abdulaziz

• 32. Osmanlı Padişahıdır. Hilâfeti (Hi: 1277-1293) seneleri arasındadır. Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından bilek damarları kesilerek şehid edilmiştir.

aceb

• Taaccüb, şaşma, hayret.
• Garib, hoş, lâtif ve nâdir-ül vücud olduğundan bir şey için inkâr ve istiğrab etme hâli.

ahbiye

• (Tekili: Hıbâ) Kıldan yapılmış göçebe çadırı.
• Keçe ve kıldan yapılan evlerde konup göçen Türkler.

ahder

• (Çoğulu: Ehadir) Kavi ve galiz olmak. Kaba olmak.
• Şaşı adam.

ahmes

• Kuvvetli, yiğit. Kahraman, cesur, şecaatli, bahadır.

ahves

• Cesur, kahraman, yiğit, şecaatli, bahadır.

akabe

• (Çoğulu: Akabât) Bâdire. Sarp ve çıkılması müşkül yokuş.
• Tehlikeli geçit. Dar ve iki tarafı pusu yeri olan boğaz.
• Muhatara, tehlike.
• Hastalığın veya başka bir halin en tehlikeli ve korkulur süresi.
• Kızıldenizin kuzey ucunda, Süveyş'in doğu tarafında bulunan da

• Sarp ve çıkılması zor yokuş, bâdire.
• Tehlike.
• Tehlikeli geçit.
• Bugün Ürdün sınırları içinde bulunan bir şehir.

akkam / akkâm

• Deve kiralayıcısı, deve ile ücret karşılığında eşya taşıyan adam.
• Hacca Surre-i Hümayun ile birlikte giden hademe.
• Çadır mehteri.

aktab-ı erbaa / aktâb-ı erbaa

• Ehl-i sünnet âlimleri ve mütebahhir ve maneviyatta çok ileri zatlar tarafından şimdiye kadar dört büyük kutup olarak bilinen veliler. (Seyyid Abdulkadir-i Geylâni, Seyyid Ahmed-i Bedevi, Seyyid Ahmed-i Rufâi, Seyyid İbrahim Desuki.)

• Dört büyük kutub zât (Seyyid Abdülkadir-i Geylâni, Seyyid Ahmed-i Bedevî, Seyyid Ahmed-i Rufâî ve Seyyid İbrahim Desukî).

al-i aba / âl-i abâ

• Peygamber Efendimizin (a.s.m.) kendisiyle beraber kızı Hz. Fatıma, damadı Hz. Ali ve torunları Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin'in üzerini mübarek abâsıyla örttüğünden bu isimle anılmaktadırlar.

alb

• Yiğit, kahraman, bahadır, cesur gibi manalara gelen bir sıfattır.

ale / âle

• (Çoğulu: Al) Harbe.
• (C. Alât) Çadır direği.
• Edât.

alem-i ceberut / âlem-i ceberut

• Âlem-i azamet ve kudret. (Bununla âlem-i esmâ ve sıfât kasdolunur. Muhakkıkların ekserisine göre bu, âlem-i evsattır. Yâni üstte olan Lâhut âlemi ile altta bulunan melekut âlemi arasındaki âlem. Amiriyyet-i umumiyyeyi muhit olan berzahtır. Ceberut, ibranice "kudret" mânasındadır).

aleyhissalatü vesselam

• Salât ve Selâm onun üzerine olsun, meâlinde Peygamberimiz Hazret-i Muhammed'in (A.S.M.) ismini duyunca söylenmesi sünnet olan bir duâdır.

alkış

• Tar: Padişahlarla vezirlerin kadirlerini yükseltmek maksadıyla yapılan merasim hakkında kullanılan bir tabir.

amin

• Yâ Rabbi! Öyle olsun, kabul eyle! (meâlinde olup, duânın sonunda söylenir). İncil'de iki yerde geçer. Tevrat'ta da geçer. İbranice ve Süryanicede de vardır. Hakikat, çok doğru, tamam mânâsındadır.

amiz / âmiz

• Karışık, karışmış. (Âmihten) mastarından imtizaç etmek, karıştırmak mânasındadır. (Farsça)

aristokrasi

• yun. Âlimlerin ve cemiyette en iyilerin iktidarına dayanan hükümet şekli. Tarihte soylu, imtiyazlı, toprak sahibi, zenginlerin hâkimiyetine dayanan hükümet şekli. Bu şekli ile oligarşi veya plütokrasi adıyla da anılmaktadır. İmtiyazlı azınlığın, çoğunluğu idare etmesidir.

arka

• Çadıra diktikleri direk.
• Duvar içinde kerpiç ve taş arasına konulan ağaç.

artuşi

• Van çevresinde bulunan büyük aşiretlerden birisidir, "Ertoşi" ve "Ertuş" adıyla da anılmaktadır.

asarim

• (Tekili: Asrâm) Çadır toplulukları. Ayrı ayrı küçük insan grupları.

ashab-ı suffa / ashâb-ı suffa

• Suffa ehli. Bunlar, Hz. Peygamberin (A.S.M.) mescidine bitişik üstü örtülü, etrafı açık bir yerde otururlardı ve orada yaşarlardı. Bu zatların yaşayışları ve hâlleri din hizmeti, hayatı bakımından büyük değer taşımaktadır. Bütün hayatları Peygamberimiz'in (A.S.M.) yanında bulunarak Kur'ânın en yükse

asram

• (Tekili: Sırm) İnsan toplulukları, insan kümeleri.
• Çadır grupları.

astronot

• yun. Feza yolculuğu yapan vasıtaları kullanan kişi. (Amerikada ve batıda astronot; Rusyada ve komünist ülkelerde kozmonot tâbiri kullanılmaktadır.)

atnab / atnâb / اطناب

• (Tekili: Tınâb) Çadır ipleri.
• Ağaç kökleri.
• Tıb : Vücuttaki sinirler.

• İpler. (Arapça)
• Çadır ipleri. (Arapça)
• Ağaç kökleri. (Arapça)

avrupalılaşmak

• Avrupalıların fikirlerini ve yaşayış tarzını benimsemek. Türkiye'de batılılaşma olarak kullanılmaktadır. Avrupa zamanımızda ilim ve teknikte ilerlemiş olmakla beraber inanışları, ahlâkları, felsefeleri ve yaşayış tarzı ile geri bir düşünüşü temsil eder. Avrupaya, batıya özenmek, eşkiyanın gasbettiği

ayastafanos muahedesi

• 3 Mart 1878 Rusya ile Osmanlılar arasında ilk olarak yapılan bir anlaşmadır. (28 Safer 1295) Tarihte buna "Ayastafanos Mukaddemat-ı Sulhiyesi" denir. Anlaşma maddeleri tatbik edilememiştir.

ayet-i müdayene / âyet-i müdâyene

• Kur'an-ı Kerim'de (Sure-i Bakara, 281. âyet) borçlu ve alacaklı hakkındaki âyet. (Bu âyet vasatî olarak bir sahife uzunluğundadır.)

ayn harfi

• Kur'ân-ı kerîmde Ömer-ül-Fârûk'un radıyallahü anh namaz kıldırırken, ayakta okumayı bitirip, rükû'a eğildiği yeri gösteren işâret. Ayn harfi hep âyet-i kerîmelerin sonunda bulunmaktadır.

aziz / azîz

• İzzetli. Çok izzetli. Sevgili. Çok nurlu.
• Dost.
• Şerif.
• Nadir.
• Dini dünyaya âlet etmeyen.
• Sireti temiz.
• Ermiş. Mânevi kudret ve kuvvet sahibi.
• Mağlup edilmesi mümkün olmayan ve daima galib olan manasında Cenab-ı Hakk'ın bir ismidir.

bab

• Evlat sahibi erkek. Ata, ecdat. (Farsça)
• Gemi halatlarının bağlandığı yer. (Farsça)
• İnşaatta ağırlıkların bindirildiği direk. (Farsça)
• Mânevi rehber, şeyh. (Farsça)
• Bektaşi şeyhi. (Farsça)
• Hayırhah ve muhterem. (Farsça)
• Daha çok zencilerde olan bir hastalık cinsi.Aile reisi babadır. Babanın hayatt (Farsça)

bahadıri / bahadırî

• Yiğitlik, bahadırlık, kahramanlık. (Farsça)

balıkhane kapısı

• Topkapı Sarayı'nın Marmara kıyısındadır. Padişahlarca cezandırılan vezirler burada idam edilir, sürgün edileceklerse buradan gemilere bindirilirlerdi.

bast-ı yed

• Elini bir şeye uzatmak.
• Mc: Tasallut ve istilâ manasındadır.

batalet

• Avarelik. İşsizlik.
• Boş şeyler söylemek.
• Bahadırlık. Cesurluk. Cesâret.

batman

• Eski ağırlık ölçülerinden olup, iki okkadan sekiz okkaya kadar yeryer değişir. Ekseriya altı okkadır. Bu, hâlen kullanılan sekiz kilo kadardır.

baz-ul eşheb / bâz-ul eşheb

• Akdoğan.
• Abdulkadir-i Geylâni Hazretlerinin bir nâmı.

bazü'l-eşheb / bâzü'l-eşheb

• Kır renkli, ak doğan; Abdülkadir-i Geylânî'nin bir lâkabı.

bedevi / bedevî

• Çölde çadırda yaşayan göçebe, çöllü, Arap göçebesi.

behbehi / behbehî

• Etli ve gövdeli, kişi. Bahadır, yiğit, kahraman.

belde

• Memleket, şehir.
• Büyük köy.
• Yer, arz.
• Göğüs, sadır.
• İki kaş arasında kıl olmayıp açık olması.

bender

• (Çoğulu: Benâdir) Ticaret yeri, işlek ticaret iskelesi, büyük iskele.

bengah

• Keçeden yapılmış olan Türkmen evi. (Farsça)
• Âmirlere ve büyük rütbeli şahıslara ait çadır. (Farsça)

ber

• Üzere, üzerine, yukarı mânasına (ve Arabçadaki "Alâ" yerine edat-ı isti'lâdır) (Farsça)
• Göğüs, sine, bağır, sadır. (Farsça)
• Fayda. (Farsça)
• Hamil. (Farsça)
• Hıfz. (Farsça)
• Yan. (Farsça)
• Taraf. (Farsça)
• Nâkil. Götürücü. (Farsça)
• Meyve. (Farsça)
• Yaprak. Varak. (Farsça)
• Meme. (Farsça)
• Genç kadın. (Farsça)
• E (Farsça)

besalet

• Yiğitlik. Bahadırlık. Yürek sağlamlığı.

• Yiğitlik, bahadırlık, sağlam yüreklilik.

beşaret ve teavün-ü gavsi / beşaret ve teavün-ü gavsî

• Abdülkadir Geylanî'nin (k.s.) mânen yardımı ve müjdesi.

beşaret-i aleviye ve gavsiye

• Hz. Abdulkadir Geylanî ve Hz. Ali'nin müjdesi.

betal

• Bahâdır, yiğit, kahraman.

bevadir

• (Tekili: Bâdire) Bâdireler, olagelen hâdiseler.

bevvan

• (Çoğulu: Büven-Ebvine) Çadır direği.

beyt-ül makdis

• Mukaddes ev. Beyt-ül Mukaddes de denir. Çok eskiden Peygamberlerin inşâ ettikleri kudsî mâbet. Bir ismi de Mescid-ül Aksâdır.
• İnsanın, Cenab-ı Hak'tan başka kimse ile tatmin olmayan kalbine de aynı isim verilir.

bivan

• Çadır direği.

bühme

• (Çoğulu: Bühüm) Cemaat, topluluk.
• Leşker.
• Bahâdır, kahraman.

bürhan-ı nübüvvet

• Peygamberliğin hak olduğunu isbat eden bürhan ve delil. (Bürhan-ı risalet de aynı mânâdadır.)

bürokrasi

• Hükûmet dairelerinde aşırı kırtasiyecilik, muamele çokluğu. İşlerin yürütülmesinde şekilciliğin ve idarî işlemlerin ağır basması hâli. Devlet görevlilerinden meydana gelen zümre veya sınıf. Memurlar sınıfı. Bürokrasi, her çeşit rejimde tahakküm vasıtası olmaktadır. Oysa İslâmiyet'te devlet makamları (Fransızca)

butule

• Çok kahraman ve bahadır olmak.

büvan

• (Çoğulu: Ebvine) Çadır direği, direk.

çader / çâder / چادر

• Çadır. (Farsça)
• Örtü, kadınların giydiği örtü. (Farsça)

çadernişin / çâdernişin / چادرنشين

• Göçebe, çadırda yaşayan. (Farsça)

çadır / چادر

• Çadır. (Farsça)
• Örtü, kadınların giydiği örtü. (Farsça)

çar-tak

• Çardak. (Farsça)
• Dört köşe çadır. (Farsça)

çartak / çârtâk / چارطاق

• Çardak. (Farsça)
• Kare şeklinde çadır. (Farsça)

celadet

• Yiğitlik. Bahadırlık. Kuvvet ve şiddetlilik. Muhkemlik. Salâbet, metânet.

celid

• Fazla celâdetli, bahadır.
• Rutûbetli, kırağı, çiğ.
• Buz.

cem-i kutbiyet ve ferdiyet ve gavsiyet

• Manevî âlemlerde en yüksek seviyeler olan kutupluk, gavslık ve ferdiyet özelliklerini üzerinde toplama; bu makamlara sahip olan Şeyh Abdülkadir-i Geylânî hazretleri.

cenani / cenanî

• Kalbe âit ve müteallik olan. Kalben duyulan. (Arabça müfred, birinci şahıs sigası ile "kalbim" mânasınadır.)

cenbiyye

• Arapların kullandıkları bir cins eğri kamadır ki, yan taraflarına takarlar.

çetr

• Gece. (Farsça)
• Gölgelik, çadır, şemsiye. (Farsça)

cir'et

• (Cer'et- Cür'et) Bahadırlık, kahramanlık, şecaat.
• İkdâm etmek.

çire

• Mâhir, maharetli, becerikli. (Farsça)
• Bahadır, kahraman, yiğit, cesur. (Farsça)

çiregi / çiregî

• Bahadırlık, kahramanlık, yiğitlik. (Farsça)
• Ustalık. Mâhirlik. (Farsça)

cü'şuş

• Göğüs. Sadır.

cüfre

• Bir şeyin ortası. Mezar.
• Boşluk. Çukur.
• Göğsün içerisi. Sadır.

cuyem

• (Cüsten, aramak mastarından "arıyorum, ararım" mânasınadır.) (Farsça)

dabh

• Atların koşu esnasındaki nefeslerinin sesleridir ki, sahil denilen kişnemek değil, yemi ve sahibini gördüğü zaman yaptığı gibi hamhame denilen sesi de değil; hızlı nefes sesi olan bir harıltı ve hohlamadır. Denilmiştir ki: Dabh, bir at ve bir de köpek koşarken olur.

dahamis

• Bahadır, kahraman.
• Karayağız, iri yapılı adam.

dar / dâr

• Sâhib, mâlik, tutan (mânasındadır.) Meselâ: Bayrakdâr : Bayrak tutan. (Farsça)

darb-ı hiyam / darb-ı hiyâm

• Çadır kurma.

delehmes

• Arslan.
• Bahâdır, kahraman.
• Çeri.
• Kuvvetli kişi.
• Çok karanlık olan gece.

deyyan

• Herkesin hesabını ve hakkını en iyi bilen ve veren. Hâk Teâla. Kahhar. Hâsib. Hâkim. Kadir. Râi. Cenâb-ı Hak.

dihlas

• Arslan.
• Yavuz, bahâdır, kahraman, çeri kimse.

dilir

• (Çoğulu: Dilirân ) Bahadır, cesur, cesaretli, yiğit, yürekli.

diliran / dilirân

• (Tekili: Dilir) Bahadırlar, cesurlar, cesaretliler, yiğitler, yürekliler.

dilirane / dilirâne

• Mertçesine, yiğitçesine, bahadırcasına. (Farsça)

duhan-ı mübin

• Aşikâre duman. (Bu duhan hakkında iki tefsir rivayet olunmaktadır. Birisi: İbn-i Mesud Hazretlerinden mervi olduğuna göre; şiddetli açlık ve kaht seneleridir. Çünkü çok aç olan kimseye, gerek gözlerinin za'fından ve gerek çok kuraklık ve kahtlık senelerinde havanın fenalığından, semâ dumanlı görünür

dürzi

• (Çoğulu: Düruz) Suriye'nin güneyi ile Ürdün ve İsrâil'de yaşayan ve sonradan Araplaşmış olan bir kavimdir. Arapça konuşurlar. Dalâlet fırkalarından en bâtıl yolda olan bir fırkadır.

ebrkar / ebrkâr

• Şaşkın, sersem, ne yapacağını bilmeyen adam. (Ebr'in "bulutun" yerinde durmayıp gezici olmasından kinâye olarak, bu mânayı aldığı sanılmaktadır.) (Farsça)

ebva'

• Medine-i Münevvere'ye bağlı olup, Mekke-i Mükerreme yolunda bir köyün adıdır. Medine'ye yirmiüç mil uzaklıktadır. Köyün üstünde dik ve kuru bir dağın adı da Ebvâ'dır. Bu köy iki şey ile meşhurdur. Biri: Peygamberimizin annesi Hz. Amine'nin kabri orada bulunmaktadır. İkincisi ise: Hicretin birinci se

eczahane-i rahmaniye / eczâhane-i rahmâniye

• Rahmân'ın eczanesi "Kur'ân müminler için rahmet ve şifadır".

ehl-i veber ve badiye / ehl-i veber ve bâdiye

• Çadırda oturan bedevi Arab, çöl ahalisi.

ehven-i şerreyn

• İki şer (kötülük)den zararı en az olanı. Bu kelime, halk arasında Ehven-i şer olarak kullanılmaktadır.

eknan

• (Tekili: Kinân) Mahfazalar, perdeler.
• Evler, odalar, hücreler. Çadırlar.

el-hazer

• Sakın! Sakınınız! (manasınadır)

el-minnetü lillah / el-minnetü lillâh

• "Minnet Allah'adır".

elcezire

• Mezopotamya. Dicle ve Fırat nehirleri arasında bulunan yerin adı. Bugün Irak'ın toprakları arasındadır.

elsine-i terkibiye

• Birbirine eklenen kelimelerle konuşulan diller. Terkibli ifâdesi çok olan, Arabçaya uymayan lisanların hususiyeti. (Arabî Lisanına "Tasrifî" denilir. Çünkü aynı kökten kelimeler rahatlıkla yapılmaktadır. Arabçaya bu hususta yetişen başka bir lisan yoktur.)

elyes

• Bahadır, yiğit.

ender

• (Nâdir. den) Çok az, pek az bulunan, daha nâdir.
• (Çoğulu: Enâdir) Harman yeri.

• Çok nadir.

epürnak

• Delikanlı, genç yiğit, bahadır. (Farsça)

erva'

• Çok güzel olan genç.
• Son derece yiğit, cesur ve bahadır adam.
• Korkmak.

ervak

• (Tekili: Revk) Revkler, perdeler, örtüler.
• Çadırlar, muvakkat olarak bezden yapılan odalar.

erz

• Kıymet, baha, değer. Kadir ve itibar. (Farsça)

eshab-ı temyiz / eshâb-ı temyîz

• Hanefî mezhebinde, fıkıh âlimlerinin altıncı tabakası. Bunlar kuvvetli hükümleri zayıf olanlardan, zâhir haberleri (İmâm-ı Muhammed'in Hanefî mezhebinin temeli olan meşhûr altı kitâbında bildirdiği haberleri), nâdir haberlerden (İmâm-ı Muhammed'in, İmâm-ı a'zâm ve talebelerinin diğer kitâblarda bild

eşhar

• Kalye taşı denilen radyom hamızı. (Farsça)
• Nişadır. (Farsça)

eşşükrü lillah / eşşükrü lillâh

• Ezelden ebede bütün şükürler ancak Allah'adır.

eşşükrülillah

• Şükür Allahadır.

etnab

• (Tekili: Tınb) Çadır ipleri.
• Ağacın kök damarları.
• Vücudun sinirleri.

eya

• Acaba mânasına nidâdır. "Hey, ey" gibi çağırma, nidâ, seslenme edatı olarak da kullanılır. (Farsça)

eyhem

• Sağır.
• Bahadır.

eysar

• Çadır eteğini kazığa bağlamakta kullanılan kısa ipler.
• Ot.

ezmar / ezmâr

• (Tekili: Zimr) Kahramanlar, yiğitler, bahadırlar.

fakid

• Az rastlanan şey. Nâdir bulunabilen nesne.

fakih / fakîh

• Fıkıh âlimi. Dînin amelî (yapılacak işlerle ilgili) hükümlerinde mütehassıs âlim. Çoğulu fukahâdır.
• Müctehid. Kur'ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde açıkca bildirilmemiş olan hükümleri, açık ve geniş olarak bildirilenlere benzeterek meydana çıkarabilen derin âlim. İctihâd derecesine

faze

• Küçük çadır.

ferc

• Kadir, kıymet, mertebe. (Farsça)

ferid

• Benzeri pek nâdir bulunan. Benzeri bulunmayan, yektâ.
• Doğrudan doğruya Kur'andan ders alıp ders veren ve kuvve-i kudsiye sahibi olan Evliyaullah. Yalnız ve münferid.
• Zamanında eşine rastlanmıyan. Akran ve emsali yok.
• Dizilmiş inci.
• Bir tane, nefis ve müntehab

fıkra-i gavsiye

• Abdülkadir-i Geylânî'ye ait söz, yazı.

fityan

• (Tekili: Fetâ) Delikanlılar, yiğitler, bahadırlar, gençler, mertler.

füsat

• (Füstât) Kıl. Büyük çadır.
• Kapıya asılan perde.
• Cemaat.
• Mısır'da bir mahallin adı.

fustat

• Kıldan yapılmış büyük çadır.

• (Fistat) Göçebelerin kıldan yapılan çadırı. Büyük çadır.
• Kapıya asılan perde.
• Cemaat.

• Kıldan yapılan büyük çadır.

fütuhu'l-gayb

• Abdülkadir-i Geylânî Hazretlerinin bir eseri.

gadair

• (Tekili: Gadire) Saç örgüleri.

gadir-i hum hadisi / gadîr-i hum hadîsi

• Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem Mekke-i mükerremeden Medîne-i münevvereye giden yol üzerindeki Gadîr-i Hum denilen vâdide buyurduğu hadîs-i şerîf.

gadiri / gadirî

• (Gadiriyye) Gölde yaşayan hayvan veya bitki.

gadrdide / gadrdîde

• Gadir görmüş, kendisine haksızlık edilmiş olan. (Farsça)

gafur

• (Gaffar ile aynı mânadadır.) Çok mağfiret ve merhamet eden, suçları en çok afveden. Cenab-ı Hak (C.C.)

gar

• (Ger) Kelimeye eklemekle nisbet veya fâillik mânası verilir. Yapan, yapıcı mânasınadır. (Farsça)

garib / garîb

• Garip, yabancı, kimsesiz, yâd ellere düşmüş, yadırganan şey.

gavs

• Abdülkadiri Geylanî hazretleri.

gavs-ı a'zam

• Büyük gavs (yardımcı). Abdülkâdir Geylânî hazretlerinin lakabı.

gavs-ı azam / gavs-ı âzam

• Abdulkàdir-i Geylânî (k.s.).

gavs-ı azam şeyh geylani / gavs-ı âzam şeyh geylânî

• Abdulkâdir-i Geylânî (k.s.).

gavs-ı geylan / gavs-ı geylân

• Abdulkadir-i Geylânî (k.s.).

gavs-ı geylani / gavs-ı geylânî

• Abdulkâdir-i Geylânî (k.s.).

gavs-ül a'zam

• Abdülkadir-i Geylanî (K.S.) Hazretlerinin nâmı. En büyük Gavs. Evliyâullahın büyüğü. Gavs-i Ekber de denir.

gavs-üs-sakaleyn

• İnsanlara ve cinlere yardım eden büyük velî Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin lakabı.

gayr-ı mebzul

• Bol olmayan; nâdir olan, az bulunan.

gazve

• Din düşmanı olan cephenin üzerine taarruz. Muharebe. Cenk. Sefer. Din muharebesi. Gazve, gazivden alınmış olup cenk ve kıtal manasınadır. Düşmanla vuruşmak demektir. Siyer ıstılahında Gaza ve gazve tâbirleri Peygamber Efendimizin bizzat hazır bulunduğu muharebeye denir. Peygamber Efendimizin bizzat

gazze

• Şam'ın doğusunda bir yerin adı. (Resullulah Efendimizin ceddi Hâşim'in kabri ordadır.)

ger

• Türkçedeki "eğer" kelimesinin kısaltılmış şekli. Eğer, şayet mânasındadır. (Farsça)

gerden

• Dönen. Dönücü. (Farsça)
• Boyun. (Farsça)
• Şeci'. Bahadır. Pehlivan. (Farsça)

gev

• (Çoğulu: Gevân) Yiğit, bahadır, kahraman. (Farsça)

geylani / geylanî

• Seyyid Abdulkadir-i Geylanî, Gavs-ül A'zam, Gavs, Kutub gibi mecâzi nâm ile bilinen bu zât (Hi: 470-561) yılları arasında yaşamış ve Kadirî Tarikatının müessisidir. Müteaddid müridlerinden bir çoğu sonradan veli olarak meşhurdurlar. Derslerinin te'siriyle birçok Hristiyan ve Museviler Müslüman olmuş

gıbben

• Nâdiren, seyrek, arasıra.

gülle

• Top mermisi. (Vaktiyle demirden veya taştan yuvarlak olarak yapılırdı. Şimdi çelikten, silindir biçiminde ve ucu sivri olarak yapılmaktadır.)

gürd

• Cesur, kahraman, yiğit, bahadır. (Farsça)

gurfe

• Oda, çadır, çardak, cumba.

gürizgah / gürizgâh

• (Girizgâh) Kaçacak yer. (Farsça)
• Edb: Bir bahisten diğer bahse, mukaddimeden maksada intikal için bir münasebet te'sis eden söz. Nedim'in:Bu şehr-i stanbul ki, bîmisl ü behadırBir sengine yekpâre Acem mülkü fedadırmatla'lı kasidesindeki:İstanbul'un evsafını mümkün mü beyan hiç Maksad hemen sa (Farsça)

ha

• "İşte!" mânasınadır. (Farsça)
• Cemi edatıdır. Kelimelerle birleşerek onları çoğul yapar. Meselâ: Ayine-hâ : Aynalar. Der-hâ : Kapılar. Esb-hâ : Atlar. Zülüf-hâ : Zülüfler. (Farsça)

habil / habîl

• Yiğit, bahadır, genç, delikanlı.
• Tuzak, ağ.

hafizallah

• Allah korusun. Allah muhafaza etsin, Allah saklasın (anlamındadır).

haif

• Gadir eden, azarlayan. Zulmeden.

hakan

• Eski Türklerde hükümdar mânasınadır.

hakikat / hakîkat

• (Çoğulu: Hakaik) Bir şeyin aslı ve esâsı. Mahiyeti. Gerçek. Doğru. Sahih. Künh. Sâbit ve vâki.
• Kadirbilirlik. Sadâkat, doğruluk. Kâinat ve tabiat ve uluhiyet hakkında bütün teşbih ve mecazlardan âri ve zâhir olan gerçek.
• "Mecâz" karşılığı, esas olarak kullanılan kelime.
• <

• Bir şeyin aslı, mahiyeti.
• Gerçek, doğru.
• Sadakat kadirbilirlik. Sözlük anlamıyla söylenen söz.

hakikat-i leyle-i kadir

• Kadir Gecesinin gerçek mânâsı, sırrı.

hakikat-i leyle-i kadr

• Kadir Gecesinin mânâsı, sırrı.

halbes

• (Çoğulu: Halâbis) Bahadır, kahraman. Bir şeye sımsıkı bağlanıp ayrılmayan kişi.

halife

• (Çoğulu: Havâlif) Türklerin kıldan veya keçeden yaptıkları çadırların direği, çadır direği.

halis

• Bahadır ve haris kimse.

hallak

• Yaratan, her şeyi halkeden, Kadir-i Zülcelal, Allah Teala Hazretleri (C.C.)

hamaset

• Yaradılıştan olan cesâret. Bahadırlık. Cesurluk. Kahramanlık. Yiğitlik.

handek gazvesi

• Peygamberimizin (A.S.M.) büyük muharebelerinden birisi olup, hicretin beşinci senesinde Şevval ayında vuku bulmuştur. Asıl muharebeyi uyandıranlar Beni Nadir kabilesi olup bunlar Kureyş ve Gatfan kabilelerini de davet etmekle hepsi birden Medine-i Münevvere'ye hücuma geçtikleri vakit, Hz. Resullulah

hargah / hargâh

• Otağ. Büyük çadır. (Farsça)

hars

• Koruma. Muhafaza etmek. Hırz mânasınadır.

hatar

• Bir şeyin etrafını çevreleyen çember nev'inden şeyler.
• Çadırın eteklerine bağlanan parça.

havvat

• Bahadır, çeri, kahraman, öncü.

hayber

• Arap Yarımadasında Hicaz bölgesinin doğu sınırında ve Medine-i Münevvere'nin 170 km. kuzeyinde bir kasabadır. Evleri, yüksek bir kayanın üzerinde kurulmuş olan bir kalenin etrafında bulunur. Hicretin yedinci senesinde vuku bulan Hayber Gazası ile meşhur olmuştur. Aynı sene içinde Hz. Resulullah Efen

hayme / خيمه

• Çadır.

• Çadır.

• Çadır.

• Çadır. (Arapça)

hayme-gah / hayme-gâh

• (Haymegeh) Çadır kurulan yer. (Farsça)

hayme-i kebud

• Mavi çadır.
• Mc: Sema, gök.

hayme-nişin / hayme-nîşin

• Çadırda oturan. Göçebe.

• Göçebe, çadırda yaşayan bedevi.

haymegah / haymegâh / خيمه گاه

• Çadır kurulan yer. (Arapça - Farsça)

haymenişin / haymenişîn / خيمه نشين

• Çadırda oturan.

• Göçebe, çadırda yaşayan. (Arapça - Farsça)

haymi / haymî

• Çadır biçiminde olan.

hayyam

• Çadırcı.

hayyehele

• Acele et (mânasınadır).

hazret-i gavs

• Abdülkadir-i Geylânî (k.s.).

hazret-i gavs-ı azam / hazret-i gavs-ı âzam

• Abdülkâdir-i Geylânî (k.s.).

hazret-i gavs-ı azam şeyh geylani / hazret-i gavs-ı âzam şeyh geylânî

• Abdül Kâdir-i Geylânî (k.s.).

heytelek

• "Gel" mânasınadır.

heyzam

• Bahâdır, kahraman.

hıba

• Yağmurdan korunmak için kurulan çadır. Tente.

hiba

• (Çoğulu: Ahbiye) Abadan veya keçeden yapılmış göçebe çadırı, oba.

hıbb

• Bahadırlık, kahramanlık.
• Gammazlık.

hical

• (Tekili: Hacle) Gerdekler, gelin odaları.
• Çadır kapısına asılan kalın perde.

hırka-i saadet dairesi

• İstanbul'da Topkapı Sarayı'nda "mukaddes emanetlerin" bulunduğu yer. Burada yüzyıllardan beri, başta Peygamberimiz Hz.Muhammed'in (A.S.M.) hırkaları olmak üzere İslâmî nitelikte birçok mukaddes eşya saklanmaktadır. Bu eşya Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim tarafından, Mısır'ın fethinden (1517) son

hırz-ı binefsihi / hırz-ı binefsihî

• İçerisinde mal ve eşya saklamak için yapılmış, hazırlanmış ve içine izinsiz girilemiyen ev, dükkân, çadır, depo vs. gibi mahaller. (Kasa, sandık, dolap, çuval da bu hükümdedir.)

hitab-ı abdülkadir

• Şeyh Abdülkadir-i Geylânî'nin hitabı.

hıyam

• (Tekili: Hayme) Çadırlar.

hiyam

• (Tekili: Hayme) Çadırlar, haymeler.

hiyamiyye nezareti

• Tar: 1826 senesinde Yeniçeri Ocağı'nın ilgası üzerine kaldırılan Çadır Mehterleri yerine kurulan daire.

hiyem

• (Tekili: Hayme) Çadırlar.

hunnes-künnes

• Hunnes, Hânis'in; Künnes de Kânis'in çoğuludur. Kânis, süpüren mânasınadır. Umumiyetle, akıp akıp yuvalarına giden veya aynı yollarında gidip gelen yıldızlar demektir. Bazılarınca gündüz gaib, gece zâhir olan yıldızlara denir. Ekseriyetle yedi seyyar yıldızlara denmiştir. (Zuhal, Müşteri, Merih, Züh

hurc

• Meşinden veya çadır bezi gibi şeylerden yapılmış büyük heybe ve sandık. Meşinden yapılan bu heybe ve sandıklar arka taraflarındaki meşin kollarla hayvanların semerine bağlanır ve iki hurc bir hayvana yüklenirdi. Eski zamanın uzun yolculuklarında kullanılırdı. Eskiden İstanbulun meşhur yangınlarında

hüzn

• Üzüntü, keder. Sevincin zıddı. Bu, halk arasında kastedilen dünyevî hüzünden başkadır. Tasavvuf yolunda bulunanlara âit bir hâl.

ibda'

• Cenab-ı Hakkın âletsiz, maddesiz, zamansız, mekânsız yaratması ve icâdı.
• Misli gelmemiş bir eser meydana koymak, icâd, ("İbda', ihdâs, ihtirâ, icâd, sun', halk, tekvin" kelimeleri birbirine yakın mânâdadırlar.)
• Edb: Geçmişte benzeri olmayan şiiri söylemek.

ihame

• Çadır kurma.

ihvan-ı basafa / ihvan-ı bâsafa

• Mevlevi tabirlerindendir. Saf, yani kalbinde gıll u gış bulunmayan kardeşler mânâsınadır.

ilallah-il müşteka

• Şikâyet Allah'adır. Allaha şikâyet edilir.

immisar

• (İmtisar ile aynı mânâdadır) Süt sağmak.
• Bir şeyi incelemek.
• Az olmak.
• Dağılmak.
• Hâil, perde.

ıniz

• Cimâa kadir olmayan erkek.
• Cimâdan safâlı olmayan avret.

inzal / inzâl

• İndirmek.
• Kur'ân-ı kerîmin, Ramazân-ı şerîf ayında Kadir gecesinde Levh-i mahfûzdan, dünyâ semâsındaki Beyt-ül-izze denilen makâma bir defâda, topluca indirilmesi.

işarat-ı gavsiye / işârât-ı gavsiye

• Abdulkadir-i Geylânî'nin verdiği haber.

ısare

• Çadır kazığı.
• Çadır ipi.

ismet

• Günahsızlık, mâsumluk. Günahlardan kaçınmak melekesine sâhib olmak. Suçsuzluk.
• Peygamberlik vasıflarından birisidir. Peygamberler (A.S.), hiç bir zaman gizli, âşikâr herhangi bir ma'siyete yaklaşmazlar; bütün kusur ve hatâlardan ve şâibelerden müberrâdırlar.

istenbe

• Cesur, yiğit, bahadır, kahraman. (Farsça)
• Çirkin. (Farsça)
• Kâbus. (Farsça)

istiğrab / istiğrâb

• Yadırgama, garipseme.

istiğrabkarane / istiğrâbkârâne

• Yadırgarcasına.

ittifak

• Beraber hareket için sözleşmek. İttihad ve muvafakat etmek. Söz birliği etmek. Anlaşmak.(İttifak hüdâdadır, hevâda ve heveste değil.)

izz

• Kıymet. Değer. Güçlü oluş. Alikadir olmak. Kavi. Şerif. Azim.

kad

• Gr : İsmiyye veya harfiyye olan bir kelimedir. İsmiyye olduğunda iki vecihle kullanılır. yerine muzari olur. Yetişir, kifayet eder mânasınadır. Yahut kelimesine müradif isim olur. Harfiyye olduğunda dâhil olduğu fiil, tahkik, ümid, rica, intizar, yakınlık, azlık veya çokluk ifade edebilir.

kadir alayı

• Tar: Kadir gecesi padişahların saraydan çıkıp, civardaki camilerden birinde namaz kılmaları münâsebetiyle yapılan merâsim.

kadir gecesi

• (Bak: Leyle-i Kadir)

kadir-aşina

• Değer ve kadir bilen.

kadir-danlık

• Kadirbilirlik. Herkesin mertebesini bilip ona göre muamele yapan. Kadir ve kıymet bilen.

kadir-naşinas / kadir-nâşinas

• Kadir, kıymet bilmeyen.

kadir-u kayyum

• Kadir ve Kayyum (Allah).

kadirdan

• Kadirbilir. Değerbilir. (Farsça)

kadırga

• Buharlı gemilerin icadından evvel kullanılan harp gemilerinden biri. Kürek ve yelkenle kullanılırdı. Kadırgalar 25 oturaklı idi ve her küreği dörder adam tarafından çekilirdi.

kadiri / kadirî

• Abdülkadir-i Geylanî Hazretlerinin yolunda olan, onun tarikatına mensub. olan.

• Abdülkadir Geylanî tarikatından olan.

kàdiri / kàdirî

• Şeyh Abdulkadir-i Geylânî'nin kurduğu tarîkata mensup olan.

kadiri / kâdirî

• Tasavvufta Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin yoluna mensup olan kimse.

kadiriyye / kâdiriyye

• Evliyânın büyüklerinden Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin v.561 (m.1266) tasavvuftaki yolu.

kadiyanilik / kâdiyânîlik

• On dokuzuncu yüzyılda, Hindistan'da Mirzâ Gulâm Ahmed tarafından kurulan bozuk yol. Kurucusunun doğum yeri olan Kâdiyan kasabasına nisbetle bu adla anılmaktadır. İsmine nisbetle, Ahmediyye de denilmektedir.

kadr

• Kadir, kıymet, değer.

kadr-şinas

• (Bak: Kadir-şinas)

kahraman

• (Çoğulu: Kahramanan) Yiğit, cesur, bahadır. (Farsça)
• Fars mitolojisinde Rüstem'in yendiği kişi. (Farsça)
• İş buyuran, hüküm sâhibi. (Farsça)

kallidna / kallidnâ

• Boynumuza geçir, tak (manâsındadır).

kaş'

• (Kış') Şaşkın ve ahmak adam. Zayıf adam.
• Açmak.
• Gidermek. Dağıtmak.
• Kuru deri. Deriden olan çadır.
• Hamam pisliği.
• Deriden yapılmış döşek.
• Balgam.

kaside-i gavsiye

• Abdülkadir-i Geylânî'nin yazdığı manzum eser.

katar

• Arabistan yarımadasında müstakil bir devlettir. İstiklâlini 1/1/1971 de ilân etmiştir. Hükümet merkezi Doha şehridir. Üç yanı denizle çevrilidir. Halkı müslümandır. Resmi lisanı Arapçadır.

katolik

• Hıristiyanlıktaki mezheblerden biri. Roma kilisesinin kendine verdiği ad. Katolik kilisesine mensup kimse. Merkezi Roma'da (Vatikan'da) olup, rûhânî lideri papadır.

kaytas

• Balina balığı.
• Kadırga balığı.

kazasker

• İlmiye mesleğinin en yüksek mertebelerinden biri. Lügat mânası asker kadısı, ordu kadısı demektir. Osmanlılarda Kazaskerliğin ihdası Sultan I.Murat zamanındadır. İlk Kazasker de "Çandarlı Kara Halil"dir.

ke

• "Gibi" mânasındadır. (Arapça teşbih edâtı) Kelimenin başına getirilir. Meselâ: (Kezâlike: Bunun gibi)
• Harfin ve kelimenin sonuna gelirse "sen" zamiri yerindedir. Meselâ (Kitâbü-ke: Senin kitabın)

kefaet

• Denklik. Denk olmak. Beraberlik. Bir şeye yeterlik. Küfüv oluş.
• Fık: Evlenen erkeğin, alacağı kadına neseb, diyanet, hürriyet ve mal hususlarında müsâvi ve daha üstün olması hususu. (Bunun en mühimmi de diyânet noktasındadır.)

keffaret / keffâret

• Örtmek. Allahü teâlânın bâzı hususlarda kullarının kusur ve günahlarını affetmek ve örtmek için vesîle yaptığı şeylerden her biri. Çoğulu keffârâttır. Keffâretler, bir bakımdan ibâdet, bir bakımdan cezâ durumundadır. Keffâret, katl (insan öldürme), zıhar, yemîn, oruç ve hac keffâreti olmak üzere beş

kemi / kemî

• (Çoğulu: Kümât) Yiğit, kahraman, bahadır. Savaşçı, cengâver.

kemiyy

• Bahadır kişi.
• Kahraman, şucâ.

kemyab

• Az bulunan. Nâdir. Bulunmayacak kadar az olan.

keramat-ı aleviye ve gavsiye / keramât-ı aleviye ve gavsiye

• Abdulkadir Geylani ve Hz. Ali'nin kerameti.

keramat-ı gavsiye / kerâmât-ı gavsiye

• Seyyid Abdülkadir-i Geylâni'nin kerâmetleri.

keramet-i aleviye ve gavsiye

• Hz. Ali ve Şeyh Abdulkadir Geylânî'nin kerâmeti.

keramet-i gavsiye / kerâmet-i gavsiye

• Seyyid Abdülkadir-i Geylâni'nin kerâmeti.

keramet-i gaybiye-i gavsiye

• Şeyh Abdülkadir-i Geylânî'nin geleceğe dair keramet şeklinde haber vermesi ve bu haberin gerçekleşmesi.

kerim

• Her şeyin iyisi, faydalısı. Kerem ile muttasıf olan, ihsan ve inayet sâhibi. Şerefli ve izzetli. Muhterem, cömert, müsamahakâr. (Kur'an-ı Kerim tâbirindeki kerim; muazzez, mükerrem mânâsınadır. Kur'an-ı Kerim'de bu kelime 27 defa geçer ve ancak iki defa Cenab-ı Hak hakkında kullanılmıştır.)

keyfe

• Arabçada sual cümlesinin başına gelir. "Nasıl? Nice?" mânalarınadır.

keyyefe

• (Tekyif. den mâzi fiili) İnceleyip iç yüzünü bildi, idrak etti manasınadır.

kifa

• Bir parça veya iki bez (ki birbirine dikip çadır eteğini yaparlar.)
• Eşitlik, beraberlik, müsâvât.

kıllet

• Titremeğe benzer bir hâlet ki hiddet vaktinde ârız olur.
• Azlık. Nâdirlik. Kıtlık.

kınne

• (Çoğulu: Kinen) Hurma lifinden yapılan urganın sağlam ve dayanıklı olması.
• Dâne çadırı dedikleri ot.
• Bir nevi devâ.

kisr

• Üstünde eti çok olmayan kemik.
• Çadır eteği.

kitab-ı abdülkadir

• Şeyh Abdülkadir-i Geylânî'nin kitabı.

kıymetşinas

• Kadir kıymet bilen.

kıytas

• Balina balığı, kadırga balığı.

koç yiğit

• Güçlü kuvvetli, bahadır, gözünü budaktan sakınmaz, cengâver.

kudahis

• Bahâdır, kahraman, şucâ.

küfr

• Örtmek mânâsınadır. Kalbe âit bir sıfattır. Hak dini inkâr edip, hakkı inkâr edene ve gizleyene "kâfir" denilir. Kâfirliğin sıfatı küfürdür.
• Allaha inanmamak. Hakkı görmemek. İmansızlık.
• Allaha (C.C.) yakışmıyan sıfatlar uydurmak. Müslümanlığa uymayan şeylere inanmak.

kuhciğer

• Dağ yürekli, kahraman, bahâdır, yiğit. (Farsça)

kul

• De, söyle, bildir (meâlinde emirdir). Türkçede "Kul", emir dinleyen hizmetkâr, Allah'ın mahlûku, Allah'a itaat ve ibadet eden veya köle mânasındadır.

kündür

• (Çoğulu: Kenadir) "Günlük" denilen nesne.
• Şişman ve kısa boylu kimse.
• Vahşi hımar, yabani eşek.
• Büyük çuval.

küre

• (Kürre yanlıştır) Yuvarlak cisim.
• Şeklin sathındaki bütün noktalar merkeze aynı uzaklıktadır. Dünya da yuvarlak olduğundan "Küre-i arz" denilmiştir. "Küre-i zemin" de denir.

küreyvat-ı beyza

• Kandaki beyaz renkte ve çok küçük kürecikler. Kan ve lenf gibi vücud mâyilerinde bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler. Kırmızı küreciklere nisbetle azdırlar. Vazifeleri hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır. Ne zaman müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriye ile sür'atl

laalle

• Arabçada olması mümkün şeyler için kullanılır. Ola ki, umulur, ümid edilir, umulur ki mânâlarınadır. Ümide veya endişeye delâlet eder.

lafz-ı kadir / lâfz-ı kadîr

• Kadîr kelimesi.

lahavle / lâhavle

• (Lâhavle ve lâkuvvete illâ billâhil-aliyyil azim" cümlesinin kısaltılmışı ki, "Kuvvet ve kudret ancak Cenab-ı Allah'tadır." meâlinde olup bir belâ ve tehlike esnasında veya sabrın tükendiğini açıklamak için söylenir.

lebbeyk

• Buyurunuz. Emredersiniz.
• Benim muhabbet ve incizâbım dâim sanadır, başkasına değildir, sıdk ve ubudiyyetim dâim sanadır (gibi mânâlar ifâde eder.)

lemma

• (Harf-i cerdendir) Vaktâki, o zaman (mânâsındadır.) İstisna için: "İllâ" yerinde de olur.

leyle-i kadir / leyle-i kadîr / لَيْلَۀِ قَدِرْ

• Kadir gecesi.

• Kadir Gecesi.

leyle-i kadr

• Kadir Gecesi.

leyle-i zu-kadir / leyle-i zû-kadîr

• Kadir sahibi gece, kadir gecesi.

leys

• Adem. Yokluk. Gayr-ı mevcud. (Bunun aslı "lâyese" idi. Yâ'yı tahfif için "leyse" oldu.) Hükemâlar arasında "eys" vücud, "leys" adem mânâsında kullanılmıştır.
• Gaflet.
• Bahâdırlık, kahramanlık.
• Yük çekici olmak.

lübed

• Çok mal mânasınadır ki sanki birbiri üstüne yığıla yığıla keçe gibi birbirine geçmiştir.

ma / mâ

• Biz mânasınadır. (Farsça)
• Mim ile elif harfinden ibâret "Mâ". Arabçada muhtelif isimleri vardır. Ve çeşitli mânalara gelir. Cansız şeylere işaret eder. "Şu nesne, o şey ki..." mânâlarına gelerek kelimelerle birleşir. Meselâ: (Mâ-ba'd: Sondaki, alttaki.) (Farsça)

ma'maa

• (Çoğulu: Meâmi) Acele etmek.
• Ateşten çıkan ses.
• Bahâdırların cenk içindeki haykırmaları.

magdur

• (Mağdur) Gadre, haksızlığa uğramış ve gadir görmüş.

magdure

• Mağdur kadın. Haksızlığa uğramış ve gadir görmüş kadın veya kız.

mahall-i hitab-ı gavsi / mahall-i hitab-ı gavsî

• Abdülkadir-i Geylânî'nin (k.s.) hitap yeri.

maşaallah

• Allah'ın istediği gibi.
• Allah korusun, Allah saklasın (meâlinde duâdır.)

masr

• Parmak uçlarıyla süt sağmak.
• Bir şeyi incelemek.
• Az olmak.
• Dağılmak. (İmtisar veya immisar ile aynı manadadır.)

mazille

• Kıldan yapılma büyük çadır.

me'cuc / me'cûc

• Çok eski zamanlarda, bir duvar arkasında bırakılmış, kıyâmete yakın, yeryüzüne yayılacak olan Nûh aleyhisselâmın oğlu Yâfes'in soyundan gelecek olan kötü bir millet. Yüzleri yassı, gözleri küçük, kulakları çok büyük, boyları kısadır.

mecer

• Koyunun karnındaki kuzu büyüdükçe durmaya kadir olmaması.
• Büyük asker.
• Susuzluk.

medar-ı nazar-ı şeyh

• Abdülkadir-i Geylânî'nin baktığı nokta.

mefreş

• Eskiden göç sırasında yatak ve şilte taşımada kullanılan meşinden veya çadır bezinden yapılmış harar.

mehdi

• Hidâyete eren veya hidayete vesile olan. Sâhib-üz-zaman. "Hususi ve şahsi bir tarzda Allah'ın hidayetine mazhar olan, kendisine Cenâb-ı Hak tarafından yol gösterilen" mânasınadır. Bu kelime ihtida etmiş olanlar için de kullanılmıştır. Mehdi-yi Resul, Mehdi-yi muntazır da denir. Ahir zamanda gelip bü

mehter

• (Mih-ter) Daha büyük. (Farsça)
• Reis. (Farsça)
• Seyis. Osmanlı askeri mızıkası ve buna mensub müzikçiler. (Farsça)
• Vaktiyle Bâb-ı âli çavuşu. (Farsça)
• Rütbe, nişan veya vazife alanların evlerine müjde götürenler. (Farsça)
• Tanzimattan önce Pâdişah çadırını kurmağa vazifeli asker. (Farsça)
• At uşağı.(Farsça)

mekadir

• (Bak: Makadir)

melik / melîk

• Hâkim-i Mutlak. Hükümdar. Sultan. Memleket sahibi. Padişah. Kadir. (Daimî sıfattır.)

menun

• (Menn. den) Kesmek.
• Vakit, zaman, ömür ve sâireyi kesen mânâsınadır.

meryem

• İsâ Aleyhisselâmın annesinin adı. (Süryânicede hâdim mânasınadır)

mesna

• Bevlini tutmaya kadir olmayan kadın. (Müz: Emsen)

midre

• Bahadır, kahraman.

mıgşa

• Bahadır, kahraman.

mihrab

• Camide imamın namaz kılarken cemaatin önünde durduğu yer.
• Şiddetli harbeden cengâver. Bahadır.
• Evin şerefli yüksek yeri, çardak.
• Meclisin sadrı ve ekrem mevzii.
• Mc: Harb âleti.
• Orman.
• Melikin hususi makamı.
• Mc: Şeytan ve hevâ ile muhare

minyatür

• Eski el yazısı kitapları süslemek için sulu boya ile yapılan ince resimler hakkında kullanılır bir tâbirdir. İtalyanca "minyatura" kelimesinden alınmadır. Buna vaktiyle küçük nakış demek olan "hurde nakış" denilirdi.
• İnce bir san'atla yapılmış küçük resimler.

mirza

• Reis. Bey.
• Büyük kimselerin çocuğu. Beyzâde.
• Bazı İslâm topluluğunda iyi sülâleden olanlara, şehzâdelere, seyyidlere verilen ünvân olmakla beraber, bugün bir isim olarak çokca kullanılmaktadır.

mismak

• Çadırı yükseğe kaldıracak ağaç.

mistah

• Yatık bardak.
• Çadır direği.
• Hurma yayıp kuruttukları yer.

mızreb

• Büyük çadır, oba.

mola

• İstirahat için işe ara vermek ve duraklamak.
• Denizcilike: Gevşetme, koyverme manâsındadır.

mübarek geceler / mübârek geceler

• İslâm dîninin kıymet verdiği geceler. Kadir, Arefe, Fıtr ve Kurban bayramı ile Mevlid, Berât, Mi'râc, Regâib, Muharrem, Aşûre geceleri.

muhayyem

• (Hayme. den) Çadırı kurulmuş ordugâh.
• Kurulmuş çadır.
• Çadırda yatan insan. Kamp yeri.

muhayyemgah / muhayyemgâh

• Ordu çadırlarının kurulduğu yer. Ordugâh. (Farsça)

muhibb-i baz-ı geylan / muhibb-i bâz-ı geylân

• Abdülkâdir-i Geylâni Hazretlerinin seveni.

mukabildir

• Karşı karşıyadır, karşısındadır.

mütebadire

• (Bak: MÜTEBADİR)

mütenadir

• (Nedret. den) Az bulunur. Nâdir.

mütevahhiş

• Tevahhuş eden, ürken, korkan, yadırgayan.

muttasıl

• Bitişik, istisna-i muttasıl, aynı cinsten alanlar arasında yapılan istisnadır. Ayrı cinsten olursa "munkatı" denilir.

na-yab

• Bulunmaz. (Farsça)
• Benzeri olmaz. Nâdir. Ender. (Farsça)

nadire / nâdire

• (Bak: NADİR)

• Nadir olan.

nadirekar / nadirekâr

• Nâdir işler ve san'atlar yapan. (Farsça)

nadiren / nâdiren / نادرا

• Nâdir ve az olarak. Çok aralıklı. Pek az bulunur.

• Nadir olarak.

• Nadir olarak. (Arapça)

nahr

• Boğazlamak. Bir hayvanın göğsü üstünden bıçak vurup boğaz damarını kesmek.
• İki şeyin birbirine göğüs göğüse olması.
• Boyun. Boğaz çukuru.
• Sadır.
• Gündüzün evveli.
• Namazda kıyamda iken sağ eli sol elin üstüne koymak.

nasrani / nasrânî

• Îsâ aleyhisselâma inanan. Çoğulu, nasârâdır. Hazret-i Îsâ'nın bildirdiği dîne nasrâniyyet (nasrânîlik) adı verilir.

neam, la / neam, lâ

• Evet, hayır. "doğru; fakat, meselenin içinde senin hatırına gelmeyen şu da var" manasındadır.

neam-la

• Evet, hayır. " Doğru fakat, mes'elenin içinde senin hatırına gelmeyen şu da var." mânâsınadır.

necaset-i kalile

• Katı şeylerden ise miskalden; sıvı ise el ayası sahasından geniş olan necaset, namaza mânidir. Bu miktardan fazlası necaset-i galizadır.

necid

• Kahraman, bahadır.
• Arabistan'da bir memleket ismi.
• Münbit yer. Fitne ve nifak yeri olan memleket.
• Arslan.

nehaket

• Bahadırlık, kahramanlık, şecaat.
• Keskinlik.

nehik

• Bahâdır, kahraman.
• Arslan.
• Keskin kılıç.
• İyi huylu kimse.

nemrud

• Zâlim ve gaddar olarak tanınmış ve Allaha karşı kibir ve isyan ile büyüklük taslamış bir kralın ismidir. Milâddan evvel 2640 yılında yaşadığı sanılmaktadır. Peygamber İbrahim Aleyhisselâm zamanında yaşamış ve onu ateşe atarak yakmak istemiş, mu'cize ile İbrahim Aleyhisselâm ateşten kurtulmuştur. Bâb

nevadir / nevâdir / نوادر

• Az olanlar, nâdirler.

• Nadir olan değerli eşyalar. (Arapça)

nevadir-i hilkat / nevâdir-i hilkat

• Nadir yaratılışta olan; yaratılış harikası.

nezd

• Yan. Yakın. Karib. (Farsça)
• Göre, nazarında, fikrince. (Arapçadaki "ind" mânâsındadır) (Farsça)

nuşadur

• Nişadır. (Farsça)

nüsha-i nadire-i zaman / nüsha-i nâdire-i zaman

• Zamanın nadir bulunan bir nüshası, örneği.

oba

• Ev biçimi, birkaç direkli, uzun bölüntülü keçeden yapılmış göçebe çadırı.
• Çadırlardan müteşekkil küçük topluluk.
• Göçebe ailesi. Çadır halkı.

ömer hayyam

• Çadırcı Ömer mânâsında olan bu kelime, İran'ın meşhur hayâlperest ve içkiden çok bahseden bir şâirinin adıdır.

otağ / اُوتَاغْ

• Padişahlarla vezirlere mahsus çadırlar. Bunlardan padişahlarınkine "Otağ-ı Hümayun", sadrazamınkine ise "Otağ-ı Asafî" denilirdi.

• Büyük çadır.

perdesera / perdeserâ

• Şarkı söyleyen, şarkıcı. (Farsça)
• Saz çalan, çalgıcı. (Farsça)
• Küçük çadır. (Farsça)

perdeseray / perdeserây

• Küçük çadır. (Farsça)
• Şarkı söyleyen, şarkıcı, hânende. Çalgıcı, saz çalan. (Farsça)

pil

• Topuk, ökçe. (Farsça)
• Çelik çomak oyunu. (Farsça)
• Çadır eteği tutturmada kullanılan küçük ağaç değnekler. (Farsça)

pişhane

• Balkon. (Farsça)
• Bir yere gidileceği zaman önceden gönderilen çadır ve yol eşyası. (Farsça)

pişhayme

• Pâdişah veya vezirlerin divan çadırı. (Farsça)

radıyallahü anh

• Allah (C.C.) ondan razı olsun, mealinde duâdır. Aslında Allah ondan razı oldu demektir.

rahimehullah

• "Allah ona merhamet eylesin, Allah rahmet eylesin" meâlinde duâdır.

rahimehumallah

• "Onların ikisine de Allah rahmet eylesin" meâlinde duâdır.

rahimehumullah

• "Allah onlara rahmet eyleye" meâlinde duadır.

rayet-i ulviyet-i şeyh-i hakkani / râyet-i ulviyet-i şeyh-i hakkanî

• Mânevî mertebelere ulaşma ve hakikatleri elde etme yolunda Şeyh Abdülkadir-i Geylânî'nin elinde tuttuğu yücelik sembolü olan sancak.

rebis

• Bahadır, kahraman.
• Meşakkat.

rehan

• Bahadırlık, kahramanlık.
• Denemek, tecrübe etmek.
• At yarıştırmak, müsabaka.

rekz-i hiyam / rekz-i hiyâm

• Çadır kurma.

riba

• Bahar evleri, çadırlar. Arazi.
• Yaz yağmurları.

rubbe

• Gr: Harf-i cerdir, nekre ile beraber olur. Çokluk veya azlığa işaret eder. "Öylesi var ki" mânâsındadır.

sabsaba

• Dövmek.
• Ateş etmek.
• Kahramanlık göstermek, bahadırlık etmek.
• Çok inceltmek.

sabur / sabûr

• Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyi vakti gelince ve belli miktarı ile yaratan, bu hususta acele etmeyen, kendisine şirk (ortak) koşan ve başka günâhları işleyerek isyân edenleri cezâlandırmaya kâdir (gücü yetici) iken, cezâ vermekte acele etmeyen.

sadaka-i fıtr

• Ramazan bayramından evvel fıtra olarak verilen sadaka. Zengin (nisaba mâlik) her müslümanın (ihtiyar, genç, çocuk ve hattâ bunak da olsa) fakirlere vermeye mükellef olduğu sadakadır, vâcibdir. Nisaba mâlik olan bir müslüman, hem kendi nefsi için, hem de çocukları, hizmetçisi için sadaka-i fıtır veri

sade

• (Sayd. dan) Mâzi fiilidir. "Avlandı" mânâsındadır. ( dan) "Bağır, ilân et" mânâsına emirdir. Meydan okumak, âciz bırakmak mealinde ve i'caz yoluna işaret eder "sâd" diye okunur.
• Sadakat, sıdk gibi mânâlara da gelir.

sadır / sâdır / صادر

• Çıkan. (Arapça)
• Sâdır olmak: (Arapça)
• Çıkmak, meydana gelmek. (Arapça)
• İmzadan çıkmak. (Arapça)

şadırvan

• Etrafında bulunan bir çok musluklardan ve bir fıskiyeden su akan havuz tarzında kubbeli çeşme. Şadırvanlar daha ziyade cami avlularında halkın abdest almaları için yapılırdı.

şadurvan / şâdurvan / شادروان

• Şadırvan. (Farsça)

şah-ı geylani / şah-ı geylânî

• Abdülkadir-i Geylânî (k.s.).

şahşah

• Sözü doğru olan, yalan söylemeyen.
• Gayretli, bahadır kimse.

sakbe

• Çadır direği.
• Oklava.

sallallahü teala aleyh / sallallâhü teâlâ aleyh

• "Allah (C.C.) onun şanını yüceltsin; duasını, isteklerini kabul etsin; her isteğini versin" meâlinde Peygamberimiz (A.S.M.) hakkında söylenilen duadır.

sameyan

• Sıçramak.
• Kalkmak.
• Yürekli, cesaretli, kahraman, bahadır kişi.

sanadid

• Bahadır ve şeci' olanlar. Kahramanlar. İleri gelenler, reisler, padişahlar.

şart

• Biri diğerinin şartına bağlı olan iki cümleden ilki. Meselâ "Haber verirsen, gelirim" ifadesinde "Haber verirsen" şarttır, "gelirim" cezadır.

saye-ban

• Gölgelik. Büyük çadır. Şemsiye.
• Mc: Koruyan, himaye eden.

sayeban / sâyeban / سایبان

• Gölgelik. (Farsça)
• Çadır. (Farsça)

şazeli / şazelî

• (Ebu Hasan Şazelî) Nureddin Ebu Hasan-ı Şazelî de denildiği gibi Ali bin Abdullah diye de anılmaktadır. Tunus'lu olup Şazeliye Tarikatı kurucusu olarak bilinir. Tasavvufî, ilmî bir çok eseri vardır. Tarikatının tekke ve zaviyesi yoktur. Hicri 654 yılında Mekke-i Mükerreme'ye giderken sahrada dâr-ı b

şebit

• Bahadır, kahraman, yiğit.

şeca'at / şecâ'at

• Yiğitlik, bahadırlık, cesâret, kahramanlık.

sedd-i zerai'

• Şer'an memnu olan bir şeye vesile teşkil eden mübah fiillerin de men edilmesi. "Def-i mefasid, celb-i menafiden evlâdır." Buna binaen insan, şer'an memnu olan herhangi bir şeye sâik olacak şeylerden sakınması icab eder, o şeyler hadd-i zâtında mennu olmasa da. Bu husus Mâlikî Mezhebinde delil kabul

şehamet

• Akıl ve zekâ ile beraber olan yiğitlik. Kahramanlık. Cür'et. Bahadırlık.
• Tez anlayışlı olmak.

selfa'

• Bahadır. Kahraman ve cesâretli kimse.
• Yüzsüz, utanmaz, hayâsız, kötü kadın.
• Kuvvetli deve.

sera-perde

• Saray perdesi. Eskiden harem dairesinin önüne çekilen büyük perde. (Farsça)
• Padişah çadırı, otağ. (Farsça)

seradik

• (Sürâdik) Padişaha mahsus çadır perdesi veya büyük sarayın perdesi.
• Cibinlik tarzında yapılan perdeden oda.

şerefsadır / şerefsâdır

• Şerefsâdır olmak: Padişahın emriyle çıkmak.

sıme

• (Çoğulu: Sumem) Bahâdır, kahraman kimse.
• Berk, muhkem nesne.
• Büyük erkek yılan.

sine

• Göğüs. Sadır. Kalb. (Farsça)

şit (şis) aleyhisselam / şit (şîs) aleyhisselâm

• Âdem aleyhisselâmdan sonra gönderilen peygamber. Âdem aleyhisselâmın oğludur. Babası vefât edince peygamber oldu. Kendisine elli suhuf kitâb verildi. Şit ismi İbrânice olup Arapça'da Allah'ın hibesi (hediyesi) mânâsındadır. Şit yerine Şîs de denilmiştir.

şüca'

• (Şec'a - Şica') Yiğit, cesur, bahadır. Şecaatli.

sudur / sudûr

• Olma, meydana gelme. Sâdır olma.
• (Tekili: Sadr) Göğüsler, sadırlar.

• Olma, meydana gelme.
• Göğüsler, sadırlar.

sur'a

• Bahadırlık, kahramanlık.
• Güreşçilik.

suraa

• Pehlivan ve bahadır kimse.

süradik

• (Serâdik) Saray perdesi. Padişaha mahsus sarayın veya çadırın perdeleri.

sürdak

• (Çoğulu: Sürâdikat) Kapıya asılan perde ve çardak.
• Çadır. Bezden olan ev.

sure-i kadir / sûre-i kadir

• Kur'ân-ı Kerimin 97. Sûresi olan Kadîr Sûresi.

tabe

• (Tayyib. den) " İyi ve temiz olsun" mânasınadır.

tahavvüs

• Bahadırlık, kahramanlık.
• Sefer niyyetiyle bir yerde durmak.

tahtie / tahtîe

• Bir kimseyi veya bir şeyi hatalı görmek, hata isnad etmek, yanıltmak. "Bu hatadır" diye iddia etmek.
• Ist: "Mezhebim haktır, hata ihtimali var. Başka mezheb hatadır, savaba ihtimal var" diyenler ki, bu hatalı anlayışa izafeten "Tahtie" denmiştir.

• Hatâya düşürme; "Benim yolum doğrudur, hatâ ihtimali var. Başkalarının yolu hatâdır, doğru olma ihtimali var." görüşünde olmak.

tale

• (Tavl. dan) "Uzun olsun" mânâsındadır.

tarik-i cehri / tarîk-i cehrî

• Açık olarak ve yüksek sesle zikir yapan tarikat. (Kadirî gibi)

tarım

• (Çoğulu: Tıram) Kara çadır.

tasabbüb

• Dökülmek.
• Bahadır olmak, kahraman olmak.
• Sıcaklığın artması.

tebahbuh

• Durmaya, oturmaya, girmeye ve çıkmaya kadir olmak.
• Ortada oturmak.

tecerru'

• Bahâdırlık ve kahramanlık etmek.

temellük

• Mülk edinmek. Kendine mal edinmek. Sâhib olmak.
• Kadir ve muktedir olmak.

tenadür

• Azalma, nâdirleşme.

tenavüş

• (Tenâvül mânasındadır) El atmak, el sürmek.

tenkir

• Belirsizleme, yadırgama.

tenkirat / tenkirât

• Yadırgamalar.

teşci'

• Şecâatlandırma, cesaret verme. Bahadırlık etme.

teşci-i gavs-ı azam / teşci-i gavs-ı âzam

• Abdülkadir Geylanî'nin (k.s.) teşviki.

teşeccu'

• Bahâdırlık göstermek, kahramanlık yapmak.

tınab / طناب

• (Çoğulu: Tunub) Kazığa bağlanan çadır ipi.

• Sicim, çadır ipi. (Arapça)

tunub

• (Çoğulu: Etnâb) Ağaç kökleri.
• Gövdenin siniri.
• Süngü eğriliği.
• Çadır ipleri.

türkistan

• Türklerin anayurdu olan ve Hive, Fergana, Taşkent, Buhara, Semerkant ve Kırgız şehirlerini içine alan büyük bölge.Doğu Türkistan bugün Çin'de, Güney Türkistan ise Afganistan'da, büyük parçası olan Batı Türkistan ise Rusya'da kalmaktadır. (Farsça)

turuk-u cehriye

• Zikirlerini açıktan ve sesli olarak yapan tarikatlar, Kàdirîlik gibi.

tütuk

• Örtü, perde. Çadır.

ucb

• (Ucub) Kibir, gurur. Kendini beğenmişlik. Ameline, yaptıkları işe güvenmek.
• Varlığı nâdir olan şeyi görünce istiğrab etmek hâli.
• Yabancı kadın taifesiyle beraber oturmak ve konuşmaktan pek hoşlanan.

üstad-ı alikadr / üstad-ı âlîkadr

• Kadir ve kıymeti büyük Üstad.

utat

• Arslan.
• Bahadır er, kahraman.

varid / vârid

• (Vürud. dan) Ulaşan, yetişen, gelen, erişen. Akla gelen.
• Olan. Bir şey hakkında söylenip tatbik edilen.
• Hâzır, nâzır.
• Bahadır.

ve'l-ilmu indallah

• Gerçek bilgi ancak Allah katındadır.

ve'l-ilmü indallah

• Bilgi Allah katındadır.

veted

• Çadır kazığı. Ağaç kazık. Demir mıh.
• Edb: Aruzda üç harfden meydana gelen nazım.

virdü'l-işa / virdü'l-işâ

• Abdülkadir-i Geylânî'ye ait olan bir zikir; Yatsı virdi.

ya

• Kur'ân alfabesindeki son harfin ismidir. Ebcedî değeri 10'dur. Hecâ harflerinin mahmuse kısmındandır. Şedide ile rihve arasında, ortadadır.

yavuz sultan selim

• (Hi: 875-926) Osmanlı Padişahlarından dokuzuncusudur. Sultan Süleyman Han'ın babası, 2. Bayezid Han'ın oğludur.Azim ve sebat örneği olan ve memleket mes'elelerinde en küçük kusurları bile afvedemiyen Yavuz Selim, Çaldıran seferine çıkmıştı. Uzun müddet seferde olan askerleri bir gün padişahın çadırı

yekun / yekûn

• Toptan, hepsi. Netice. Toplam. (Arapçada; olur-oluyor mânâsınadır)

za

• (-Zây) " Doğuran" anlamına gelir ve birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Nâdire-zâ : Nâdir şeyler yapan, bulunmaz şey meydana getiren. (Farsça)

zamanın abdülkadiri

• Yaşadığı dönemin Abdülkadir-i Geylânîsi olan.

zemer

• İnce saçlı.
• Bahadır, kahraman, yiğit kimse.

zemir

• Bahadır, kahraman, yiğit.