a

• Nida edatı olup, kelimenin sonuna gelir "ey" mânası verir. Aynı veya farklı iki kelime arasına gelirse, sözün mânasını kuvvetlendirir. "rengârenk, lebaleb" gibi.

a'sef

• Zulmedip zorla birşey alan.

ab-dest

• Namaz ve sair dini ibadetler için usulüne uygun olarak, el, ağız, burun, yüz, dirseklere kadar kolları ve topuk kemiği üzerine kadar ayakları üçer defa yıkamak ve kulaklara, başa ve enseye meshetmektir. (Farsça)
• Azarlama, paylama. (Farsça)

abdest

• Namaz ve diğer bâzı ibâdetlerin yerine getirilebilmesi için yapılması lâzım gelen yüzü, dirseklerle berâber kolları yıkamak, başın dörtte birini mesh etmek ve topuklarla berâber ayakları yıkamaktan ibâret temizlik. Namazın dışındaki farzlardan biri.

adalet-i mahza / adâlet-i mahzâ

• Tam adâlet; "ferdin hukuku hiçbirşey için fedâ edilemez" görüşünde olan adalet anlayışı.

adap / âdap

• Edepler; birşeyin kendine has kuralları, usul ve yöntemleri.

adem-i delil

• Delilsizlik, birşeyi ispata yönelik delilin olmaması.

adim / adîm

• Mâlik ve sahib olmayan. Yok olan. Birşeyi olmayan. Fakir.

adud

• Pazı. Kolun omuzdan dirseğe kadar olan kısmı.
• Mc: Yardımcı. İstinadgâh.

agaliş

• Kışkırtma. (Farsça)
• Birşeye saldırmak için kışkırtma. (Farsça)

ahal

• Birşeye yaramıyarak atılacak olan şey, çerçöp. (Farsça)

akfer

• Çok kısır, en kısır.
• İki ön ayakları dirseğine kadar beyaz olan at

alika

• İçine birşey koyacak torba.
• Yem.

amed

• Sütunlar.
• Birşeye devam üzere olma.
• Mülâzemet etme.

apsis

• Yönlü bir eksen üzerinde bulunan bir noktanın, başlangıç noktasına olan uzaklığının cebirsel değeri. (Fransızca)
• Bir noktanın, fezadaki yerini tesbite yarıyan ana çizgilerden yatay olanı. (Fransızca)

arac

• Dirsek. (Farsça)

aran

• Dirsek. (Farsça)

arec / ârec

• Dirsek, kolun arka tarafı. (Farsça)

arenc

• Dirsek. (Farsça)
• Gidiş, tarz, usül, metod. (Farsça)

arende

• Birşey getiren kimse. (Farsça)

areng

• Dirsek. (Farsça)
• Dert, keder. (Farsça)
• Hile, dubârâ. (Farsça)
• Tarz, tavır, üslüb. (Farsça)
• Vali, hakim. (Farsça)
• Zannolunur ki, galiba, öyledir, benzer gibi bir yakınlık ve benzerlik ifâde eder. (Farsça)

aret

• Dirsek. (Farsça)

arız olma / ârız olma

• İlişme, bulaşma; birşeyin aslından olmayıp o şeye dışarıdan gelip ilişme; sonradan ortaya çıkıp bulaşma, ilişme ortaya çıkma.

arıza / ârıza

• Sonradan olan, noksanlık.
• İsabet eden belâ ve keder.
• Bozulma.
• Gelip geçici.
• Hariçten gelen te'sirle olan.
• Bir şeyin olmasına veya görülmesine mâni olan birşey.

asem

• Kesbetmek. Kazanmak. çalışmak.
• Dirsekten itibaren elin kuruyup çolak ve eğri olması.
• Ayağın topuktan kuruyup eğilmesi ve aksak olması.

aşı

• Birşeyden alınıp diğer birşeye aktarılan madde.
• Çeşitli tehlikeli hastalıkların önünü almak için aşılanan madde.
• Yabani veya cinsi âdi bir ağaca, cinsine yakın diğer iyi bir ağaçtan vurulan kalem veya yaprak aşısı.

ayn

• Birşeyin kendisi.
• Boşlukta yer kaplayan ve ağırlığı olan yâni tartılabilen her şey, madde, cisim.
• Alış-verişte, belli, meydanda, mevcut ve hâzır olan veya hâzır olmayıp da bulunduğu yeri, cinsi, miktârı belli edilen mal.
• İnsanın zekât için ayırdığı ve yanında hazır bulunan mal

azba'

• (Tekili: Zab') Kolun yukarı kısmı, dirseğin üst tarafı.

azm-i ku'bere

• Tıb: Kolumuzun ön tarafında bulunan önkol kemiği. (Önkol kemiğinin arkasında dirsek kemiği bulunur).

azm-i zend

• Tıb: Dirsek kemiği.

bad-bedest

• Elinde avucunda birşey bulunmayan. İflas etmiş. (Farsça)

bahs

• Kazmak.
• Ayırmak.
• Saçmak.
• Birşey hakkında etrafiyle söz söyleyip hakikatı araştırma. Konuşulan şey.
• Teftiş.
• Söz münazarası, muaraza, mübahese.
• Bir mevzû hakkında tafsilât, açıklama.
• İddialaşma.

balahan / bâlâhân

• Birşeyi ifrat derecede yüksek gösteren. (Farsça)

basik

• Gövde damarı. (Dirsek içinde bulunan üç damarın aşağısında olandır.)

bazu / bâzu

• Kolun omuz ile dirsek arasında kalan kısmı, pazu. Adud. (Farsça)
• Mc: Güç, kuvvet ve istidat. (Farsça)

beraet-i zimmet / berâet-i zimmet

• Zimmetinde birşey olmayış, suçsuzluk.

bi-dad / bî-dad

• Zâlimlik. Zulüm. İşkence. Adaletsizlik.Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hakikat.Çalış, kalbi kaldır muktedirsen âdemiyyetten.

bidayet ve nihayet

• Birşeyin başlangıcı ve sonu.

bihakkılyakin / bihakkılyakîn

• Yaşamış gibi birşeyi kesin olarak bilme.

bilfarzımuhal

• Olmayacak birşeyi olacakmış gibi düşünme, varsayım.

birader-i ebu laşey / birader-i ebu lâşey

• Hiçbirşeyi olmayan kişinin kardeşi.

cebae

• Üstünde birşey düzeltilen ağaç.

cell

• (Çoğulu: Cülûl) Yerden birşey toplamak.
• Gemi yelkeni.
• Yaşlı olmak.
• Kadr ve mertebesi büyük olmak.
• Celil, büyük, ulu.

cevher

• Bir şeyin özü, esası.
• Kıymetli taş.
• Çelik üzerindeki nakış.
• Edb: Noktalı harf.
• Yalnız noktalı harflerin ebcedîsi hesab edilerek yazılan manzum tarih.
• Harflerin noktası.
• Fls: Varlığı kendinden olan, var olmak için kendi dışında başka birşeye muh

cezaü'ş-şart

• Şart cümlesinin karşılığı ve cevabı olarak gelen kısım, meselâ, "gelirsen görüşürüz" cümlesinde "görüşürüz" cezaü'ş-şarttır.

cihet-i melekutiyet / cihet-i melekûtiyet

• Birşeyin iç yüzü, aslı, hakikati; varlıklara hükmeden İlâhî fiil, isim, sıfat ve şuûnâta bakan yön.

cümle-i cezaiye / cümle-i cezâiye

• Şart cümlesinin ikinci kısmı. Misâl: "Eğer lügatı rehber edinirsen, kelimelerin mânasını anlarsın" cümlesindeki "kelimelerin mânasını anlarsın" cümlesi, cümle-i cezâiyedir.

daire-i imkani / daire-i imkânî

• Birşeyin var veya yok olabilme ihtimallerini içine alan daire, kâinat.

def-i cu'

• Açlığı gidermek. Birşey yemek.

delil-i adem

• Birşeyin yokluğunun delili.

ebu laşey / ebu lâşey / ebû lâşey

• Çoluk-çocuk gibi hiçbirşeyi olmayan.

• Hiçbirşeyin babası, hiçbirşeyi olmayan.

emanetdar

• Kendisine birşey emanet edilen kimse, emanetçi. (Farsça)

emr-i ademi / emr-i ademî

• Olması mümkün olan birşeyin sebeblerinden bir veya birkaçını yapmamakla o şeyin olmamasına sebep olmak.

emr-i tekvini / emr-i tekvînî

• Yaratma emriyle ilgili; Allah'ın birşeye "kün=ol!" deyince onu derhal olduruveren emriyle ilgili.

es-sebebü ke'l-fail / es-sebebü ke'l-fâil

• Birşeye sebep olan onu yapan gibidir.

esbab-ı vücud

• Birşeyin varlığının sebepleri.

evzak

• İçinde su veya başka birşey biriken çukur yer.

eyniyet

• Mekânda bulunması sebebiyle birşeye ârız olan hâlet.

farz-ı muhal / farz-ı muhâl

• Olmayacak birşeyi olacakmış gibi düşünme.

farz-ı muhal olarak

• Olmayacak birşeyi olacakmış gibi düşünerek… varsayalım ki….

ferdiyet

• Cenâb-ı Hakk'ın birliği. Vahdetle bütün kâinata birden tasarruf eden Allah'ın (C.C.) sıfatı.Ferdiyet mânası insanlara isnad edilirse: Sadece bir olup, benzeri dünyada bulunmayan kimsenin sıfatı olur. Sadece Kur'andan ders alarak irşadda bulunabilen büyük velilik. Hiçbir şahsı merci yapmadan doğrudan

fiil-i tevzin ve mizan

• Birşeyi ölçülü ve dengeli yapma fiili, işi.

guş-i kabul-i cane / gûş-i kabul-i câne

• Canın kabul kulağı; birşeyi can kulağıyla dinleme.

hadm

• Birşeyi ağzına koyup, bir lokmada çiğneyip yemek.

hakikat-ı hariciye / hakikat-ı hâriciye

• Birşeyin zihin dışındaki gerçekliği, dış gerçeklik.

hasr-ı fikir

• Fikir ve düşünceyi sadece birşeye yöneltme.

hass

• Zannetmek.
• Silkmek.
• Davarı kaşağılamak.
• Közün üstünde birşey pişirmek.
• Katletmek, öldürmek.

hassa-i zatiye / hâssa-i zâtiye

• Birşeyin bizzat kendinde bulunan temel nitelik.

hasur

• Mânevi mücahededen dolayı kadınlara yaklaşmaya rağbet etmeyen.
• Sır saklayan. Keder ve üzüntüden gönlü daralan, tasadan içi sıkılan.
• Çok bahil kimse. (Halkla yer ve içer, birşey vermez)
• Oğlu ve kızı olmayan.
• Avrete cimâ edemeyen.
• İhlili dar olan deve.

hasv

• Toprak saçmak.
• Az birşey vermek.

havass-ı mümeyyize / havâss-ı mümeyyize

• Birşeyi diğerinden ayıran temel özellikler.

hayyir

• (Çoğulu: Ahyâr) Çok hayırlı.
• Her zaman iyilik yapan kimse. Hayırsever, iyiliksever.

hazzal

• Ehline ve ailesine sarfedecek birşey bulamayan fakir.

hekheka

• Az birşey verme.
• şiddetli seyir.

hey'a

• Yere dökülen birşeyin akması.
• Korkutucu ses.

hey'at / hey'ât

• Birşeyin hâl ve keyfiyetleri, yani birşeyin durum, vaziyet, özellik, nitelik, kalite, şekil gibi bütüncül olarak genel yapısı.

hibe-name

• Bir kimseye birşey hibe edip bağışlamak üzere yazılan kâğıt. (Farsça)

hiss-i kablelvuku

• Birşeyi olmadan önce hissetme duygusu.

hızab

• Birşeyi boyamak için hazırlanmış terkib.

ibham

• Birşeyi üstü kapalı anlatma.

ibtiza'

• Birşey meydanda ve açık olma.

ihdas etme

• Yeni birşey ortaya koyma.

iktibas etme

• Birşeyin bazı yönlerini alma, alıntı yapma.

illet-i tamme / illet-i tâmme

• Herhangi birşeyin var olması için gerekli sebeplerin tamamı.

imkan-ı zihni / imkân-ı zihnî

• Birşeyin zihnen mümkün olması.

inhisar etme

• Yalnız birşeye ait kılma.

inşaalah

• Allah dilerse, izin verirse.

inşaallah / inşâallah

• Allah izin verirse. Allah nasibederse (meâlindedir).

• Allah'ın izniyle, Allah izin verirse.

irsi / irsî

• Miras ile alâkalı, irse âit ve müteallik.

irticam

• Birşey üstüste katlanma.

irtikab olunma

• (Kötü birşey) İşlenme, yapılma.

iş'ar-ı samedani / iş'âr-ı samedânî

• Her şeyin Kendisine muhtaç olduğu, fakat Kendisi hiçbirşeye muhtaç olmayan Cenâb-ı Hakkın bildirmesi.

ispat

• Kanıt göstererek birşeyin gerçek yönünü ortaya çıkarma.

isti'zab

• Birşeyi tatlı bulmak, tatlı saymak. Tatlı su istemek.

istibdal

• (Bidl ve Bedel. den) Değiştirmek, değiştirilmek.
• Bir vakfı mülk ile mübadele etmek.
• Birşey verip yerine başka şey istemek.
• Askerliği biten erlere tezkere verip yenilerini almak.

işticar

• Zıdlaşma.
• Elini çenesine koyarak, dirseğinin üzerine dayanma.

istihrac

• Birşeyin içinden bir şey çıkarma; ilmî ve mânevî güçle Kur'ân-ı Kerimden mânâ çıkartma.

istimla

• Bir şey yazılmasını istemek. Birisine birşey yazdırmak.

ıtlal

• Havâle olma, birşey üzerine yüklenme.
• Boşu boşuna zaman geçirme, vakit öldürme.

iz

• "Hem, vakt, yevm, hîn" gibi kelimelerden sonra ek olarak kullanılır. Meselâ: Hîneizin: O vakit ki. Yevmeizin: O gün ki, kelimelerinde olduğu gibi.
• Mâzi fiillerinden evvel "iz" gelirse: İzküntü muallimen: Muallim olduğum zaman mânasına geliyor. (iz) Yazılmasa mânası, muallim idim olur

iza-ma

• Gr: Zaman zarfı olan "izâ"ya müsavidir. Müzari fiilinden evvel gelirse onu cezm eder.

kablelvuku

• Birşeyi olmadan önce hissetme duygusu.

kaf nun / kâf nun

• Arapça "kün" (ol) emrinin harfleri; Allah'ın birşeye "Ol" deyince onu hemen olduruveren emri.

kaff

• Parmak arasına birşey gizlemek.
• Ot kurutmak.

kaffaf

• Parmakları arasında birşey gizleyip çalan kimse.

kafir-i mel'un / kâfir-i mel'un

• Allah'ı veya Allah'ın bildirdiği kesin birşeyi inkâr eden lânetlenmiş kimse.

kafire / kâfire

• İnkârcı; Allah'ın kesin olarak bildirdiği birşeyi inkâr eden.

kafs

• Zorla birşey almak.
• Gadap, hiddet.
• Mevt, ölüm.

kal'

• Birşeyi kökünden koparıp atma.

karin / kârin

• Birşeyin beraberinde, eşiğinde olan.

kaza ve kader / kazâ ve kader

• Allahü teâlânın meydana gelecek hâdiseleri ilm-i ezelîsi (başlangıcı olmayan ilim sıfatı) ile ezelde (başlangıcı olmayan öncelerde) bilip takdîr etmesi ve bu hâdiselerin zamânı gelince, Allahü teâlâ tarafından yaratılması ve meydana çıkması. Allahü teâlânın birşeyin varlığını ezelde bilip, takdîr et

kaziye-i muhkeme

• Tam, sağlam hüküm. Temyizin tasdikinden geçmiş, değişmez hâle gelmiş mahkeme kararı ki, böyle bir karara mazhar olan herhangi birşey hakkında tekrar dava açılamaz; dâva mevzuu yapılamaz. Aksi takdirde kanun namına kanunsuzluk yapılmış olur. Buna "Kaziye-i mahkumun bihâ" da denir.

ke

• "Gibi" mânasındadır. (Arapça teşbih edâtı) Kelimenin başına getirilir. Meselâ: (Kezâlike: Bunun gibi)
• Harfin ve kelimenin sonuna gelirse "sen" zamiri yerindedir. Meselâ (Kitâbü-ke: Senin kitabın)

kehribar

• Birşeye hızlı bir şekilde sürüldüğü zaman hafif şeyleri kendine çeken değerli bir taş.

kenud

• Çok küfran-ı nimet eden kimse. Çok levm ve küfreden cahud.
• Birşey yetiştirilemiyen verimsiz arazi.
• Kocasının hukukuna ve iyiliklerine küfran eden nankör kadın.
• Yemeğini misafirden sakınarak yalnızca yiyen cimri.
• Kölesini, uşağını çok döven kimse.

kerr

• Çekilerek yeniden hücum etmek.
• Birşeyden vazgeçtikten sonra tekrar ona, o işe yönelmek.
• Devlet.
• Gemi halatı.
• Hurma ağacına çıkmakta kullanılan urgan.

keşfetmek

• Gizli birşeyi ortaya çıkarmak.

keşif

• Gizli ve bilinmeyen birşeyin ortaya çıkarılması, buluş.

keyfe mettefak

• Hangisi olursa. Nasıl rast gelirse.

kifat

• Cem'olmuş, toplanmış, biriktirilmiş.
• İçinde birşey toplanıp biriktirilen yer.
• Hızlı uçmak, gitmek.
• (Tekili: Küfv) Küfüvler, benzerler, eşler, denkler.

kıyas-ı hafi-yi hadsiye / kıyas-ı hafî-yi hadsiye

• Zihnin birşey hakkında, sezgi ve âni kavramayla yaptığı gizli kıyas. Meselâ "Eğer Ayın ışığı Güneşten gelmeseydi, durumu değiştikçe ışık yapısı değişmezdi" şeklinde zihne doğan gizli bir kıyasla aklın "O halde Ay ışığını Güneşten alır" şeklinde hükmetmesi.

kıyas-ı istisnai / kıyas-ı istisnaî

• Bir hükmün neticesinin aynı veya nakzı, mukaddemelerinden birinde bilfiil zikredilirse, ona kıyâs-ı istisnâi denilir. Başka bir tâbirle: Neticesi veya zıddı bizzat kendisinde zikredilen kıyas. "Eğer bu cisim ise, mutlaka bir yer tutar" gibi. Veya "Güneş doğmuş ise, gündüz olmuştur" gibi.

külli / küllî

• Külle mensub. Cüz'iyat ve ferdlerden meydana gelmiş olan. Umumi, bütün.
• Çok, ziyade, fazla.
• Man: İnsan dediğimiz zaman küll'ü ve küllîyi ifade etmiş oluyoruz. İnsanın eli, ayağı, kolu, gözü dersek cüz' ve cüz'îyi ifade etmiş oluruz. Dünya denilirse küll; dünyanın karaları, kı

külliyat / külliyât / كُلِّيَاتْ

• Birşeyin tamamı.

külve

• (Çoğulu: Külu-Külliyât) Dağarcık altına çepeçevre diktikleri deri.
• Tirşe dedikleri kayış.

kün

• Allah'ın birşeye "Ol" deyince onu hemen olduruveren emri.

kün emri

• "Ol!" emri; Allah'ın birşeye "Ol!" deyince onu hemen olduruveren emri.

künun

• Birşeyi gizleme, saklı tutma.

küreyvat-ı beyza

• Kandaki beyaz renkte ve çok küçük kürecikler. Kan ve lenf gibi vücud mâyilerinde bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler. Kırmızı küreciklere nisbetle azdırlar. Vazifeleri hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır. Ne zaman müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriye ile sür'atl

kusut

• Haktan sapmakla cevr ve zulmetmek.
• Birşeyi kısımlara ayırmak, tefrik etmek.

kuvve-i müvellide / قُوَّۀِ مُوَلِّدَه

• Birşeyler meydana getirme kabiliyeti.

kuvveden fiile geçme

• Potansiyel halde olan birşeyin fiilen meydana gelmesi, ortaya çıkması.

lağv yemini

• Geçmiş birşey için zan ile boş yere yapılan yemîn.

lazım-ı zati / lâzım-ı zâtî

• Birşeyin bizzat kendisinde zorunlu olarak bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ, sıcaklık ateşin lâzım-ı zâtîsidir.

lazıme-i zaruriye-i naşie-i zatiye / lâzıme-i zâruriye-i nâşie-i zâtiye

• Bizzat kendi zâtında var olan ve zâtından başka hiçbirşeyden kaynaklanmamış olan, bizzat kendisinde zorunlu olarak bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ "Sıcaklık, ateşin bizzat kendisinden kaynaklanan ayrılmaz zorunlu bir özelliğidir." denilebilir.

leh

• Bir kimseden veya birşeyden yana olma, yandaşlık.

lehfe

• Kaybolan veya yok olan birşey için üzülme.

lem

• (Arabçada cezm harfidir) Muzari fiilinin başına getirilirse, nefyeder, cezmeder, sâkin okutur. "Gelir" fiilini "gelmedi" yaptığı gibi.

lüzum-u zati-i tabii / lüzum-u zâti-i tabiî

• Birşeyin bizzat kendisinde zorunlu olarak doğal bir şekilde bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ tam olmasa da "Ateşin lüzum-u zâti-i tabiîsi sıcaklıktır." denilebilir.

ma'ma'

• Kimseye birşey vermeyen kadın.

ma'na

• (Mânâ) İç, içyüz. Bir sözden veya birşeyden anlaşılan. Lâfzın delâlet ettiği şey.
• Rüya, düş.
• Dilemek, irade.

mader / mâder

• Birşeyin çıktığı yer; kaynak; ana.

mahsusat

• Hususiyetler, birşeye özel, has özellikler.

mana-yı harfi / mânâ-yı harfî

• Harf mânâsı; birşeyin kendisini değil de san'atkârını, ustasını, sahibini bildirip tanıtan mânâsı.

maruz kalan / mâruz kalan

• Birşeyin tesirine uğrayan, etkisinde kalan.

matla'

• Doğma yeri, birşeyin doğduğu ve çıktığı yer.

medhul

• (Dahl. den) Ayıplanacak kusuru olan.
• Dile düşmüş.
• Kendisine birşey girmiş olan.

melekut / melekût

• Birşeyin iç yüzü, aslı, esası.

melekut ciheti / melekût ciheti

• Birşeyin iç yüzü, aslı, esası.

melekuten / melekûten

• Birşeyin görünmeyen iç yüzü, aslı, hakikati olarak.

melekuti / melekûtî

• Birşeyin aslına, içyüzüne ait.

men talebe ve cedde, vecede

• Kim birşeyi ister ve elde etmek için ciddî çalışırsa istediği şeye ulaşır.

menfur etme

• Nefret edilen birşey hâline getirme.

merafık

• (Tekili: Mirfak) Dirsekler.
• Ev kilerleri.
• Mutfaklar.

mesleb

• Zorla birşey alınan yer. Zorla alma yeri.

mesmud

• Fukarânın çok istemesinden vere vere hiç birşeyi kalmayan kimse.

meylülistikmal

• Olgunluğa erme eğilimi, arzusu; birşeyin olgunluğa, kemâle erme istek ve arzusu.

meyz

• Ayırmak, birşeyi denklerinden üstün tutmak.
• Bir yerden bir yere geçmek.

mihmannevaz / مهمان نواز

• Misafirsever. (Farsça)

mihmannevazlık

• Misavirseverlik. (Farsça - Türkçe)

mihmannüvaz / مهمان نواز

• Misafirsever. (Farsça)

min

• Arabçada harf-i cerrdir. 1- Mekân ve bir şeye başlamayı ifâde eder. Meselâ: "Haftadan haftaya" da olduğu gibi.2- Teb'iz için olur. Meselâ: "Kim bir kavme benzemeğe özenirse onlardan sayılır" cümlesinde olduğu gibi. Bazılarını, bir kısmını ifâde ediyor. 3- Cinsi beyan için olur. Meselâ: "İşlediğiniz

mirfak

• Dirsek.
• Mutfak. Kiler.
• Semânın şimal tarafında bir yıldız ismi.

mirfaka

• Dirsek yastığı.

mu'zam

• Birşeyin en büyük kısmı.

müctenih

• (Cenah. dan) Meyillenen, bir tarafa eğilen.
• Secdede usulüne göre ellerini yere koyup dirseklerini açarak kollarını kanat şeklinde tutan.

müeddi olma / müeddî olma

• Sebep olma, birşeye götürme.

muhamat

• Korumak.
• Avukatlık etmek.
• Birinden birşeyi def etmek.

mükrim

• İkram eden. Ağırlayan. Lütf eden. Misafirsever.

mülazım / mülâzım

• Birşeyden ayrılmama, aralıksız devam etme.

münafeşe

• Hesap görürken iyice araştırıp, birşeyi terk etmemek.

müntevi

• Birşey yapmaya niyetlenen.

müstear-ün minh

• Kendisinden eğreti olarak birşey alınmış olan kimse.

müstesna olma

• Birşeyin dışında, hariç olma.

mütehafitane / mütehafitâne

• Birşeye istekle saldırırcasına. (Farsça)

mütekayhık

• Diline ne gelirse söyleyen. Ağzına geleni konuşan.

mütelahhız

• Ekşi birşey yiyen kimsenin yanında ağzı sulanan.

mütesallip

• Sarsılmaz seviyede birşeye (dine) bağlanan kimse.

nadi

• Nidâ eden, haykıran, çağıran.
• Halkın, meşveret gibi, birşey konuşmak üzere bir yere toplanmaları. Nitekim İslâmdan evvel Mekke'de Kureyş'in toplandığı meclis binasına "Darünnedve" denilirdi. Nâdi; orada ve o gibi yerlerde toplanan heyettir ki; bezm, meclis, mahfil, kongre tâbirleri g

nazardan düşürme

• Birşeyin insanların gözündeki değerini düşürme.

nefsülemir

• Birşeyin gerçek hâli ve konumu; işin aslı esası.

nesr-i manzum

• Şiirsel, kâfiyeli nesir.

nüfaz

• Ağaçtan veya başka birşeyden silkmekten ve hareket ettirmekten dolayı düşen nesne.

nukaa

• Birşeyi ıslamada kullanılan su.

nüşk

• Buruna birşey koymak.
• Koklamak.

peşkeş

• Haksız yere birşeyi verme.

ra

• İsim veya zamirin sonuna ilâve edilirse, Türkçedeki i, im, in, a, e eklerinin yerine kullanılır. Meselâ:Hâne: Ev. Hâne-râ: Evi, evin, eve.Tû: Sen. Tû-râ: Seni, senin, sana. (Farsça)

ra's

• Yorulduğunda yab yab yürümek.
• Birşeyi silmek.

resül

• Peygamber. Yeni bir kitap ve yeni bir şeriat ile bir ümmete veya bütün beşeriyete Allah tarafından Peygamber olarak gönderilmiş olan zât. Mürsel de denir. Yeni bir kitap ve şeriatla gelmeyip kendinden evvelki Resülün getirdiği kitap ve şeriatı devam ettirirse, ona Nebi denir.
• Haberci

said / sâid / ساعد

• Kolun, bilek ile dirseği arasındaki kısmı. Mirfak.

• Kol, bilek ile dirsek arası. (Arapça)

sani-i rahman / sâni-i rahmân

• Sonsuz şefkatiyle yaratıklarını esirgeyip rızıklandıran ve herşeyi mükemmel birşekilde san'atlı olarak yaratan Allah.

şart

• Biri diğerinin şartına bağlı olan iki cümleden ilki. Meselâ "Haber verirsen, gelirim" ifadesinde "Haber verirsen" şarttır, "gelirim" cezadır.

sebeb-i dai / sebeb-i dâî

• Birşeyin ortaya çıkmasındaki gerektirici sebep.

sefihan

• Heybe gibi çatıp içine birşeyler konulan iki çuval.

sehl-i mümteni

• İmkânsız birşeyi kolayca ifade etme.

şekil

• (Şekl) Biçim, dış görünüş. Çehre. Tarz. Formül.
• Şebih ve misil.
• Hey'et.
• Suret. Surette benzerlik.
• Bir adamın tab' ve hevasına muvafık olan şey.
• Muhtelif, müşkil işlerin her biri.
• Birşeyin gerek hissedilen ve gerek mevhum sureti.
• Geo: Bi

sevaid

• (Tekili: Sâid) Dirsekten bileğe kadar olan kısımlar.

siga-i mübalağa / sîga-i mübalâğa

• Mübalağa sigası; birşeyin pek mühim veya çok fazla olduğunu ifade eden kelime hâli.

sikke-i samediyet

• Allah'ın hiç birşeye muhtaç olmadığını, fakat herşeyin Kendisine muhtaç olduğunu gösteren mühür.

silahdar

• Tar: Sarayın ileri gelen erkânından birinin ünvanıdır. "Silahdar-ı şehriyarî" de denilirse de mâruf olan "Silahdar Ağa"dır.

sual-i hacet / sual-i hâcet

• İhtiyaç olan birşeyi isteme.

tabii lüzum-u zati / tabiî lüzum-u zâtî

• Birşeyin bizzat kendisinde zorunlu olarak doğal bir şekilde bulunan ve ondan ayrılması düşünülemeyen şey; meselâ "Ateşin tabiî lüzum-u zâtîsi sıcaklıktır." denilebilir. Ancak gerçek lüzum-u zâtî Cenâb-ı Hakkın sıfatlarında vardır.

tahdim

• Hizmet ettirmek.
• Atın ayaklarının beyazlığı dirseklerinden aşağı olmak.

tahviye

• Dizleri, dirsekleri, yanları, karnı ve uyluğun arasını ayırmak.

takdir etme

• Birşeyin değerini ve mahiyetini tam olarak bilme ve anlama.

takriz

• Birşeyi veya bir eseri beğendiğini söyleme ve bu gayeyle yazılan yazı.

tasannu yapmak

• Yapmacık harekette bulunmak, birşeyi zorla daha iyi göstermeye çalışmak.

tasvir etme

• Birşeyi sözle veya yazıyla anlatma, göz önünde canlandırma.

tavaggul

• Çok meşgul olmak, uğraşmak, kendini birşeye tamamen vermek.

tavtin

• (Vatan. dan) Bir yerde yerleştirme. Yurtlandırma.
• Birşeye bağlanıp onu neticelendirme. Makam tutunmak.
• Gönlünü bağlamak.

tedebbür

• Birşeyin sonunu, hakikatini düşünme.

tekapu / tekâpu

• Öteye beriye seğirtme. Telâşla koşarak birşeyler araştırma. (Farsça)
• Dalkavukluk. (Farsça)

tekid-i i'caz-ı nebevi / tekid-i i'câz-ı nebevî

• Peygamber mu'cizesinin başka birşeyle kuvvetlendirilmesi.

teklif

• Zor birşey istemek. Bir vazife ileri sürmek.
• Sıkılgan ve resmi davranış. İçli dışlı olmayan çekingen muâmele.
• Vergi yüklemek.
• Vazife vermek.
• Cenab-ı Hakk'ın, insanları, emir ve nehiyleri üzerine hareket etmeğe vazifelendirmesi.
• Fık: Şeriat-ı İslâmiyeni

teklif-i bilmuhal

• İmkânsız ve olmayacak birşeyi teklif etme.

tekvini emr-i rabbani / tekvînî emr-i rabbânî

• Bütün varlıkları yaratılış gayelerine göre terbiye edip idaresi ve egemenliği altında tutan Allah'ın birşeye "Ol" deyince onu hemen olduruveren emri.

telhis

• Birşeyi süzüp özünü alma, özetleme.

temsir

• Birşeye göz dikip beklemek.

tenasuh / tenâsuh

• Kaybolan birşeyin başka bir şekle bürünerek tekrar ortaya çıkması. Reenkarnasyon.

tenezzül etmez

• Kendi düzeyine, konumuna aykırı olan birşeyi kabul etmez.

tensik

• Nizam üzere dizmek. Nizâma koymak.
• Edb: Bir ibârede zikredilecek birkaç şeyi sırasıyla irad eylemek. Sıra tertibi ile mânâ yükselirse tensik-i irtifâî, alçalırsa tensik-i inhitatî denir.

terci'-i bend

• Gazel şeklinde aynı vezinde yazılı manzumelerin "vâsıta" denilen bir beyti ile birbirine bağlanmış şekli. Vâsıta beyti tekerrür ederse terci-i bend; tebeddül ederse (değişirse) terkib-i bend olur. Bendlerin her birisine, terci-i bendlerde "terci'hâne"; terkib-i bendlerde "terkibhâne" denir. (Edb. L. (Farsça)

tetabuk

• Birbirine uygun ve muvafık olmak. Uymak. Birşeye uygun düşmek.

tevarüs

• Mirasa konmak, birisine diğerinden irsen geçmek. Miras yemek.

tevarüsat / tevarüsât

• (Tekili: Tevarüs) Tevarüsler, mirasa konmalar.
• İrsen geçmeler, irsî olarak geçmeler.

tevhid-i ceberut

• Bütün varlıklara boyun eğdiren kudret ve otoritenin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve kudret ve otorite hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i celal / tevhid-i celâl

• Kâinatta var olan heybet, haşmet, görkem gibi her türlü celâlî hâlin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve heybet ve haşmet hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i rububiyet

• Rab olarak sadece bir olan Allah'ı kabul etme ve kâinatın idare ve tedbiri hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i şuhud

• Görünen ve şahit olunan herşeyin bir olan Allah'a ait olduğunu kabul etme ve görünen hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tevhid-i uluhiyet / tevhid-i ulûhiyet

• İlâh olarak sadece bir olan Allah'ı kabul etme ve ibadetleri takdim hususunda hiçbirşeyi Ona ortak koşmama.

tezekkür

• Unuttuktan sonra birşeyi tekrar hatırlama.

ulviyet-i mahiyet / ulviyet-i mâhiyet / عُلْوِيَتِ مَاهِيَتْ

• Birşeyin özünün yüceliği.

vasıta-i cer

• Birşeyi herhangi bir menfaata veya geçinmeye vasıta yapma.

vasıta-i cerr

• Birşeyi çıkar aracı yapma.

vezr

• Nurlu etmek, ışıklandırmak.
• Kaftan eteğine birşey koyup götürmek.

vizam

• Her nesnenin ağırlığı.
• Başka birşeyle karışmış olan nesne. (Buğdayla karışmış toprak gibi.)

vücut vermek

• Yok olan birşeyi var etmek, yaratmak.

ya

• "Hey, ey!" mânasında nida olarak kullanılır. Arapçada başına geldiği kelimenin i'rabını ötre okutur. "Yâ-Halimu, Yâ-Rahimu" da olduğu gibi. Yâ, terkibli kelimelerin başına gelirse; baştaki kelimeyi "üstün" meftuh okutur. "Yâ Rabbe-l Âlemîn" de olduğu gibi."Yâ" üç şekilde kullanılır:1- Müennes zamiri

yankesici

• Biçimine getirerek insanın üzerinden gizlice birşey çalan hırsız.

zat-ı ehad ve samed / zât-ı ehad ve samed

• Birliği her bir varlıkta kendisini gösteren ve herşey Kendisine muhtaç olduğu hâlde Kendisi hiçbirşeye muhtaç olmayan Zât, Allah.

zati imkan / zâtî imkân

• Birşeyin özünde mümkün olması.

zenbilli ali efendi

• Yavuz Sultan Selim Han ve Kanuni Süleyman devrinin meşhur Şeyh-ül İslâmı ve âlimidir. Asıl adı Alâaddin Ali Cemâl Çelebi'dir. Allah rızası ve Allah korkusundan başka birşey tanımaması sayesinde, pervasız hareketleri ile bir çok insanın hayatlarını koruyabilmiş, adaleti te'min etmiştir. Sağlam dindar