a'ver

• Tek gözlü. Bir gözü kör. Yek-çeşm. (Âhirzamanda gelecek Süfyan adındaki bir zâlimden "Aver" diye rivayetlerde bahsedilmesi, sadece dünyayı görecek bir gözü olduğu ve âhireti görecek imân gözünün olmadığından kinayedir.)

a'yün

• (Tekili: Ayn) Gözler, aynlar.
• Çeşmeler, pınarlar. Menba'lar.

akem

• Vergisi olmayan emlâk. Türbe, cami, köprü, çeşme gibi.

aska' / askâ'

• (Tekili: Suk) Çeşme duvarlarının bölmeleri.
• Bölgeler.

ayn

• (Çoğulu: A'yan-A'yun-Uyûn) Göz.
• Pınar, kaynak. Çeşme.
• Tıpkısı, tâ kendisi.
• Zât.
• Eşyanın hakikatı.
• Kavmin şereflisi.
• Diz.
• Altın.
• Nazar değme.
• Casus.
• Her şeyin en iyisi.
• Muayene etmek.

• Çeşme, güneş ve göz anlamlarına gelen Arapça kelime.

ayn-ı hamie

• Çamurlu çeşme.

bülag / bülâg

• Pınar, çeşme. (Farsça)

çeşman

• (Tekili: Çeşm) Çeşmler, gözler.

çeşme / چشمه

• Pınar. (Farsça)
• Çeşme. (Farsça)

çeşme-i rabbani / çeşme-i rabbânî

• Her şeyin Rabbi olan Allah'ın çeşmesi.

çeşme-i rahmet

• Rahmet çeşmesi.

dide

• Göz, ayn, çeşm. (Farsça)
• Görmek. (Farsça)
• Gözcü. (Farsça)
• Göz bebeği. (Farsça)
• Göz ucu. (Farsça)

fertute

• Kadın esirler hakkında kullanılan tâbirlerdendir. Esir edilen kadınlar hakkındaki diğer tâbirler şunlardır: Mâriye, ümmülveled, acuze, duhter, yekdest, yekçeşm, mâyube.

hav'eb

• Basra yakınında bir mevkinin adı.
• Çeşme.
• Geniş dere.
• Pek büyük kova.

izafet-i maklub

• Ters çevrilmiş terkib. Muzaf-un ileyh ile muzafın yer değiştirmesi olup, böylece birleşik isim ve sıfatlar yapılır. Bu terkibler semâidir; işitilmekle öğrenilir, bir kaideye bağlı değildir. Her terkib bu şekle sokulmaz. Meselâ: Tâb-ı meh: Meh-tâb: Ay ışığı. Çeşm-i âhu: Ahu-çeşm: Ceylân gözlü. Nazar-

lule

• Çeşme, musluk gibi şeylere takılan küçük boru. (Farsça)
• Lüle. Halka gibi dürülmüş şey. (Farsça)

midae

• Kırba. Deriden su kabı. İbrik. Matara.
• Çeşme lülesi.
• Abdest alınan yer.

rehv

• (Çoğulu: Rahâ) Yüksek mekân, yüksek yer.
• Alçak, çukur yer, (içinde su toplanır)
• Mahalle içinde, yağmur suyu ve çeşme suyu akan ark.
• Üveyik kuşu.
• Arası açılmış ve ayrılmış.

şadırvan

• Etrafında bulunan bir çok musluklardan ve bir fıskiyeden su akan havuz tarzında kubbeli çeşme. Şadırvanlar daha ziyade cami avlularında halkın abdest almaları için yapılırdı.

• Etrafı musluklu kubbeli çeşme.

sahib-i hayrat / sâhib-i hayrât

• Câmi, yol, çeşme vs. gibi hayırlı işler yapıp bırakmış kimse. Hayrat sâhibi.

selsebil

• Cennet'te bir çeşme veya ırmak.
• Mc: Tatlı, lâtif, leziz su.

• Cennetteki bir çeşme veya ırmak.

serçeşme

• (Çoğulu: Serçeşmegân) Çeşme başı, su başı. Pınar. (Farsça)
• Pir, şeyh. Baş. (Farsça)
• (Tanzimattan evvel) yardımcı askerlerin maddi işlerine bakan kimse. (Farsça)

tebuk

• Hicaz'ın kuzey tarafında Medine-i Münevvere'den Şam'a giden yolun ortasında bir yerdir ve Peygamber Efendimizin son gazvesinin yeri olmakla meşhurdur. Tebuk'te Peygamberimiz tarafından yaptırılan bir duvar bir hurmalık ve bir de çeşme var olduğu rivayet edilir.

tesnim

• Hörgüçleyerek yukarı yükseltmek, terfi etmek mânasına masdar olup, yükseklik mânasıyla Cennet çeşmelerinden bir çeşmenin ismidir. İbn-i Abbas'tan rivayet edildiğine göre Cennet meşrubatının en yükseğidir.

yalak

• Hayvanların su içmelerine mahsus içi oyuk kütük veya taş. Çeşmelerin musluğu altına konulan tasa da bu ad verilir.

yenabi'

• (Tekili: Yenbu') Kaynaklar, pınarlar, çeşmeler.
• Kedi yavruları.

yenabi'-i ulum / yenabi'-i ulûm

• İlim kaynakları, çeşmeleri.