acuze-i şemta

• Saçı ağarmış kocakarı.

agvar

• (Tekili: Gar) Mağaralar.

amud-ül fecr

• Sabah yeri ağarıp uzama.

ashab-ı kehf / ashâb-ı kehf / اَصْحَابِ كَهْفْ

• Kur'ân-ı Mu'ciz-ül Beyan'da bahsi geçen ve devirlerinin zâlim padişahından gizlenerek ve onun şerrine âlet olmaktan çekinerek, beraberce bir mağaraya saklanıp, Rabb-ı Rahimlerine (C.C.) sığınan, dindar ve makbul büyük zâtlar. İsimleri rivâvette şöyle sıralanır: Yemlihâ, Mekselinâ, Mislinâ, Mernüş, D

• Mağara arkadaşları. Bunlar, zamanlarındaki zalim hükümdarlarının şerrinden mağaraya sığınan ve orada yıllarca uyutulduktan sonra tekrar diriltilen, köpekleri ile birlikte, yedi sekiz kişiydiler.

• Mağara arkadaşları.

berhuz / berhûz

• Torba, dağarcık. (Farsça)

cerab

• Torba, dağarcık.

cirab

• (Çoğulu: Ecribe-Cireb Cerbân) Dağarcık.

cülüban

• Sahtiyandan yapılan dağarcığa benzer bir kap.

cüşur

• Sabah yerinin ağarması.

dacuc

• Çağıran.
• İnleyen.
• Sağarken incinen ve inleyen dişi deve.

dehar

• Mağara, dağ mağarası. Kovuk. Çatlak. (Farsça)

ebu zerr-i gıffari / ebu zerr-i gıffarî

• İlk İslâm olanların beşincisi olup ilimde İbn-i Mes'ud hazretlerine müsavi sayılırdı. Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâmdan 281 Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hazreti Ali Kerremallahu Vechehu kendisine "İlim dağarcığı" lâkabını vermiştir. Hi: 31'de Hakkın rahmetine kavuşmuştur. (R.A.)

ecribe

• (Tekili: Cirâb) Dağarcıklar, meşin veya bezden yapılmış olan çantalar.

enban

• Yiyecek çantası, heybe. Dağarcık adı verilen deri çanta. (Farsça)

ermiye

• (Tekili: Remi) Remiler, kasırga bulutları ki, bu bulutlardan dolu yağar.

eshab-ı kehf / eshâb-ı kehf

• Mağara arkadaşları; Îsâ aleyhisselâmdan sonra din düşmanları her tarafı kapladığı bir zamanda, dinlerini korumak için her şeylerini terk edip, hicret eden ve Efsûs (Tarsus)'daki mağarada bulunan yedi kişi ile Kıtmîr adındaki köpekleri. Kur'ân-ı kerîm de Kehf sûresinde kıssaları uzun bildirilmektedir

eşyeb

• (Şeyb. den) Saçı sakalı ağarmış, yaşlanmış olan kişi. İhtiyar.

fecir / فجر

• Havanın ağarma zamanı.

• Tan yerinin ağarması, sabah.

• Tan ağartısı. (Arapça)

fecr / فجر

• Tan yerinin ağarması. Şafak. Sabah vakti, güneş doğmadan evvel şarkta hâsıl olan kızıllık.
• Bir şeyi genişçe ikiye ayırmak.
• Günah işlemek. Fücur ve fısk işlemek. Yalan söylemek.
• Tekzib eylemek.
• İsyan ve muhalefet eylemek.
• Haktan sapmak. Meyletmek.
• <

• Sabaha karşı, güneş doğmadan önce, ufkun gün doğusu tarafında görünen aydınlık, tan yerinin ağarması.

• Fecir; sabaha karşı güneş doğmadan önce, ufkun aydınlığı, tan yerinin ağarması.

• Tan ağartısı. (Arapça)

fecr-i kazib / fecr-i kâzib / فجركاذب

• Gerçek tan ağartısından önceki geçici aydınlık

fecr-i kazip / fecr-i kâzip

• Yalancı fecir, tan yeri ağarmadan önce kısa bir müddet beliren geçici aydınlık.

fecr-i sadık / fecr-i sâdık / فجر صادق

• Gerçek aydınlık, tan yerinin ağarması, gerçek sabah.

• Tan ağartısı, şafak sökmesi.

fetk

• Şak etme. Ayırma. Yarma. Yarılma.
• Tıb: Dikilmiş bir şeyi söküp ayırmak.
• Kasık yarığı, kasık zarının yarılması ile barsakların torba içine dolmasından ibaret sakatlık. Fıtık hastalığı.
• Şafak sökmesi. Fecir ağarması.
• Parçalanıp birbirine düşmüş cemaat.

gadiyye

• (Çoğulu: Gadiyyât) Tan ağarmasıyla güneş doğması arası, sabahın erken saatleri.

gar / gâr / غار

• Mağara. İn. Kehf.
• Defne ağacı.
• Gayret.
• Fesad.
• Tren istasyonu.
• Tıb: Beden âzalarında olan cep gibi çukur yer.

• Mağara.

• Mağara.

• Mağara.

• Mağara. (Arapça)

gar-ı hira

• Hira mağarası; Peygamber Efendimize (a.s.m.) ilk vahyin geldiği mağaranın adı.

gar-i hıra / gâr-i hıra

• Hıra mağarası.

gaylule / gaylûle

• Sabah, tan yerinin ağarmaya başlamasından, tâ güneşin bir mızrak boyu (yaklaşık 45 dk.) yükselmesine kadar geçen zaman dilimi.

gonce-i ab / gonce-i âb

• Yağmur yağarken suyun yüzünde meydana gelen kabarcık.

gurre

• Parlaklık. Her şeyin başlangıcı. Bu cihetle, kameri ayların ilk günlerine gurre-i şehr denilmiştir. Köleye, cariyeye ve malların en güzidelerine, gurret-ül emval denir. Güzel parlak yüze, vech-i agarr; açık ve nurani alına, cebhe-i garra denir ki, aynı asıldan müştaktırlar.
• Fık: İska

harita

• yun. Yeryüzünün veya bir parçasının belli bir ölçüye göre küçültülerek muvafık bir yere çizilen taslağı.
• Dağarcık, kulplu kese.

hayt

• İp. Kalın ip.
• İplik. Bağ.
• İki şeyi birbirine bağlayan.
• Dikiş dikmek.
• Tanyeri ağarması.

haytü'l-ebyaz

• Beyaz iplik, fecir zamanı, ufukta bir çizgi şeklinde beliren ve giderek artan sabah ağartısı.

hemyan

• Kese, torba, çanta, dağarcık. (Farsça)

hıra / hırâ

• Mekke-i Mükerreme'nin civarında bulunan ve Hz. Peygamber'e (A.S.M.) ilk vahyin geldiği mağaranın ismidir. Bu mağaranın bulunduğu dağa Hırâ dağı denildiği gibi, Harrâ veya Cebel-i Nur da denilmektedir.

• Peygamberimize ilk vahyin geldiği mağara, Hira.

hira / hirâ

• Peygamberimize ilk vahyin geldiği mağara.

huvvara

• Ağartılmış yemek.

ibyizaz

• Beyazlama, ağarma.

ilyas

• Benî İsrail peygamberlerinden olup, Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen ve Tevrat'ta "Ella" diye mezkûr olan bir Peygamberin ism-i mübarekidir. M.Ö. 9. asırda yaşamış olup ondan sonra Elyesa (A.S.) Peygamber olmuştur. İlyâs (A.S.), zamanının hükümdarıyla çok mücadele etmiş, çok zaman mağaralarda yaşamış, ç

in

• Yabani hayvanların barınağı, yuvası. Mağara.

inficar / inficâr

• Tan yeri ağarma. Fecir sökme.
• Tohumun yerde çatlaması.
• Suyun, yerden kaynayıp çıkması.

• Tan yerinin ağarması, tohumun çatlaması.

irmad

• Fakir düşme. Sefil olma.
• Göz ağartma.

işabe

• Saç ve sakal ağartma, beyazlatma. Genç yaşta saç ve sakal ağarması.

iştihab

• Ağarma, beyazlama, kırlaşma.

itad

• İnekten süt sağarken, hayvanın ayağına geçirilen ip.

karf

• Töhmet etmek, ayıplamak.
• Ayıp isnad etmek.
• Dibâgat olunmuş deriden yapılan dağarcık gibi bir kap.

katir

• İhtiyarlık, saç ağarmak.
• Perçin yapılan çivi uçları.

kehf / كهف

• Mağara.

• Mağara, in. Sığınacak yer altı.
• Tıb: Verem hastalığında akciğerde açılan oyuk.

• Mağara. (Arapça)

kehf-misal

• Mağaraya benzer şekilde, mağara gibi sesi aksettiren.

kehfmisal / kehfmisâl

• Mağara gibi.

kerraz

• Çobanın torbasını veya dağarcığını taşıyan kuvvetli boynuzsuz koç.

kinf

• Zenbil.
• Çoban dağarcığı.

kıtmir / kıtmîr

• Eshâb-ı Kehfin (Îsâ aleyhisselâmın dîninden olup, din düşmanları her tarafı kapladığı bir zamanda dinlerini korumak için her şeylerini terkedip hicret eden Efsûs (Tarsus)'daki mağarada bulunan yedi kişiden birinin köpeğinin adı.

kühuf

• (Tekili: Kehf) Mağaralar.

külve

• (Çoğulu: Külu-Külliyât) Dağarcık altına çepeçevre diktikleri deri.
• Tirşe dedikleri kayış.

kürz

• (Çoğulu: Karaze) Çan.
• Dağarcık, torba.

levh-i mahv ve isbat

• Bir tabirdir. Levh: Görünen ve ibret verici bir vaziyeti ifade eder. Mahv ise; o vaziyetin birden ortadan kalkması, mahvolmasını ifade eder. Gökyüzü bulutlarla kaplı, şimşek çakar, yağmur yağar bir levha halinde iken birden hava açılır, hiç bir şey yokmuş gibi, eski manzarayı mahvolmuş hâlde görürüz

mağaramisal

• Mağara gibi.

magarat

• (Tekili: Magare) Mağaralar.

magare / magâre / مغاره

• (Çoğulu: Magarât) Mağara.

• Mağara. (Arapça)

memtur

• Üzerine yağmur yağmış. Yağmur yağarak ıslanmış.

meşib / meşîb

• İhtiyarlık. Yaşlılık. Saç ağarması.

mezad

• Artırma ile yapılan satış.
• Tuluk, dağarcık.

mezade

• (Çoğulu: Mezaid) Tuluk, dağarcık.

milha

• Kutu. Dağarcık.

mısyaf

• Yaz günlerinde çok yağmur yağan yer.
• Sakalı ağarmayınca evlenmeyen erkek.

muhled

• Saçı ve sakalı geç ağaran kişi.

nihanhane

• Saklanacak yer. Mağara, bodrum, mahzen. (Farsça)

oruç

• İslâm'ın beş şartından biri. Fecrin (tan yerinin) ağarmasından yâni imsaktan güneş batıncaya kadar yimeği, içmeği ve cimâ'ı terk etmek.

rab'at

• (Çoğulu: Rabeât) Attarların dağarcığı ve kutusu.
• Orta boylu kimse.

rakim

• Yazılmış nesne. Yazı yazılacak levha.
• Ashab-ı Kehf'in mağarasının bulunduğu dağ; veya bazılarınca mağaranın bulunduğu dere; veya Ashab-ı Kehf'in başka bir ismi.
• Ashab-ı Kehf'in isim ve kıssalarının yazılı bulunduğu kitabe.

sadef-i kefh-misal / sadef-i kefh-misâl

• Mağara benzeri inci kabuğu.

sagr

• (Tekili: Sügur) Etrafı kale ile çevrili şehir.
• Sahil şehri.
• Tepe veya başka bir yerde mağara.
• Ağız. Ön dişler.

savm

• Oruç. Fecrin (tan yerinin) ağarmasının evvelki vaktinden (imsaktan) akşam namazı vakti girinceye kadar, yemeği, içmeği ve cimâ'ı terk etmek.

şebh

• Süt sağarken çıkan ses.

seher vakti

• Tan yerinin ağarmaya başladığı zaman.

selak

• (Çoğulu: Selekân) Yüksek, düz yer. Deve yanırının onulmuş ve yeri ağarmış olan izi.
• Çuval kulpunun birisini birisine koymak.

self

• Yeri düzeltmek.
• Büyük dağarcık.

şemta

• Saçı ağarmış kadın. Kocakarı, acuze.
• Akı karasına karışmış saç.

sepidedem / sepîdedem / سپيده دم

• Tan ağartısı. (Farsça)

setih

• Arkası üstüne yatmış.
• Dağarcık.
• Büyük tulum.

şeyb

• İhtiyarlık. Yaşlılık.
• Saç, sakal ağarması.

şıkb

• (Çoğulu: Şekâbe-Şikâb-Şükub) Mağara ve kaya yarığı.
• Çukur yer.

şıkşaka

• (Çoğulu: Şekâşık) Devenin ağzında olan dağarcığı. (Ağzından çıkarıp kükretir.)
• Zayıf, yaşlı kimse.
• Uzun ince çubuk.
• Ağzın çevresi.

sıyam / sıyâm

• Oruç tutmak. Fecrin ağarmasından (imsaktan) güneş batıncaya kadar, yemeyi, içmeyi ve cimâ'ı terk etmek.

sufn

• Çobanların dağarcığı.

sugur

• Düşmana yakın hududlar, serhadler.
• Mağara.
• Ön dişler.
• Ağızlar.

ta'fir

• Tozlu ve topraklı yapmak.
• Ağartmak, beyazlatmak.
• Kirletmek. Mülevves etmek.
• Oğlan kaçsın diye kadının, emziğine toprak sürmesi.
• Güneşte et kurutmak. (O kurumuş ete "afir" derler.)

tahvir

• Rücu ettirmek, döndürmek.
• Ağartmak, beyazlatmak, tebyiz.

tayy-ı zaman

• Zamanı ortadan kaldırmak. Çok uzun bir zamanı pek kısa olarak görmek ve yaşamak. Meselâ: Kur'an-ı Kerimde beyan edilen "Ashab-ı Kehf" mağarada 309 sene kaldıkları halde, kendileri yarım gün veya bir gün kadar kaldıklarını söylemişlerdir.

tebellüc

• Sabah yeri ağarmak.

tebyiz

• Temizce yazma. Müsveddeden daha iyice bir kâğıda yazma.
• Ağartma, beyazlatma.

tefeccür

• (Fecr. den) (Çoğulu: Tefeccürât) Yerden su kaynayıp akma.
• Tan yeri ağarma.
• Çatlama, yarılma.

tekehhüf

• (Kehf. den) Mağara biçiminde oyulup kazılma.

telvih

• Açıklamak.
• Zâhir ve aşikâre kılmak.
• Susuzluktan insanın çehresi bozulmak.
• Bir şeyi ateşle kızdırmak. Güneş veya ateşin sıcaklığı bir nesnenin rengini değiştirmek.
• Posa hâline getirmek.
• Kocamak. Saç ağarması.
• Almak.
• İşaret etmek.

teneffüs

• (Nefes. den) Nefes, soluk alma. Dinlenme.
• Tan yeri ağarma.
• Deniz suyunun sahile vurması.
• Üfürmek.
• Okullarda ders araları verilen dinlenme.

teşbib

• Saç ve sakal ağarmak.
• Ateş yakma.
• Kasidede mahbubdan bahsetme.

vecr

• (Çoğulu: Evcâr) Mağara.

yar-ı gar / yâr-ı gar

• Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın en sâdık sahabesi Hazret-i Ebubekir Radıyallahü Anh'ın ünvanı. Hicret esnasında en tehlikeli bir zamanda mağaraya girdiklerinde Peygamberimiz Aleyhissalâtü Vesselâm'a sadakatla hizmet ettiğinden bu nam ile anılır.

zal / zâl / زال

• Saçları ağarmış, ihtiyar. (Farsça)

zer'

• Çoğaltma.
• Halketme, yaratma.
• Tohum ekme.
• Ağzından dişlerin dökülmesi.
• Saç ağarması.
• Perde, hâil.