hakk-ul-yakin / hakk-ul-yakîn

• Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.

• Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.

islam ahlakı / islâm ahlâkı

• İslâm dîninin bildirdiği ahlâk.

abdullah ibn-i ömer

• Bi'setten bir yıl önce doğdu. Hicri yetmişüç tarihinde Haccâc-ı Zalim'in emri ile şehid edildi (R.A.) Sahabe-i Kirâmın ileri gelenlerinden ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâmın çok bağlılarından ve dâima onun ahlâkını yaşamağa çalışanlardandı. Hz. Ömer Radıyallahü Anh'ın oğlu idi. Hilâfet ve Val

adab / âdâb

• (Edeb kelimesinin çoğuludur.) Usul, yol, yordam, davranış kaideleri, terbiye. Ahlâk ve terbiyenin gerektirdiği konuşma ve hareket tarzı. Adaba uymayanlara edepsiz denir."Edipler edepli olmalı" yani yazarlar, edebiyatçılar dine, ahlâka ve terbiyeye uymalı. Aksi halde edebiyatçı adına lâyık olamazlar,

• Edepler, ahlâk kuralları.

adab u erkan / âdâb u erkân

• Edebler, kaideler ve rükünler. Ahlâk ve terbiye kaideleri.

adab-ı hayatiye / âdâb-ı hayatiye

• Hz. Peygamberin (a.s.m) hayatında yaşadığı ahlâk kuralları.

adab-ı nebeviye / âdâb-ı nebevîye

• Hz. Peygamberin (a.s.m.) göstermiş olduğu hal, davranış ve ahlâk kâideleri.

adab-ı umumiye / âdâb-ı umumiye

• Umumi ahlâk kaideleri.

ahlak / ahlâk / اخلاق

• (Hulk.C.) Huy, tabiat. İnsanın davranış tarzı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları. Bu kural ve kaideleri inceliyen ilim. Ahlâkın kaynağı ve mahiyetini inceliyen felsefe.Filozoflar hangi hareketlerin iyi, hangilerinin kötü olduğu ve insanın neden ahlâk kaidelerine

• Huy, ahlak. (Arapça)

ahlak-ı ahmediye / ahlâk-ı ahmediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) ahlâkı; hareket, tavır, söz ve danışlarından ortaya çıkan örnek hareket ve davranış tarzı.

ahlak-ı aliye / ahlâk-ı âliye

• Yüksek ahlâk.

ahlak-ı aliye-i peygamberiye / ahlâk-ı âliye-i peygamberiye

• Peygamberimizin yüce ahlâkı.

ahlak-ı ameli / ahlâk-ı amelî / اخلاق عملى

• Uygulamadaki ahlak anlayışı.

ahlak-ı fazıla / ahlâk-ı fâzıla

• İyi ahlâk, faziletli huylar.

ahlak-ı hamide / ahlâk-ı hamide / ahlâk-ı hamîde

• Beğenilen güzel ahlâk.

• Her türlü övgüye lâyık olan güzel ahlâk.

ahlak-ı hasene / ahlâk-ı hasene / اَخْلَاقِ حَسَنَه

• Güzel ahlâk.

• Yüksek ahlâkı en parlak ve ulvi bir şekil ve ruhta gösteren ve bilfiil yaşayan Peygamberimizin (A.S.M.) ve O'nun yolunda gidenlerin ahlâkı.

• Güzel ahlâk.

ahlak-ı hasene-i islamiye / ahlâk-ı hasene-i islâmiye

• İslâmiyetten gelen güzel ahlâk.

ahlak-ı içtimaiye / ahlâk-ı içtimaiye

• Toplum ahlâkı.

ahlak-ı ilahiye / ahlâk-ı ilâhiye

• İlâhî ahlâk.

ahlak-ı ilahiyye / ahlâk-ı ilâhiyye

• Allahü teâlânın sıfatlarına ve isimlerine uygun sıfatlarla sıfatlanmak. Allahü teâlânın ahlâkı ile ahlâklanmak.

ahlak-ı insaniye / ahlâk-ı insaniye

• İnsan ahlakı.

ahlak-ı islamiye / ahlâk-ı islâmiye

• İslâm ahlâkı.

ahlak-ı kamile / ahlâk-ı kâmile

• Mükemmel ahlâk.

ahlak-ı kur'aniye / ahlâk-ı kur'âniye

• Kur'ân ahlâkı.

ahlak-ı muhammediye / ahlâk-ı muhammediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) ahlâkı.

ahlak-ı nazari / ahlâk-ı nazarî / اخلاق نظری

• Teorideki ahlak anlayışı.

ahlak-ı peygamberi / ahlâk-ı peygamberî

• Peygamber ahlâkı.

ahlak-ı rezile / ahlâk-ı rezile

• Kötü ve aşağılık ahlâk.

ahlak-ı samiye / ahlâk-ı sâmiye

• Yüksek ahlâk.

ahlak-ı seyyie / ahlâk-ı seyyie / اَخْلَاقِ سَيِّئَه

• Kötü ahlâk.

• Kötü ahlâk.

ahlak-ı seyyie-i vahşiyane / ahlâk-ı seyyie-i vahşiyâne

• Vahşet saçan kötü ahlâk.

ahlak-ı ulviye / ahlâk-ı ulviye

• Yüksek ahlâk.

ahlak-ı umumiye / ahlâk-ı umumiye

• Genel ahlâk.

ahlak-ı vahşiyane / ahlâk-ı vahşiyâne

• Ahlâkî yapı açısından son derece vahşi olma.

ahlak-ı zemime / ahlâk-ı zemîme

• Kötü ahlâk. Dînin ve aklın beğenmediği huylar.

ahlaken / ahlâken / اخلاقا

• Ahlâkça.

• Ahlakça. (Arapça)

ahlaki / ahlâkî

• Ahlâkla ilgili, ahlâka ait.

• Ahlâkla ilgili, ahlâka uygun.

• Ahlâkla ilgili, ahlâka uygun.

ahlakiyat / ahlâkiyat / اخلاقيات

• Ahlâk ilmi.

• Ahlak bilgisi. (Arapça)

ahlakiyun / ahlâkiyûn / اخلاقيون

• Ahlakçılar. (Arapça)

ahlakıyyat / ahlâkıyyât

• Ahlâk ilmi ve düsturlarını ve bunların vasıflarını ve tatbiklerini inceleyen, öğreten ilim.
• Ahlâk ve terbiye ile alâkalı ders ve bahisler.

ahlakıyyun / ahlâkıyyun

• Ahlâk ilmi ile uğraşan âlimler; bunlar iki kısımdır. Bir kısmı ahlâk-ı hasene olan İslam ahlâkını telkin eder, diğer kısmı ise, dine tâbi olmayan ve hakiki ahlâkı bulamamış olanlardır.

ahlakiyyun / ahlâkiyyun

• Ahlâk âlimleri.

• Ahlâk bilimciler.

alaka / alâka

• İlişik, rabıta, merbutiyet.
• Gönül bağlama, sevgi, münasebet, taalluk, irtibat, mâlikiyet. Tasarruf. Müdâhale hakkı. Hisse.
• Edb: Bir kelimenin hakiki mânâsından mecâzi mânâsına nakledilmesinin sebebidir. (Temiz ahlâklı, güzel huylu kimselere melek denildiği gibi.)

ali-cenab / âli-cenab

• İyilik sahibi, yüksek ahlâklı. Cömerd. Büyük zat. (Farsça)

alicenab / âlicenab

• Yüksek ahlâklı.

alicenabane / âlîcenabâne

• Yüksek ahlâklı birine yakışır biçimde.

alicenap / âlicenap

• Yüksek ahlâklı, şerefli.

allah razı olsun / allah râzı olsun

• Allahü teâlâ, senin ahlâkını, işlerini ıslâh edip, seni râzı olduğu (beğendiği) hâle getirsin, mânâsında duâ.

arare

• (Çoğulu: Arâr) İyi kokulu bir ot.
• Şiddet
• Kötü ahlâk.
• Evin avlusu, ev içi.
• Soğuk şiddetli olmak.

aristo

• (Doğum : M.Ö. 384) Yunan filozoflarından olup Eflatun'un talebesidir. Mantık, ahlâk, siyaset, iktisad, felsefe kitapları vardır. Ruhun bakiliğine inanırdı. Tecrübeden ziyâde akla fazla kıymet verdiğinden çok yanılmıştır.

asal

• Ahlâk. Karakter.
• Alâmet, işaret, belirti.

avarif

• Mârifetler.
• Arifler. İşten anlar olanlar.
• Güzel ahlâk.

avrupalılaşmak

• Avrupalıların fikirlerini ve yaşayış tarzını benimsemek. Türkiye'de batılılaşma olarak kullanılmaktadır. Avrupa zamanımızda ilim ve teknikte ilerlemiş olmakla beraber inanışları, ahlâkları, felsefeleri ve yaşayış tarzı ile geri bir düşünüşü temsil eder. Avrupaya, batıya özenmek, eşkiyanın gasbettiği

azbi / azbî

• Güzel ahlâklı.

bade / bâde

• Şarap, içki. Kadeh. (İçkinin her çeşiti haramdır, büyük günahtır. İnsan sağlığına zararları ilmî bir gerçektir. Aile, cemiyet hayatı ve ahlâk için de yıkıcıdır. İçkiden ve içenlerden uzak durmak gerekir.) (Farsça)

bed-ahlak

• Ahlâkı ve huyu kötü olan kimse. (Farsça)

bed-hal

• Kötü ahlâklı. Kötü huylu. Hâli düşkün. Fakir olan. (Farsça)

bed-siyret

• Ahlâksız. Ahlâkı ve huyu kötü olan. (Farsça)

bedahlak / bedahlâk / بداخلاق

• Ahlaksız. (Farsça - Arapça)

bedmaye

• Ahlâksız. (Farsça)
• Soysuz. Sütü bozuk. (Farsça)

bedsiret / bedsîret / بدسيرت

• Ahlaksız. (Farsça - Arapça)

bid'at

• (Bid'a) Sonradan çıkarılan âdetler.
• Fık: Dinin aslında olmadığı hâlde, din namına sonradan çıkmış olan adetler. Meselâ: Giyim ve kıyafetlerde, cemiyet (toplum) hayatındaki ilişkilerde, terbiye ve ahlâk kurallarında, ibadet hayatında yani dinin hükmettiği her sahada, dine uygun olmaya

cafcaf

• Ahlâksız, iffetsiz kadın. (Farsça)

cahreme

• Darlık.
• Kötü ahlâk.

cami

• İslâm mâbedi. İbadet yeri olan bina.
• Cem'edici, toplayıcı, içine alan.
• Cem'etmiş, toplamış bulunan, hâvi ve muhit olan.
• Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâm bütün evvel ve âhir güzel isim ve ahlâkı kendisinde cem'ettiğinden dolayı ona verilen bir isimdir.
• Ehl-

cefcaf

• Hayâsız, ahlâksız kadın. (Farsça)

cemi-i ahlak-ı aliye / cemi-i ahlâk-ı âliye

• Bütün yüksek ve üstün ahlâklar.

cemilekar / cemilekâr

• İyilik sever, güzel ahlâk ve huy sâhibi olan. (Farsça)

cimri

• Hasis, varyemez, pinti. Elindeki mal veya parayı harcayamıyan ve türlü sıkıntılara katlanarak daha çok biriktirmeye çalışan kimse. Cimrilik, müsriflik (savurganlık) gibi İslâmda kötü huy olarak bilinir. Cömertlik ve tutumluluk ise övünülen ahlâkî vasıflardandır. Cömertlikte de ölçülü olmak tavsiye e (Farsça)

dabs

• Ahlâkı kötü ve korkak olmak.
• Anlaması, idrâki az olmak.

dell

• Naz.
• Hey'et.
• Güzel ahlâk.

denaset-i ahlak / denaset-i ahlâk

• Ahlâk kirliliği, ahlâksızlık.

deni

• (Çoğulu: Deniyyât) Soysuz, alçak, ahlâksız.
• Dünyaya âit, fâni ve geçici.
• Yakın, karib.

deniyet-i hazıra

• Şimdiki ahlâksız ve rezil medeniyet.

deniyyat

• (Tekili: Denâya) (Denî) Ahlâksızlıklar, aşağılık şeyler.

dergah / dergâh

• Makam, kapı girişi, eşik. Tasavvuf mektebi. Tasavvufta yetişmiş ve yetiştirebilen evliyâ zâtlar tarafından, talebelere, tasavvuf, İslâm ahlâkı ve diğer dînî ilimlerin ve zamânın fen ilimlerinin okutulduğu yer.
• Cenâb-ı Hakk'ın rahmet kapısı.

deyyus / deyyûs

• Hanımının nâmussuzluğuna, ahlâksızlığına aldırış etmeyen, göz yuman kimse.

disiplin

• Uyulması lâzım gelen kaide ve yasaklar. (Fransızca)
• Nizam ve intizam te'mini için zihnî, ahlâkî, ruhî, cismanî tâlim ve terbiye. (Fransızca)

ebrar / ebrâr

• İyi kimseler. Îmânlarında sâdık (doğru), Allahü teâlânın yasak kıldığı şeylerden sakınıp, emirlerine uyan, bozuk inanışlardan, kötü ahlâktan ve çirkin işlerden uzak duranlar. Teklik şekli berr'dir.

edeb

• Terbiye. Kavlen, fiilen insanlara lütuf ile muamele etmek. Güzel ahlâk. Usluluk. Hayâ.
• Ist: Sünnet-i Resul'e (A.S.M.) uygun hareket etmek.
• Utanılacak şeylerden insanı koruyan meleke; kuvve-i râsiha-i nefsiye.
• Edebiyat ve ondan bahseden ilim. (Kur'anın edebi ise: Öyle

• Terbiye, güzel ahlak, haya.

edeb-i furkani / edeb-i furkanî

• Hak ile batılı, doğru ile yanlışı ayıran Kur'ân-ı Kerim'in ortaya koyduğu bir ahlâk kuralı.

edeb-i kur'an / edeb-i kur'ân

• Kur'ân'ın terbiyesi, Kur'ân ahlâkı.

edeb-i kutsi / edeb-i kutsî

• Kutsî edeb, iyi ahlâk.

edeb-i muaşeret

• Görgü ve ahlâk kuralları.

edeb-i tıp

• Tıp ahlâkı.

edebi / edebî

• Edebe dâir. Güzel söylenmiş yazı. Edebiyata âit. Ehl-i edebe, terbiyeli, ahlâklı ve edebli olanlara dâir ve edebe mensup ve müteallik.

egoizm

• Bencillik. Kendi menfaatını ön plâna alma. Her işi ve davranışta kendini düşünme. Bencillik, hem ahlâk, hem de dinde reddedilen kötü bir huydur. Bencillikten kurtulmanın çaresi, İslâm terbiyesidir. (Fransızca)

ehasin-i ahlak / ehasin-i ahlâk

• Ahlâkın en iyisi, en güzeli. Hz. Peygamberimizin (A.S.M.) ahlâkı gibi olan ahlâk.

erbab-ı fazilet / erbâb-ı fazilet

• Faziletli, güzel ahlâk sahibi kimseler.

erbab-ı siyer

• Peygamberimizin (a.s.m.) hayatı, ahlâkı, sözleri ve yaşayışı hakkında kitap yazanlar, İslâm tarihçileri.

evamir-i ahlakiye / evamir-i ahlâkiye

• Ahlâkla ilgili emirler.

evkaş

• Ayak takımı. Terbiyesiz, ahlaksız, adi ve alçak kimse.

facire

• Kötü hayata alışmış, ahlâksız kadın. Günahkâr.

fahiş / fâhiş

• Ahlâka uymaz ve terbiyesiz olan.
• Haddi tecavüz eden. Mübalâğalı.
• Çok bahil. Nekir ve yaramaz şey.

• Ahlâksız, aşırı.

fahişe

• Ahlâksız ve hayâsız kadın. Namusunu korumayan kadın.
• Allah'ın menettiği şey.
• Zâniye. Kahbe.

fahşa / fahşâ

• Meşru olmayan cinsel ilişki, fuhuş.
• Zekatı az verme, tamahkârlık.
• Akla ve ahlâka uygun olmayan söz ve iş.

fasid-ül mizac / fâsid-ül mizac

• Ahlâkı ve iyi huyları ifsad eden.

fazail-i ahlak / fazail-i ahlâk

• Ahlâk faziletleri.

fazilet / fazîlet

• Değer. Meziyet, iyilik, ilim ve iman, irfan itibarı ile olan yüksek derece. Dinî ve ahlâkî vazifelere riayet derecesi. Fazl ve hüner cihetiyle olan yüksek derece. Bir şeyin başka şeylerden cemal ve kemal ve fayda cihetiyle üstünlüğü, müreccah olmasına sebep olan keyfiyet.

• Üstünlük. İyi ahlâklılık.
• Farz ve vâciblerin hâricindeki nâfile ibâdetler yâni müstehâb ve sünnetler.

faziletli

• Güzel ahlâklı, erdemli.

fenn-i adab / fenn-i âdâb

• Ahlâk ilmi.

fesad-ı ahlak / fesad-ı ahlâk

• Ahlâk bozukluğu.

fezaze

• Ahlâkı kaba ve kerih olmak.

firaset

• Zihin uyanıklığı. Bir şeyi çabukça anlayış kabiliyeti. Bir kimsenin ahlâk ve istidadını yüzünden anlamak. Firasetin bir nev'i, sebebini anlamadan ve ilham eseri olarak vücuda gelen seziştir. Diğer nev'i ise kesbîdir. Muhtelif huy ve tabiatları bilmek neticesinde hâsıl olur.
• Yiğitlik.

fısk

• Hak yolundan çıkmak, Allah'a karşı isyan etmek.
• Sefahete dalma, ahlâksızlık, gü-nahkârlık.

fitne-i azime / fitne-i azîme

• Ahlâkta ve toplum düzeninde büyük çaplı azgınlık ve bozgunculuğun çıkması.

fitne-i mühimme

• Ahlâkta ve toplum düzeninde büyük çaplı azgınlık ve bozgunculuğun çıkması.

fıtrat-ı selime

• Selim fıtrat. Kusursuz sağlam huy.
• Ahlâk, din. Haram ve çirkin işlerden uzak ahlâk.
• Noksansız yaradılış.

frenkmeşrebane / frenkmeşrebâne

• Avrupa ahlâkını örnek alırcasına.

fücur / fücûr

• Günah. Zina. Namusları pây-mâl etmek gibi şeytanî iştiha. Dinsiz ve ahlâksızların durumu.

• Günahkarlık, zina, ahlâka aykırılık.

fuhuş

• Çok çirkin ve ahlâksız işler, hayasızlık.

garir / garîr

• Kefil.
• Güzel ahlâk.
• Durumdan veya işten anlamıyan.

gayr-ı ahlaki / gayr-ı ahlâkî

• Ahlâk dışı, ahlâka uygun olmayan.

gayr-i ahlaki / gayr-i ahlâkî / غَيْرِ اَخْلَاق۪ي

• Ahlâk kurallarına uymayan.

• Ahlakî olmayan.

halakat

• Halukluk, güzel ahlâklılık, iyi huyluluk.
• Düzlük, dümdüzlük.

hali-ül-izar / halî-ül-izar

• Yüzü yırtık.
• Mc: Edepsiz, ahlâksız, utanmaz.

haliyye

• Bağından boşanmış deve.
• Yabancı bir yavru emziren deve.
• Büyük gemi.
• Arı kovanı.
• Ahlâktan kinâyedir.
• (Çoğulu: Haliyyât) Bekâr kadın, evlenmemiş kız.

haluk

• İyi huylu. Güzel ahlâklı. İslâma yakışır ahlâkta olan. İnsâniyyetli.

har

• Hor, hakir, âdi. Aşağı. (Dinsiz, imansız ve din düşmanı ahlaksızların ve sefihlerin vasıfları.) (Farsça)

haseb

• Şeref, asâlet, ahlâk ve soy temizliği.

haslet

• Huy. Ahlâk. Yaradılıştan olan tabiat.

haslet-i hamide

• Medih ve senâ edilmeğe, övülmeğe lâyık olan güzel ahlâk ve haslet.

havd

• Güzel ahlâk.
• Güzel ve yumuşak vücutlu câriye.

hecr-i cemil

• Kalben ve fikren onlardan uzak durup fiillerinde onlara uymamakla beraber, kötülüklerine karşılık vermeğe kalkışmayıp müsamaha, idare ve güzel ahlâk ile hüsn-i muhalefet etmek.

hem-huy

• Bir ahlâk ve tabiatda bulunan. Huyları bir olan. (Farsça)

hikmet

• İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı. Hakîmlik. Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim. (Buna İlm-i Hikmet deniyor)
• Herkesin bilmediği gizli sebeb. Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye.
• Ahlâka ve hakikata faydalı

• Nübüvvet (peygamberlik).
• Faydalı ilim.
• Edeb, ahlâk ve nasîhat ile ilgili güzel sözler.
• Gizli sebep, fâide.
• Fıkıh ilmi, helâl ve harâmı bildiren din ilmi.
• İlm-i Ledünnî, mânevî ilim.
• Peygamber efendimizin sünneti.

hikmet-i ameli / hikmet-i amelî

• İslâm ahlâkı.

hilaf-ı edeb

• Terbiye ve ahlâka aykırı.

hılkıd

• Kötü ahlâklı ve ağır ruhlu kimse.

hısal

• (Tekili: Haslet) Hasletler, huylar, tabiatlar. Ahlâk.

hisbe

• Ecir, sevap.
• İslâm hukukunda, devlet muhasebesi. Muhasebe dairesi.
• Huk: Hisbe, daha sonraki çağlarda zabıta, çarşı zabıtası, ahlâk zabıtası gibi değişik müesseselerin adı oldu.

hizb-üş şeytan

• Şeytana ve nefislerine tâbi olanların grubu. Allah'ın kanun ve nizamına tâbi olmadan kafalarına güvenerek ve nefsanî arzularına uyarak gitmek isteyenler. Milleti, memleketi ve mukaddesatı yıkmağa çalışan ve ahlâksızlığa alıştıranların ve dinsizlerin topluluğu ve cereyanı.

hukuk-u teamüliyye

• Memleketin ahlâkını ve âdatını bildiren örf mânasında kullanılır.

hulk

• Huy. Ahlâk. Tabiat. Yaratılıştan olan haslet. Seciyye. Cibilliyet.
• İnsanın doğuştan veya sonradan kazandığı ruhî ve zihnî hâller.

hulkan

• Huy ve tabiatça. Ahlâk cihetiyle.

huluk / hulûk

• Huy. Tabiat. Ahlâk.

• Ahlâklar, ahlakî özellikler.

huluka

• (Çoğulu: Ahlâk-Halkân) Eski olmak.

hulukuhu'l-kur'an / hulukuhu'l-kur'ân

• "Onun ahlâkı Kur'an ahlâkıdır.".

hüsn-i ahlak / حسن اخلاق

• Güzel ahlak. (Arapça - Farsça)

hüsn-i huluk

• Güzel huy, iyi ahlâk.

hüsn-ü ahlak / hüsn-ü ahlâk / حُسْنِ اَخْلَاقْ

• Ahlâk güzelliği.

• Güzel ahlâk.

• Güzel ahlâk.

hüsn-ü edep

• Güzel ahlâk.

hüsn-ü hal

• İyi hal. Güzel ahlâk.

hüsn-ü hulk / حُسْنُ خُلْقْ

• Güzel ahlâk.

• (Hüsn-i hulk) Ahlâk güzelliği. Güzel ahlâk.

• Güzel ahlak.

hüsn-ü siret / hüsn-ü sîret / حُسْنِ س۪يرَتْ

• Ahlâktaki güzellik.

• Ahlâk güzelliği.

huy

• Mizac, tabiat, ahlâk, âdet. (Farsça)
• Ter. (Farsça)

• Mîzâc, tabiat, ahlâk.

ibaha mezhebi / ibâha mezhebi

• Dinî kuralları, ahlâk ve namus prensiplerini, şahsî mülkiyet kavramını tanımayan sözde özgürlükçü batıl bir akım.

ilm-i ahlak / ilm-i ahlâk

• Ahlâk bilgisi.

ilm-i hal / ilm-i hâl

• Her müslümanın îmân, ibâdet ve ahlâk ile ilgili bilmesi gereken şeyler veya bu bilgileri anlatan kitap.

insan-ı kamil / insan-ı kâmil

• Kemâle ermiş, olgun insan. İslâmiyet'in emrettiği bütün emirleri yapan, yasaklardan sakınan, Peygamber efendimizin güzel ahlâkıyla ahlâklanan, hareketleri ve sözleri hep Allahü teâlânın ilhâmı ile olan üstün insan.

• Güzel huy, ahlâk ve yüksek fazilet sahibi olan kimse.

isar / îsâr

• Kendisi muhtaç olduğu hâlde başkasına verme ahlâkı.

istimrar-ı ahlak / istimrar-ı ahlâk

• Ahlakî özelliklerin aksamadan varlığını sürdürmesi.

izhar-ı fazilet

• Güzel ahlâkın, erdemin gösterilmesi.

ka'beri / ka'berî

• Ailesine, arkadaşına, yoldaşına, kabilesine ve halkına katılık eden, kötü ahlâklı kişi.

kalb selameti / kalb selâmeti

• Kalbin kibir, riyâ, kıskançlık, kin ve düşmanlık gibi kötü düşüncelerden kurtulup, iyi ahlâk ile ahlâklanması.

kemalat / kemalât / kemâlât

• Faziletler, olgunluklar, insanın bilgi ve güzel ahlâkça tam ve olgun olması.

• (Tekili: Kemal) Faziletler, iyilikler, mükemmellikler. Ahlâk ve huy güzellikleri. Terbiyelilik, edeblilik.

• Faziletler, iyilikler, ahlâk ve huy güzellikleri.

• Olgunluklar, fazîletler, ahlâk ve huy güzellikleri.

kemalat-ı ahlakiye / kemâlât-ı ahlâkiye

• Ahlâkî mükemmellikler, üstün özellikler.

kemalat-ı samiye / kemâlât-ı sâmiye

• Yüksek ahlâk ve faziletler.

kırşib

• Yaşlı davar.
• Arslan. Çok yiyen, obur.
• Uzun boylu kimse.
• Kötü ahlâklı.

kötü arkadaş

• İnsanın dînini, îmânını, edebini, hayâsını ahlâkını bozan, dünyâ ve âhiret seâdetini kaybettiren arkadaş.

küfürbaz

• Küfür sözü söyleyen. Ahlâksız. Küfrü âdet edinmiş olan. (Farsça)

la'v

• Ahlâkı yaramaz kişi.
• Haris adam.

laahlaki / laahlâkî

• Ahlâk dışı. Terbiye hârici.

lahz

• Ahlâkı yaramaz kimse.

lokman hekim / lokman hekîm

• Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen büyük zatlardan olup öğütleri ve ahlâkî, tıbbî sözleri ile tanınmıştır. Peygamber Davud (A.S.) zamanında yaşadığı rivayet edilmektedir. Peygamber veya veli olduğu hususunda ihtilaf vardır.

maali-i ahlak / maâlî-i ahlâk

• Ahlâkî yücelik, yüce ahlâklar.

maden-i ahlak-ı aliye / maden-i ahlâk-ı âliye

• Yüce ahlâkın kaynağı.

maden-i meziyet / mâden-i meziyet

• Meziyet, ahlâk, huy mâdeni, kaynağı.

mahasin

• (Mehâsin) İyilikler. İyi ahlâklar.
• İnsanın vücudunda hüsün ve cemal yerleri.
• Güzel tavırlar.
• İnsanın yüzüne güzellik veren bıyık ve sakal.

mahasin-i ahlak / mahasin-i ahlâk

• Ahlâk ve huy güzelliği.

mahmud-ül hisal / mahmud-ül hisâl

• İyi ahlâk sahibi.

mahz-ı edep

• Saf edep ve ahlâk.

maneviyat adamı / mâneviyat adamı

• Fazilet ve ahlâk gibi mânevî değerlerin korunması için gayret gösteren ve yaşayan kişi.

mecami-i ahlak-ı mütezahime / mecâmi-i ahlâk-ı mütezahime

• Hepsi de birbiriyle üstünlük yarışında olan ahlâkî vasıf mecmuaları, toplulukları.

medaris

• Medreseler. Ders okunan yerler. Talebe-i ulumun ikametgâhları. Din, imân, ahlâk dersi ve fenni ilim okutulan ve aynı zamanda talebenin ikamet ettiği mektebler.

mefasid / mefâsid

• Ahlâkı bozan şeyler.

meh-ruyan

• Ay yüzlüler. Ay gibi parlak olanlar. (Farsça)
• Mc: Manevî güzellik. Ahlâk sahibi ve dindar olanlar. (Farsça)

mehasin-i ahlak / mehâsin-i ahlâk

• Ahlâk güzellikleri.

mehasin-i ahlakiye / mehâsin-i ahlâkiye

• Ahlâk güzellikleri.

mekarim / mekârim

• (Tekili: Kerem) Keremler. İyilikler.
• Güzel ahlâk sahibi olmak.
• Ahlâk-ı hamide, Cenâb-ı Hakk'ın sevdiği, beğendiği güzel ahlâk.

mekarim-i ahlak / mekârim-i ahlâk

• İyi huy, güzel ahlâk. Peygamberimizin ahlâ-kı.

• Güzel ve üstün ahlâk.

• Hz. Muhammed'in (A.S.M.) ahlâkına ve onun sünnet-i seniyesine ittiba ve imtisâl edenlerin ahlâkı.

mela'a / mela'â

• Meşveret.
• Cemaat. Güruh.
• Bir kavmin ileri gelen mes'uliyetli şahısları.
• Huy, ahlâk.
• Doldurmak.

meleke-i tadil-i ahlak / meleke-i tâdil-i ahlâk

• Ahlâken ölçü ve kurallara uyma melekesi, pratiği.

merin

• Hal, durum.
• Ahlâk.

mertebe-i iman ve ahlak ve fazilet / mertebe-i iman ve ahlâk ve fazilet

• İman, ahlâk ve fazilet mertebesi.

mesaid

• (Tekili: Mesâdet) Saâdet ve mutluluğa sebep olan hâl ve ahlâklar.

meşarib

• Meşrebler. Mizaclar. Tabiatlar. Huylar.
• Fehimler. Anlayışlar. Ahlâklar.
• Su içecek şeyler. Maşrabalar.
• Köşkler.

meşreb

• Huy. Yaradılış. Adet. Ahlâk.
• Gidiş.
• İçmek. İçilecek yer.
• Fehmetmek.
• Mânevi haz ve feyz alınan yer ve yol.

• Mizaç, huy, ahlâk.
• İçecek yer.

metanet-i ahlakiye / metanet-i ahlâkiye

• Ahlâkî sağlamlık, dayanıklılık.

mihenk

• Mihenk taşı, denek taşı; birinin değerini, ahlâkını anlamaya yarayan ölçüt.

• (Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti.
• Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta.

mim'siz medeniyet

• Deniyet, ahlâksızlık, alçaklık; Arapça'da medeniyet kelimesinden "mim" harfi atılınca geriye alçaklık anlamında "deniyet" kelimesi kalır.

misal

• Bir şeyin benzer hali. Benzer. Örnek.
• Düş. Rüya.
• Ahlâk ve âdâbla ilgili kıssa ve hikâye.
• Bir şeyin örneği ve sıfatı. Kısas.
• Gr: İlk harfi harf-i illet olan (yani; elif, vav veyahut da yâ olan) fiil veya kelime.

mu'cize-i ahlak-ı hamide / mu'cize-i ahlâk-ı hamîde

• Güzel ve övülmüş ahlâkın mu'cizesi.

muallim-i ahlak-ı aliye / muallim-i ahlâk-ı âliye

• Yüksek ahlâkı öğreten, ders veren.

müeyyide

• Te'yid eden. Te'yid edici. Kuvvetlendirici.
• Kanun ve ahlâk emirlerinin yerine getirilmesini te'min eden kuvvet.

muhtesib

• Eskiden İslâm devletlerinde iyiliği emredip, kötülüğü yasaklayan, engel olan ve cemiyette güzel ahlâk ve fazîletlerin korunmasına ve dînî hükümlerin uygulanmasına, çarşı ve pazarların düzenine bakmakla vazîfeli, ilim, fazîlet ve kuvvet sâhibi kimse.

mukaddesat-ı ahlakiye / mukaddesat-ı ahlâkiye

• Ahlâka dayanan mukaddes şeyler.

mukzı'

• Fuhşiyat söyleyen, ahlâksızca şeyler konuşan.

münadebe

• İyilikleri sayılıp ağlanılan ölü.
• Ölmüş bir kimsenin ahlâkını ve evsafını anıp ağlaşmak.

mürteci'

• (Rücu'. dan) Geri dönen, geri dönmek isteyen. İrticâa giden.
• Her cihetle en yüksek saadet ve selâmete sevkeden İslâmiyete muhalefetle İslâmdan önceki câhiliyet ve ahlâksızlığa dönmek isteyenlerin vasfı.
• İslâmiyete muhalif olanların; hakikat, İslâmiyet ve iman fedakârlarına, İ

mütehallik

• Bir huy edinen, huylanan. Huyu olmayan bir şey ile tekellüf edip o ahlâka alışan.

mütesavvıf

• Gafletten uzak yâni her an Hakk'ı zikreden, kalbini mânevî kirlerden temizleyen ve Allahü teâlâdan başka her şeyi gönlünden çıkaran, rûhunu cenâb-ı Hakk'ın zikri ile (anmakla) süsleyen tasavvuf ehli, velî, mürşid, ahlâk-ı hasene sâhibi. Çoğulu mütesa vvifûn, mütesavvifîn ve mütesavvife'dir.

namus / nâmus

• Irz, ahlâklılık, kanun, melek.

necib

• Soyu ve nesli temiz, aslı kerim olan. Cömert. Asilzâde. Güzel huylu ve ahlâklı.

nefis-perest

• Şeriat kanunlarına aykırı olarak, ahlâk kaidesini tanımadan nefsinin isteklerine uyan. Nefsine taparcasına düşkün olan.

nefs-i mutmainne

• İyiliği kötülükten ayırt ettirerek insanlık vazifesini tanıttıran ve vicdanına rahatlık veren hâl. İnsanı Allah'a yaklaştıran hâl. Günaha meyleden kötü sıfatlardan temizlenmiş ve güzel ahlâk ile muttasıf olarak kurb-u İlâhiye itmi'nan ve istikrar kazanmış olan insan iradesi. Nefsin, Allah'ın emirler

nezahet / nezâhet

• Ahlâk temizliği, temizlik.
• İncelik, rikkat.

• Ahlâk temizliği, temizlik.
• İncelik, rikkat.

nikhaslet

• (Nîk-haslet) Ahlâkı ve huyu iyi olan. (Farsça)

nisvan-ı zelil

• Ahlâken ve dinen düşmüş, zelil olmuş kadınlar.

rehber

• Yol gösteren, kılavuz; bir kimseye veya bir topluluğa iyi ile kötüyü görmesinde ve doğru yolu bulmasında yardımcı olan, insanı Allahü teâlânın rızâsına kavuşturmaya çalışan, ilim ve ahlâk sunan zât.

rezail / rezâil

• Rezillikler, ahlâka aykırı çirkin ve alçak şeyler.

rezalet / rezâlet

• Rezillik, kötü ahlâk, fazîletin zıddı.

sa'di-i şirazi / sa'di-i şirazî

• (Hicrî: 587-691) Şiraz'da doğdu. 30 yıl ilme, 30 yıl seyahate, 30 yıl da inzivada ibadetle çalıştı. En meşhur eserleri Bostan ve Gülistan adındaki ahlâkî ve imanî kitaplarıdır.

safil

• Sefil olan, düşük ahlâklı ve karaktersiz.

secaya

• (Tekili: Seciye) Karakterler, huylar, seciyeler, ahlâk ve tabiatlar.

secaya-yı hasene / secâyâ-yı hasene

• Güzel karakterler, ahlâk ve huylar.

secaya-yı seyyie / secâya-yı seyyie

• Kötü ahlâklar, karakter ve huylar.

seciye

• Huy, karakter. Huy güzelliği. Ahlâk durumu.

seciye-i diniye

• Dine ait karakter, ahlâk.

seciye-i milliye

• Millî karakter ve ahlâk.

seciyye

• Ahlâk, tabiat, huy.

sefahet-perest

• Gayrı meşru zevk ve eğlencelere düşkün olan, ahlâksızca davranan.

sefer der vatan

• Nakşibendiyye yolunun on bir temel esâsından biri. Sâlikin (tasavvuf yolunda bulunan kimsenin) kötü ahlâk, beşer (insan) tabiatının sıfatlarından kurtulması, beşerî sıfatlardan meleklere âit sıfatlara, kötü, çirkin vasıflardan, iyi, güzel ahlâka geçm esi.

şeks

• Ahlâksız, yaramaz kimse.

sema' / semâ'

• Bir veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz okudukları, dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren ilâhî, mevlid, kasîde ve şiirleri dinlemek.

şemail

• (Tekili: Şimal) Huylar, ahlâklar, tabiatlar.

şemail-i şerife / şemâil-i şerîfe

• Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin mübârek ahlâk ve âdetleri.

şemal

• (Çoğulu: Şemâlât) Kıble ardında kutup tarafından esen yel.
• Ahlâk.
• Kılıç.

şemayil

• Ahlâk.

sıbgatullah

• Cenab-ı Hakk'ın dilediği tarz, manevî renk, biçim ve şekilde yaratması. İslâmî ahlâk ve karakteri halketmesi.
• Allah'ın dini.

silk

• Çöğenler adı verilen havuç.
• Pancar.
• Kurt, zi'b.
• Şerli, ahlâksız kadın.

sima' / simâ'

• Bir kişinin veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz ve müzik perdelerine uydurmadan okudukları dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren şiirleri, kasîdeleri, ilâhileri ve mevlidleri dinlemek.

siret / sîret

• Bir kimsenin içi, hâli, hareketi, ahlâkı.
• İnsanın tutmuş olduğu mânevi yol.

• Bir kimsenin iç hâli, hareketi, ahlâkı.
• İnsanın tutmuş olduğu manevî yol.

• Ahlâk, karakter.

• Ahlâk, gidişât, hal, hareket, tavır, yaşayış.

• İnsanın mânevî hâli, ahlâkı.

siret-i hasene

• Güzel ve iyi ahlâk.

siret-i nebevi / sîret-i nebevî

• Sevgili Peygamberimizin örnek hayâtı, güzel ahlâkı.

sireten / sîreten

• İç yapısı, ahlâk ve sıfat itibarıyla.

siyer

• Gidişât. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin hayâtını, güzel ahlâkını, üstün vasıflarını anlatan ilim dalı; bu hususta yazılmış kitab.

siyer-i enbiya

• Peygamberlerin (Aleyhimüsselâm) hayatlarından ve onların ahlâkından bahseden kitap.

siyer-i nebeviye

• Hz. Peygamberin (a.s.m.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.

siyer-i nebi

• Mevzuu Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) hayatı, ahlâkı ve yaşayışı olan, O'nun gaye ve cihanı irşad eden mesleğinden bahseden kitap.

siyer-i seniye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) hayatı, yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.

siyer-i seniyye

• Hz. Peygamber'in (a.s.m.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.

• Yüksek ahlâk ve yüksek vasıflar. Hazret-i Peygamberin (A.S.M.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitab.

su-i ahlak / su-i ahlâk / sû-i ahlâk

• Ahlâk kötülüğü. Allah'ın, peygamberin râzı olmayacağı işleri yapanın ahlâkı.

• Kötü ahlâk.

• Kötü ahlâk.

su-i hulk / sû-i hulk

• Kötü ahlâk. Dine, ahlâka yakışmayan fena ahlâklılık.

• Kötü ahlâk.

sukut

• Düşme. Yukardan aşağıya birden iniverme.
• Değerini kaybetme. Bozulma.
• Devrilme.
• Mahvolma.
• Ahlâk bakımından alçalma.
• Büyük bir vazifeden ayrılma.
• Sarkma.
• Çocuğun eksik veya ölü olarak doğması.

sukut-u ahlak / sukut-u ahlâk

• Ahlâkî alçalış, çöküntü.

sünen-i ahmediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) sünneti, ahlâkı ve yaşayış tarzı.

sünen-i muhammediye

• Hz. Muhammed'in (a.s.m.) sünnetleri, ahlâk ve yaşayışı.

ta'sene

• Ahlâkı yaramaz kadın.
• Çok, kesir.

taaffüf

• İffetli olma. İffetli görünme.
• Tekellüfle salihlik yapma. Ahlâk dışı şeylerden kaçınma.
• İstemekten uzak durma.

tabiat-ı ma'siyet

• İsyan etmek, günah işlemek ahlâkında ve huyunda olmak. (Farsça)

tahalluk / tahallûk

• Ahlâklanmak. İyi huy edinmek. Yüksek İslâmi ahlâkla ahlâklanmak.

• Ahlâklanma.

• Ahlâklanma.

tahmel

• (Çoğulu: Tahamil) Ahlâkı kötü kimse.

talim-i ahlak / tâlim-i ahlâk

• Ahlâk dersi, eğitimi.

tasavvuf

• Ahlâk ve kalb ilmi. Kalbi kötü huylardan temizleyip, iyi huylarla doldurmak. Kalbde îmânın vicdânileşmesi, yâni Ehl-i sünnet îtikâdının kalbde sağlamlaşması ve şüphe getirici te'sirlerle sarsılmaması, nefs-i emmâreden doğan tenbelliklerin ve sıkıntıl arın giderilip, ibâdetlerde kolaylık ve lezzet hâ

teali-i ahlak / teâli-i ahlâk

• Ahlâk yüceliği, yüksek ahlâk.

tebeddü'

• Ehl-i Sünnetten iken başka mezhebe girme.
• Dinini değiştirme. İrtidad.
• İyi olan ahlâkını bozup değiştirme.

tefahhuş / تَفَحُّشْ

• Fuhşa düşmek, fâhişe olmak. Ahlâksız olmak.
• Çirkin sözler söylemek.

• Fuhşa girme, ahlâksızlık.

• Ahlâksızlaşma.

tefani

• Birbirinde fâni olmak. Arkadaşının iyi ahlâkıyla sevinmek. Arkadaşının, kardeşinin meziyyet ve hissiyatı ile fikren yaşamak.

tehzib-i ahlak / tehzib-i ahlâk

• Ahlâkı güzelleştirme, kötü huyları giderme.

• Temiz ahlâk sâhibi olmağa çalışmak. Ahlâkını düzeltmek.

tekke

• Tasavvufun yâni İslâm ahlâkı ilminin ve diğer dînî ilimlerin öğretildiği ve tatbik edildiği yer. Dergâh ve zâviye de denir.

terbiye-i ahlakiye / terbiye-i ahlâkiye

• Ahlâk terbiyesi.

terbiye-i diniye

• Dinî eğitim, ahlâkî terbiye.

tesciye

• (Seciye. den) Üstün ahlâk kazandırma.
• Bir nesneyi örtmek.

tezekki

• Mânevi temizlenme. Ahlâken yükselme.
• Zekât verme.

tuhtuh

• Kötü ahlâk.

ulum-u aliye / ulum-u âliye

• Dinden bahseden ilimler. (Tefsir, kıraat, hadis, marifetullah, fıkıh, kelâm, ahlâk bilgileri gibi.)

ulüvv-ü ahlak / ulüvv-ü ahlâk

• Yüksek ahlâk.

ulüvv-ü cenab / ulüvv-ü cenâb / عُلُوُّ جَنَابْ

• Yüksek ahlâklılık.

uram

• Eti soyulmuş kemik.
• Çokluk.
• Kötü ahlâk.
• Şiddetli muhâlefet.
• Çocuğun edepsizlik yapması.

urame

• Hiddet.
• şiddetli muhalefet.
• Kötü ahlâk.
• Edepsizlik etmek.

vecibe

• Borç hükmünde olan vazife.
• Kanun ve ahlâkın icabı, yerine getirilmesi lâzım gelen şey.

yasin

• Yâ Seyyid yâ insan gibi muhtelif manalar rivayet edilir. Şifredir Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) fıtraten, hilkaten, edeben ve ahlâken en yüksek olduğu herkesçe bilindiğinden bu isim kendisine verilmiştir.

zaarre

• Kişinin ahlâk ve huyunun kötü olması.

zabıta-i ahlakıye / zâbıta-i ahlâkıye

• Ahlâk zâbıtası.

zabıta-i ahlakiye / zâbıta-i ahlâkiye

• Ahlâk zabıtası, ahlâk polisi.

zampara

• (Aslı "zenpare"dir) Kadınlar peşinde dolaşan ahlâksız erkek.

zaviye / zâviye

• Eskiden büyük kervanların geçtiği ıssız yollarda veya köy ve kasabalarda; dînî ilimlerin, İslâm ahlâkının ve fen ilimlerinin öğretilmesi, yolcuların barınması maksadıyla kurulan yer; küçük tekke.
• Tasavvufta bulunan kimselerin, ibâdet için çekildiği tenhâ yer.

zenperest

• (Çoğulu: Zenperestegân) Kadına düşkün, kadın peşinde dolaşır ahlâksız kimse. (Farsça)