. İngilizler mart başında tekrar taarruza geçti. 8 Mart 1916'da Sabis mevkiinde Miralay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu'ya hücum ettilerse de 3.500 asker kaybederek geri çekildiler. Bu yenilgiden dolayı General Aylmer azledilerek yerine General Gorringe getirildi.

  Kut'ül Amare zaferinin önemi

  Kût (kef ile) veya 1939’dan evvelki ismiyle Kûtülamâre, Irak’ta Dicle kenarında 375 bin nüfuslu bir şehir. Herkes onu, I. Cihan Harbinde İngilizlerle Türkler arasında cereyan eden muharebelerden tanır. Irak cephesindeki bu muharebeler, Çanakkale ile beraber Cihan Harbi’nde Türk tarafının yüz akı sayılır. Her ikisinde de güçlü düşmana karşı emsalsiz bir muvaffakiyet elde edilmiştir.
  28 Nisan 1916’da General Townshend (1861-1924) kumandasındaki 13 bin kişilik İngiliz ve Hind askerlerinden müteşekkil tümenin bakiyesi, 143 günlük bir muhasaradan sonra Türklere teslim oldu. 7 ay evvel parlak bir şekilde başlayan Irak seferi, Basra’nın fethiyle ümit vermişti. Gereken destek verilmeden, tecrübeli asker Townshend’den Bağdad’a hücum etmesi istendi.
  Bağdad Fatihi olmayı umarken, 888 km. yürüdükten sonra 25 Kasım 1915’de Bağdad’a 2 gün mesafede Selmanpak’da miralay Nureddin Bey kumandasındaki Türk ordusuna yenilip müstahkem kalesi bulunan Kût’a geri çekildi. 2-3 hafta sonra takviye geleceğini umuyordu. Büyük bir hata yaparak, şehirdeki 6000 Arabı dışarı çıkarmadı. Hem bunları beslemek zorunda kaldı; hem de bunlar Türklere casusluk yaptı.

  Kût'a tramvayla asker sevkiyatı

  İş uzayınca, 6. ordu kumandanı Mareşal Goltz, Nureddin Bey’in yerine Enver Paşa’nın 2 yaş küçük amcası Halil Paşa’yı tayin etti. Kût’u kurtarmak için Aligarbi’de tahkimat yapan General Aylmer üzerine yürüdü. Aylmer önce nisbî üstünlük kazandıysa da, taarruzu 9 Mart’ta Kût’un 10 km yakınında Ali İhsan Bey tarafından püskürtüldü.
  Zamanla Kût’ta kıtlık baş gösterdi. Hergün vasati 8 İngiliz ve 28 Hindli ölüyordu. Hindliler, at eti yemeği reddediyordu. Hindistan’daki din adamlarından bunun için cevaz alındı. İngilizler şehri kurtarmak için büyük bir taarruza daha geçtiler. 22 Nisan’da bu da püskürtüldü. Kurtarma ümidi kırıldı. Goltz Paşa tifüsten öldü, Halil Paşa yerine geçti. Townshend, serbestçe Hindistan’a gitmesine izin verilmesi mukabilinde 1 milyon sterlin teklif etti. Reddedilince, cephaneliği yok ederek 281 subay ve 13 bin askerle teslim oldu. Kendisine hürmetkâr davranıldı. Adı ‘Lüks Esir’e çıktı. İstanbul’a gönderildi. Sonradan kendisine sahip çıkmayan memleketine küskün olarak ömrünü tamamladı.
  Böylece Kûtülamâre’de 3 muharebe olmuştur. İngilizlerin kaybı, esirlerle beraber 40 bin; Türklerinki 24 bindir. Amerikan istiklâl harbinde bile 7000 esir veren İngiltere, bu hezimete çok içerledi. Az zaman sonra Bağdad’ı, ardından da Musul’u ele geçirip, kayıpları telafi ettiler. Kût zaferi, bunu bir sene geciktirmekten öte işe yaramadı.
  Bu harbin kahramanlarından biri Halil Paşa, Enver Paşa’nın amcası olduğu için; diğer ikisi Nureddin ve Ali İhsan Paşalar ise cumhuriyet devrinde iktidar ile ters düştüğü için yakın tarih hafızasından ustaca silindi. 12 Eylül darbesinden sonra Ankara’da yaptırılan devlet mezarlığına da gömülmeyen yalnız bunlardır.
  Binlerce insanın kaybedildiği savaş iyi bir şey değil. Bir savaşın yıldönümünün kutlanması ne kadar doğru, bu bir yana, Türk-İslâm tarihinde dönüm noktası olan çığır açmış nice hâdise ve zafer varken, önce Çanakkale, ardından da bir Kûtülamâre efsanesi inşa edilmesi dikkate değer. Kahramanları, yeni rejime muhalif olduğu için, Kûtülamâre yıllarca pek hatırlanmadı. Gerçi her ikisi de sonu ağır mağlubiyetle biten bir maçın, başındaki iki güzel gol gibidir; skora tesiri yoktur. Hüküm neticeye göre verilir sözü meşhurdur. Buna şaşılmaz, biz bir lokal harbden onlarca bayram, yüzlerce kurtuluş günü çıkarmış bir milletiz.
  Neden böyle? Çünki bu ikisi, İttihatçıların yegâne zaferidir. Modernizmin tasavvur inşası böyle oluyor. Dini, hatta mezhebi kendi inşa edip, insanlara doğrusu budur dediği gibi; tarihi de kendisi tayin eder. Zihinlerde inşa edilen Yeni Osmanlı da, 1908 sonrasına aittir. İttihatçıların felâket yıllarını, gençlere ‘Osmanlı’ olarak sunar. Bu devrin okumuş yazmış takımı, itikadına bakılmadan, münevver, din âlimi olarak lanse eder. Böylece öncesi kolayca unutulur, unutturulur.
  Müşir İbrahim Edhem Paşa’nın oğlu Sakallı Nureddin Paşa (1873-1932), sert bir askerdi. Irak’ta paşa oldu. Temmuz 1920’de Ankara’ya katıldı. Fakat karakterini bilen M. Kemal Paşa, kendisine aktif vazife vermek istemedi. Merkez kumandanı iken Samsun’daki Rumları iç mıntıkalara sürgün ettiği esnada çocuk, ihtiyar, kadın demeden katliâma uğramasına göz yumdu. Bu, milletlerarası mesele oldu. Yunanlılar, bu sebeple Samsun’u bombaladı. Nureddin Paşa azledildi; M. Kemal sayesinde muhakemeden kurtuldu. Sonradan Kürtlerin de iç kısımlara göçürülmesini müdafaa edecektir. Batı cephesinde, kendisinden kıdemsiz İsmet Bey’in maiyetinde vazife kabul etti. İzmir’e girdi. Bazı kaynaklarda İzmir’i ateşe verdiği yazar. I. ordu kumandanı olarak bulunduğu İzmit’te, Sultan Vahîdeddin’in maarif ve dahiliye vekili gazeteci Ali Kemal Bey’i, sivil giydirdiği askerlere linç ettirdi; padişaha da aynısını yapacağını söyledi. Ayağına ip takılarak yerlerde sürüklenen cesed, Lozan’a giden İsmet Paşa’nın göreceği şekilde yol kenarına kurulan bir darağacına asılarak teşhir edildi. Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir fedainin vursa kahraman olacağı bir insanı, vuruşma veya mahkeme kararı olmaksızın öldürmeyi cinayet olarak vasıflandırıp kınadı. M. Kemal’e gazi ve müşirlik unvanı verilmesine içerleyen Nureddin Paşa iyice muhalefet kanadına geçti. 1924’de Bursa’dan müstakil milletvekili seçildi. Asker olduğu gerekçesiyle seçim iptal edildi. İstifa edip, tekrar seçildi. Anayasa ve insan haklarına aykırılık cihetinden şapka kanununa muhalefet etti. Bu sebeple antikemalist kesimler tarafından kahraman olarak alkışlanır. Nutuk’ta da kendisine sayfalarca ağır ithamlarda bulunulur, ‘zaferin şerefine en az iştirake hakkı olanlardan biri’ diye anılır.
  Halil Kut (1882-1957), Enver Paşa’yı İttihatçıların arasına sokan adamdır. Sultan Hamid’i tevkife memur idi. Askerî tecrübesi çete takibinden ibaretken Libya’da bulundu. Yeğeni harbiye nazırı olunca, İran içine harekâta memur edildi. Irak’taki muvaffakiyeti üzerine paşa oldu. Bakü’yü işgal etti. İttihatçı olduğu için tutuklanacakken, kaçıp Ankara hareketine katıldı. Rusya ile Ankara arasında aracılık yaptı. Sonra kendisinden şüphelenilince, Almanya’ya kaçtı. Zaferden sonra memlekete dönüp köşesine çekildi. Politikaya karışmadı.
  Ali İhsan Sâbis (1882-1957), Sultan Hamid’i tahttan indiren Hareket Ordusu zâbitlerindendi. Çanakkale, Kafkasya’da bulundu. Irak’ta paşalığa terfi etti. İttihatçı olduğu için Malta’ya sürüldü. Kaçıp Ankara hareketine katıldı. I. batı cephesi kumandanı oldu. Cephe kumandanı İsmet Bey ile anlaşmadı; azledilip tekaüde sevkolundu. M. Kemal’e muhalif oldu. Nazileri öven yazılar yazdı. 1947’de devlet adamlarına yazdığı imzasız mektuplar sebebiyle 15 seneye mahkûm oldu. 1954’te DP’den milletvekili seçildi. Hatıraları, Nutuk’un antitezi gibidir.

kuttan

• (Tekili: Katın) Yerliler, oturanlar, sâkinler.

la'sa

• Dudağının rengi az siyâha yakın olan kadın. (Müz: El'as)

la't

• Sakınmak, sakındırmak.

laas

• Dudağın rengi açık siyâha yakın olmak.

lal / lâl

• Sakin, sessiz, dilsiz.

laübali / lâübâlî

• Başkalarıyla saygısızlığa varacak şekilde senlibenli; çekinmesi ve sakınması olmayan.

lazım-ı karib / lâzım-ı karîb

• Yakınında bulunması gereken ayrılmaz unsur.

lem

• (Arabçada cezm harfidir) Muzari fiilinin başına getirilirse, nefyeder, cezmeder, sâkin okutur. "Gelir" fiilini "gelmedi" yaptığı gibi.

lemem

• Günaha yakın olmak.
• Küçük günahlar.
• Delilik, cünun.
• Musibete yakın olmak.

leyk

• Ammâ, lâkin, fakat. (Farsça)

leykin

• Lâkin, ammâ, fakat. (Farsça)

lik / lîk

• Lâkin, amma, ancak, fakat. (Farsça)

likin / lîkin

• Lâkin, eğer, amma, fakat. (Farsça)

lühme

• Bez ırgacı.
• Hısımlık, yakınlık.

ma'kul

• Akla yakın, aklın kabul edeceği.

ma'mulat / ma'mulât

• İmal edilmiş, yapılmış şeyler. Makine veya elle işlenmiş eşya.

ma'rifet mertebeleri

• (Bak: Yakin)

mabeyn

• Ara. Aradaki şey. İki şeyin arası.
• Haremle selâmlık arasındaki oda.
• Padişah yakınlarının bulunduğu oda.

maden-i ahlak-ı aliye / maden-i ahlâk-ı âliye

• Yüce ahlâkın kaynağı.

mahazir / mahâzîr / محاذیر

• (Tekili: Mahzur) Korkulacak ve sakınılacak şeyler. Maniler, engeller.

• Sakıncalar. (Arapça)

mahrem

• Gizli.
• Dince ve şer'an müsaade olunmayan.
• Birisinin hususi hâllerine ait gizli sır.
• Nikâh düşmeyen, evlenilmesi haram olan yakın akraba. (Baba, dede, anne, nine, erkek ve kızkardeş, amca, dayı, hala ve teyzeler arasında bir neseb yakınlığı, bir ebedî mahremiyet vardır

mahrem-i esrar

• Gizli sırlara vakıf olan çok yakın kimse. Gizli sır söyleyen kimse.

mahtur

• (Hatar. dan) Hatara, tehlikeye yakın.
• Düşünme. Fikir ve endişe.

mahzur / mahzûr / محذور

• Sakınılacak, korkulacak şey, engel, sakınca.

• Sakınca.

• Sakınca. (Arapça)
• Mahzur görmek: Sakıncalı bulmak. (Arapça)

mahzurat / mahzûrât

• Haram sayılan ve sakınılması gerekli iş ve davranışlar.

• Sakıncalar.

mahzure

• Çekinme, sakınma, içtinâb etme.
• Cidâl, muharebe.

mahzurlu

• Sakıncalı.

maiyyet-i seniyye

• Pâdişâhın maiyyeti. Pâdişahın yakınında bulunanlar.

makam-ı kurb

• Makamın yakınlığı, yakın olma.

makine-i acibe-i ilahiye / makine-i acîbe-i ilâhiye

• Allah'ın hayret verici makinesi, eseri.

makine-i ahval / makine-i ahvâl

• Hallerin makinesi, idârî ve içtimâi çark.

makine-i alem / makine-i âlem

• Bir makine gibi mükemmel bir şekilde çalışan âlem, dünya makinesi.

makine-i dakika-i bedia-i ilahiye / makine-i dakika-i bedîa-i ilâhiye

• Benzersiz ve çok ince özelliklerle donanmış İlâhî makine.

makine-i hayat

• Hayat makinesi.

makine-i ilahiye / makine-i ilâhiye

• İlâhî makine; Allah'ın yarattığı ve bir makineyi andıran insan bedeni.

makine-i insaniye

• Bir makine hükmünde olan insanın beden ve cihazları.

makine-i rabbaniye / makine-i rabbâniye

• Herşeyin Rabbi olan Allah'ın makinesi.

makine-i tekemmülat / makine-i tekemmülât

• İlerleme, olgunlaşma makinesi.

makine-i vücud

• Kâinatın küçük bir örneği olan vücut makinası.

makine-i zihayat / makine-i zîhayat

• Canlı makine.

makine-yi hayat

• Hayat makinesi; bir makine gibi büyük bir denge ve sistemle çalışan hayat.

makinist

• Makine ustası. Makineyi çalıştırmakla vazifeli kişi.

makrebe

• Hısımlık, yakınlık. Karâbet.

makrun / makrûn / مقرون

• (Karn. dan) Ulaşmış. Kavuşmuş. Yakın.
• Müsaadeye mazhar.
• Çatık kaşlı olmak.

• Yakın, ulaşmış.

• Yakın. (Arapça)

makrun-u sıhhat

• Sıhhat ve hakikata yakın. Doğruluk derecesi fazla.

makruniyet

• Yaklaşma. Yakınlık.

malkoç

• Osmanlı İmparatorluğu devrinde akıncıların başı.
• Akıncı beylerinden meşhur bir hânedan.

mana / mânâ

• Anlam.
• İçyüz.
• Akla yakın sebep.
• Rüya, düş.

manevra

• Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli. (Fransızca)
• Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te'sirli bir biçimde düzenlenmesini te'min eden bütün hareketler. (Fransızca)
• Barış zamanında kıt'alara ve kurmay hey'etle (Fransızca)

manga

• Ask. Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik. (Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur.)
• Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş.

mass

• Yakın olan.
• Dokunan. Değen.

matris

• Dizilmiş harflerin hususi bir mukavva üzerine alınan kalıbı. (Fransızca)
• Dizme makinelerinde harf kalıbı. (Fransızca)

mazlum

• Zulüm görmüş. Kendine zulmedilmiş.
• Halim, selim, sakin, sessiz.

me'cuc / me'cûc

• Çok eski zamanlarda, bir duvar arkasında bırakılmış, kıyâmete yakın, yeryüzüne yayılacak olan Nûh aleyhisselâmın oğlu Yâfes'in soyundan gelecek olan kötü bir millet. Yüzleri yassı, gözleri küçük, kulakları çok büyük, boyları kısadır.

me'lufe / me'lûfe

• Alışıldık ve yakın olan.

me'nus

• Cana yakın, sevimli.

mebad / mebâd / مباد

• (Mebâdâ) Sakın, olmaya ki... (Farsça)

• Sakın, aman sakın, olmaya. (Farsça)

mebada / mebâdâ / مبادا

• Sakın, aman sakın, olmaya. (Farsça)

mecane

• Ne bulursa sakınmadan yapmak. Mecnunluk.

mecved

• Doymaya yakın olmak.
• Yağmur taneleri değmiş cisim.

mehdi / mehdî

• Kıyâmete yakın geleceği, Peygamber efendimiz tarafından haber verilen ve İslâmiyet'i ve adâleti yeryüzüne hâkim kılacak olan mübârek zât.

mekad

• Yakın olmak, yakınlık.

mekane / mekâne

• (Çoğulu: Emkine-Emâkin) Kudret, kuvvet, güç.

mekanik

• Lât. Cisimlerin hareketleriyle alâkalı hâdiseleri inceleyen ilim. Mihanikiyetten bahseden kitap.
• Makina. Makina aksamının hey'et-i mecmuası.
• Kafa yormaksızın el veya makina ile yapılan.

mekanizma

• Lât. Bir şeyin makina kısmı.
• Mc: Oluş ve işleyiş. Meydana çıkış.

• Makine kısmı, işleyiş.

mekarim-i ahlak / mekârim-i ahlâk

• Hz. Muhammed'in (A.S.M.) ahlâkına ve onun sünnet-i seniyesine ittiba ve imtisâl edenlerin ahlâkı.

mekin / mekîn

• Yüksek rütbe sâhibi. Vakarlı. Temkinli. Nüfuz ve iktidar sahibi.
• Yerleşmiş. Oturmuş. Sâkin, Muhkem.

• Sakin, vakarlı, saygın.

mektubat / mektûbât

• Din büyüklerinin yakınlarına ve sevdiklerine gönderdiği, nasihat mektublarından meydana gelen kitap.

melaike-i mukarrebin / melâike-i mukarrebîn

• Makam itibariyle Allah'a yakın olan melekler.

• Allah'a yakın olan melekler.

melami / melâmî

• Allahü teâlânın rızâsını kazanmak için çalışan, bu yolda farzları yapıp, haramlardan sakınan, şöhretten kaçındıkları için nâfile ve sünnetleri gizli yapan kimse. Nefislerini kınadıkları için melâmî adı ile anılmışlardır.

mendub

• İyilikleri sayılarak arkasından ağlanan ölü.
• Şeriatçe yapılıp yapılmamasında bir sakınca olmayan ama uygun görülen işler.

merdane

• Erkekçesine. Merdcesine. Er'e yakışır surette. (Farsça)
• Matbaada baskı, baskı makinelerinde ve ofset makinelerinde ise plâteye değerek mürekkeb vermek; ve toprağı bastırmak gibi çeşitli işlerde kullanılan silindir. (Farsça)
• Yufka açmağa yarıyan oklava. (Farsça)
• Erkek ayakkabısı. (Farsça)

merih

• Koz: Güneş etrafında seyreden seyyarelerden dünyadan sonra güneşe en yakın olanı. (Aslı: Merrih veya Mirrih okunur.)
• Mars.

merve

• Kâbe-i muazzamanın yakınında bulunan ve hacda, aralarında sa'y denilen ibâdetin yapıldığı iki tepeden biri.

meş'ar-ül-haram / meş'ar-ül-harâm

• Mekke-i mükerremede, Arafât ile Minâ arasında bulunan Müzdelife'nin sonunda Cebel-i kuzah yakınında bir yer. Meş'ar, şiâr (alâmet) yeri demektir. Meş'ar denmesi; ibâdet yeri olması; haram diye vasıflandırılması ise, hürmeti ve kıymeti sebebiyledir.

meşhur hadis veya hadis-i meşhur

• Asr-ı evvelde, Ahâdi hadis kabilinden iken ikinci asırda iştihar edip, kizb üzerine ittifakları aklen tecviz olunmayan bir cemaat tarafından rivâyet olunan hadis. İlm-i yakin derecesinde karib bir surette kalbe itmi'nan verir.

mesih / mesîh

• Îsâ aleyhisselâmın isimlerinden.
• Kıyâmete yakın yeryüzünde çıkacağı bildirilen, son derece kıvırcık saçlı, gözü dışarı fırlamış kâfir bir genç olan Deccâl'e verilen isim.

mesil-i garaz / mesîl-i garaz

• Hedefin, maksadın mecrası, akıntı yatağı.

meskab

• Yakın olacak yer.

mesken

• Ev. Sâkin olunacak yer. Hâne.

meskeniyet

• Mesken oluş. Sâkin olup durulacak yer olmak.

meşreb-i hıllet

• Yakın dostluğu öngören hareket tarzı.

metuh

• Devamlı suyu çekilen işlek kuyu.
• Suyu ağzına yakın olan kuyu.

mevhin

• Gece yarısına yakın vakit.

mevkin

• (Çoğulu: Mevâkin) Kuş yuvası.

mey-gun

• Şarap renginde olan, kırmızıya yakın olan. (Farsça)

meyl

• Eğilme, eğiklik, akıntı.
• Sevme, tutulma, gönül akışı.

meyl-i cinsiyet

• Tür ve cins yakınlığı açısından meyletme.

mihaniki kıraet / mihanikî kıraet

• Kelimeleri, terkibleri doğru telâffuz etmekle beraber ezber dersi dinletiyormuş gibi çabuk çabuk okumaktır. Böyle okuyuş dinleyene bir şey anlatmaz. Ancak okuyanın mevzuu kavramış olduğunu anlatır. Öyle kıraet bir makinanın duygusuz işlemesine benzetilir.

mihanikiyyet

• yun. (Mihanik. den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler. Makine gibi cansız şeyler.
• Cansız ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti.

mihenk

• Mihenk taşı, denek taşı; birinin değerini, ahlâkını anlamaya yarayan ölçüt.

• (Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti.
• Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta.

miras

• Ölen kimsenin yakınlarına kalan malı.

• Ölen kimseden akrabalarına ve yakınlarına kalmış olan mal, mülk.

mirken

• (Çoğulu: Merâkin) Don yıkayacak kap.
• Küçük leğen.

mirtaz

• Dinin yasaklarından sakınan kimse.

mitralyoz

• Makineli tüfek.

mitralyöz

• Makinalı tüfek. (Fransızca)

• Makinalı tüfek.

moğol

• Turâni milletlerinin en büyüklerinden bir kabile olup Türkler ve Mançurlarla cinsi yakınlıkları vardır. Asyanın ortalarında bugün Çin Devletine tâbi olan ve Moğolistan ismiyle bilinen geniş bir çölde ve Sibirya ve Türkistan'ın da bazı taraflarında bulunurlar.Cengiz Hanla beraber Asyanın batı tarafla

mu'cize-i ahlak-ı hamide / mu'cize-i ahlâk-ı hamîde

• Güzel ve övülmüş ahlâkın mu'cizesi.

muaheze

• Azarlama. Çıkışma. Darılma. Alay eder tarzda karşısındakini küçümseme. Tenkid.

muarefet

• Tanıma, yakından bilme.

mübah

• Dinen yapılmasında ve yapılmamasında herhangi bir sakınca olmayan, helal olan davranışlar.

mübah-mubah

• Yapılıp yapılmamasında şer'an bir sakınca olmayan.

mücadele / mücâdele

• Karşısındakinin câhilliğini veya haksızlığını ortaya koymak ve kendisinin akıl, fazîlet ve şeref bakımından üstün olduğunu isbât etmek için iki kişinin bir şey üzerinde tartışması.

mücanebet

• Sakınma. Çekinme. İnsanlardan uzağa bir tarafa çekilme.

mücanib

• Çekinen. Sakınan. Kaçan.

mücaveret / mücâveret

• Komşuluk, yakınlık.
• Mescidde itikâfa çekilmek.

• Komşuluk, yakınlık.

mücavir / mücâvir

• Komşu.
• Bir mâbed veya tekke yakınında çekilip oturan.
• Yurdunu terkederek zamanını Haremeyn-i Şerifeyn'de ibadetle geçiren.

• Yakın komşu.

• Komşu, yakın.

mücazefe / mücâzefe

• Söz ile karşısındakinin hakkını örtmek, aldatmak.
• Fık: Tartıp ölçmeden göz kararı ile yapılan tahmini satış. Götürü almak. Toptan satmak.

• Söz ile karşısındakinin hakkını örtme, aldatma.

• Söz ile karşısındakinin hakkını örtme, aldatma.

müctenib

• İctinâb eden, uzak duran, çekinen, bir şeye karışmayan, sakınan.

müctenibane / müctenibâne

• Kaçınırcasına, sakınırcasına.

muda'

• Fık: Emâneten kendine bir şey bırakılan kimse.
• Serkeş ve oynak olmayıp, mazlum ve sâkin olan at.

müdahere

• Çekinmeden ve sakınmadan mukavele yapma.

müdanat

• Yakınlık.

müdani / müdanî

• Yakın. Eş. Benzer. (Farsça)

müdni / müdnî

• Yakınlaştıran.

mugalata / mugâlata

• (Galat. dan) Karşısındakini yanıltmak için söz söylemek. Doğruya benzer yanlış sözler. Safsata. Hatalı ve yanlış söz. Demagoji.
• Man: Vehimlerden terekküb eden kıyastır.

• Hatâlı ve yanlış söz, karşısındakini yanıltmak için söz söylemek veya bu sûretle söylenen söz.

muhadenet

• Yakın ahbablık, samimiyet. Dostluk.

muhafaza

• Zarar ve ziyandan sakınıp korumak.
• Himâye ve hıfzetmek. Gözetlemek.
• Bir şeye devamlı olmak.

muhazzi'

• Saman ve ot kesmekte kullanılan bir çeşit ziraat makinesi.

muhazzir

• Tahzir eden. Sakındıran. Çekindiren.

mühr-i nübüvvet

• Peygamberlik mührü; Peygamber efendimizin mübârek sırtı ortasında, sol küreğine yakın kalbi hizâsında bulunan nübüvvet mührü. Gümüş teninde, letâfet vardı, İrice Mühr-i nübüvvet vardı. Sırtında idi, Mühr-i nübüvvet, Sağ tarafına yakındı elbet. Bildirdi bize edenler ta'rîf, Bir büyük ben idi, mühr-i

muhteris

• (Muhteriz) Sakınan. Çekinen. Çekingen.

muhteriz

• Sakınan. Çekinen. Çekingen.

muhterizane / muhterizâne

• Sakınarak, çekinerek. Çekine çekine. (Farsça)

muhtezir

• Sakınan, çekinen.

mukabele-i bilmisil

• Karşılaştığı aynı muameleyi sahibine iade etmek, o kimseye aynı muameleyi yapmak. Mukabil hareketi karşısındakine icra etmek.

mükabere / mükâbere

• (Kibr. den) Kendi sözünün haksızlığını ve karşısındakinin doğruluğunu bildiği hâlde kabul etmemek ve nizâ çıkarmak, kavga etmek. Kendini büyük görmek.

• Münakaşada ağız kalabalığı ile karşısındakini yenmeye çalışma, yanlışta direnme, büyüklenme.

mükabir / mükâbir

• Kendini büyük gören, karşısındakini küçümsüyerek, doğru sözünü kabul etmeyen. Haksız olduğu hâlde hak iddiasında bulunan.

mukaddim

• Allahü teâlânın ism-i şerîflerinden: Mahlûklardan (yaratılmışlardan) bâzısını bâzısından önce var ve yok eden; dilediğini kendine yakınlaştıran, dilediğini uzaklaştıran, kendisine yakın kıldığı meleklerini, peygamberlerini aleyhimüsselâm ve âlimlerini üstün kılan.

mukallidin / mukallidîn

• (Tekili: Mukallid) Taklidçiler. Örnek ve misâl alanlar.
• Takınanlar. Boyuna takanlar.

mukarebet

• (Kurb. dan) Akrabalık, yakınlık.

mukarenet

• (A, uzun okunur) Yakınlık. Ayrılmayıp musâhebe etmek.
• Bitişmek. Birleşmek.
• Uygunluk.
• Bir yere gelmek.

• Bitişiklik, yakınlık.

mukarib

• Birbirine yakın ve karib olan. İyi ve kötü ortasında orta hâlli olan.

mukarib-ül vücud

• Olması yakın, vücuda gelmesi yakın.

mukarin

• Yakın olan. Bitişen. Ulaşan. Ulaşmış olan.

• Beraber, yakın olan.

• Bitişik, yakın.

mukarreb / مقرب / مُقَرَّبْ

• (Kurb. dan) Yakınlaşmış. Yakınlaştırılmış. Yakın.
• Büyük zât veya padişah gibi kimselere hizmette yaklaşmış olan.

• Yakınlar, yakınlaşmış kimseler.

• Yakınlaştırılmış.
• Cennette dereceleri en yüksek olan.
• Tasavvufta, nefslerinin sevgisinden kurtulmuş, kalbinde Allahü teâlâdan başka hiçbir şeyin sevgisi kalmayan, yalnız Allahü teâlâyı isteyen.

• Yakın olan.

• Yakın. (Arapça)

• Yakın kılınan.

mukarrebin / mukarrebîn

• Yakın olanlar.

• Allah'a mânen yakın olan büyük melekler.

mukarrebin-i sahabe / mukarrebîn-i sahabe

• Devamlı Peygamber Efendimizin (a.s.m.) yakınında ve etrafında bulunan Sahabeler.

mukarrebü'l-vücud

• Olması yakın.

mukarrebun

• Büyük meleklerden bir zümre.
• Takva ve ubudiyyet ile evliya derecesine gelmiş, Cenab-ı Hakk'ın indinde çok kıymetli ve mübarek büyük zâtlar.
• Yakınlaşmış olanlar.

mukarrib-ül vücud

• Vücudunu yakın eden, yaklaştıran.

mukınun / mûkınûn

• Yakîn sahibi olanlar. Şüphesiz ve tereddüdsüz olarak imanî ve Kur'anî hakikatlara vâkıf olanlar.

mukterin

• (İktiran. dan) Yaklaşan, yakın gelen, iktirân eden.

mülabese / mülâbese

• Benzer şeylerin ayırt edilemiyerek birbirine karıştırılması.
• Münasebet, yakınlık.

mülabis

• (Lebs. den) Münasebet kuran. Yakınlık gösteren. Bir kimse ile aşırı ahbaplık eden.
• Karışan.

mülahat

• Yakınlaşmak. Çekiştirmek.
• Çocuğun, sütten kesilme vaktine yakınlaşması.
• Niza ve husumet etmek.

münadebe

• İyilikleri sayılıp ağlanılan ölü.
• Ölmüş bir kimsenin ahlâkını ve evsafını anıp ağlaşmak.

münadimin / münadimîn

• (Tekili: Münadim) Nedimler. Bir büyüğün yakını olan kimseler.

münasebet

• İki şey arasındaki tenasüb, uygunluk, yakınlık, bağlılık, mensubiyet, yakışmak, vesile, alâka.

münharif

• (Harf. den) İnhiraf eden, yoldan çıkmış. Eğilmiş, çarpık. Usulünden çıkmış, sağlam olmayan.
• Tecviddeki mânâsı için "İnhirâf"a bakınız.
• Geo: Dört kenarlı, fakat hiçbir kenarı birbirine müsâvi ve müvâzi (eşit ve paralel) olmayan şekil. Sadece iki kenarı birbirine müvâzi (parale

munis / mûnis / مونس

• Alışılmış. Ehlileşmiş. Cana yakın. Sevimli. Ünsiyyet edilmiş.

• Canayakın, dost.

• Canayakın, sevimli.

• Cana yakın, alışılmış. (Arapça)

müntemi

• (İntimâ. dan) İlgisi ve ilişiği olan. Yakınlık peydâ eden.
• Birinin adamı olan.

münzevi / münzevî

• İslâmiyet'in emirlerini yapmak, yasaklarından sakınmak, kötülüklerden korunmak ve kalb huzûru ile ibâdet yapabilmek için bir köşeye çekilmiş olan kimse.

münzir

• Korkutan, sakındıran.

mürabata

• Bağlamak.
• Düşman gelecek yerleri gözleyip sakınmak.

müşacene

• Yakınlık, karabet.

müşafehat

• (Tekili: Müşafehe) (Şefe. den) Konuşmalar, dudak dudağa yakından konuşmalar.

müşafehe

• Yakından karşılıklı konuşmak, karşı karşıya konuşmak.

müşagare

• Mehir alıp vermemek için, iki kişi birbirlerinin yakınlarından birer kadınla evlenme.

müşakele-i cinsiye / müşâkele-i cinsiye

• Tür veya soyla ilgili yakınlık, akrabalık.

müşakelet / müşâkelet

• Cinsî yakınlık ve türdeşlik.

müşarata / müşârata

• Şartlaşma, sözleşme. Nefs muhâsebesinin (nefsi hesâba çekmenin) ilk basamağı olup, Allahü teâlânın beğendiği işleri yapma, beğenmediklerinden sakınma ve âhirete hazırlanma husûsunda nefsle sözleşme.

müşavir

• İstişare olunacak kimse, kendisine danışılan kişi.
• İdare işlerinde yakın yardımcı memur.
• Kovanlık üstünde yapılan örtünün direkleri.

müsekkin / مسكن / مُسَكِّنْ

• Teskin edici, sakinleştirici.

• Sakinleştirici, yatıştırıcı. (Arapça)

• Sâkinleştiren, uyuşturan.

müşennef

• Küpe takınmış, küpeli. Küpe takarak süslenmiş.

müşrif

• Yükselen, çıkan.
• Ölüme pek yakın bulunan.
• Etrafa bakan, etrafı gören.
• Vakıf malı koruyan kimse.

müstağni-i muhteriz / müstağnî-i muhteriz

• Gözütok davranıp istemekten çekinen; başkalarından yardım istemekten sakınıp çekinen.

müstakarr

• (Karar. dan) Karar bulan, bir yerde sabit ve sakin olan. Kararlı.
• Karargâh. Durulan yer.

müstensih

• İstinsah eden. Yazıyı çoğaltan, kopya çıkaran.
• Teksir makinesi. Çoğaltma makinesi.

müsteykın

• (Yakin. den) Yakinen ve kat'i olarak bilen.

mutamene

• Teskin etmek, sâkinleştirmek.

mutatavvık

• Gerdanlık gibi süs eşyası takınan.

mutavassıt

• Ortada vasıtalık eden. Arada ıslâh edici olan.
• Orta derecede. Orta hâlli.
• Sebeb.
• İyi ile kötü arasındakini alan.

müteallikat

• Alâkalılar, ilgililer, yakınlar, akrabalar.

• Yakın olanlar, müteallik olanlar. Akraba.
• Gr: Bir cümlenin mânasını açıklayan, tamamlayan kelimeler.

• İlgili olanlar, yakınlar.

mütebalih

• Kendini ebleh gösteren. Bönlük tavrı takınan.

mütecanib

• (Cenb. den) İçtinab eden, çekinen, sakınan, uzaklaşan, karışmıyan.

mütecazib

• Birbirini çeken, yakınlaştıran.

mütecennib

• Sakınan, içtinab eden, korunan, kaçınan.

mütedellil

• Çok yakın olan.

mütedeyyin

• Dindar. Din ile vazifeli. Sağlam müslüman, dine muhalefetten sakınan, dinine sâdık olan.
• Borçlu olan.

müteenniyane / müteenniyâne

• Temkinli olarak. Ağır davranarak. Çekinip sakınarak. (Farsça)

mütefer'in

• Kibirli, mağrur.
• Fir'avun tavrı takınan, fir'avunlaşan.

mütegabi

• Ahmak tavrı takınan. Kendini ebleh gösteren.

mütehaffız

• (Çoğulu: Mütehaffızîn) (Hıfz. dan) Korunup sakınan, tahaffuz eden.

mütehaffızin / mütehaffızîn

• (Tekili: Mütehaffız) Korunup sakınanlar, tahaffuz edenler.

mütehallis

• (Hulus. dan) Kurtulan, halâs bulan.
• İkinci olarak başka bir ad takınan. Mahlâs alan.

mütehami

• Korunan, sakınan, kendini himaye eden.

mütehamiyane

• Sakınarak, korunarak. Kendini himaye edercesine. (Farsça)

müteharriz

• Korunan, sakınan.

mütehaşi

• (Haşy. den) Çekingen, sakıngan.

mütehaşiyane / mütehaşiyâne

• Çekingenlikle, sakınganlıkla, kaçınırcasına. (Farsça)

mütehazzir

• (Hazer. den) Sakınan, çekinen, dikkatli davranan.

mütehazzirane / mütehazzirâne

• Çekinerek, sakınarak, dikkatli davranarak. (Farsça)

mütekallid

• Kuşanan. Kılıç takan, takınan. Kılıç kuşanmış.
• Bir işi üzerine alan. Bir vazifeyi deruhte eden.

• Kılıç kuşanan, takınan; bir vazifeyi üzerine alan, yüklenen.

mütekarib

• (Kurb. dan) Yaklaşan, tekarüb eden. Birbirine yakın olan, gittikçe birbirine yaklaşan.

mütekarin

• (Karn. dan) Birbirine birleşmiş, bitişmiş olan.
• Yaklaşmış, yakınlaşmış, tekarün eden.

mütekarrib

• (Çoğulu: Mütekarribîn) (Kurb. dan) Yaklaşan, yaklaşmağa çalışan, yakın olan, takarrüb eden.

mütekarribin / mütekarribîn

• (Tekili: Mütekarrib) Takarrüb edenler, yaklaşanlar, yakın olanlar.

mütelakkıb

• (Mütelakkıbîn) (Lakab. dan) Lakap alan, lakap takınan.

mütelakkibin / mütelakkibîn

• (Tekili: Mütelakkib) Lakap alanlar, lakap takınanlar.

mütelebbis

• Giyinmiş, takınmış.

mütemekkin

• (Mekân. dan) Yerleşen, Mekânlanan, temekkün eden. İkamet eden, sâkin olan.
• Gr: Üç harekeyi de kabul eden kelime.

mütesabbi

• Çocuklaşan, çocuk tavırları takınan.

mütesabbiyane / mütesabbiyâne

• Çocuklaşarak. Çocuk tavırları takınarak. (Farsça)

müteşennif

• Küpe takınan.

mütevahhiş

• Issız, sakin, korkulu.

mütevakki / mütevâkki

• Tevakki eden. Kendini gözeten, tehlikeli şeylerden sakınan ve çekinen.

• Sakınan.

mütevaşşih

• Süslenen, takınan.

mütevassıl

• Kavuşan, ulaşan, vâsıl olan.
• Yakınlık ve münasebet kuran.

müteyakkın

• (Yakîn. den) Teyakkun eden, yakîn ve kat'î olarak şüphesiz bilen.

mütezenbir

• Kibirlenen, gururlanan, büyüklenen. Mütekebbir.
• Can sıkıcı bir hal ve tavır takınan.

müttaki

• Günahtan sakınan, çekinen, takva sahibi.

mütteki / müttekî

• Takvâ sâhibi. Allahü teâlâdan korkup, haramlardan, dinde yasak edilen şeylerden sakınan.

müttekın

• Mutmain. İyice bilen, doğruluğunu, hakikatini tamamlayan. Ayn-el yakin bilen.

müzaheme

• Yakınlık.
• Ayrılık.
• Düşmanlık, adâvet.

muzari sigası / muzâri sigası

• Gr. Arapçada şimdiki, geniş ve yakın gelecek zamanı birden ifade eden fiil kipi, kalıbı.

müzavele

• Bir şeyin meydana gelmesi için çalışma.
• Bir şeyi başka bir şeye yakınlaştırma.

müzdecer

• Sakınılması lâzım gelen âkıbet.
• Sakındıracak nasihat. Vaz geçirecek, zecr edecek olan.

müzerri'

• (Zer'. den) Tohum eken makine.

na-mahrem

• Aralarında evlenmeğe mâni olacak kadar yakınlık bulunmayan. Şer'an evlenmeğe mâni akrabalığı olmayan erkek veya kadın. (Farsça)
• Yabancı. (Farsça)

nabız-aşna / nabız-âşnâ

• Nabızdan anlayan. Mizaç bilen. Karşısındakinin zayıf taraflarını bilen. (Farsça)

nafıka

• (Çoğulu: Nevâfık- Nüfeka) Arab tavşanının (diğer adı; tarla fâresi dedikleri hayvanın) iki yuvasından gizli olanın adıdır. Bu hayvan, bunun tavanını yeryüzüne çok yakın yapar. Belirli olan kasia dedikleri yuvasında tehlike hissederse hemen nâfıkanın tavanını delerek kaçar. Münafıklar buna benzediği

natakte

• Söyledin. (mânasına karşısındakine hitabdır)

nebiyy-i ahirüzzaman / nebiyy-i âhirüzzaman

• Dünya hayatının kıyamete yakın son devrenin Nebisi; son Peygamber.

nefhat-ül-fer'

• İsrâfil aleyhisselâmın, kıyâmetin kopacağına yakın, nasıl olduğu bizce bilinmeyen sûr'a birinci defâ üflemesi.

nefret

• Tiksinmek, ürküp kaçmak.
• Birisinin yakını ve akrabası.

nefti / neftî

• Neft yağı renginde olan, siyaha yakın koyu yeşil. (Farsça)

nehyianilmünker

• Kötülükten sakındırma.

nehz

• Durmak, kıyam.
• Def'etmek, kovmak.
• Yakın olmak.
• Berkitmek için devenin memesine eliyle vurmak.
• Dolması için kovayı suya vurmak.

neseb

• Soy, şecere. Çocuğu ana ve babaya bağlayan kan bağı. Ekseriya baba yönünden olan yakınlık için kullanılır. Babalar ve yukarıya doğru büyük babalar ile oğullar ve aşağıya doğru oğullar arasındaki alâkaya amûdî yakınlık; erkek kardeşler ile bunların oğ ulları ve amca oğulları arasındaki alâkaya ufkî y

nest

• Sâkin olmak.

neuzü billah / neûzü billah

• "Allahü teâlâya sığınırız" mânâsına, tehlikeli hâllerden ve îmânı gideren şeylerden sakınma ve korkma mânâsını ifâde eden bir söz.

nevahi-i mekke

• Mekke civarı. Mekke'nin yakınları, nahiyeleri.

nevb

• Yakınlık.
• İsabet.

nevres

• Su kuşlarından mavi renkli bir kuştur; başının yarısı siyah yarısı beyaz olur; güvercin büyüklüğündedir. Su üstüne yakın uçar ve balık gördüğü gibi kapar.

neyyif

• Küsur. Ziyade. Artık. Fazla.
• İhsan.
• Yakın.

nezd

• Yan. Yakın. Karib. (Farsça)
• Göre, nazarında, fikrince. (Arapçadaki "ind" mânâsındadır) (Farsça)

nezdik

• Yakın, karib. (Farsça)

nilüfer

• Beyaz, mavi ve sarı çiçekler açan bir cins su bitkisi. (Farsça)
• Bursa yakınlarında akan bir akarsu. (Farsça)

nimnime

• Birbirlerine yakın çizgiler.
• Tırnakta olan beyazlık.

nisbet

• Münasebet, yakınlık, bağlılık, ölçü.
• Rağmen. İnat olarak. İnat olsun diye.

niyet-i içtinab

• Kaçınma, sakınma niyeti.

noel gecesi

• Hıristiyanların 25 Aralık veya buna yakın bir târihte Îsâ aleyhisselâmın doğduğunu kabûl ettikleri gece.

nütuc

• Doğurucu hayvan.
• Doğurması yakın olan.

objektif

• Hakikatı olduğu gibi aksettiren. (Fransızca)
• Fotoğraf makinası ve dürbün gibi cihazlardaki mercekler. (Fransızca)
• Gaye. (Fransızca)
• Fls: Varlıkla alâkalı. (Fransızca)

orhan gazi

• (Mi: 1288 - 1359) Osmanlı Devletinin kurucusu olan Babası Osman Gazi vefat edince (1326) Onun yerine tahta geçti. Onu yetiştiren, Hocası Şeyh Edebâli idi. Genç yaşta gazi akıncılar arasına karıştı, çok cesur ve atılgandı. Akıncı Gaziler onun oğlu Süleyman Paşa kumandasında Rumeli'ye geçtiler. Türbes

osman

• Peygamberimiz Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'ın en yakın sahabelerinden, Aşere-i Mübeşşere'den ve İslâmiyet için en çok fedakârlık gösterenlerdendir. Hz. Talha ve Zübeyr'den evvel imana geldi, iman edenlerin beşincisi oldu. Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın üçüncü halifesi ve damadıd

özr sahibi / özr sâhibi

• Bir namaz vakti içinde yâni namaz vaktinin başından sonuna kadar, abdest alıp yalnız farzı kılacak kadar bir zaman, abdestli kalamayan yâni idrâr ve başka akıntılar gibi abdesti bozan şeylerden biri kendisinde devamlı mevcûd olup durduramayan kimse. İstihâzalı olan.

pasinler cephesi

• Birinci Dünya Savaşı'nın ilk çıktığı sıralarda Erzurum yakınlarındaki Pasinler yöresinde Ruslar'a karşı açılan cephe.

perhiz

• Sakınmak, çekinmek. (Farsça)
• Vücuda zararlı ve tıbben muzır; ve dinen, zevk veren şeylerden sakınmak. (Farsça)
• Hastalıkta bazı yiyecek ve içeceklerden sakınmak. (Farsça)

perhizkar / perhizkâr / پرهيزكار

• Perhiz eden, nefsini tutan. Zararlı şeylerden, günahlardan sakınan.

• Sakınan. (Farsça)

perva / pervâ

• Çekinme, sakınma, korku.

plan

• Yapı, makine, bina...gibi yapılacak şeylerin ayrı ayrı parçalarını kâğıt üzerinde gösteren çizgilerin hepsi. (Fransızca)

pot kırmak

• Farkında olmıyarak karşısındakine dokunacak söz söylemek.

poz

• Fotoğraf alınırken kendine düzen vermek, tavır takınmak. Kımıldamadan durduğu halde kalmak. (Fransızca)

rabıta

• Rabteden, bağlayan, bitiştiren.
• Münasebet, alâka, bağlılık, yakınlık. İki şeyi birbirine bağlayan tertip.
• Nefsini dünyadan men edip âhirete, Allah'a (C.C.) bağlanmak.
• Tertip, sıra, düzen, usûl.

rahi

• Rahat yürüyüşlü binek.
• Sâkin, rahat.

rakmiyyat

• Medine yakınında bir yere nisbet edilen oklar.

rampacı

• Eski deniz muharebelerinde yakından dövüşerek zabtedilmek istenilen bir düşman gemisine hücumla borda bordaya gelindiği sırada düşman gemisindeki askerlerin vuku bulacak hücumunu menetmek için güverteye yayılan silâhendazlar.

reku'

• Sâkin olmak.
• Kesilme.

renevna

• Dâim sâkin olmak, devamlı durmak.

retk

• Adımların birbirine yakın olması.
• Deve kuşunun sür'atle gitmesi.

rüavi

• Köy yakınında ve halk yöresinde güdülen deve.

rübba

• (Çoğulu: Ribâb) Yakında doğurmuş koyun.

rübde

• Siyaha yakın boz renk.

sa'y

• Hac ve ömre ibâdeti için Mekke-i mükerremeye gelen kimsenin Mescid-i Haram (Kâbe ve avlusu) yakınındaki Safâ ve Merve tepeleri arasında usûlüne göre Safâ'dan başlayarak Merve'ye ve Merve'den Safâ'ya yedi kere gidip gelmesi. Sa'y, dört gidiş ve üç gelişten ibârettir.
• Çalışmak, iş görm

saan

• Suya yakın yerde develerin yattığı yer.

sabah

• Gün doğmasına yakın vakitten, öğle vaktine kadar olan zaman.

sabr

• Emirleri yapmakta, yasaklardan sakınmakta, başa gelen belâ ve musîbetlere tahammül etme, katlanma.

sacid

• Secde eden, Allah'ın (C.C.) huzurunda başını yere koyarak dua eden. Hâdis meâli: "Bir kulun Rabbine en yakın olduğu an: O'na secde ettiği zamandır."

sadakte

• "Doğru söyledin, sâdıksın" mânasına karşısındakine söylenilen söz.

sadd

• Yüz çevirmek, men eylemek, bir şeyden birini vazgeçirmek.
• Fikir, niyet, kasd.
• Yakınlık, civar.
• Konuşulan husus.

saded

• Asıl mevzu, maksad, asıl konuşulan şey, fikir.
• Niyet, kasıd. Teşebbüs.
• Yakınlık, civar.

sadef

• Deniz böceklerinin kıymetli kabuğu ve onlardan yapılan şeyler.
• Sert, parlak ve şeffafa yakın madde. İnci kabuğu.

safa ve merve / safâ ve merve

• Kâbe-i muazzamanın yakınındaki iki tepenin adı. Hac ve umre esnâsında sa'y denilen hac vazîfesini yaparken Safâ tepesinden sonra Merve tepesine gidilir.

şafak

• Tan zamanı. Güneş doğmağa yakın zaman veya güneş battıktan sonraki alaca karanlık. Gündüz.
• Nahiye. Cânib.
• Nasihat eden kimsenin "Nasihatım te'sir etsin, sözüm tutulsun" diye ıslah için gayret göstermesi.
• Merhamet.
• Harf.

saha-i ukba-yı ferda / saha-i ukbâ-yı ferdâ

• Yakın gelecekteki âhiret sahası.

sahb

• (Tekili: Sâhib) Yakın dostlar. Sâhipler.

sahbet

• Şarabın kırmızı olması.
• Saç kılının kırmızıya yakın olması.

sahih ced / sahîh ced

• Ölenin babasının babası veya babasının babasının babası gibi derecesi yakın olsun uzak olsun aralarında kadın bulunmayan dede. Yâni araya kadın girmeyen büyük baba.

sahtevekar

• Yapmacık tavırlar takınan, kendini satmaya çalışan. (Farsça)

sakb

• (Çoğulu: Sukub) İnce, uzun.
• Ev ortasında olan direk.
• İçi boş olmayan kuru cisme vurmak.
• Yakınlık.

sakin

• Hareketsiz, kendi hâlinde. Bir yerde oturan. Kararlı.
• Gr: Harekesi olmayıp cezimli (sakin okunan) harf.

sakinan

• (Tekili: Sâkin) Bir yerde oturanlar. Sâkinler.

sakinane / sakinâne

• Sâkin olana yakışır şekilde. Sessizce. (Farsça)

şarlatan

• Yalancı. Yüksekten atarak karşısındakini aldatan. Hayasız. (Fransızca)

şaryo

• Araba. Yazı makinelerinde, daktilolarda kâğıdın takıldığı kısım. (Fransızca)

savlet / صولت

• Akın, saldırı. (Arapça)

sebeb

• Vâsıta. Âlet.
• Alâka.
• Bahane.
• Edb: Harekeli bir harf ile sâkin bir harften veya iki harekeli harften meydana gelen parça.

sebeb-i kurbiyet

• Yakınlık sebebi.

sedd-i zerai'

• Şer'an memnu olan bir şeye vesile teşkil eden mübah fiillerin de men edilmesi. "Def-i mefasid, celb-i menafiden evlâdır." Buna binaen insan, şer'an memnu olan herhangi bir şeye sâik olacak şeylerden sakınması icab eder, o şeyler hadd-i zâtında mennu olmasa da. Bu husus Mâlikî Mezhebinde delil kabul

şedide / şedîde

• Harf sükun ile ve nefesin hepsi hapsolarak sâkin bir halde okunduğu zaman sesin aslâ akmaması.

şefaat etmek

• Cenâb-ı Haktan yakınlarının affını talep edip kurtuluşlarına vesile olmak.

şehl

• Gözün siyahının maviye yakın olması.
• Koyun gözü.

sekab

• Yakınlık.

şekah

• Yakınlık.

sekene / سكنه

• Sâkinler, ikâmet edenler.

• Sâkin olanlar, oturanlar. Bir yerde devamlı oturanlar.

• Oturanlar, sâkinler. (Arapça)

sekene-i arz / سَكَنَۀِ اٰرْضْ

• Yeryüzü sâkinleri.

sekene-i habise

• Kötü ve pis sakinler.

sekene-i karye

• Köyde oturanlar. Köyün sâkinleri.

sekene-i zemin

• Yeryüzü sakinleri.

sekine / sekîne

• Sakinlik, okuyana sakinlik veren önemli bir dua.

sekinet / sekînet

• Sakinlik, huzur.

• Sakinlik, gönül huzuru, kalbin rahat olması.

sekn

• Sâkin olmak.

şelim

• Şam yakınında bir beyt-i mukaddes.

sempati

• Cana yakınlık, sıcak kanlılık. (Fransızca)
• Tıb: Her omurilik boyunca olan sağlı sollu yirmi üç boğumdan geçen iki paralel ağ şeklinde sinir sistemi. (Fransızca)

• Cana yakınlık.

serab

• Şaşkın hâle gelme. Çorak yerlerde, çölde sıcak ve ışığın te'siriyle ileride, yakında yahut ufukta su veya yeşillik var gibi görünme hâdisesi.

şerare

• (Şerâr) Kıvılcım. Elektrik kıvılcımı. Müsbet ve menfi (+ ve -) elektrik kutuplarının birbirine çok yakın olmasından veya dokunmasından hâsıl olan kıvılcımların parlayışı.

serdengeçti

• Tar: Akıncılardan düşman ordusu içine dalmak veya muhasara altına alınan bir kaleye girmek için fedai yazılan kimseler. Bunlara ellerinde kınlarından sıyrılmış kılıçlarla bu tehlikeli işlere atıldıkları için "dalkılıç" da denilirdi. Düşman ordusuna dalacak veya kaleye girecek olanların dönmelerinden

sevakin

• (Tekili: Sâkin) Bir yerde oturanlar, sakin olanlar.

seyelan / seyelân

• Akma, akıntı.

seyl

• Sel, akıntı.

• Sel, akıntı.

seyl-i şuunat / seyl-i şuunât

• İcraat-ı Rabbaniyenin dâima görünmesi ve hakiki müessir olan Allah'ın (C.C.) iradesiyle devamlı olan, cereyan eden her çeşit hâdiseler. Hâdiseler akıntısı, seli.

seyr

• Etrafa bakınarak gezinme.

seyyale / seyyâle / سياله

• Akıntı. (Arapça)
• Sıvı. (Arapça)

seyyale-i berkiye-i tarihiye

• Tarihe ait elektrik akıntısı, telgraf.

şiddet

• Sertlik, katılık.
• Ziyadelik.
• Sıkılık.
• Tecvidde: Harf sükun ile ve nefesin hepsi habs olarak sakin bir halde okunduğu zaman savtın asla akmamasına denir. Şiddet iki kısma ayrılır:Şedide-i mechure : Elif, bâ, cim, dal, tı harfleri.şedide-i mehmuse : Kaf ve tâ harfleri.<

şiddet-i takva / şiddet-i takvâ / شِدَّتِ تَقْوَا

• Şiddetle günahlardan sakınma.

şikayet / şikâyet

• Yakınma, derdini söyleme.

sıla / صله

• Yakınlarını ziyarete gitme özlemi. (Arapça)

sıla-i rahim

• Akrabalık bağı, yakınlarla bağ kurma.

sıla-i rahm / صلهء رحم

• Akrabâyı, yâni ana, baba, dede, çocuklar ve torunları; süt ve evlilik yoluyla olan yakınları ziyâret etmek, gözetmek ve onlara yardım etmek.

• Yakınlarını ziyaret edip özlem gidermek.

simotoğraf

• Sinema, sinema makinesi.

sinematograf

• Sinema makinesi.

sinematoğraf

• Sinema, sinema makinesi.

sipahi

• Ask: Osmanlı askerlik teşkilâtında "Timar" namiyle öşür ve rüsumunu aldıkları araziye mukabil, harp zamanlarında kendi hayvanları ve kanunen götürmeğe mecbur oldukları silâhlı askerlerle birlikte sefere iştirak eden bir sınıf süvari askeri. Bunlar akıncılık, çapulculuk ve karakol hizmetlerini ifa ed

sirac-ı kurb-i ev edna / sirâc-ı kurb-i ev ednâ

• Yakınlığın, hatta daha da yakınlığın kandili (Peygamber Efendimiz Miracda Cenâb-ı Hakkın huzuruna geldiğinde Ona çok yaklaşmıştı. O yakınlık makamı kâinatta hiçbir varlığa nasip olmamıştır.).

şirin

• Tatlı. Sevimli. Cana yakın. (Farsça)

şirini / şirinî

• Tatlılık, cana yakınlık, sevimlilik. (Farsça)

sırr-ı akrebiyet

• Cenâb-ı Hakkın varlıklara olan yakınlığının özü, esprisi.

siyer

• Gidişât. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin hayâtını, güzel ahlâkını, üstün vasıflarını anlatan ilim dalı; bu hususta yazılmış kitab.

siyer-i enbiya

• Peygamberlerin (Aleyhimüsselâm) hayatlarından ve onların ahlâkından bahseden kitap.

sohbet-i hassa

• Özel sohbet ve yakınlık.

şübke

• (Çoğulu: Şübük) Yakınlık. Akrabalık, hısımlık.

süf'a

• Kırmızılığa yakın olan siyahlık.

sugur

• Düşmana yakın hududlar, serhadler.
• Mağara.
• Ön dişler.
• Ağızlar.

şühud-i enfüsi / şühûd-i enfüsî

• Kendi hakîkatini görme. Tasavvuf yolunda Allahü teâlâya yakın olma hâli. Tasavvuf makamlarını kalb gözüyle görme.

sükkan / sükkân / سكان

• (Tekili: Sâkin) İkamet edenler, oturanlar.
• Gemi kuyruğu.

• Sâkinler, oturanlar.

• Oturanlar, sakinler. (Arapça)

sükkan-ı belde / sükkân-ı belde

• Şehirde oturanlar. Şehir sâkinleri.

sükkan-ı hane / sükkân-ı hâne

• Evde oturanlar. Hâne sâkinleri.

sükun / sükûn / سكون

• Sakin ve huzurlu ortam.

• Durgunluk. Sâkin olmak. Hareketsizlik.
• Dinmek, kesilmek.
• Gr: Bir harfin (a,e,i,o) okunmayıp yalnız ses vermesi, harfin harekesiz olarak kendi sesi ile okunması.

• Sakinlik, hareketsizlik. (Arapça)

sükunet / sükûnet / سكونت / سُكُونَتْ

• Sakinlik, durgunluk.

• Sakinlik, hareketsizlik. (Arapça)
• Rahatlık. (Arapça)
• Sükûnet bulmak: Yatışmak, sakinleşmek. (Arapça)

• Sakinlik.

sükunet-i umumiye / sükûnet-i umumiye

• Genel sakinlik.

sükunetsiz / sükûnetsiz

• Sakin kalmayan, hareketli.

sülale

• Sıkınca parmakların arasından dışarı çıkan safi balçık.
• Meni akıntısı.

suretlerin tahrimi / sûretlerin tahrimi

• Resimlerin haram kılınması, yasaklanması; haset, gurur, riya, şehvet gibi nefsanî duyguları kabartan ve İslâmiyetin sakındırdığı sonuçların doğmasına sebep olan resimlerin, fotoğrafların yasaklanması.

süreyya / süreyyâ

• Ülker (Pervin) yıldızı. Yedi (veya altı) yıldızlardır ki; ikişer ikişer karşılıklı dururlar ve Ayın geçtiği yerlere yakın görünürler. Gerdanlığa benzemesinden Felekiyâtta "Ikd-ı Süreyya" tabir edilir.

• Ülker takımyıldızı; yedi (veya altı) yıldızdan meydana gelen ve Ayın geçtiği yerlere yakın görünen bir takımyıldızı.

ta'cif

• Arkalamak.
• Doymaya yakın olana kadar yemek.

ta'ziye

• Ölen kimsenin yakınlarına sabır, ölene rahmet dileme.

• Yeni ölen birisinin yakınlarının acısını paylaşır söz söylemek, teselli etmek. Baş sağlığı dilemek. "Allah sabr-ı cemil ihsan etsin" diye söylemek.

taallukat / taallukât / taallûkat / تعلقات

• Bir kimsenin yakınları, akrabaları. Alâkalılar.

• İlgililer, yakınlar, akrabalar.

• Yakın akrabalar.

• İlgili olanlar. (Arapça)
• Akraba, yakınlar. (Arapça)

tabiat-ı ma'siyet

• İsyan etmek, günah işlemek ahlâkında ve huyunda olmak. (Farsça)

tadri'

• Yakın etmek, yaklaştırmak.

tahaffuz

• Korumak, sakınmak. Kendini muhafaza etmek.
• Barınmak.

• Korunmak, sakınmak.

tahaffuzkar / tahaffuzkâr

• Korunan, sakınan. Kendisini muhafaza eden. (Farsça)

taharrüm

• (Haram. dan) Haramdan sakınma. Kaçınma, sakınma, çekinme.

taharrüs

• Sakınmak, korunmak.

taharrüz

• Sakınma, çekinme, korunma.

tahattüm

• (Hatem. den) Hatem, yüzük takınmak.
• Tas: Ariflerin gönlüne Allah'ın koyduğu işaret.

tahazzür

• (Hazer. den) Sakınma, korunma, çekinme.

tahlim

• (Hilm. den) Kızgınlığını ve öfkesini giderme. Sâkinleştirme, yumuşatma, teskin etme.

tahrimen

• Haram olarak. Harama yakın olarak.

tahrimen mekruh / tahrîmen mekrûh

• (Vâcibin zıddı) Harama yakın iş olup, zannî delil ile olan nehiydir.

• Kur'ân-ı kerîmdeki ve hadîs-i şerîfteki delîlinden zan ile anlaşılan yasak. Harama yakın olan fiil, iş.

tahzir / tahzîr / تحذیر

• (Çoğulu: Tahzirât) (Hazer. den) Menetme, sakındırma, önleme.

• Yasaklama, sakındırma, önleme.
• Hazırlama.

• Sakındırma.

• Sakındırma. (Arapça)
• Tahzîr etmek: Sakındırmak. (Arapça)

takallüd

• Takınma; kılıç (gibi keskin olan delil silahını) kuşanma.

• (Çoğulu: Takallüdât) (Kald. dan) Bir işi üstüne almak.
• Takınma, kuşanma. Gerdanlık veya muska gibi boyuna geçirme.
• (Kılıç) kuşanma.

takarrüb / تقرب / تَقَرُّبْ

• Yakınlaşmak. Yaklaşmak.
• Zamanı gelmek. Vakti yakın olmak.

• Yaklaşma, yakınlaşma.

• Yaklaşma, yakınlaşma. (Arapça)
• Takarrüb etmek: Yaklaşmak, yakınlaşmak. (Arapça)

• Yakınlaşma.

takarüb

• Birbirine yakın olmak.

taki / takî

• Sakınan.

takıyye / تقيه

• İdâre, korunmak, sakınmak; iki yüzlülük; sevmediği kimse ile dost geçinmek. Bir kimsenin hakîkatte sâhib olduğu görüş ve inancını saklaması.

• Sakınmak. Kendini koruyup çekinmek.
• Birinin mensub olduğu mezhebi gizlemesi.
• Mümâşât.

• Sakınma, çekinme.

• Sakınmak, kendini koruyup, çekinmek.
• Birinin bağlı olduğu mezhebi gizlemesi.

• Gizleme. (Arapça)
• Sakınma. (Arapça)
• Takıyye yapmak: (Arapça)
• Mezhebini gizlemek. (Arapça)
• Amacını gizlemek. (Arapça)

takrib etmek

• Yakınlaştırmak.

takrip

• Yakınlaştırma, yaklaştırma.

takva / takvâ / تَقْوٰي

• Allahü teâlâdan korkarak, haramlardan (yasaklardan, günâhlardan) sakınmak. Harama düşmemek için, şüphelilerden (haram veya helâl olduğu belli olmayan şeylerden) sakınmaya ise verâ denir. Bu bakımdan, haramlardan daha çok sakınma derecesi olan verâ da takvânın mânâsı altına girer.

• Günahlardan sakınma.

• Günahlardan sakınma.

takva ehli / takvâ ehli

• Takvâ sâhibi. Allahü teâlâdan korkarak haramlardan sakınanlar.

takvadarane / takvâdârâne

• Günahlardan sakınırcasına.

tamn

• Sâkin olmak, sessiz olmak.

tas'ir

• Kibirlenmekten dolayı karşısındakinin yüzüne bakmayıp, yüzünü çevirmek.

tasabbi

• (Saby. dan) Çocuk tavrı takınma. Çocuklaşma.

tasarruf

• İdâreli kullanma, sarfetme. Tutumlu olma; harcamada isrâftan ve cimrilikten sakınıp orta yolu seçme.
• İdâre etme, hükmetme.
• Bir velînin Allahü teâlânın izniyle sevdiklerini mânen yetiştirmesi, düşmanlarını ise cezâlandırması.

tasavvün

• Kendini sakınmak.

taşt

• Lâkin, fakat, amma.

tatrik

• Kuşun yumurtalamaya, kadının doğum yapmağa yakın olması.

tatvik

• Boynuna gerdanlık takınmak.

tazallüm / تظلم

• Sızlanma, yakınma. (Arapça)
• Tazallüm etmek: Sızlanmak, yakınmak. (Arapça)

taziye / tâziye

• Yakını ölen üzgün birini teselli etme.

• Yakını ölen kimseye baş sağlığı dileme.

taziyename / tâziyename

• Yeni ölmüş birisinin yakınlarını teselli eden ve acılarını hafifleten mektup.

te'vilat / te'vilât

• (Tekili: Te'vil) Te'viller. Zâhiren yakın mâna ve delil nakletmek sebebiyle başka mâna vermeler.

te'z

• Yara.
• Cenk edip döğüşürken birbirine yakın olup yoldaşını gözetmek.

tebeddü'

• Ehl-i Sünnetten iken başka mezhebe girme.
• Dinini değiştirme. İrtidad.
• İyi olan ahlâkını bozup değiştirme.

tebezzül

• Terk-i hıfz etmek; yâni ne olursa sakınmayıp her yerde kullanmak.

tecanüb / tecânüb

• Sakınma. Çekinme.

• Sakınma.

tecazüb / tecâzüb

• Birbirine karşı duyulan yakınlık.
• İncizab etme. Çekme.

• Birbirini cezbetme, yakınlaşma.

tecazüp

• Birbirini cezbetme; birbirine duyulan yakınlık, sempati.

tecennüb

• Sakınma. Çekinme.

• Sakınma, uzak durma.

tedennü'

• Yakın olmak.

tedeyyün

• Dinini sakınmak.
• (Deyn. den) Borçlanma. Borca girme.

tednik

• Yakın olmak.

tedvim

• Teskin etmek, sâkinleştirmek.
• Kuşun, uçarken dönüp deverân etmesi.
• Dili ağızda döndürmek.
• Tatmak.

teeddüb

• Edebli olma. Utanma. Çekinme. Edebini takınma.

teessüm

• (İsm. den) Günahtan sakınma.

tehami

• (Çoğulu: Tehâmiyât) Kendini sakınma, korunma.
• Avukatlık etme.

tehaşi

• (Haşy. dan) Korkup çekinme, sakınma.

tehekkümat / tehekkümât

• (Tekili: Tehekküm) Ciddi tavır takınarak eğlenmeler.

tehzib-i ahlak / tehzib-i ahlâk

• Temiz ahlâk sâhibi olmağa çalışmak. Ahlâkını düzeltmek.

tekallüt etmek

• (Silah vs.) Kuşanmak; (takı, muska vs.) takınmak.

tekarüb

• Yakınlaşma.

• Birbirine yaklaşma. Birbirine yakın gelme.
• Tedenni etme.

• Birbirine yakınlaşma.

tekarub / tekârub / تقارب

• Yakınlaşma. (Arapça)

teksir makinası

• Yazıları çoğaltmak için kullanılan makine.

teksir makinesi

• Çoğaltma makinesi.

telebbüb

• Silâh takınmak.

teleffüt

• Etrâfına bakınma.

temsil-i dürbini / temsil-i dürbinî

• Uzağı yakınlaştıran kıyaslama tarzında olan benzetme.

tenasüb

• Uygunluk, uyma, tutma. Yakınlaşma.
• Anlamca birbirine uygun kelimeleri bir arada söze güzellik vermek amacı ile kullanmak.

• Uygunluk, uyma, tutma. Yakınlaşma.
• Nisbet, kıyas.
• İki adet birbirine nisbet edilerek yapılan hesap usulü.
• Edb: Mânaca birbirine uygun kelimeleri bir arada söze güzellik vermek maksadı ile zikretmek.

tenezzül

• (Çoğulu: Tenezzülât) İnme, düşme. Aşağılama.
• Gönül alçaklığı. Karşısındakinin seviyesine göre tevâzu ile konuşmak.
• Yavaş yavaş inmek. Mekânını yukarıdan aşağıya nakletmek.

tenhib

• Suya gayet yakın olmak.

tenzede

• Sessiz, sâkin, susmuş. (Farsça)

tenzihen mekruh

• Nehyine dair şer'î bir delil olmamakla beraber işlenmesi kerih görülen iş. (Helâle yakın iş)

terdid

• Geri çevirmek, geriletmek.
• Edb: Karşısındakini merakta bırakacak ve neticeyi sezdirmeyecek şekilde söz etmek.
• İki ihtimâlle fikir anlatmak. Muhatabın beklemediği bir surette sözü bitirerek söze kuvvet vermek.

tesebbüt

• Rahatlık.
• Sâkin olmak.

tesekkün-i derya

• Denizin sâkinleşmesi.

teşennüf

• Küpe takınma.
• Süslenme.

teskin / teskîn / تسكين / تَسْك۪ينْ

• Rahatlandırma. Yatıştırma. Sükunet verme. Şiddet, hiddet ve ıztırabını izale etme.
• Gr: Bir harfi sâkin okuma.

• Sakinleştirme, rahatlatma.

• Sakinleştirme, yatıştırma.

• Yatıştırma, sakinleştirme. (Arapça)
• Teskîn etmek: Yatıştırmak, sakinleştirmek. (Arapça)
• Teskîn olmak: Yatışmak, sakinleşmek. (Arapça)

• Sâkinleştirme.

teslim

• Bir emâneti verme.
• Kabul etme.
• Doğru ve haklı bulma.
• Selâmetle dua etme.
• Karşısındakinin hükmü altına girme.
• Kendini Allah'ın takdirine terketme, emri altına girme.
• Belâ ve âfetten korunur olma.
• Bir şeyi, yeni sâhibine verme.
• Da

teşni'

• Başa kakmak.
• Davara binmek.
• Silâh takınmak.
• Kötülük yapmak. Kötü göstermek. Ayıplamak.
• Birisinin çok şeni' olduğunu söylemek.

teşnif

• Küpe takma. Küpe takınma.
• Süslenme. Küpe ile süsleme.

tevakki / توقى

• Çekinme, hazer etme, sakınma, korunma.

• Çekinme, sakınma, korunma.

• Sakınma, korunma, çekinme. (Arapça)

tevella

• (Tevelli) Birisini dost edinme.
• Bir işi üzerine alma.
• Dönme, yönelme, i'raz etme.
• Ehl-i Beyt'e tam sevgi.
• Akrabalık. Karabet. Yakınlık beslemek.

teverru'

• Haramdan ve şüpheli şeylerden sakınmak.

tevkıye

• Çok sakınmak.

teyakkun

• İyiden iyiye araştırıp şüphesiz tam olarak bilmek.
• Tam yakınlık hâsıl etmek.

tıfl

• Küçük çocuk.
• Her şeyin cüz ve parçası.
• Batmaya yakın güneş.
• Kıvılcım.

• Küçük çocuk. Her şeyin cüz ve parçası. Batmaya yakın güneş..

tukye

• Sakınma.

übülle

• Basra yakınında bir harap şehir.
• Bir miktar hurma.

ukaz

• Mekke-i Mükerreme yakınındaki bir pazar adı.

ukd

• Düğüm.
• Yoğun.
• Gazap, hiddet.
• Sâkin olmak.

ülfet

• Bir topluluğun din ve dünyâ düşüncelerinde inançlarında birbirlerine uygun olmaları. Dostluk, yakınlık kurmak, kaynaşmak.

ünsiyet

• Dostluk, yakınlık, alışkanlık.

ünsiyetkar / ünsiyetkâr

• Dostça, cana yakın bir şekilde.

ünsiyetkarane / ünsiyetkârâne

• Dostça, canayakın bir şekilde.

ünsiyetli

• Canayakın, dost.

üslub-u müzeyyen / üslûb-u müzeyyen

• (Ziynetli ve parlak üslub) Bu üslub tergib ve terhib (teşvik etme ve sakındırma) gibi hususları tazammun eder. Hitabiyat ve iknaiyatta kullanılır.

• Süslü, parlak üslûp (Bu üslûp teşvik etme ve sakındırma gibi özellikleri ihtiva eder.).

usüvv

• Kaba ve iri olmak.
• Katı olmak.
• Gece karanlık olmak.
• Yakın olmak.

utarid

• Merkür, güneşe en yakın olan gezegen.

üzuf

• Yakın olmak, yaklaşmak.

vacib / vâcib

• Mecburi, farza yakın hüküm.

vadk

• Yağmur damlamak.
• Alışmak.
• Yağmur.
• Genişlik.
• Kolaylaştırmak, yakın olmak.

vahdet

• Birlik. Yalnızlık. Teklik. (Kesretin zıddıdır.)
• Edb: İfade esnasında mevzuun haricine çıkılmaması, maksad ne ise yalnız ondan bahsedilmesi, sözün dallandırılıp budaklandırılmaması.
• Tas: Allah'a yakınlık. Gönlünü, kalbini tamamen Allah ile meşgul etme hali.

vakz

• Galebe etmek.
• Şiddetle vurup ölmeye yakın etmek.

vara'

• Haramdan ve yaramaz işlerden sakınmak.

vecd

• Aşk, muhabbet. Kendinden geçecek, unutacak kadar İlâhî bir aşk hali.
• Yüksek heyecan. İştiyakın galebesi.

vecibe

• Borç hükmünde olan vazife.
• Kanun ve ahlâkın icabı, yerine getirilmesi lâzım gelen şey.

vedk

• Yağmur. Yağmurun damlaması.
• Alışıp üns ve ülfet etmek. Yakın olmak.

vela

• Yakınlık. Sâhiplik.
• Sevme, muhabbet.

velayet-i kamile / velâyet-i kâmile

• Mükemmel velilik; kulluk noktasında mânevî mertebeleri aşarak Allah'ın yakınlığını ve dostluğunu elde etme mükemmelliği.

veli

• Sahip, malik, evliya, koruyucu, muhafaza eden, küçük çocukların durumundan sorumlu kişi, baba, ata.
• Velâkin, fakat, amma.

velik

• (Velikin) Amma, lâkin, fakat. (Farsça)

veliyy

• (Çoğulu: Evliyâ) Yakın.
• Amcazâde, emmi oğlu.
• Yar, dost.

vely

• Birbiri ardı sıra gelme. Tâkib etme.
• Çıkma. Olma.
• Yaz yağmurundan sonra olan yağmur.
• Yakınlık.

vera' / verâ'

• Haramlardan ve helâl ve haram olduğu bilinmeyen şüpheli şeylerden sakınmak.

vesile / vesîle

• Kişiyi Allahü teâlâya yaklaştıran, Allahü teâlânın nezdinde (katında) yakınlığa ve hâcetlerin yâni ihtiyâçların giderilmesine sebeb olan her şey.

vesile-i teshil ve takrib

• Yakınlaştırma ve kolaylaştırma vesilesi.

vezir

• Osmanlı Devleti zamanında en yüksek mülkiye rütbelerine ulaşmış paşa. Hükümdar vekili. Pâdişahın yakınlarından ve onun yükünü üzerine alanlardan, mülkün idaresinde fikir ve tedbir ile meded ve yardım eden. Bu tabir "Vizr" kelimesinden gelir. "Vezr" kelimesinden alınsa; "halkın sığınağı" demek olur.

vila'

• Birbirinin ardı sıra gelmek.
• Abdest esnasında uzuvları yıkarken birisi kurumadan diğerini yıkamağa başlamak.
• Ahbablık, yakınlık, dostluk.

vilayet / vilâyet

• Evliyâlık, velîlik makâmı, Allahü teâlâya yakın olma, gafletten uzak bulunma.

vird

• Suya ve sair şeye yakın gelme. Su hissesi. Suya müteveccih cemaat. (Farsça)
• Talebe, şakird, mürid. (Farsça)

yakin / yakîn

• Şüphesiz, sağlam ve kat'i olarak bilmek. (Yakîn: Ma'rifet ve dirayetin ve emsalinin fevkinde olan ilmin sıfatıdır. İlm-i yakîn denir, ma'rifet-i yakîn denilmez. Ayn-el yakîn: (kelimenin merfu hali ayn-ul yakîndir.) Göz ile görür derecede veya görerek, müşahede ederek bilmek. Meselâ; uzakta bir duman

yakiniyet

• Kesinlik, şüphesizlik; yakîn ile kesin olarak bilinme durumu.

yakiniyyat / yakîniyyât

• Yakînî bir surette bilinenler.

yaver / yâver / يَاوَرْ

• Yardımcı. Mededkâr. İmdatçı. (Farsça)
• En yakın memur. (Farsça)
• Devlet büyüklerinin yanında bulunan en yakın memur. (Farsça)

• En yakın yardımcı.

ye'cuc ve me'cuc / ye'cûc ve me'cûc

• Kur'ân-ı kerîmde adı geçen ve kıyâmete yakın, yeryüzüne yayılacak olan zararlı ve bozguncu iki kötü kavim.

yesteur

• Medine yakınında bir yer.
• Deve sağrısına yapılan palas.
• Belâ.
• Bâtıl.
• Misvak ağacı.

yunus aleyhisselam / yûnus aleyhisselâm

• Musul yakınındaki Nineve (Ninova) ahâlisine gönderilen peygamber. Babasının ismi Metâ'dır. Yûnus aleyhisselâm Âsûr Devleti'nin başşehri ve önemli bir ticâret merkezi olan Nineve şehrinde doğdu.

yunus emre

• (Vefat Mi: 1320) Porsuk Nehri'nin Sakarya'ya döküldüğü yere yakın Sarıköy'de doğduğu söylenir. Tasavvufî halk edebiyatının veli şâiri olan Yunus Emre, yaşadığı devirde halk tabakasını irşad ve tenvir etmiştir. Bir çok memleketleri ve bu arada Konya, Şam ve Azerbeycan'ı dolaştı. Konya'da Mevlâna ile

zakıne

• (Çoğulu: Zevâkın) Enek çukuru.

zann-ı galib

• Kuvvetli, hakikate en yakın olan zann.

zann-ı kabul-ü cumhur

• Bir hükmün doğruluğunu ekseri müçtehidlerin ve ehl-i reylerin zann derecesinde, yani kuvvetli ihtimal ile kabul etmeleri. (Ümmeti da'vetle teşri' edemez, fehmi şeriatten olur; lâkin şeriat olamaz. Müçtehid olabilir, fakat müşerri' olamaz.İcma' ile cumhurdur, sikke-i şer'i görür. Bir fikre davet etme

zaviye / zâviye

• Eskiden büyük kervanların geçtiği ıssız yollarda veya köy ve kasabalarda; dînî ilimlerin, İslâm ahlâkının ve fen ilimlerinin öğretilmesi, yolcuların barınması maksadıyla kurulan yer; küçük tekke.
• Tasavvufta bulunan kimselerin, ibâdet için çekildiği tenhâ yer.

zecir

• Sakındırma.

zecirkarane / zecirkârâne

• Şiddetle sakındırarak, engelleyerek.

zecr

• Azarlama, sakındırma.

• Sakındırma, zorlama.

zecr-i kur'ani / zecr-i kur'ânî

• Kur'ân'ın şiddetli azarlaması, sakındırması.

zecren

• Sakındırma, yasaklama.

zekik

• Yazının satırlarının sık olması.
• Yürürken kişinin adımlarının bibirine yakın olması.

zekk

• Zayıf.
• Yürürken adımların birbirine yakın olması.

zemu'

• Aceleci ve seri kimse.
• Sıçraması birbirine yakın olan tavşan.

zemzem

• Kâbe yakınlarındaki mübârek su.

zendeka

• Kâfirlik, dinsizlik. (Zendeka sâhibine zındık denir. Bazılarınca zındık; hem dinsiz, hem emvâl ve ezvacın iştirakine ve dehrin bekasına kail olan kimsedir.)

zevali / zevâlî

• Geçip gidici, ölüme yakın.

• Sonu ermesi yakın.

zevf

• Adımını birbirine yakın atmak.

zevi-l erham

• Yakın akraba.

zevil erham / zevil erhâm

• İslâm mîrâs hukûkunda, Eshâb-ı ferâiz (farz hisse sâhibi) ve asabe denilen kimseler dışındaki yakın akrabâ.