Menu
İletişim
LUGGAT
OSMANLICA TÜRKÇE SÖZLÜK
{ lügât . lügat . لغت }
Arapça ve Farsça yazımları, Osmanlıca okunuşları
ve detaylı açıklamaları ile birlikte.
Arama yapmak istediğiniz kelimeyi girip
karşılığını bulmak istediğiniz "
OSMANLICA ARA
" ya da "
TÜRKÇE ARA
" butonlarına tıklayın.
İfadenin içinde geçtiği kelimeleri de göster.
Türkçe - Osmanlıca Sözlük
'te
AHLA
ifadesini içeren
625
kelime bulundu...
hakk-ul-yakin / hakk-ul-yakîn
Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.
Bir şeyin hakîkatine kavuşma, mâhiyetine erişme, bulma, tatma. Allahü teâlânın beğendiği ahlâk ile ahlâklanıp, kalb gözünün açılması ve mânevî perdelerin kaldırılması neticesinde elde edilen kesin ilim, bilgi.
işa-i rabbani / işâ-i rabbânî
Hıristiyanların, dinlerinin temel inançlarından biri gibi kabûl ettikleri akşam yemeğinde güyâ Îsâ aleyhisselâmın etini yiyip, kanını içerek onunla birleşeceklerine ve böylece günâhlarının döküleceğine inanmaları.
islam ahlakı / islâm ahlâkı
İslâm dîninin bildirdiği ahlâk.
nehy-i anil münker
Günahlardan ve kötülüklerden sakındırmak, alıkoymak.
abadile / abâdile
Abdullahlar. Peygamber efendimizin Eshâb-ı kirâmı (arkadaşları) arasında fıkıh ve hadîs-i şerîf ilimlerinde şöhret bulmuş Abdullah adını taşıyan sahâbîler. Abâdile, Abdullah kelimesinin çokluk şeklidir. Peygamber efendimizin Eshâb-ı kirâmı arasında Abdullah isimli üç yüz kadar sahâbi bulunmaktaydı.
abadile-i seb'a-i meşhure / abâdile-i seb'a-i meşhure
"Yedi Abdullahlar" ismiyle meşhur sahabeler.
abd-i gubar
Günahkâr kul; toz ve çamura bulanmış gibi günahlarla kirlenmiş kul anlamında bir ifade.
abdullah ibn-i ömer
Bi'setten bir yıl önce doğdu. Hicri yetmişüç tarihinde Haccâc-ı Zalim'in emri ile şehid edildi (R.A.) Sahabe-i Kirâmın ileri gelenlerinden ve Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâmın çok bağlılarından ve dâima onun ahlâkını yaşamağa çalışanlardandı. Hz. Ömer Radıyallahü Anh'ın oğlu idi. Hilâfet ve Val
adab / âdâb
(Edeb kelimesinin çoğuludur.) Usul, yol, yordam, davranış kaideleri, terbiye. Ahlâk ve terbiyenin gerektirdiği konuşma ve hareket tarzı. Adaba uymayanlara edepsiz denir."Edipler edepli olmalı" yani yazarlar, edebiyatçılar dine, ahlâka ve terbiyeye uymalı. Aksi halde edebiyatçı adına lâyık olamazlar,
Edepler, ahlâk kuralları.
adab u erkan / âdâb u erkân
Edebler, kaideler ve rükünler. Ahlâk ve terbiye kaideleri.
adab-ı hayatiye / âdâb-ı hayatiye
Hz. Peygamberin (a.s.m) hayatında yaşadığı ahlâk kuralları.
adab-ı nebeviye / âdâb-ı nebevîye
Hz. Peygamberin (a.s.m.) göstermiş olduğu hal, davranış ve ahlâk kâideleri.
adab-ı umumiye / âdâb-ı umumiye
Umumi ahlâk kaideleri.
adli / adlî
Adâlete mensup, adâletle alâkalı, ilgili.
Sultan II. Bayezid'in şiirlerinde kullandığı mahlası.
afüvv
Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Afvı çok olan, günâhlardan, hatâ ve kusurlardan dolayı cezâlandırmayan, günahları affedip amel defterinden silen.
afv
Bağışlama. Allahü teâlânın, ihsânı ile, âsî ve günâhkâr kullarının kusur ve günâhlarını bağışlaması.
Bir kimsenin, düşmanından veya suçludan intikâm almaya, karşılığını yapmaya gücü yettiği halde bir şey yapmaması, intikâm almaması.
agahan / agâhân
(Tekili: Agâh) Agâhlar, bilenler, bilgililer. Âlimler.
(Farsça)
ahlak / ahlâk / اخلاق
(Hulk.C.) Huy, tabiat. İnsanın davranış tarzı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları. Bu kural ve kaideleri inceliyen ilim. Ahlâkın kaynağı ve mahiyetini inceliyen felsefe.Filozoflar hangi hareketlerin iyi, hangilerinin kötü olduğu ve insanın neden ahlâk kaidelerine
Huy, ahlak.
(Arapça)
ahlak-ı ahmediye / ahlâk-ı ahmediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) ahlâkı; hareket, tavır, söz ve danışlarından ortaya çıkan örnek hareket ve davranış tarzı.
ahlak-ı aliye / ahlâk-ı âliye
Yüksek ahlâk.
ahlak-ı aliye-i peygamberiye / ahlâk-ı âliye-i peygamberiye
Peygamberimizin yüce ahlâkı.
ahlak-ı ameli / ahlâk-ı amelî / اخلاق عملى
Uygulamadaki ahlak anlayışı.
ahlak-ı fazıla / ahlâk-ı fâzıla
İyi ahlâk, faziletli huylar.
ahlak-ı hamide / ahlâk-ı hamide / ahlâk-ı hamîde
Beğenilen güzel ahlâk.
Her türlü övgüye lâyık olan güzel ahlâk.
ahlak-ı hasene / ahlâk-ı hasene / اَخْلَاقِ حَسَنَه
Güzel ahlâk.
Yüksek ahlâkı en parlak ve ulvi bir şekil ve ruhta gösteren ve bilfiil yaşayan Peygamberimizin (A.S.M.) ve O'nun yolunda gidenlerin ahlâkı.
Güzel ahlâk.
ahlak-ı hasene-i islamiye / ahlâk-ı hasene-i islâmiye
İslâmiyetten gelen güzel ahlâk.
ahlak-ı içtimaiye / ahlâk-ı içtimaiye
Toplum ahlâkı.
ahlak-ı ilahiye / ahlâk-ı ilâhiye
İlâhî ahlâk.
ahlak-ı ilahiyye / ahlâk-ı ilâhiyye
Allahü teâlânın sıfatlarına ve isimlerine uygun sıfatlarla sıfatlanmak. Allahü teâlânın ahlâkı ile ahlâklanmak.
ahlak-ı insaniye / ahlâk-ı insaniye
İnsan ahlakı.
ahlak-ı islamiye / ahlâk-ı islâmiye
İslâm ahlâkı.
ahlak-ı kamile / ahlâk-ı kâmile
Mükemmel ahlâk.
ahlak-ı kur'aniye / ahlâk-ı kur'âniye
Kur'ân ahlâkı.
ahlak-ı muhammediye / ahlâk-ı muhammediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) ahlâkı.
ahlak-ı nazari / ahlâk-ı nazarî / اخلاق نظری
Teorideki ahlak anlayışı.
ahlak-ı peygamberi / ahlâk-ı peygamberî
Peygamber ahlâkı.
ahlak-ı rezile / ahlâk-ı rezile
Kötü ve aşağılık ahlâk.
ahlak-ı samiye / ahlâk-ı sâmiye
Yüksek ahlâk.
ahlak-ı seyyie / ahlâk-ı seyyie / اَخْلَاقِ سَيِّئَه
Kötü ahlâk.
Kötü ahlâk.
ahlak-ı seyyie-i vahşiyane / ahlâk-ı seyyie-i vahşiyâne
Vahşet saçan kötü ahlâk.
ahlak-ı ulviye / ahlâk-ı ulviye
Yüksek ahlâk.
ahlak-ı umumiye / ahlâk-ı umumiye
Genel ahlâk.
ahlak-ı vahşiyane / ahlâk-ı vahşiyâne
Ahlâkî yapı açısından son derece vahşi olma.
ahlak-ı zemime / ahlâk-ı zemîme
Kötü ahlâk. Dînin ve aklın beğenmediği huylar.
ahlaken / ahlâken / اخلاقا
Ahlâkça.
Ahlakça.
(Arapça)
ahlaki / ahlâkî
Ahlâkla ilgili, ahlâka ait.
Ahlâkla ilgili, ahlâka uygun.
Ahlâkla ilgili, ahlâka uygun.
ahlakiyat / ahlâkiyat / اخلاقيات
Ahlâk ilmi.
Ahlak bilgisi.
(Arapça)
ahlakiyun / ahlâkiyûn / اخلاقيون
Ahlakçılar.
(Arapça)
ahlakıyyat / ahlâkıyyât
Ahlâk ilmi ve düsturlarını ve bunların vasıflarını ve tatbiklerini inceleyen, öğreten ilim.
Ahlâk ve terbiye ile alâkalı ders ve bahisler.
ahlakıyyun / ahlâkıyyun
Ahlâk ilmi ile uğraşan âlimler; bunlar iki kısımdır. Bir kısmı ahlâk-ı hasene olan İslam ahlâkını telkin eder, diğer kısmı ise, dine tâbi olmayan ve hakiki ahlâkı bulamamış olanlardır.
ahlakiyyun / ahlâkiyyun
Ahlâk âlimleri.
Ahlâk bilimciler.
ahrec
Ak ile kara. Siyahla beyaz.
akd-i semavi / akd-i semâvî
İlâhî akit; Hz. Zeyneb'i, Peygamberimize (a.s.m.) Cenâb-ı Hakkın nikâhlaması.
aklam
(Tekili: Kalem) Kalemler. Oklar. Yayla atılan eski zaman silahlarından biri.
aktab
(Tekili: Kutb) Kutublar. Hak tarikatların reisleri, şahları.
alaka / alâka
İlişik, rabıta, merbutiyet.
Gönül bağlama, sevgi, münasebet, taalluk, irtibat, mâlikiyet. Tasarruf. Müdâhale hakkı. Hisse.
Edb: Bir kelimenin hakiki mânâsından mecâzi mânâsına nakledilmesinin sebebidir. (Temiz ahlâklı, güzel huylu kimselere melek denildiği gibi.)
alat-ı harbiye / âlât-ı harbiye
Harb âletleri, silâhlar.
alat-ı nariyye / âlât-ı nariyye
Ateşli silâhlar.
alet-i cerrahiye / âlet-i cerrâhiye
Cerrahların, yaraları tedaviye çalışan doktorların kullandıkları edevat, takım.
ali-cenab / âli-cenab
İyilik sahibi, yüksek ahlâklı. Cömerd. Büyük zat.
(Farsça)
alicenab / âlicenab
Yüksek ahlâklı.
alicenabane / âlîcenabâne
Yüksek ahlâklı birine yakışır biçimde.
alicenap / âlicenap
Yüksek ahlâklı, şerefli.
alihe / âlihe / آلهه
(Tekili: İlah) Bâtıl ilâhlar.
Bâtıl ilâhlar, tanrılar.
İlâhlar, tanrılar.
İlahlar.
(Arapça)
alkış
Tar: Padişahlarla vezirlerin kadirlerini yükseltmek maksadıyla yapılan merasim hakkında kullanılan bir tabir.
allah razı olsun / allah râzı olsun
Allahü teâlâ, senin ahlâkını, işlerini ıslâh edip, seni râzı olduğu (beğendiği) hâle getirsin, mânâsında duâ.
altın kozak
Padişahlar tarafından yabancı hükümdarlara gönderilen nâme-i hümayunun konulduğu muhafaza.
amel-i salih / amel-i sâlih
Allah rızâsına uyan hayırlı amel. Günahlardan uzak olan iş, fiil. Maddi veya mânevi hukuk-u ibâdı ifâ etmek.
amürzgar / amürzgâr
Affeden, bağışlayan. Günahları bağışlayan Allah.
(Farsça)
arare
(Çoğulu: Arâr) İyi kokulu bir ot.
Şiddet
Kötü ahlâk.
Evin avlusu, ev içi.
Soğuk şiddetli olmak.
aristo
(Doğum : M.Ö. 384) Yunan filozoflarından olup Eflatun'un talebesidir. Mantık, ahlâk, siyaset, iktisad, felsefe kitapları vardır. Ruhun bakiliğine inanırdı. Tecrübeden ziyâde akla fazla kıymet verdiğinden çok yanılmıştır.
asal
Ahlâk. Karakter.
Alâmet, işaret, belirti.
asam / âsâm
(Tekili: İsm) Günahlar.
Günahlar.
asbah
(Tekili: Subh) Sabahlar.
asfiya / asfiyâ
Günahlardan arınmış büyük zatlar.
asım
Kendisini günahlardan men'edip pâk ve ismetli tutan, koruyan, men'eden.
atebe-i felek-mertebe
Osmanlı Padişahlarının sarayı.
atım
t. Ateşli silahların boşaltılması, atılması.
Kurşun menzili, kurşunun gidebildiği, yetiştiği mesâfe.
Silahın bir defa atılması için lâzım gelen barut vesaire.
atrak
(Tekili: Târık) Gecegelen seyyahlar.
avarif
Mârifetler.
Arifler. İşten anlar olanlar.
Güzel ahlâk.
avrupalılaşmak
Avrupalıların fikirlerini ve yaşayış tarzını benimsemek. Türkiye'de batılılaşma olarak kullanılmaktadır. Avrupa zamanımızda ilim ve teknikte ilerlemiş olmakla beraber inanışları, ahlâkları, felsefeleri ve yaşayış tarzı ile geri bir düşünüşü temsil eder. Avrupaya, batıya özenmek, eşkiyanın gasbettiği
azab / azâb
İşlenen günahlar sebebiyle âhirette çekilecek cezâ.
Büyük sıkıntı, şiddetli elem.
Dünyada işlenen günahlara karşı ahirette çekilecek ceza.
azaim
Büyük iş.
Büyük belâlar. Büyük günahlar.
azbi / azbî
Güzel ahlâklı.
azimet / azîmet
Takvâ ile günahlardan şiddetle kaçınma.
azze ensaruh / azze ensâruh
Yardımı çok olsun. (Bu tabir, padişahlara ait dua yerinde olup eski fermanlarda geçer.)
ba-asam / bâ-âsâm
Günahlarla.
Günahlarla, hatalarla.
baasam / bââsâm
Günahlarla.
bade / bâde
Şarap, içki. Kadeh. (İçkinin her çeşiti haramdır, büyük günahtır. İnsan sağlığına zararları ilmî bir gerçektir. Aile, cemiyet hayatı ve ahlâk için de yıkıcıdır. İçkiden ve içenlerden uzak durmak gerekir.)
(Farsça)
balıkhane kapısı
Topkapı Sarayı'nın Marmara kıyısındadır. Padişahlarca cezandırılan vezirler burada idam edilir, sürgün edileceklerse buradan gemilere bindirilirlerdi.
barut
yun. Güherçile ile kükürt ve kömürden mürekkeb, alev alıcı bir maddedir ki, toz halinde olup, umumiyetle ateşli silahlarda ve taş kırmak gibi işlerde kullanılır.
Mc: Çabuk kızan, şiddet ve hiddete kapılan.
bast
Genişlemek, açmak, yaymak.
Bir şeye el uzatmak.
Sevindirmek.
Bir mecliste haya sebebiyle olan sıkılmanın gitmesiyle açılmak.
Özür kabul etmek.
Kaplamak.
Tas: Allahın cemâl tecellisiyle kalbin sükûn ve huzur içinde ferahlaması. (Mukabili: "Kabz"
batarya
İtl. Elektrik elde etmek için hazırlanmış şişeler takımı.
Ask: Bir subayın emrine verilen belli sayıdaki ağır silâhlarla bunların hizmetinde bulunan insan, hayvan ve malzemenin hepsine birden verilen isim.
bed-ahlak
Ahlâkı ve huyu kötü olan kimse.
(Farsça)
bed-hal
Kötü ahlâklı. Kötü huylu. Hâli düşkün. Fakir olan.
(Farsça)
bed-siyret
Ahlâksız. Ahlâkı ve huyu kötü olan.
(Farsça)
bedahlak / bedahlâk / بداخلاق
Ahlaksız.
(Farsça - Arapça)
bedestan
Değerli, kıymetli kumaşlar, silâhlar ve mücevherler vs. alış-verişine mahsus üstü örtülü ve mahfuz çarşı.
(Farsça)
bedmaye
Ahlâksız.
(Farsça)
Soysuz. Sütü bozuk.
(Farsça)
bedsiret / bedsîret / بدسيرت
Ahlaksız.
(Farsça - Arapça)
berat-ı hümayun
Padişahlara mahsus ferman.
berere
(Tekili: Bârr ve Berr) Dindar ve temiz kimseler. Takvâ ehli olan, her çeşit günahlardan sakınanlar. Çok hayır sahibi kimseler.
beyanat
(Tekili: Beyan) Nutuklar, izahlar, açıklamalar, beyanlar.
beyanat-ı furkaniye
Hak ile batılı birbirinden ayıran Kur'ân'ın açıklamaları, izahları.
beyanat-ı harika
Hayranlık veren açıklamalar, izahlar.
beyanat-ı sabıka
Geçmiş açıklamalar, önceden yapılan izahlar.
bid'at
(Bid'a) Sonradan çıkarılan âdetler.
Fık: Dinin aslında olmadığı hâlde, din namına sonradan çıkmış olan adetler. Meselâ: Giyim ve kıyafetlerde, cemiyet (toplum) hayatındaki ilişkilerde, terbiye ve ahlâk kurallarında, ibadet hayatında yani dinin hükmettiği her sahada, dine uygun olmaya
bombardıman
Bomba, top gibi ağır silahlarla yapılan hücum.
(Fransızca)
brahma dini / brahma dîni
Hindistan'da mîlâddan asırlarca önce ortaya çıkmış, Allahü teâlânın varlığına inandığı gibi, başka tanrıları (ilâhları) da kabûl eden ve bütün peygamberleri inkâr eden bozuk yol ve inanış.
cafcaf
Ahlâksız, iffetsiz kadın.
(Farsça)
cahreme
Darlık.
Kötü ahlâk.
çal-at
Hareketli, yerinde duramayıp şahlanan at.
came-i hassa
Tar: Osmanlı padişahlarının verdikleri elbiselik kumaşlar.
cami
İslâm mâbedi. İbadet yeri olan bina.
Cem'edici, toplayıcı, içine alan.
Cem'etmiş, toplamış bulunan, hâvi ve muhit olan.
Resûl-i Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâm bütün evvel ve âhir güzel isim ve ahlâkı kendisinde cem'ettiğinden dolayı ona verilen bir isimdir.
Ehl-
canperver
Kalbi ferahlandıran. Ruha hoş gelen.
(Farsça)
çar-balişt / çâr-bâlişt
Evvelce padişahların ve makamca büyük olanların üzerlerine oturdukları dört katlı şilte.
(Farsça)
Dört unsur.
(Farsça)
cefcaf
Hayâsız, ahlâksız kadın.
(Farsça)
cehennem
Kâfirlerin devamlı, günahkâr müslümanların ise, günahları kadar âhirette azab görecekleri yer.
cemi-i ahlak-ı aliye / cemi-i ahlâk-ı âliye
Bütün yüksek ve üstün ahlâklar.
cemilekar / cemilekâr
İyilik sever, güzel ahlâk ve huy sâhibi olan.
(Farsça)
cerime
"Cürm"ün çoğulu. Suçlar, günahlar.
cihad-ı asgar
Küçük savaş. İslâm müdâfaası için silahla savaşma.
cihazat-ı muharribe
Bozgunculuk âletleri, silahları.
cimri
Hasis, varyemez, pinti. Elindeki mal veya parayı harcayamıyan ve türlü sıkıntılara katlanarak daha çok biriktirmeye çalışan kimse. Cimrilik, müsriflik (savurganlık) gibi İslâmda kötü huy olarak bilinir. Cömertlik ve tutumluluk ise övünülen ahlâkî vasıflardandır. Cömertlikte de ölçülü olmak tavsiye e
(Farsça)
cülusiyye
Taht'a çıkan hükümdarlar veya padişâhlar için yazılmış yazı veya söylenmiş şiir.
Hükümdarın tahta çıktığı ilk gün verdiği bahşiş.
dabs
Ahlâkı kötü ve korkak olmak.
Anlaması, idrâki az olmak.
dahl
(Çoğulu: Dihâl-Edhâl-Dahlân) Pencere.
Çukur yer.
dell
Naz.
Hey'et.
Güzel ahlâk.
denaset-i ahlak / denaset-i ahlâk
Ahlâk kirliliği, ahlâksızlık.
deni
(Çoğulu: Deniyyât) Soysuz, alçak, ahlâksız.
Dünyaya âit, fâni ve geçici.
Yakın, karib.
deniyet-i hazıra
Şimdiki ahlâksız ve rezil medeniyet.
deniyyat
(Tekili: Denâya) (Denî) Ahlâksızlıklar, aşağılık şeyler.
derda / derdâ / دردا
Ne yazık ki, eyvahlar olsun.
(Farsça)
dergah / dergâh
Makam, kapı girişi, eşik. Tasavvuf mektebi. Tasavvufta yetişmiş ve yetiştirebilen evliyâ zâtlar tarafından, talebelere, tasavvuf, İslâm ahlâkı ve diğer dînî ilimlerin ve zamânın fen ilimlerinin okutulduğu yer.
Cenâb-ı Hakk'ın rahmet kapısı.
(Der-geh) Cenab-ı Hakk'a ibadet edilen yer.
(Farsça)
Büyük bir huzura girilecek kapı. Kapı. Padişahların kapısı.
(Farsça)
Şeyhlerin tekkesi.
(Farsça)
deyyus / deyyûs
Hanımının nâmussuzluğuna, ahlâksızlığına aldırış etmeyen, göz yuman kimse.
dihkan
(Çoğulu: Dehâkin) Sipâhi.
Köy kethüdâsı.
Emirlerin tasarrufunda kuvvetli olan, sözü geçen adam.
Bezirgân.
Acem fellahlarının maslahatgüzarı.
dil-şüküfte
Gönlü açılmış, ferahlamış.
(Farsça)
diriga
Yazık, eyvahlar olsun!
(Farsça)
diriğa / dirîğâ / دریغا
Ne yazık ki, vah vah, eyvahlar olsun.
(Farsça)
disiplin
Uyulması lâzım gelen kaide ve yasaklar.
(Fransızca)
Nizam ve intizam te'mini için zihnî, ahlâkî, ruhî, cismanî tâlim ve terbiye.
(Fransızca)
dünyayı terketmek / dünyâyı terketmek
Bütün haram olan şeyler ile berâber, mübâhları da, yâni günâh olmayan lezzetlerin çoğunu da bırakıp, yaşamak için zarûrî olan miktârını kullanmak.
Harâm ve şüpheli şeylerden kaçıp mübâhları kullanmak.
ebna-yı sebil / ebnâ-yı sebil
Yolcular, seyahat edenler, seyyahlar.
ebrar / ebrâr
İyi kimseler. Îmânlarında sâdık (doğru), Allahü teâlânın yasak kıldığı şeylerden sakınıp, emirlerine uyan, bozuk inanışlardan, kötü ahlâktan ve çirkin işlerden uzak duranlar. Teklik şekli berr'dir.
ecniha
(Tekili: Cenah) Kanatlar. Cenahlar. Taraflar.
edeb
Terbiye. Kavlen, fiilen insanlara lütuf ile muamele etmek. Güzel ahlâk. Usluluk. Hayâ.
Ist: Sünnet-i Resul'e (A.S.M.) uygun hareket etmek.
Utanılacak şeylerden insanı koruyan meleke; kuvve-i râsiha-i nefsiye.
Edebiyat ve ondan bahseden ilim. (Kur'anın edebi ise: Öyle
Terbiye, güzel ahlak, haya.
edeb-i furkani / edeb-i furkanî
Hak ile batılı, doğru ile yanlışı ayıran Kur'ân-ı Kerim'in ortaya koyduğu bir ahlâk kuralı.
edeb-i kur'an / edeb-i kur'ân
Kur'ân'ın terbiyesi, Kur'ân ahlâkı.
edeb-i kutsi / edeb-i kutsî
Kutsî edeb, iyi ahlâk.
edeb-i muaşeret
Görgü ve ahlâk kuralları.
edeb-i tıp
Tıp ahlâkı.
edebi / edebî
Edebe dâir. Güzel söylenmiş yazı. Edebiyata âit. Ehl-i edebe, terbiyeli, ahlâklı ve edebli olanlara dâir ve edebe mensup ve müteallik.
efrah
Ferahlamalar. İç açılmaları. Sevinmeler.
efsun
Sihir, büyü, üfürük. Sihirbazların tuzağı. Hile ile yapılan kötü işler. (Efsun İslâmiyetçe men'edilmiş ve büyük günâhlardan sayılmıştır.)
(Farsça)
efsus / efsûs / افسوس
Yazık, çok yazık, eyvahlar olsun.
(Farsça)
efvah-ı nariyye / efvah-ı nâriyye
Ateşli silâhlar. (Top, tüfek gibi.)
egoizm
Bencillik. Kendi menfaatını ön plâna alma. Her işi ve davranışta kendini düşünme. Bencillik, hem ahlâk, hem de dinde reddedilen kötü bir huydur. Bencillikten kurtulmanın çaresi, İslâm terbiyesidir.
(Fransızca)
ehasin-i ahlak / ehasin-i ahlâk
Ahlâkın en iyisi, en güzeli. Hz. Peygamberimizin (A.S.M.) ahlâkı gibi olan ahlâk.
ehl-i takva / ehl-i takvâ / اَهْلِ تَقْوَا
Günahlardan sakınanlar.
ehlisefahet / ehlisefâhet
Günahlara dalanlar.
ekasire
(Tekili: Kisrâ) Kisralar, şahlar. Eski Acem padişahları.
ekber-ül kebair / ekber-ül kebâir
Kebâirin kebâiri. Büyüklerin en büyüğü. Büyük günahların en büyüğü.
ekberü'l-kebair / ekberü'l-kebâir
En büyük günahlar.
erbab
(Tekili: Rab) Sahipler.
Rabler, Terbiyeciler.
Bâtıl ilâhlar.
Türkçede diğer bir mânası: Maharet sahibi, elinden iyi iş çıkan kimse. Bir işin ehli.
erbab-ı fazilet / erbâb-ı fazilet
Faziletli, güzel ahlâk sahibi kimseler.
erbab-ı siyer
Peygamberimizin (a.s.m.) hayatı, ahlâkı, sözleri ve yaşayışı hakkında kitap yazanlar, İslâm tarihçileri.
esefa / esefâ / اسفا
Vah vah, eyvahlar olsun, yazık!
(Arapça)
eshar-ı bahar
Bahar sabahları.
esliha / اسلحه / اَسْلِحَه
(Tekili: Silâh) Silâhlar. Muharebe ve cenk âlet ve edevâtı.
Silâhlar.
Silahlar.
Silahlar.
(Arapça)
Silâhlar.
esliha-i atika
Eski silâhlar, eski tip silâhlar.
esliha-i cariha / esliha-i câriha
Yaralayıcı, cerh edici silâhlar. (Kılıç, kama, hançer, bıçak... gibi silahlardır).
esliha-i cedide
Yeni silâhlar.
esliha-i nariyye / esliha-i nâriyye
Ateşli silâhlar.
esliha-i sakile
Top gibi ağır silâhlar.
evamir-i ahlakiye / evamir-i ahlâkiye
Ahlâkla ilgili emirler.
evkaf-ı hümayun
Tar: Padişahların ve onlara mensub olan kişilerin bıraktıkları vakıflar.
evkaş
Ayak takımı. Terbiyesiz, ahlaksız, adi ve alçak kimse.
evvab
(Evb. den) Rücu' eden. Geri dönen.
Günahlardan tevbe edip hakkı kabul eden.
evvabin / evvabîn
Tevbe edip günahlardan dönenler.
evzar
(Tekili: Vizr) Ağırlıklar. Yükler.
Mc: Günahlar.
(Vezer) Kal'alar, kaleler, hisarlar, sığınılacak yerler.
Üstünlükler, galebeler.
Dağlar.
eznab
(Tekili: Zenb) Suçlar, günahlar.
Kuyruklar.
facire
Kötü hayata alışmış, ahlâksız kadın. Günahkâr.
fahiş / fâhiş
Ahlâka uymaz ve terbiyesiz olan.
Haddi tecavüz eden. Mübalâğalı.
Çok bahil. Nekir ve yaramaz şey.
Ahlâksız, aşırı.
fahişe / fâhişe
Ahlâksız ve hayâsız kadın. Namusunu korumayan kadın.
Allah'ın menettiği şey.
Zâniye. Kahbe.
Büyük günahlar işleyen iffetsiz kadın.
fahşa / fahşâ
Büyük günahlar. Çirkinlikler. Zina gibi şehevâta tâbi olmakta ifrat ile alâkadar olan günahlardır ki, lisanımızda fuhşiyat tâbir olunur. Ve bunlar, insanların en çirkin hâlleridir.
Meşru olmayan cinsel ilişki, fuhuş.
Zekatı az verme, tamahkârlık.
Akla ve ahlâka uygun olmayan söz ve iş.
Büyük günahlar.
fasid-ül mizac / fâsid-ül mizac
Ahlâkı ve iyi huyları ifsad eden.
fatih sultan mehmed han / fâtih sultan mehmed han
(1432 - 1481) En meşhur Osmanlı Padişahlarındandır. ll. Murat Han'ın oğlu ve ll. Bayezid Han'ın babası ve 7. pâdişahtır. Edirne'de doğmuş ve Gebze'de vefat etmiştir. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) medhine mazhar olmuştur. Peygamberimiz "İstanbul mutlak fetholunacaktır." müjdesini vermişti ve onu feth ede
fazail-i ahlak / fazail-i ahlâk
Ahlâk faziletleri.
fazilet / fazîlet
Değer. Meziyet, iyilik, ilim ve iman, irfan itibarı ile olan yüksek derece. Dinî ve ahlâkî vazifelere riayet derecesi. Fazl ve hüner cihetiyle olan yüksek derece. Bir şeyin başka şeylerden cemal ve kemal ve fayda cihetiyle üstünlüğü, müreccah olmasına sebep olan keyfiyet.
Üstünlük. İyi ahlâklılık.
Farz ve vâciblerin hâricindeki nâfile ibâdetler yâni müstehâb ve sünnetler.
faziletli
Güzel ahlâklı, erdemli.
fenn-i adab / fenn-i âdâb
Ahlâk ilmi.
fesad-ı ahlak / fesad-ı ahlâk
Ahlâk bozukluğu.
fezaze
Ahlâkı kaba ve kerih olmak.
firaset
Zihin uyanıklığı. Bir şeyi çabukça anlayış kabiliyeti. Bir kimsenin ahlâk ve istidadını yüzünden anlamak. Firasetin bir nev'i, sebebini anlamadan ve ilham eseri olarak vücuda gelen seziştir. Diğer nev'i ise kesbîdir. Muhtelif huy ve tabiatları bilmek neticesinde hâsıl olur.
Yiğitlik.
fısk / فسق
Hak yolundan çıkmak, Allah'a karşı isyan etmek.
Sefahete dalma, ahlâksızlık, gü-nahkârlık.
Günahlara dalma.
fitne-i azime / fitne-i azîme
Ahlâkta ve toplum düzeninde büyük çaplı azgınlık ve bozgunculuğun çıkması.
fitne-i mühimme
Ahlâkta ve toplum düzeninde büyük çaplı azgınlık ve bozgunculuğun çıkması.
fıtrat-ı selime
Selim fıtrat. Kusursuz sağlam huy.
Ahlâk, din. Haram ve çirkin işlerden uzak ahlâk.
Noksansız yaradılış.
frenkmeşrebane / frenkmeşrebâne
Avrupa ahlâkını örnek alırcasına.
fücur / fücûr
Günah. Zina. Namusları pây-mâl etmek gibi şeytanî iştiha. Dinsiz ve ahlâksızların durumu.
Günahkarlık, zina, ahlâka aykırılık.
fuhşiyat / fuhşiyât
Çirkin işler, günahlar.
fuhşiyyat
(Tekili: Fuhş) Çok çirkin işler, günahlar.
fuhuş
Çok çirkin ve ahlâksız işler, hayasızlık.
gaffar / gaffâr
(Gufran. dan) Günahları örten, günahları bağışlayıcı. Mağfireti çok.
Kullarının günahlarını afveden Cenâb-ı Hak (C.C.)
Günahları affeden ve bağışlayan Allah.
gaffar-üz-zünub
Günahları örten, affeden Allah (C.C.)
gafir-üz zenb
Günahları örtüp afveden, suçları bağışlayan Cenab-ı Hak (C.C.)
(Farsça)
gafur / gafûr
Çok merhamet eden, günahları bağışlayan Allah.
Günahları daima ve pek çok affeden, Allah.
gafurü'r-rahim / gafûrü'r-rahîm
Kullarının günahlarını çok bağışlayan ve kullarına özel rahmet, merhamet ve şefkat gösteren Allah.
garir / garîr
Kefil.
Güzel ahlâk.
Durumdan veya işten anlamıyan.
gayr-ı ahlaki / gayr-ı ahlâkî
Ahlâk dışı, ahlâka uygun olmayan.
gayr-i ahlaki / gayr-i ahlâkî / غَيْرِ اَخْلَاق۪ي
Ahlâk kurallarına uymayan.
Ahlakî olmayan.
gelu-gir
Dağ armudu. Ahlat.
(Farsça)
Boğazdan geçmesi zor olan şey.
(Farsça)
gıldırgıç
Mücellit ıstılahlarındandır. Kitapların kenarlarını kesmeğe mahsus, rende biçiminde bir âlettir.
gılman-ı hassa
Tar: Padişahların hususi köleleri. Bunlara ilk zamanlarda "İç oğlanları", daha sonları da "İç ağaları" da denilirdi. Bunlar, "Enderun-u Hümayun" denilen ve sarayın Babussaade'den içeride bulunan kısmında hizmet ederler; derece ve hizmet itibariyle başka başka odalarda otururlardı. Bu odalar; Büyük v
gufran
Cenab-ı Hakk'ın günahları affedip örtmesi, rahmeti.
gülugir / gülugîr
Boğazda kalan, boğazdan zor geçen (şey).
(Farsça)
Ahlat armudu.
(Farsça)
günah-ı kebair / günâh-ı kebâir
Büyük günahlar.
hadim-ül haremeyn-iş şerifeyn / hâdim-ül haremeyn-iş şerifeyn
Hilâfeti haiz olmaları hasebiyle Osmanlı Padişahlarına verilen ünvandır. Haremeyn; Mekke ile Medine'ye denilir. İslâm âleminin bu iki şehre hürmet-i mahsusaları sebebiyle ve daha fazla tâzim kasdiyle şerif sıfatını da ilâve ederek "Haremeyn-iş şerifeyn" denilmiştir. Haremeyn'in Hâdimi mânasına gelen
halakat
Halukluk, güzel ahlâklılık, iyi huyluluk.
Düzlük, dümdüzlük.
hali-ül-izar / halî-ül-izar
Yüzü yırtık.
Mc: Edepsiz, ahlâksız, utanmaz.
halife-i müslimin / halife-i müslimîn
Yavuz Sultan Selim Han'dan sonraki Osmanlı Padişahları hakkında kullanılmış bir tabirdir. Müslümanların halifesi demektir.
halife-i ruy-i zemin
Yeryüzünün halifesi mânâsına gelen bu tabir, Yavuz Sultan Selim Han'dan sonra Osmanlı Padişahları hakkında kullanılmıştır.
haliyye
Bağından boşanmış deve.
Yabancı bir yavru emziren deve.
Büyük gemi.
Arı kovanı.
Ahlâktan kinâyedir.
(Çoğulu: Haliyyât) Bekâr kadın, evlenmemiş kız.
haluk
İyi huylu. Güzel ahlâklı. İslâma yakışır ahlâkta olan. İnsâniyyetli.
hanan
(Tekili: Hân) Hânlar, hükümdarlar, pâdişahlar, kağanlar.
(Farsça)
har
Hor, hakir, âdi. Aşağı. (Dinsiz, imansız ve din düşmanı ahlaksızların ve sefihlerin vasıfları.)
(Farsça)
haseb
Şeref, asâlet, ahlâk ve soy temizliği.
haslet
Huy. Ahlâk. Yaradılıştan olan tabiat.
haslet-i hamide
Medih ve senâ edilmeğe, övülmeğe lâyık olan güzel ahlâk ve haslet.
haşmetmeab
Haşmetli, haşmet sahibi mânâlarına gelir ve eskiden padişahlara karşı hürmet bildirmek için kullanılırdı.
hatai
Tezhib ıstılahlarındandır. Resim gibi tabiatı taklid ederek yapılmayıp, san'atkârlar arasında kabul edilen çeşitli gül şekli gibi irili ufaklı yapılan şekiller.
Türkistan'da Hatay şehrinde imal edilen bir cins dayanıklı kâğıt.
hatır-ı şeytani / hatır-ı şeytanî
Tas: Nefsin zevklerine muhabbet yüzünden, ma'siyet ve günahlara düşmek.
hatt-ı şehriyari / hatt-ı şehriyarî
Tar: Padişahın yazısı manâsına gelen bir kelimedir. Eskiden padişahlar "hatt-ı hümayun" "hatt-ı şerif" adı verilen emirleri kendi el yazılarıyla yazdıkları gibi, başkalarına yazdırdıklarının başına da imzalarını koyarlardı. İşte bu türlü vesikalardaki padişahların el yazılarına "hatt-ı şehriyarî" de
havakin / havakîn
(Tekili: Hâkan) Hükümdarlar, hakanlar, padişahlar, başbuğlar.
havd
Güzel ahlâk.
Güzel ve yumuşak vücutlu câriye.
hazer ve ibaha / hazer ve ibâha
Yasaklar ve mübahlar. Fıkıh kitablarında dînen yasaklanan ve izin verilen şeyleri anlatan bölüm. Bâzı fıkıh kitaplarında bu bölüm kerâhiyye ve istihsân adıyla anılır.
hazine-i hümayun
Hazine-i Hümayun'da bulunan savaş eşyasından bir kısmının manevî değeri büyüktü. Diğer kısmının ise maddî değeri fazla idi. (Savaşlarda ele geçirilen kıymetli ganimet, padişahlardan kalmış olan değerli eşyalar gibi.)
hecr-i cemil
Kalben ve fikren onlardan uzak durup fiillerinde onlara uymamakla beraber, kötülüklerine karşılık vermeğe kalkışmayıp müsamaha, idare ve güzel ahlâk ile hüsn-i muhalefet etmek.
hem-huy
Bir ahlâk ve tabiatda bulunan. Huyları bir olan.
(Farsça)
hikmet
İnsanın, mevcudatın hakikatlerini bilip hayırlı işleri yapmak sıfatı. Hakîmlik. Eşyanın ahvâlinden, hârici ve bâtini keyfiyetlerinden bahseden ilim. (Buna İlm-i Hikmet deniyor)
Herkesin bilmediği gizli sebeb. Kâinattaki ve yaradılıştaki İlâhî gaye.
Ahlâka ve hakikata faydalı
Nübüvvet (peygamberlik).
Faydalı ilim.
Edeb, ahlâk ve nasîhat ile ilgili güzel sözler.
Gizli sebep, fâide.
Fıkıh ilmi, helâl ve harâmı bildiren din ilmi.
İlm-i Ledünnî, mânevî ilim.
Peygamber efendimizin sünneti.
hikmet-i ameli / hikmet-i amelî
İslâm ahlâkı.
hılaf
(Çoğulu: Ahlâf) Söğüt ağacı.
Muhalefet etmek, karşı gelmek.
hilaf-ı edeb
Terbiye ve ahlâka aykırı.
hilal / hilâl
Yeni ay şekli. Yeni ay.
Fık: Yay şeklinde görülen her yeni aya ve her ayın üçüncü gecesine kadar aya hilâl denir. 26 ve 27 nci gecelerdeki aya da hilâl, onda sonrakileri kamer denir.
Cami kubbeleri ve minâre külâhları tepesine konulan alemlerin hilâl şeklinde olan uç kısmı.
hilf
(Çoğulu: Ahlâf) Sözleşme, söz verme.
Yardımlaşma, dayanışma. Birlik maksadıyla ittifak.
hılkıd
Kötü ahlâklı ve ağır ruhlu kimse.
hıls
(Çoğulu: Ahlâs) Yünden veya kıldan yapılan ve palas denilen döşek.
Büyük ve kuvvetli olan dişi deve.
hılt
Bir şeye karışık, karışmış bulunan.
Eski tıbda: Ahlât-ı erbaa (Kan, salya, safra, dalak) dan birisi.
Soyu, nesebi karışık kimse.
hısal
(Tekili: Haslet) Hasletler, huylar, tabiatlar. Ahlâk.
hisbe
Ecir, sevap.
İslâm hukukunda, devlet muhasebesi. Muhasebe dairesi.
Huk: Hisbe, daha sonraki çağlarda zabıta, çarşı zabıtası, ahlâk zabıtası gibi değişik müesseselerin adı oldu.
hıtta
Günahlardan istiğfar etmek.
Başkasının üzerinden suçluluğu kaldırmak.
(Çoğulu: Hıtat) Diyar, ülke, memleket.
hizb-üş şeytan
Şeytana ve nefislerine tâbi olanların grubu. Allah'ın kanun ve nizamına tâbi olmadan kafalarına güvenerek ve nefsanî arzularına uyarak gitmek isteyenler. Milleti, memleketi ve mukaddesatı yıkmağa çalışan ve ahlâksızlığa alıştıranların ve dinsizlerin topluluğu ve cereyanı.
hizip gülü
Tezhib ıstılahlarındandır. Yazma mushaflarda hizblerin başına konulan işaretlere verilen addır.
hudavendigar / hudavendigâr
Hükümdar, âmir, efendi, sahib.
(Farsça)
Osmanlı padişahlarından 1. Murad Han Gazi'nin (1362 - 1389) lâkabıdır ve bu sebeple, şehzadeliğinde valilik yaptığı Bursa vilâyetine de Cumhuriyete kadar bu nam verilmişti.
(Farsça)
hukuk-u teamüliyye
Memleketin ahlâkını ve âdatını bildiren örf mânasında kullanılır.
hükümdaran
(Tekili: Hükümdâr) Hükümdarlar, Padişahlar.
hulk
Huy. Ahlâk. Tabiat. Yaratılıştan olan haslet. Seciyye. Cibilliyet.
İnsanın doğuştan veya sonradan kazandığı ruhî ve zihnî hâller.
hulkan
Huy ve tabiatça. Ahlâk cihetiyle.
hulle
Ağır, pahalı.
Belden aşağı ve belden yukarı olan iki parçadan ibâret olan elbise.
Cennet elbisesi.
Fık: Üç defa kocasının boşadığı bir kadının dördüncü defa eski kocasına nikâh düşebilmesi için başka birine nikâhlanması. Müslim bir erkek karısını üç talak ile boşarsa,
İslâmî nikâh hükümlerine göre üç defâ boşanmış bir kadının, tekrar aynı adam tarafından alınabilmesi için; başka bir erkek tarafından nikâhlanıp, düğün ve vaty olduktan sonra boşanması.
huluk / hulûk
Huy. Tabiat. Ahlâk.
Ahlâklar, ahlakî özellikler.
huluka
(Çoğulu: Ahlâk-Halkân) Eski olmak.
hulukuhu'l-kur'an / hulukuhu'l-kur'ân
"Onun ahlâkı Kur'an ahlâkıdır.".
hulul etmek / hulûl etmek
Girmek, yer etmek; bir cismin başka bir cisme girmesi, iki şeyin birleşmesi. Allahü teâlânın kula girmesi sûretiyle onun ilâhlaştığını kabûl edenlerin bozuk ve yanlış görüşü.
hulüm
(Çoğulu: Ahlâm) Düş, rüyâ. (Rüyâ tâbiri iyilerinde; hülm tâbiri kötülerinde kullanılır.)
İhtilam olmak.
Akıl.
hünkar mahfili / hünkâr mahfili
Eskiden camilerde padişahlar için yapılmış olan yerler. Bu mahfiller camilerin zemininden yüksek olarak yapılır ve caminin iç kısmını görmek için kafes konulurdu. Bunun haricinde kafesin birkaç yerinde 20-30 cm. en ve boyunda açılabilir küçük pencereler de bulunurdu.
hürmet-i müsahere
Sıhriyyet sebebi ile hâsıl olan haramlık. Yâni evlenmek sebebi ile meydana gelen akrabalık dolayısıyle hâsıl olan haramlıktır. Bu sıhriyyetin haramlık meydana getirmesi, ister meşru' nikâhla olsun, ister gayr-ı meşru' olsun "hürmet-i müsahere" meydana gelir.Meselâ: Hanefi mezhebinde, bir kimse kendi
hurremgah / hurremgâh
Kalbi ferahlandıran yer.
(Farsça)
hüsn-i ahlak / حسن اخلاق
Güzel ahlak.
(Arapça - Farsça)
hüsn-i huluk
Güzel huy, iyi ahlâk.
hüsn-ü ahlak / hüsn-ü ahlâk / حُسْنِ اَخْلَاقْ
Ahlâk güzelliği.
Güzel ahlâk.
Güzel ahlâk.
hüsn-ü edep
Güzel ahlâk.
hüsn-ü hal
İyi hal. Güzel ahlâk.
hüsn-ü hulk / حُسْنُ خُلْقْ
Güzel ahlâk.
(Hüsn-i hulk) Ahlâk güzelliği. Güzel ahlâk.
Güzel ahlak.
hüsn-ü siret / hüsn-ü sîret / حُسْنِ س۪يرَتْ
Ahlâktaki güzellik.
Ahlâk güzelliği.
huy
Mizac, tabiat, ahlâk, âdet.
(Farsça)
Ter.
(Farsça)
Mîzâc, tabiat, ahlâk.
i'tisam
Günahlardan sakınmak.
Pâk olmak.
Bir şeye yapışarak sıkı tutmak ve korunmak.
ibaha mezhebi / ibâha mezhebi
Dinî kuralları, ahlâk ve namus prensiplerini, şahsî mülkiyet kavramını tanımayan sözde özgürlükçü batıl bir akım.
ibahat
(Tekili: İbâhe) Mübahlar. Günah ve sevab olmayan işler.
içtinab-ı kebair / içtinab-ı kebâir
Büyük günahlardan kaçınmak, sakınmak.
iflas
Malı tükenmek, parası kalmamak. Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek. Sermayesini batırmak.
Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi.
ifrah
Ferahlandırmak. Memnun etmek.
ihtitab
Nikâhla kadın veya kız istemek.
ihtizaz / ihtizâz
Haz duymak. Ferahlamak.
Haz duymak, ferahlanmak.
Titreşim.
ilbas-ı hil'at
Hil'at giydirmek. (Üst elbisesi demek olan hil'at; padişahlar ile sadrazam ve vezirler tarafından memurlarla, âyân ve eşrâfa, taltif makamında giydirilirdi. Sonradan bunun yerine rütbe ve nişan verilmeğe başlanmıştır.)
ilkahat
(Tekili: İlkah) İlkahlar, döllemeler, gebe bırakmalar.
ilm-i ahlak / ilm-i ahlâk
Ahlâk bilgisi.
ilm-i hal / ilm-i hâl
Her müslümanın îmân, ibâdet ve ahlâk ile ilgili bilmesi gereken şeyler veya bu bilgileri anlatan kitap.
imza-yi padişahi / imza-yi padişahî
Padişahın imzası. Osmanlı Padişahları tarafından vaktiyle hükümdarlara yazılan name-i hümayunların kenarlarına altun yaldızla imza konurdu. Bunlara imza-yı padişahî denilirdi.
inabe / inâbe
Günahları terk ile Hakka dönüş. Hakka tâbi bir mürşide bağlanmak.
Günahlardan vazgeçip Hak yola dönmek.
Bir mürşidden el alıp yerine geçme.
infirah
Ferahlanma. Ferahlık duyma.
inhişaş-ı esliha
Silâhların şakırtısı.
insan-ı kamil / insan-ı kâmil
Kemâle ermiş, olgun insan. İslâmiyet'in emrettiği bütün emirleri yapan, yasaklardan sakınan, Peygamber efendimizin güzel ahlâkıyla ahlâklanan, hareketleri ve sözleri hep Allahü teâlânın ilhâmı ile olan üstün insan.
Güzel huy, ahlâk ve yüksek fazilet sahibi olan kimse.
inşat / inşât
Ferahlandırma. Neş'elendirme. Sürurlandırma.
Ferahlandırma.
insibab
Dökülme. Akıtılma.
Cereyan etme.
Başka suya karışma.
Tıb: Ahlat-ı erbaadan birisinin vücudun bir tarafında nesicler (dokular) arasında toplanması.
insilah
Silâhlanma. Silâh ile techiz olma.
inşirah / inşirâh / انشراح
Ferahlanmak, mesrur olmak.
Ferahlanma, sevinme.
Ferahlamak, sevinç duymak.
Ferahlanma, açılma.
Açılma, ferahlama.
(Arapça)
inşirah-ı derun
İç açılması, ferahlama.
inziva / inzivâ
Bir köşeye çekilmek. Haramlardan ve günâhlardan korunmak, nefsini terbiye etmek ve sâdece Allahü teâlâyı anmak ve âhireti düşünmek için bir yerde yalnız kalma.
irtiyah
(Rîh. den) Genişleme, ferahlama, feraha erme.
Rüzgârlanıp rahatlama.
isar / îsâr
Kendisi muhtaç olduğu hâlde başkasına verme ahlâkı.
ismet
Peygamberlerin sıfatlarından biri. Peygamberlerin, peygamber oldukları bildirilmeden önce ve sonra; küçük olsun, büyük olsun bilerek veya bilmeyerek günah işlemekten korunmuş olmaları.
Günahlardan sakınma, kötü ve çirkin şeylerden uzak durma.
Günahsızlık, mâsumluk. Günahlardan kaçınmak melekesine sâhib olmak. Suçsuzluk.
Peygamberlik vasıflarından birisidir. Peygamberler (A.S.), hiç bir zaman gizli, âşikâr herhangi bir ma'siyete yaklaşmazlar; bütün kusur ve hatâlardan ve şâibelerden müberrâdırlar.
istibda
(İstibra') Ayırmak. Uzak etmek.
Küçük abdest bozduktan sonra idrardan temizlenmek, sidik eserinin tamâmen kesilmesini beklemek.
Nikâhla alınan dul bir kadının gebe olmadığına kanaat getirmek için, kadın bir âdet görünceye kadar beklemek.
istibra / istibrâ
Temizlenme.
Erkeklerin küçük abdesti yaptıktan sonra yürüyerek, öksürerek veya sol tarafa yatarak, idrar yolunda damlalar bırakmaması. Kadınlar istibrâ yapmaz.
Nikâhla alınacak dul bir câriyenin hâmile olup olmadığını bilmek ve şüpheye yer vermemek için bir temizlik müddeti geçip tekr
istiğfar / istiğfâr
(Gufran. dan) Afv dilemek. Cenab-ı Hak'tan kusurlarının affedilmesini, günahlarının bağışlanmasını dilemek. Tevbe etmek. Yalvarmak. " Estağfirullâh" demek.
Mağfiret (bağışlanmak) istemek. Allahü teâlâdan kusurlarının ve günâhlarının affedilmesini bağışlanmasını dilemek. Tövbe etmek.
ıstılahat / ıstılâhât
Istılahlar. İlmî tabirler.
Istılahlar, terimler.
istimrar-ı ahlak / istimrar-ı ahlâk
Ahlakî özelliklerin aksamadan varlığını sürdürmesi.
istinkah / istinkâh
(Nikâh. dan) Bir kadını nikâhla alma, nikâhlamak isteme.
isvidad
Kararma, kara olma, esmerleşme. Siyahlanma.
ittika / ittikâ
Sakınmak. Çekinmek. Günahlardan ve bütün kötülüklerden kendini çekmek. Takvâ ile amel etmek.
Allahü teâlâdan korkma, haramlardan, günâhlardan sakınma.
izahat
(Tekili: İzah) İzahlar, açıklamalar.
İzahlar, açıklamalar.
izdivac
Çift olmak, birbirine eş olmak. Meşru nikâhla evlenmek.
izhar-ı fazilet
Güzel ahlâkın, erdemin gösterilmesi.
ka'beri / ka'berî
Ailesine, arkadaşına, yoldaşına, kabilesine ve halkına katılık eden, kötü ahlâklı kişi.
ka'kaa
Silâh çatırtısı. Kılınç veya süngü gibi silâhların birbirine çarpmasından çıkan ses.
kab
Çok eski devir silâhlarından olan yayın kabzası (tutacak yeri) ile köşesi arasındaki mesafe, her "yay" da "iki kab" olan miktar.
kadir alayı
Tar: Kadir gecesi padişahların saraydan çıkıp, civardaki camilerden birinde namaz kılmaları münâsebetiyle yapılan merâsim.
kalanis / kalânis
Takkeler, külâhlar.
kalb selameti / kalb selâmeti
Kalbin kibir, riyâ, kıskançlık, kin ve düşmanlık gibi kötü düşüncelerden kurtulup, iyi ahlâk ile ahlâklanması.
kalb tasfiyesi
Kalbi, İslâmiyet'in beğenmediği şeylerden, günâhlardan, kötü düşüncelerden kurtarmak, temizlemek.
kebair / kebâir / كبائر
(Tekili: Kebire) Büyük şeyler, büyük günahlar. Kebairin sıralanışı:-Allah'ı inkâr etmek.-Allah'a şirk koşmak.-Kat'iyyen sâbit olan dini bir hükme inanmamak.-Allah'ın rahmetinden ümidini kesmek.-Allah'ın cezasından, mekrinden ve azabından emin olmak.-Günah üzerinde ısrar etmek. Yâni, herhangi bir gün
Büyük günahlar.
Büyük günahlar.
Büyük günâhlar. Müfredi (tekili) kebîredir.
Büyük günahlar.
Büyük günahlar.
kebair-i azim / kebair-i azîm
Büyük günahlar.
kebair-i azime / kebair-i azîme
Büyük günahlar.
kebire / kebîre
(Müe.) Büyükler. Büyük günahlar.
Büyük günahlar.
keffaret / keffâret
Örtmek. Allahü teâlânın bâzı hususlarda kullarının kusur ve günahlarını affetmek ve örtmek için vesîle yaptığı şeylerden her biri. Çoğulu keffârâttır. Keffâretler, bir bakımdan ibâdet, bir bakımdan cezâ durumundadır. Keffâret, katl (insan öldürme), zıhar, yemîn, oruç ve hac keffâreti olmak üzere beş
keffaret-üz zünub
Günahların keffareti. Mü'min insanların çeşitli hastalık ve musibetlerine denir. Çünkü günahlarından afvına vesile olabilir. (Huk. İslâmiye ve Ist. Fık. K.)
keffaretü'z-zünub / keffaretü'z-zünûb
Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.
Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.
keffáretü'z-zünub / keffáretü'z-zünûb
Günahların bağışlanmasına vesile.
keffaretü'z-zünub / keffâretü'z-zünub / keffâretü'z-zünûb
Günahların bağışlanmasına vesile.
Günahlara kefaret, günahların bağışlanmasına vesile.
keffaretüzzünub / keffâretüzzünub / keffâretüzzünûb
Günahlara keffaret, günahların bağışlanmasına vesile.
Günahların kefareti.
kemal-i zühd / kemâl-i zühd
Allah korkusuyla tam olarak günahlardan kaçınıp kendini ibadete verme.
kemalat / kemalât / kemâlât
Faziletler, olgunluklar, insanın bilgi ve güzel ahlâkça tam ve olgun olması.
(Tekili: Kemal) Faziletler, iyilikler, mükemmellikler. Ahlâk ve huy güzellikleri. Terbiyelilik, edeblilik.
Faziletler, iyilikler, ahlâk ve huy güzellikleri.
Olgunluklar, fazîletler, ahlâk ve huy güzellikleri.
kemalat-ı ahlakiye / kemâlât-ı ahlâkiye
Ahlâkî mükemmellikler, üstün özellikler.
kemalat-ı samiye / kemâlât-ı sâmiye
Yüksek ahlâk ve faziletler.
kesir-i hakiki / kesîr-i hakikî
Gerçek çokluk; her şey bir olan Allah'a verilmezse çok ilâhlar olacaktır.
kessaretü'z-zünub / kessâretü'z-zünub
Günahları çoğaltan.
key
Eski Acem pâdişahlarının nâmıdır.
keyan
(Tekili: Key) şahlar, hükümdarlar, keyler, hakanlar.
(Farsça)
kiramen katibin / kiramen kâtibîn / kirâmen kâtibîn
İnsanların iki tarafında bulunup, sevablarını ve günahlarını yazan meleklerin adı.
İnsanların iki omuzunda bulunup, onların sevâb ve günâhlarını yazan iki melek. Hafaza melekleridir diyen âlimler de olmuştur.
kiramenkatibin / kirâmenkâtibîn
Günahları ve sevapları yazan melekler.
kırşib
Yaşlı davar.
Arslan. Çok yiyen, obur.
Uzun boylu kimse.
Kötü ahlâklı.
kisra
Husrevden muarreb veya galat olan bu isim Sa'sâniler sülâlesinden olan Eski İran padişahlarına ve bilhassa Nevşirvan'den sonrakilere verilmiş olup, Rum imparatorlarına Kayser, Çin hükümdarlarına Fağfur ve Hakan denildiği gibi, bunlara da Kisra denilirdi.
kötü arkadaş
İnsanın dînini, îmânını, edebini, hayâsını ahlâkını bozan, dünyâ ve âhiret seâdetini kaybettiren arkadaş.
küçük günah
Fitne çıkarmak, adam öldürmek, zinâ etmek gibi büyük günahlara göre daha küçük sayılan günahlar, yasaklar, mekrûhlar.
küfürbaz
Küfür sözü söyleyen. Ahlâksız. Küfrü âdet edinmiş olan.
(Farsça)
la'v
Ahlâkı yaramaz kişi.
Haris adam.
laahlaki / laahlâkî
Ahlâk dışı. Terbiye hârici.
lahz
Ahlâkı yaramaz kimse.
lemem
Günaha yakın olmak.
Küçük günahlar.
Delilik, cünun.
Musibete yakın olmak.
lenf
(Lenfâ) Tıb: İnce damarların içinde dolaşan beyaz kan. Kanın esasını teşkil eden sıvı.
Eski tıbba göre; ahlât-ı erbaa'dan birisi.
lokman hekim / lokman hekîm
Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen büyük zatlardan olup öğütleri ve ahlâkî, tıbbî sözleri ile tanınmıştır. Peygamber Davud (A.S.) zamanında yaşadığı rivayet edilmektedir. Peygamber veya veli olduğu hususunda ihtilaf vardır.
ma'siyyet
İtâatsizlik, isyân. Günâh olan işler, Allahü teâlânın beğenmediği şeyler; Allahü teâlânın emrettiği şeyi yapmamak veya yasak ettiğini yapmak, haramlar. Allahü teâlânın yasak ettiği şeyler, günahlar.
maali-i ahlak / maâlî-i ahlâk
Ahlâkî yücelik, yüce ahlâklar.
maasi / maasî / maâsi / maâsî
(Tekili: Ma'siyyet) Günahlar.
İsyanlar.
Âsilikler, isyanlar, günahlar.
Günahlar, isyanlar.
İsyanlar, günahlar.
maden-i ahlak-ı aliye / maden-i ahlâk-ı âliye
Yüce ahlâkın kaynağı.
maden-i meziyet / mâden-i meziyet
Meziyet, ahlâk, huy mâdeni, kaynağı.
magfiret
(Mağfiret) Cenab-ı Hakk'ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu.
mağfiret
Örtme; Allahü teâlânın, kullarının günâhlarını bağışlaması.
magfur
(Mağfur) Rahmetlik olmuş. Günahlarının afvı için kendine dua edilmiş olan. Allah'ın, kendisini affı için dua edilen ölmüş kimse.
mağfur
Günahları bağışlanmış, ölmüş kimse, rahmetli olmuş.
mah-ı gufran / mâh-ı gufrân
Günahların bağışlandığı ay.
mahasin
(Mehâsin) İyilikler. İyi ahlâklar.
İnsanın vücudunda hüsün ve cemal yerleri.
Güzel tavırlar.
İnsanın yüzüne güzellik veren bıyık ve sakal.
mahasin-i ahlak / mahasin-i ahlâk
Ahlâk ve huy güzelliği.
mahfil
(Çoğulu: Mahâfil) Toplanılacak yer. Toplantı ve görüşme yeri.
Büyük câmilerde eskiden pâdişahlara veya müezzinlere ayrılmış olan etrâfı parmaklıklarla çevrilmiş yüksekçe yer.
mahlas
Kurtulacak yer.
Bir kimsenin takma adı, mahlası.
mahlasname
Şiir söylemeye yeni başlayan bir şâire, usta şâir tarafından mahlas verildiğine dair yazılan manzume.
mahmud-ül hisal / mahmud-ül hisâl
İyi ahlâk sahibi.
mahz-ı edep
Saf edep ve ahlâk.
maneviyat adamı / mâneviyat adamı
Fazilet ve ahlâk gibi mânevî değerlerin korunması için gayret gösteren ve yaşayan kişi.
martulos
(Martoloz) Osmanlı Devletinin teşekkülü sıralarında ve yeniçeri teşkilâtından önce, Hristiyanlardan, ordunun geri hizmetlerinde çalışmış olan teşekküllerden biridir. Silâhlanmış kişi mânasında Rumca bir kelimedir.
Eskiden Tuna gemicileri, korsanı mânasında da kullanılmıştır.
measi / meâsi / meâsî / معاصى
İsyanlar, günahlar.
Günahlar, isyanlar.
İsyanlar.
(Arapça)
Günahlar.
(Arapça)
measim
Günahlar.
Günah işlenecek yerler.
meç
Ateşli silahların icadından evvel kullanılan harp âletlerinden biri. Keskin olmayan tâlim kılıcı, uzun ve ince kılıç.
mecami-i ahlak-ı mütezahime / mecâmi-i ahlâk-ı mütezahime
Hepsi de birbiriyle üstünlük yarışında olan ahlâkî vasıf mecmuaları, toplulukları.
medaris
Medreseler. Ders okunan yerler. Talebe-i ulumun ikametgâhları. Din, imân, ahlâk dersi ve fenni ilim okutulan ve aynı zamanda talebenin ikamet ettiği mektebler.
mefasid / mefâsid
Ahlâkı bozan şeyler.
meh-ruyan
Ay yüzlüler. Ay gibi parlak olanlar.
(Farsça)
Mc: Manevî güzellik. Ahlâk sahibi ve dindar olanlar.
(Farsça)
mehasin-i ahlak / mehâsin-i ahlâk
Ahlâk güzellikleri.
mehasin-i ahlakiye / mehâsin-i ahlâkiye
Ahlâk güzellikleri.
mekarim / mekârim
(Tekili: Kerem) Keremler. İyilikler.
Güzel ahlâk sahibi olmak.
Ahlâk-ı hamide, Cenâb-ı Hakk'ın sevdiği, beğendiği güzel ahlâk.
mekarim-i ahlak / mekârim-i ahlâk
İyi huy, güzel ahlâk. Peygamberimizin ahlâ-kı.
Güzel ve üstün ahlâk.
Hz. Muhammed'in (A.S.M.) ahlâkına ve onun sünnet-i seniyesine ittiba ve imtisâl edenlerin ahlâkı.
mela'a / mela'â
Meşveret.
Cemaat. Güruh.
Bir kavmin ileri gelen mes'uliyetli şahısları.
Huy, ahlâk.
Doldurmak.
meleke-i tadil-i ahlak / meleke-i tâdil-i ahlâk
Ahlâken ölçü ve kurallara uyma melekesi, pratiği.
menduha
Genişlik.
Kifâyet, kâfi gelmek.
Mahlas.
menkuha
Nikâhlı karı. Nikâhlanmış olan kadın.
merakiz
Merkezler. Karargâhlar. Karar yerleri.
merin
Hal, durum.
Ahlâk.
mermi
(Remiy. den) Atılmış.
Ateşli silâhlar içine konan kurşun, gülle. Fişek.
mermiyat
(Tekili: Mermi) Atılmış şeyler.
Ateşli silâhlarda atılan tâneler, mermiler.
mertebe-i iman ve ahlak ve fazilet / mertebe-i iman ve ahlâk ve fazilet
İman, ahlâk ve fazilet mertebesi.
mesacid
Mescidler. Namazgâhlar. Küçük namaz yerleri.
mesaid
(Tekili: Mesâdet) Saâdet ve mutluluğa sebep olan hâl ve ahlâklar.
meşarib
Meşrebler. Mizaclar. Tabiatlar. Huylar.
Fehimler. Anlayışlar. Ahlâklar.
Su içecek şeyler. Maşrabalar.
Köşkler.
meşreb
Huy. Yaradılış. Adet. Ahlâk.
Gidiş.
İçmek. İçilecek yer.
Fehmetmek.
Mânevi haz ve feyz alınan yer ve yol.
Mizaç, huy, ahlâk.
İçecek yer.
meşruhat / meşruhât
Açıklamalar, izahlar.
Açıklama ve izahlar.
metanet-i ahlakiye / metanet-i ahlâkiye
Ahlâkî sağlamlık, dayanıklılık.
mevsim
(Çoğulu: Mevâsim) Pazar yeri.
Arap pazargâhları.
Yılın dört kısmından biri.
Zaman. Vakit. Alâmet.
meyasir
(Tekili: Meysere) Ordunun sol kanatları. Sol cenahlar.
Zenginlikler, servetler.
migfer
Ateşli silâhların icadından evvel, muharebede kılıç, mızrak ve ok gibi harp âletlerinden korunmak için başa giyilen bir nevi başlık idi. Miğfer, zırh ile beraber bir bütün teşkil ederdi. Osmanlı miğferleri çeşitli şekillerde olmakla beraber genel olarak iki kısma ayrılırdı. Bir kısmı ince bakırdan,
mihenk
Mihenk taşı, denek taşı; birinin değerini, ahlâkını anlamaya yarayan ölçüt.
(Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş. Ölçü. İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti.
Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta.
mim'siz medeniyet
Deniyet, ahlâksızlık, alçaklık; Arapça'da medeniyet kelimesinden "mim" harfi atılınca geriye alçaklık anlamında "deniyet" kelimesi kalır.
misal
Bir şeyin benzer hali. Benzer. Örnek.
Düş. Rüya.
Ahlâk ve âdâbla ilgili kıssa ve hikâye.
Bir şeyin örneği ve sıfatı. Kısas.
Gr: İlk harfi harf-i illet olan (yani; elif, vav veyahut da yâ olan) fiil veya kelime.
mısbah-ül meshur
Sabahlayan, sabahlamış.
mu'cize-i ahlak-ı hamide / mu'cize-i ahlâk-ı hamîde
Güzel ve övülmüş ahlâkın mu'cizesi.
muallim-i ahlak-ı aliye / muallim-i ahlâk-ı âliye
Yüksek ahlâkı öğreten, ders veren.
muaraza-i bis-süyuf
Kılınçla, kuvvetle, silâhla mücadele etmek. Silâhla karşı koymak.
mubahat
(Tekili: Mubah) Mübahlar. Günahı, sevabı olmayan, işlemesi ne haram, ne de helâl olan şeyler.
müdamere
Sıkıntı ve mihnet içinde sabahlama.
müeyyide
Te'yid eden. Te'yid edici. Kuvvetlendirici.
Kanun ve ahlâk emirlerinin yerine getirilmesini te'min eden kuvvet.
müferrah / مُفَرَّحْ
Ferahlanmış. Sıkıntıdan, üzüntüden kurtulmuş.
Ferahlanmış.
Ferahlanan.
müferrah olmak
Ferahlamak, rahatlamak.
müferric
Ferahlandıran. Ferah veren. İç açıcı.
Kurtarıcı. Ferec veren.
müferrih
Ferahlık veren. Ferahlandıran. Ferahlandırıcı, iç açıcı.
müfettih-ül ebvab
(Hayır) kapıları(nı) açan. Bütün müşkilleri giderip ferahlatan. (Cenab-ı Hak)
müflis
İflâs eden.
Dünyâda iken insanların haklarını yemiş, onları dövmüş, sıkıntı ve eziyet vermiş; bu sebeblerle âhirette hesâblar görülürken, hakkı olanlara bütün günahları verilip, hiç sevâbı kalmayan ve hak sâhiplerinin günâhlarını yüklenerek, Cehennemlik olan kimse.
muharremat / muharremât
Yapılması dînen yasaklanmış, haram olan işler, haramlar.
Nikâhlanılması (evlenilmesi) dînen haram kimseler. Nikâh düşmeyenler.
muhibbi / muhibbî
Muhibb ile alâkalı.
Kanuni'nin nazımda kullandığı mahlâs.
muhtatib
Nikâhla isteyen.
muhtesib
Eskiden İslâm devletlerinde iyiliği emredip, kötülüğü yasaklayan, engel olan ve cemiyette güzel ahlâk ve fazîletlerin korunmasına ve dînî hükümlerin uygulanmasına, çarşı ve pazarların düzenine bakmakla vazîfeli, ilim, fazîlet ve kuvvet sâhibi kimse.
mukaddesat-ı ahlakiye / mukaddesat-ı ahlâkiye
Ahlâka dayanan mukaddes şeyler.
mukzı'
Fuhşiyat söyleyen, ahlâksızca şeyler konuşan.
mülukane / mülûkâne
Padişahlara yakışır bir surette.
(Farsça)
münadebe
İyilikleri sayılıp ağlanılan ölü.
Ölmüş bir kimsenin ahlâkını ve evsafını anıp ağlaşmak.
münakeha
(Çoğulu: Münâkehât) (Nikâh. dan) Nikâhlanma. Nikâh kıyışma.
münakehat
Nikâhlanmalar.
Fık: Nikâhla alâkalı olan bahisler.
münib
Hakk'a yönelen, günahları terk ile hakka dönen. Pişman olup dönen.
Kâinattan yüzünü çevirip Bâki-yi Hakiki'ye yönelen.
Güzel yağan faydalı yağmur.
Bereketli ve verimli bahar.
münkerat
Haramlar, günahlar.
mürteci'
(Rücu'. dan) Geri dönen, geri dönmek isteyen. İrticâa giden.
Her cihetle en yüksek saadet ve selâmete sevkeden İslâmiyete muhalefetle İslâmdan önceki câhiliyet ve ahlâksızlığa dönmek isteyenlerin vasfı.
İslâmiyete muhalif olanların; hakikat, İslâmiyet ve iman fedakârlarına, İ
müsellah
(Silâh. dan) Silâhlı, silâhlanmış.
müstagfir
(Gufran. dan) İstiğfar eden. Günahlarının örtülmesini, bağışlanmasını Allah'tan (C.C.) isteyen.
müstağfir / müstağfîr
Günahları için af dileyen.
İstiğfâr eden, Allahü teâlâdan günâhlarının bağışlanmasını isteyen.
mütecasirin / mütecasirîn
(Tekili: Mütecasir) Cür'et edenler, cesaretlenenler, küstahlar.
müteferrih
(Ferah. dan) İçi açılan, ferahlanan.
mütehallik
Bir huy edinen, huylanan. Huyu olmayan bir şey ile tekellüf edip o ahlâka alışan.
mütehallis
(Hulus. dan) Kurtulan, halâs bulan.
İkinci olarak başka bir ad takınan. Mahlâs alan.
mütenakih
Nikâhlanan.
mütesavvıf
Gafletten uzak yâni her an Hakk'ı zikreden, kalbini mânevî kirlerden temizleyen ve Allahü teâlâdan başka her şeyi gönlünden çıkaran, rûhunu cenâb-ı Hakk'ın zikri ile (anmakla) süsleyen tasavvuf ehli, velî, mürşid, ahlâk-ı hasene sâhibi. Çoğulu mütesa vvifûn, mütesavvifîn ve mütesavvife'dir.
müteşehhi
İştahlanan.
Sevip meyletmiş olan.
mütesehhir
(Çoğulu: Mütesehhirîn) Geceleyin uyuyamayıp sabahlayan.
mütesehhirane / mütesehhirâne
Sabahlayarak, gece uyumayarak.
(Farsça)
mütesehhirin / mütesehhirîn
(Tekili: Mütesehhir) Geceleyin uyumayıp sabahlayanlar.
mütesellih
(Çoğulu: Mütesellihîn) Silâhlanan, silâh kuşanan.
mütesellihin / mütesellihîn
(Tekili: Mütesellih) Silâhlananlar, silâh kuşanan kişiler.
nafis
(Nefs. den) Gözü nazar değer olan kimse.
Açan ve ferahlandıran.
name-i hümayun
Tar: Osmanlı Padişahları tarafından İslâm ve Hristiyan Hükümdarlarla Osmanlı Devletine tâbi imtiyazlı olar Mekke Şerifine, Kırım Hanına, Eflâk ve Boğdan Voyvodalarına, Erdel Kralına, Gürcü ve Dağıstan Hanlarına gönderilen mektublara verilen addır.
namus / nâmus
Irz, ahlâklılık, kanun, melek.
nebat
Acem fellahlarından bir kabile.
necib
Soyu ve nesli temiz, aslı kerim olan. Cömert. Asilzâde. Güzel huylu ve ahlâklı.
nedim / ندیم
Padişahların ve yüksek rütbeli devlet ricalinin sohbet arkadaşı.
(Arapça)
Güzel hikaye anlatan.
(Arapça)
nefis-perest
Şeriat kanunlarına aykırı olarak, ahlâk kaidesini tanımadan nefsinin isteklerine uyan. Nefsine taparcasına düşkün olan.
nefs-i mutmainne
İyiliği kötülükten ayırt ettirerek insanlık vazifesini tanıttıran ve vicdanına rahatlık veren hâl. İnsanı Allah'a yaklaştıran hâl. Günaha meyleden kötü sıfatlardan temizlenmiş ve güzel ahlâk ile muttasıf olarak kurb-u İlâhiye itmi'nan ve istikrar kazanmış olan insan iradesi. Nefsin, Allah'ın emirler
nehengan / nehengân
(Tekili: Neheng) Timsahlar.
(Farsça)
nezahet / nezâhet
Ahlâk temizliği, temizlik.
İncelik, rikkat.
Ahlâk temizliği, temizlik.
İncelik, rikkat.
nezia
(Çoğulu: Nezâyı') Aşiretinden başkasına nikâhlanmış olan kadın.
nijm
Bazı kış sabahları inen koyu sis.
(Farsça)
nikhaslet
(Nîk-haslet) Ahlâkı ve huyu iyi olan.
(Farsça)
nisvan-ı zelil
Ahlâken ve dinen düşmüş, zelil olmuş kadınlar.
otağ
Padişahlarla vezirlere mahsus çadırlar. Bunlardan padişahlarınkine "Otağ-ı Hümayun", sadrazamınkine ise "Otağ-ı Asafî" denilirdi.
padişahi / padişahî
Padişahla ilgili, padişaha ait.
(Farsça)
perhizkar / perhizkâr
Perhiz eden, nefsini tutan. Zararlı şeylerden, günahlardan sakınan.
pür-zünub / pür-zünûb
Günahlarla dolu.
rafih
Rahat içinde ve refahla yaşıyan.
ramazan
Mübarek ayların en mühimmi ve mübarek üç ayların sonuncusu. Kur'an-ı Kerim'in nâzil olmağa başladığı oruç ayı. Arabî ve Kamerî olan takvime göre 9. ay. Oruç tutanın günahlarını yaktığı, mahveylediği için bu isim verildiği rivayet edilir.
Hicrî ayların dokuzuncusu, üç ayların sonuncusu ve farz olan orucun tutulduğu ay. Ramazan yanmak demektir, çünkü bu ayda oruç tutan ve tövbe edenlerin günahları yanar, yok olur.
reden
Hazz denilen kumaş.
Silâhların biribirine dokunmasından çıkan ses.
İplik eğirmek.
rehber
Yol gösteren, kılavuz; bir kimseye veya bir topluluğa iyi ile kötüyü görmesinde ve doğru yolu bulmasında yardımcı olan, insanı Allahü teâlânın rızâsına kavuşturmaya çalışan, ilim ve ahlâk sunan zât.
rezail / rezâil
Rezillikler, ahlâka aykırı çirkin ve alçak şeyler.
rezalet / rezâlet
Rezillik, kötü ahlâk, fazîletin zıddı.
ric'at
Geri dönme, vazgeçme.
Erkeğin, boşadığı kadını, iddet süresi bitmeden tekrar nikahlaması.
rikabdar / rikâbdar
Padişahların atla bir yere gidişleri sırasında özengiyi tutmak suretiyle ata binip inmelerine yardım eden kişi.
sa'di-i şirazi / sa'di-i şirazî
(Hicrî: 587-691) Şiraz'da doğdu. 30 yıl ilme, 30 yıl seyahate, 30 yıl da inzivada ibadetle çalıştı. En meşhur eserleri Bostan ve Gülistan adındaki ahlâkî ve imanî kitaplarıdır.
saadet-bahş / saâdet-bahş
Saâdet veren, sevindiren, ferahlandıran.
(Farsça)
sabur / sabûr
Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden). Her şeyi vakti gelince ve belli miktarı ile yaratan, bu hususta acele etmeyen, kendisine şirk (ortak) koşan ve başka günâhları işleyerek isyân edenleri cezâlandırmaya kâdir (gücü yetici) iken, cezâ vermekte acele etmeyen.
safil
Sefil olan, düşük ahlâklı ve karaktersiz.
sagair / sagâir
(Tekili: Sagire) Küçük günahlar.
Küçük günahlar.
Küçük günâhlar. Küçük sayılan günahlar.
şahan / şâhân / شاهان
(Tekili: şâh) şahlar, pâdişahlar.
(Farsça)
Şahlar.
(Farsça)
şahane / şâhâne / شاهانه
Şahlara yakışır.
(Farsça)
Şahlarla ilgili.
(Farsça)
şahenşah / şâhenşâh / شاهنشاه
Pâdişahlar pâdişahı. Şâhlar şâhı. En büyük pâdişah.
(Farsça)
Şahlar şahı, en büyük padişah.
Şahların şahı.
Şahlar şahı.
(Farsça)
şahi / şahî
şaha, hükümdara ait, şah ile ilgili.
(Farsça)
Hükümdarlık, şahlık.
(Farsça)
Eski topların bir çeşiti.
(Farsça)
Nişastalı, yumurtalı bir helva.
(Farsça)
Tar: Osmanlı Padişahlarından Yavuz Sultan Selim Han'ın bastığı altun para. (Bu ismin verilmesi, üzerinde "şah" kelimesinin yazılı bulunmasından
(Farsça)
şahnişin
Şahların oturmalarına lâyık yer.
(Farsça)
Evin sokak üzerine olan çıkmaları.
(Farsça)
salavatullah
Allah'ın rahmet ve inayeti, kusur ve günahları aff u mağfiret etmesi.
sanadid
Bahadır ve şeci' olanlar. Kahramanlar. İleri gelenler, reisler, padişahlar.
saray
(Seray) Büyük kimselerin veya padişahların oturduğu yüksek ve büyük bina. Büyük, muntazam ve tantanalı konak, ev.
(Farsça)
sasaniler
İran'da ikibin yıl önce devlet kuran bir sülâledirler. İlk meşhur hükümdarları Erdeşir'dir. Devleti kuvvetlendirdi ve Doğu Anadolu'yu Romalılardan aldı. Ünlü pâdişahlarından ve âdil ismi ile tanınan Nuşirevan İslâmiyetten önce yaşamıştır. Altıyüz seneden ziyade devletleri devam eden Sâsâniler, İslâm
satir
Setreden, örten, kapatan.
Günahları, kusurları örten.
secaya
(Tekili: Seciye) Karakterler, huylar, seciyeler, ahlâk ve tabiatlar.
secaya-yı hasene / secâyâ-yı hasene
Güzel karakterler, ahlâk ve huylar.
secaya-yı seyyie / secâya-yı seyyie
Kötü ahlâklar, karakter ve huylar.
seciye
Huy, karakter. Huy güzelliği. Ahlâk durumu.
seciye-i diniye
Dine ait karakter, ahlâk.
seciye-i milliye
Millî karakter ve ahlâk.
seciyye
Ahlâk, tabiat, huy.
şefa'at / şefâ'at
Kıyâmet günü, Allahü teâlânın izni ile, başta Peygamber efendimiz sallallahü aleyhi ve sellem olmak üzere, diğer peygamberler, âlimler, şehîdler, sâlihler (iyi kimseler) ve küçük yaşta ölen müslüman çocuklar ve Allahü teâlânın izin verdiklerinin; gün ahkâr olan mü'minlerin günahlarının affedilip Ceh
şefaat / şefâat
Günahların bağışlanması için, peygamberlerin ve Allah katında makbul kişilerin, Allah'ın izniyle aracılık yapması.
şefaat-i kübra
Büyük şefaat; günahlarımızın bağışlanması için Peygamber Efendimizin aracılık etmesi.
sefahet / sefâhet
Kıt akıllılık, düşüncesizlik, günahlara düşkünlük.
sefahet-perest
Gayrı meşru zevk ve eğlencelere düşkün olan, ahlâksızca davranan.
sefer der vatan
Nakşibendiyye yolunun on bir temel esâsından biri. Sâlikin (tasavvuf yolunda bulunan kimsenin) kötü ahlâk, beşer (insan) tabiatının sıfatlarından kurtulması, beşerî sıfatlardan meleklere âit sıfatlara, kötü, çirkin vasıflardan, iyi, güzel ahlâka geçm esi.
şehametlu / şehametlû
Tar: İran Şahları hakkında ünvan olarak kullanılan bir tâbir idi.
şehenşah / şehenşâh / شهنشاه
Büyük şah, şahlar şahı.
(Farsça)
seherhiz / seherhîz
Sabahları erken kalkan. Erkenci.
(Farsça)
Sabahleyin esen.
(Farsça)
şehiy
(Şehvet. den) İştahlandırıcı. İsteklendiren, istek uyandıran.
şehname / şehnâme
Padişahların maceralarını anlatan eser.
şeks
Ahlâksız, yaramaz kimse.
sema' / semâ'
Bir veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz okudukları, dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren ilâhî, mevlid, kasîde ve şiirleri dinlemek.
şemail
(Tekili: Şimal) Huylar, ahlâklar, tabiatlar.
şemail-i şerife / şemâil-i şerîfe
Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin mübârek ahlâk ve âdetleri.
şemal
(Çoğulu: Şemâlât) Kıble ardında kutup tarafından esen yel.
Ahlâk.
Kılıç.
şemayil
Ahlâk.
setr-i uyub / setr-i uyûb
Ayıpları, günahları örmek.
settar / settâr / ستار
Günahları örten, Allah.
Örten.
(Arapça)
Günahları örten Tanrı.
(Arapça)
settar-ül uyub
Ayıpları, kusurları örten. Kusurları göstermeyen, günahları bağışlayan Allah (C.C.)
settarü'l-uyub / settârü'l-uyûb
Ayıpları, günahları örten, bağışlayan Allah.
şevketlu / şevketlû
Tar: Padişahlar hakkında kullanılmış bir tâbir olup, azamet ve heybet sahibi mânalarına gelir.
seyf ibn-i ziyezen / seyf ibn-i zîyezen
Yemen padişahlarındandır. Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bi'setinden evvel onun evsafını evvelki mukaddes kitaplarda görmüş ve iman etmiş ve müştak olmuştu.
seyran
(Aslı: Seyeran) Gezme, gezinme. Bakıp görme.
Hareket etme.
Açılma, ferahlanma, teferrüc.
seyyahin / seyyahîn
(Seyyahûn) Seyyahlar. Gezip âlemi seyredenler. Turistler, dolaşanlar, gezenler.
seyyiat / seyyiât / سيآت / سيئات / سَيِّاٰتْ
(Tekili: Seyyie) Kötülük, günahlar, suçlar. Kötülüğe karşı çekilen sıkıntılar.
Günahlar, kötülükler.
Günahlar.
Günahlar.
(Arapça)
Kötülükler.
(Arapça)
Olumsuzluklar.
(Arapça)
Günahlar, kötülükler.
seyyiat-ı sabıka
Geçmiş dönemlerde işlenen kötülük ve günahlar.
sibar
Cerrahların yara yokladıkları mil.
sıbgatullah
Cenab-ı Hakk'ın dilediği tarz, manevî renk, biçim ve şekilde yaratması. İslâmî ahlâk ve karakteri halketmesi.
Allah'ın dini.
şiddet-i takva / şiddet-i takvâ / شِدَّتِ تَقْوَا
Şiddetle günahlardan sakınma.
sikke
Damga. Nereye ve kime ait olduğunun bilinmesi için konulan işaret, mühür. Umumi damga.
Dirhem.
Para üstüne vurulan damga.
Düz, doğru yol.
Mevlevilerin keçe külâhlarının ismi.
Basılmış madeni para.
şikke
(Çoğulu: Şikek) Balta cinsinden olan silâhların sapı.
Girecek deliğe sıkışıp tutmak için sokulan çivi.
silahhane
Askerî depo. Silahların saklandığı yer.
(Farsça)
silahşör
Silahları karıştırıcı, silahlarla oynayıp uğraşıcı.
Eski zamanda bir sınıf silahlı asker, hususiyle muhtelif silahları kullanmakta fevkalâde meleke ve maharet ile mümtaz olup, maiyyette istihdam olunanlara verilen addı. Yeniçeri Ocağı zâbitlerinin bir takımı hakkında da kullanılır bi
silk
Çöğenler adı verilen havuç.
Pancar.
Kurt, zi'b.
Şerli, ahlâksız kadın.
sima' / simâ'
Bir kişinin veya birkaç kişinin çalgısız, âletsiz ve müzik perdelerine uydurmadan okudukları dîni, îmânı kuvvetlendiren ve ahlâkı güzelleştiren şiirleri, kasîdeleri, ilâhileri ve mevlidleri dinlemek.
siret / sîret
Bir kimsenin içi, hâli, hareketi, ahlâkı.
İnsanın tutmuş olduğu mânevi yol.
Bir kimsenin iç hâli, hareketi, ahlâkı.
İnsanın tutmuş olduğu manevî yol.
Ahlâk, karakter.
Ahlâk, gidişât, hal, hareket, tavır, yaşayış.
İnsanın mânevî hâli, ahlâkı.
siret-i hasene
Güzel ve iyi ahlâk.
siret-i nebevi / sîret-i nebevî
Sevgili Peygamberimizin örnek hayâtı, güzel ahlâkı.
sireten / sîreten
İç yapısı, ahlâk ve sıfat itibarıyla.
siyahi / siyahî
Siyahla alâkalı.
(Farsça)
Zenci.
(Farsça)
Siyahlık, karalık.
(Farsça)
siyahpuş
Siyahlar giymiş. Karalar giymiş.
(Farsça)
Mâtemli, yaslı.
(Farsça)
siyer
Gidişât. Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemin hayâtını, güzel ahlâkını, üstün vasıflarını anlatan ilim dalı; bu hususta yazılmış kitab.
siyer-i enbiya
Peygamberlerin (Aleyhimüsselâm) hayatlarından ve onların ahlâkından bahseden kitap.
siyer-i nebeviye
Hz. Peygamberin (a.s.m.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.
siyer-i nebi
Mevzuu Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) hayatı, ahlâkı ve yaşayışı olan, O'nun gaye ve cihanı irşad eden mesleğinden bahseden kitap.
siyer-i seniye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) hayatı, yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.
siyer-i seniyye
Hz. Peygamber'in (a.s.m.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitap.
Yüksek ahlâk ve yüksek vasıflar. Hazret-i Peygamberin (A.S.M.) yüksek ahlâk ve vasıflarına dair yazılan kitab.
su-i ahlak / su-i ahlâk / sû-i ahlâk
Ahlâk kötülüğü. Allah'ın, peygamberin râzı olmayacağı işleri yapanın ahlâkı.
Kötü ahlâk.
Kötü ahlâk.
su-i hulk / sû-i hulk
Kötü ahlâk. Dine, ahlâka yakışmayan fena ahlâklılık.
Kötü ahlâk.
subha
Nur ve azamet.
Sabahla öğle arası, kuşluk vakti.
sukut
Düşme. Yukardan aşağıya birden iniverme.
Değerini kaybetme. Bozulma.
Devrilme.
Mahvolma.
Ahlâk bakımından alçalma.
Büyük bir vazifeden ayrılma.
Sarkma.
Çocuğun eksik veya ölü olarak doğması.
sukut-u ahlak / sukut-u ahlâk
Ahlâkî alçalış, çöküntü.
sultan süleyman han
(Hi: 900-974) Osmanlı Padişahlarının onuncusu, İslâm Halifelerinin yetmişbeşincisidir. Yavuz Sultan Selim Han'ın oğludur. Avrupa-vari bir kısım kanunlar yapılmasına vesile olduğundan Kanuni nâmı ile de tanınır. Padişahlık yılları Osmanlı Devletinin en haşmetli devri olup, Avrupa, Asya Osmanlıların e
sünen-i ahmediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) sünneti, ahlâkı ve yaşayış tarzı.
sünen-i muhammediye
Hz. Muhammed'in (a.s.m.) sünnetleri, ahlâk ve yaşayışı.
surre
Para kesesi, cüzdan. Osmanlı pâdişâhlarının her yıl hac mevsiminde Haremeyn-i şerîfeyn (Mekke ve Medîne) halkına ve buralarda geçici olarak bulunan müslümanlara, mukaddes yerlerin ve hac yollarının emniyetini sağlayan Mekke şeriflerine ve Hicaz bölge sindeki diğer idârecilere gönderdikleri para ve d
ta'sene
Ahlâkı yaramaz kadın.
Çok, kesir.
taaffüf
İffetli olma. İffetli görünme.
Tekellüfle salihlik yapma. Ahlâk dışı şeylerden kaçınma.
İstemekten uzak durma.
tabiat-ı ma'siyet
İsyan etmek, günah işlemek ahlâkında ve huyunda olmak.
(Farsça)
tafsilat / tafsilât
(Tekili: Tafsil) Açıklamalar, izahlar.
tahalluk / tahallûk
Ahlâklanmak. İyi huy edinmek. Yüksek İslâmi ahlâkla ahlâklanmak.
Ahlâklanma.
Ahlâklanma.
tahallüs / تخلص
Halâs olmak. Kurtulmak.
Edb: şiirde mahlâs kullanmak.
Kurtulma.
(Arapça)
Şiirde mahlas kullanma.
(Arapça)
tahaşhuş
Kâğıt hışırtısı.
Yeni kaftan avazı. Silâhların sürtünmelerinden çıkan ses.
tahmel
(Çoğulu: Tahamil) Ahlâkı kötü kimse.
taht-ı belkıs
Belkıs'ın tahtı. (Çok eski mecusi Yemen padişahlarından Şerahil'in kızı Belkıs, başka kardeşi olmadığından babasının yerine Yemen'e hükümdar olmuş idi. Sonra Süleyman Aleyhisselâm ile evlendi. Onun mu'cizeleriyle imana geldi.) Bak: Hüdhüd, Süleyman (A.S.)
taht-ı hümayun / taht-ı hümâyun
Padişahların merasim sırasında oturdukları sedir.
taib / tâib
Tövbe eden. Günahlarına pişman olan.
Günahlarına tevbe etmiş.
Tövbe eden, günahlarına pişmân olan.
taksirat / taksîrât
Kusurlar, günahlar.
(Tekili: Taksir) Kusurlar, suçlar, günahlar, kabahatlar.
Kusurlar, günahlar.
Günâhlar, kabahatlar, kusûrlar.
takva / takvâ / تَقْوٰي
Bütün günahlardan kendini korumak. Dinin yasak ettiğinden veya haram olduğunda şüphesi olan şeylerden çekinmek.
Allahü teâlâdan korkarak, haramlardan (yasaklardan, günâhlardan) sakınmak. Harama düşmemek için, şüphelilerden (haram veya helâl olduğu belli olmayan şeylerden) sakınmaya ise verâ denir. Bu bakımdan, haramlardan daha çok sakınma derecesi olan verâ da takvânın mânâsı altına girer.
Günahlardan sakınma.
Günahlardan sakınma.
takvadarane / takvâdârâne
Günahlardan sakınırcasına.
talim-i ahlak / tâlim-i ahlâk
Ahlâk dersi, eğitimi.
tamam-ı ismet
Hata ve günahlardan tamamıyla uzak.
tasavvuf
Ahlâk ve kalb ilmi. Kalbi kötü huylardan temizleyip, iyi huylarla doldurmak. Kalbde îmânın vicdânileşmesi, yâni Ehl-i sünnet îtikâdının kalbde sağlamlaşması ve şüphe getirici te'sirlerle sarsılmaması, nefs-i emmâreden doğan tenbelliklerin ve sıkıntıl arın giderilip, ibâdetlerde kolaylık ve lezzet hâ
te'vil / te'vîl
Yorumlamak, açıklamak.
Ehl-i sünnet âlimlerinin, Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellemden ve Eshâb-ı kirâmdan bildirdikleri tefsirlere (açıklamalara) bağlı kalarak âyet-i kerîmeleri açıklamak veya bu şekilde yapılan açıklamalar ve îzâhlar.
teali-i ahlak / teâli-i ahlâk
Ahlâk yüceliği, yüksek ahlâk.
tebeddü'
Ehl-i Sünnetten iken başka mezhebe girme.
Dinini değiştirme. İrtidad.
İyi olan ahlâkını bozup değiştirme.
tedeccüc
Silâhlanmak.
tefahhuş / تَفَحُّشْ
Fuhşa düşmek, fâhişe olmak. Ahlâksız olmak.
Çirkin sözler söylemek.
Fuhşa girme, ahlâksızlık.
Ahlâksızlaşma.
tefani
Birbirinde fâni olmak. Arkadaşının iyi ahlâkıyla sevinmek. Arkadaşının, kardeşinin meziyyet ve hissiyatı ile fikren yaşamak.
teferruc
(Ferec. den) Ferahlanmak. İç açılmak.
Gezintiye çıkmak. Seyr.
teferruh
(Ferah. dan) İçi açılma, ferahlanma.
teferrüh
Ferahlanma.
tefrih / tefrîh
Ferahlandırma, gönül açma.
Ferahlandırma.
tehallüs / تخلص
Mahlas kullanma.
(Arapça)
tehzib-i ahlak / tehzib-i ahlâk
Ahlâkı güzelleştirme, kötü huyları giderme.
Temiz ahlâk sâhibi olmağa çalışmak. Ahlâkını düzeltmek.
tekfir-i zünub
Günahları örtme, affetme.
tekke
Tasavvufun yâni İslâm ahlâkı ilminin ve diğer dînî ilimlerin öğretildiği ve tatbik edildiği yer. Dergâh ve zâviye de denir.
temasih
(Tekili: Timsah) Timsahlar.
tenaküh
Nikâhlanmak.
teneşşut
(Neşat. dan) Ferahlanma, keyiflenme.
tenfis
(Çoğulu: Tenfisât) (Nefes. den) Nefeslendirme, soluklandırma, ferahlandırma.
tenkih / tenkîh / تنقيح
Nikâh etmek, nikâhlanmak.
Nikahlama.
(Arapça)
terbiye-i ahlakiye / terbiye-i ahlâkiye
Ahlâk terbiyesi.
terbiye-i diniye
Dinî eğitim, ahlâkî terbiye.
terfih
Ferahlandırma. Refaha erdirme. Rahat ve bollukla yaşamasına sebeb olma.
terk-i dünya / terk-i dünyâ
Dünyâyı terk etmek.
Mübah (dinde izin verilen) şeylerin hepsini terk edip, yalnız, yaşamak için ve dînini korumak için zarûrî, lâzım olan mübahları kullanmak, yâni mübahların zarûret miktârından fazlasını terk etmek. Böyle terk-i dünyâ çok kıymetli ve faydalı ise de çok güçtür.
Haram
terk-i kebair / terk-i kebâir
Büyük günahları terketmek.
tesciye
(Seciye. den) Üstün ahlâk kazandırma.
Bir nesneyi örtmek.
teşehhi / teşehhî
Hırsla istemek. İştahlanmak.
İştahla isteme.
Hırsla istemek, iştahlanmak.
teselli
Avunma. Kederli ve gamlı olan bir kimseyi söz ve nasihatle ferahlandırma.
teselluh
(Silâh. dan) Silâhlanma, silâh kuşanma.
teslih / teslîh / تسليح
Silâhlandırma. Silâh ile donatma.
Silahlandırma.
Silahlandırma.
(Arapça)
Silahlandırılma.
(Arapça)
Teslîh edilmek:
Silahlandırılmak.
(Arapça)
Teslîh etmek:
Silahlandırmak.
(Arapça)
teslih etme
Silahlandırma.
teslihat-ı askeriye / teslihât-ı askeriye
Askerin silâhlandırılması.
tevbe-i istigfar / tevbe-i istigfâr
Kendini kusurlu görerek, günâhlara tövbe etmek, Allahü teâlâdan af dilemek.
tezekki
Mânevi temizlenme. Ahlâken yükselme.
Zekât verme.
tezvic
Nikâhla bir kadını aldırmak. Birbirine eş yapmak. Evlendirmek.
tübba'
Hz. Muhammed'in (A.S.M.) bi'setten evvel geleceğini haber veren ve şiiri ile imanını ilân eden bir Yemen Meliki.
Câhiliyetten evvel Yemen Padişahlarının nâmı.
Bir kuş cinsi.
tufan-ı maasi / tufan-ı maâsi
İsyanlar, günahlar tufanı.
tuhtuh
Kötü ahlâk.
ulum-u aliye / ulum-u âliye
Dinden bahseden ilimler. (Tefsir, kıraat, hadis, marifetullah, fıkıh, kelâm, ahlâk bilgileri gibi.)
ulüvv-ü ahlak / ulüvv-ü ahlâk
Yüksek ahlâk.
ulüvv-ü cenab / ulüvv-ü cenâb / عُلُوُّ جَنَابْ
Yüksek ahlâklılık.
uram
Eti soyulmuş kemik.
Çokluk.
Kötü ahlâk.
Şiddetli muhâlefet.
Çocuğun edepsizlik yapması.
urame
Hiddet.
şiddetli muhalefet.
Kötü ahlâk.
Edepsizlik etmek.
vahasreta / vâhasretâ / واحسرتا
Eyvahlar olsun.
(Arapça)
vahayfa / vâhayfâ / واحيفا
Yazıklar olsun, eyvahlar olsun, vah vah.
(Arapça)
vahdeddin
(Aslı: Vahîdüddin, fakat Türkçede Vahdeddin şeklinde telâffuz edilir.) Osmanlı Padişahlarının sonuncusu ve otuzaltıncısının adıdır. (Mi: 1861-1926) Zeki, dirayetli ve dindardı. Osmanlılar ve İslâm âlemi için bir felâket işareti olan Sevr Muahedesini imzalamadı. Osmanlı ordusu olarak emrine bırakılan
vasiyle / vasîyle
Cahiliye döneminde bir koyun dişi doğurursa yavru sahibinin, erkek doğurursa ilâhlarının olurdu. Koyun dişi ve erkek yavru doğurduğu takdirde dişi yüzünden erkek yavru da kurban edilmezdi. Buna vasîyle denirdi.
vaveyla / vâveylâ / واویلا
Yazık, eyvahlar olsun.
(Arapça)
Çığlık.
(Arapça)
Vâveylâ düşmek:
Çığlıklar atılmak.
(Arapça)
vecibe
Borç hükmünde olan vazife.
Kanun ve ahlâkın icabı, yerine getirilmesi lâzım gelen şey.
vera'
Takvânın ileri derecesi. Bilmediği ve şüphe ettiğini öğrenip iyiye ve doğruya göre hareket edip bütün günahlardan çekinme hâleti.
veyl / ویل
Yazık, yazıklar olsun, eyvahlar olsun.
(Arapça)
yağfirullah
Allah mağfiret eyler, eylesin, günahlarını örtsün (meâlinde söylenir).
yasin
Yâ Seyyid yâ insan gibi muhtelif manalar rivayet edilir. Şifredir Hazret-i Peygamber'in (A.S.M.) fıtraten, hilkaten, edeben ve ahlâken en yüksek olduğu herkesçe bilindiğinden bu isim kendisine verilmiştir.
yavuz sultan selim
(Hi: 875-926) Osmanlı Padişahlarından dokuzuncusudur. Sultan Süleyman Han'ın babası, 2. Bayezid Han'ın oğludur.Azim ve sebat örneği olan ve memleket mes'elelerinde en küçük kusurları bile afvedemiyen Yavuz Selim, Çaldıran seferine çıkmıştı. Uzun müddet seferde olan askerleri bir gün padişahın çadırı
zaarre
Kişinin ahlâk ve huyunun kötü olması.
zabıta-i ahlakıye / zâbıta-i ahlâkıye
Ahlâk zâbıtası.
zabıta-i ahlakiye / zâbıta-i ahlâkiye
Ahlâk zabıtası, ahlâk polisi.
zahid / zâhid
Dünyâya düşkün olmayan kimse.
Şüpheli olur korkusu ile mübâhların (dînen izin verilenlerin) çoğunu terk eden.
zampara
(Aslı "zenpare"dir) Kadınlar peşinde dolaşan ahlâksız erkek.
zaviye / zâviye
Eskiden büyük kervanların geçtiği ıssız yollarda veya köy ve kasabalarda; dînî ilimlerin, İslâm ahlâkının ve fen ilimlerinin öğretilmesi, yolcuların barınması maksadıyla kurulan yer; küçük tekke.
Tasavvufta bulunan kimselerin, ibâdet için çekildiği tenhâ yer.
zelahlah
(Çoğulu: Zelahlahât) Büyük çanak.
Aceleci ve uzun boylu adam.
Derin olmayan ırmak.
zenperest
(Çoğulu: Zenperestegân) Kadına düşkün, kadın peşinde dolaşır ahlâksız kimse.
(Farsça)
zeybek
Hafif silâhlarla donanmış ve asâyişi muhafazaya memur olan eski bir sınıf asker.
En Çok Aranan Osmanlıca Kelimeler
kut'ül amare
ruhban
münib
lev
ram olmak
şegaf
tercüman-ı beliğ
inantab
terceme
tercüme
En Son Aranan Osmanlıca Kelimeler
dâire-i
seyr-i anillah-i billah
Harac
nevi şahıs
laice
makv
güş
dergah-ı izzet
cebb
rüsumat
En Son Aranan Türkçe Kelimeler
AHLA
Zeki
Randevu
s
haseb
borç
Cİdal
nevi
heva
mutevazi