abşar / âbşâr / آبشار

• Çağlayan. (Farsça)

abus

• Çatık çehreli. asık yüzlü. Yüzü ekşi.

ac'ac

• Çağırış.

acele

• Çabuk, çabukluk. Bir işi çabuk yapmaya ve çabuk bitirmeye çalışma, ivedilik.

aceleten / عجلة

• Çarçabuk, alelacele. (Arapça)

aded-i enfas / aded-i enfâs

• Canlıların hayatları boyunca aldıkları nefeslerin sayısı.

adüvv-i can / adüvv-i cân

• Can düşmanı.

ahna

• Çapraz ve birbirine zıt işler. Çarpık, eğri şeyler.

aks-endaz

• Çarpıp duran. (Farsça)

aks-i müddea / aks-i müddeâ / عكس مدعا

• Çatışkı.

ale-l-acele

• Çarçabuk, acele olarak, çabuk.

alef

• Cana yakın.

alelacele / على العجله

• Çarçabuk. (Arapça)

alem-i mevalid / âlem-i mevâlid

• Canlılar âlemi, dünyası.

alim-i cahil / âlim-i câhil

• Câhil olan âlim.

alu-gürde

• Caneriği. (Farsça)

an-samim-il kalb

• Can ve yürekten, kalbden.

anasır-ı camide / anâsır-ı câmide

• Cansız elementler.

anatomi

• Canlıların yapısını ve bu yapıyı meydana getiren uzuvları inceleyen ilim dalı. Tıbtaki önemi çok büyüktür.

aned

• Cânib ve nâhiyeler.

anise

• Cana yakın kız veya kadın.

asabiyet-i cahiliye

• Cahiliye dönemi ırkçılığı.

asker-i calud / asker-i câlûd

• Câlûd'un askeri, ordusu.

asri / asrî

• Çağa uygun.

atik

• Çabuk davranan, çevik.

atyer

• Çabuk uçan. Derhal kaybolan.

ayn-ı hamie

• Çamurlu çeşme.

azrail / azrâil

• Can almakla görevli melek.

bahıyre

• Cahiliyye devrinde beş batın doğuran devenin beşinci yavrusu erkek olursa kulağı yarılır ve salıverilirdi. Artık hiç bir işte kullanılmayan bu deveye bu ad verilirdi.

balahane / bâlâhâne

• Çatı, evin en üst tarafı. Tavan arası. (Farsça)

beden-i zihayat / beden-i zîhayat

• Canlı bedeni.

bedestan / bedestân

• Çarşı.

belemun

• Çakır dikeni.

berk-i zail / berk-i zâil / بَرْقِ زَائِلْ

• Çakıp sönen şimşek.

bevş

• Çalım, gösteriş, debdebe, ihtişam. (Farsça)

beyariş

• Çare. Tedbir. Deva, derman. İlâç, tiryak. (Farsça)

bezl-i can

• Canını esirgemeden vermek.

bi-çare / bî-çare

• Çaresiz. Zavallı. Şaşkın. (Farsça)

bican / bîcan / بى جان

• Cansız. (Farsça)

biçare / bîçâre

• Çaresiz, zavallı.

• Çaresiz.

Biçare / Bîçare

• Çaresiz

biçare / bîçâre / ب۪يچَارَه

• Çâresiz.

bihayat / bîhayat / بى حيات

• Cansız, yaşamayan. (Farsça - Arapça)

bilek

• Çatal temrenli bir nevi ok. (Farsça)

bim-i can / bim-i cân

• Can korkusu, ölüm korkusu.

bistar

• Çarpık, eğri. Gevşek. (Farsça)

bivan

• Çadır direği.

biyoelektrik

• Canlı varlıkların vücutlarında yaratılmış olan elektrik. (Bu elektriğin varlığı, hususi âletlerle anlaşılır)

biyofizik

• Canlıların bünyelerindeki hâdiselerin fizikî cephesini inceleyen ilim kolu.

biyokimya

• Canlıların kimya ile ilgili yapılarını, tepkilerini, belirtilerini inceleyen bilim dalıdır. 19. Asırda başlatılan bu çalışmalarla proteinler, vitaminler, hormonlar anlaşılır duruma gelindi.

biyonik

• Canlıların, yaşadıkları muhit içinde değişen şartlara uygun nasıl hareket ettiklerini inceleyerek canlıları model almak suretiyle benzer hareketleri yapabilecek makinelerin yapılması işiyle uğraşan ilim ve fen.

ca'feriyye

• Caferî tarikatı.

cabir-ül-ensari / câbir-ül-ensarî

• Câbir Bin Abdullah El-Ensarî (R.A.) da denir. Meşhur sahabelerdendir. Bizzat Resul-i Ekrem'den (A.S.M.) ilim ve feyiz almış ve zamanında Medine-i Münevvere'nin müftüsü olmuştur. En çok hadis rivayetiyle meşhur olan altı sahabeden biridir. 1540 hadis rivayet etmiştir. 19 gazada hazır bulunmuştur. Hic

çabük

• Çabuk, seri, aceleli, hızlı, tez, hafif. (Farsça)

çabük-rev

• Çabukça giden. (Farsça)

cahid / câhid / جاهد

• Çalışıp çabalayan. (Arapça)

cahilane / câhilâne / جاهلانه

• Câhillikle, câhilce, câhil kimseye yakışır şekilde. (Farsça)

• Cahilce, bilgisizce.

• Cahilce. (Arapça - Farsça)

çak / çâk

• Çatlak, yarık.

çakaloz

• Çakıltaşı atan bir nevi küçük top.

çalpare / çâlpâre / چارپاره

• Çalpara. (Farsça)

cam

• Cam, şişe, bardak, sırça. (Farsça)

cameşuy / câmeşûy / جامه شوی

• Çamaşırcı. (Farsça)

camger

• Cam yapan sanatkâr, camcı ustası. (Farsça)

camhane

• Cam fabrikası. (Farsça)

camid / câmid

• Cansız.

• Cansız, donuk.

camidat / câmidât

• Camidler, cansızlar.

• Cansızlar.

camidiyet / câmidiyet

• Cansızlık.

• Cansızlık.

can ü dilden

• Can ve gönül ile; içten gelerek, gönülden.

can ü gönülden

• Candan, gönülden, kalbin bütün samimiyetiyle.

can-azar

• Can yakan, can inciten, eziyet veren. Acı çektiren. (Farsça)

can-fersa

• Can dayanamıyacak derecede. (Farsça)

can-gir / can-gîr

• Can sıkıcı, ruh sıkıcı. (Farsça)

can-güzar

• Cana dokunan, candan geçer olan. (Farsça)

can-nisar

• Canını harcayan, canını fedâ eden. (Farsça)

can-sitan

• Can çıkarıcı, ruh alıcı. İnsana bela olan. Güzel. (Farsça)

canavar

• Can alıcı.

canavarvari / canavarvarî

• Canavar gibi.

canbahş

• Can veren, hayat bağışlayan.

canefşan / canefşân / جان افشان

• Canını hiçe sayan, fedai. (Farsça)

canefza / cânefzâ / جان افزا

• Cana can katan. (Farsça)

canfeşan / cânfeşân / جان فشان

• Canını hiçe sayan, fedai. (Farsça)

canfeza / cânfezâ / جان فزا

• Cana can katan. (Farsça)

cani / canî

• Candan sevilen. (Farsça)

caniyane / câniyâne

• Canicesine.

• Câni gibi, cânice.

caniye

• Cani; acımasız ve gaddar; cinayet işlemiş olan.

cannisar / cânnisâr / جان نثار

• Canını feda eden. (Farsça - Arapça)

canşikaf / canşikâf

• Can yaralayıcı, can yırtıcı. (Farsça)

cansipar / cânsipâr / جان سپار

• Canını feda eden. (Farsça)

cansiperane / cansiperâne / cânsiperâne / جان سپرانه

• Canını feda edercesine. (Farsça)

• Canını fedâ edercesine, canını siper ederek.

• Canını verircesine.

• Canını feda edercesine. (Farsça)

cansitan / cânsitân / جان ستان

• Can alan. (Farsça)

cansuz

• Can yakıcı, yürek tutuşturan. (Farsça)

çar / çâr / چار

• Çare. (Farsça)

çar-yari / çar-yarî

• Çar-yâra ait. Sünnîlik. (Farsça)

çardak / چارطاق

• Çardak. (Farsça)

çare-cu / çâre-cu

• Çâre arıyan. (Farsça)

çare-saz / çâre-sâz

• Çâre bulan. (Farsça)

çarecu / çârecû / چاره جو

• Çare arayan. (Farsça)

çaresaz / çâresâz / چاره ساز

• Çare bulan. (Farsça)
• Çâresâz olmak: Çare bulmak. (Farsça)

çaresazi / çâresâzî / چاره سازی

• Çare bulma. (Farsça)

çarh

• Çark, felek, talih.

• Çark.

çarmıh / چارميخ

• Çarmıh. (Farsça)

carşeb

• Çarşaf, cilbab. (Farsça)

çarşeb / çârşeb / چارشب

• Çarşaf. (Farsça)

çarşenbe / çârşenbe / چارشنبه

• Çarşamba. (Farsça)

çarsu / çârsû / چارسو

• Çarşı. (Farsça - Arapça)

çaruğ

• Çarık. (Farsça)

çaşit

• Casus.

casusi / câsûsî / جاسوسى

• Casusluk, ajanlık. (Arapça - Farsça)

cavidane / câvidâne

• Câvidân, ebedi, sonsuza âit, sonsuza müteallik. (Farsça)

cazibedar / câzibedâr

• Cazibeli, çekici.

cazibekarane / câzibekârâne

• Cazibeli şekilde.

cazu / cazû

• Cadı. Büyücü, sihirbaz. (Farsça)

ceffelkalem / جف القلم

• Çalakalem. (Arapça)

çeğale / çeğâle / چغاله

• Çağla. (Farsça)

cehalat / cehâlât

• Cahillikler, bilgisizlikler.

cehalet / cehâlet / جهالت / جَهَالَتْ

• Cahillik.

• Cahillik, bilgisizlik.

• Cahillik, bilgisizlik. (Arapça)

• Câhillik.

cehaletperver / cehâletperver

• Cahillik sever, bilgisizliği koruyan.

cehd / جهد

• Çalışma, çabalama.

• Çaba, çabalama.

• Çalışma, çabalama. (Arapça)
• Cehd etmek: Çalışıp çabalamak. (Arapça)

cehele / جهله

• Cahiller, bilgisizler.

• Cahiller.

• Cahiller. (Arapça)

cehil

• Cahillik, bilgisizlik.

cehl / جهل

• Câhillik, bilmemezlik, ilimden mahrum olmaklık, nâdanlık, tecrübesizlik, gençlik.

• Cahillik, bilgisizlik. (Arapça)

cehl-i mürekkeb

• Câhil olduğu hâlde, câhilliğini bilmeyip, kendini âlim zannetmek.

celbname / celbnâme / جلب نامه

• Çağırma kağıdı.

• Çağırı mektubu. (Arapça - Farsça)

cemad / cemâd / جماد

• Cansız cisim.

• Cansız varlık. (Arapça)

cemadat / cemâdât / جمادات

• Cansız varlıklar.

• Cansızlar.

• Cansız cisimler.

• Cansız varlıklar. (Arapça)

cemadat alemi / cemâdat âlemi

• Cansız varlıklar âlemi.

cemadiyet / cemâdiyet

• Cansızlık, donukluk.

• Cansızlık, donukluk.

cemen

• Çardak. (Farsça)

cennet-i canan / cennet-i cânan

• Canların, sevgililerin buluştuğu Cennet.

cerayet

• Câriyelik hâli.

cesed-i hayvani / cesed-i hayvânî

• Canlı beden, cesed, vücut.

cessas / cessâs

• Casusluk eden.

cevami' / cevâmi' / جوامع

• Camiler. (Arapça)

cevamid / cevâmid / جوامد

• Cansızlar.

• Cansız varlıklar. (Arapça)

cevasis / cevâsis

• Casuslar, ajanlar.

cevasis-i fünun / cevâsis-i fünun

• Casus gibi davranan fenler; gizli şeyleri araştıran fenler.

cevaz / cevâz / جواز

• Câiz olma.

• Caiz olma.

cevher-i ruh

• Canlı, şuurlu olan ve çevresini görüp gösteren nurlu varlık.

çevik

• Çabuk davranan.

cibayet

• Câbîlik, vergi, gelir toplama.

cidd

• Çalışmak. Ciddiyetle yapmak.

cihazat-ı hayvaniye / cihâzât-ı hayvaniye

• Canlılarda bulunan organlar.

cinayetkar / cinayetkâr / جنایتكار

• Câni, cinayet işleyen. (Arapça - Farsça)

cins-i hayvan

• Canlı türleri.

cism-i hayvani / cism-i hayvanî

• Canlı bedeni.

cism-i sanevberi / cism-i sanevberî

• Çam kozalağı şeklinde olan cisim; kalb.

cism-i zihayat / cism-i zîhayat

• Canlı bedeni.

cu / cû / جو

• Çay, ırmak. (Farsça)

cühela / cühelâ / جهلاء

• Cahiller. (Arapça)

cühhal / cühhâl / جهال

• Cahiller. (Arapça)

cul

• Çaylak. (Farsça)

cumud

• Cansızlık.

cümud / cümûd

• Cansız, donuk.

cümudet / cümûdet

• Cansızlık, donukluk.

cümudiye

• Cansızlık; buzdağı gibi olma.

cumudiyet

• Cansızlık.

cüret eden

• Cahilce cesaret eden; saygı sınırlarını aşarak davranan.

cuy / cûy / جوی

• Çay, ırmak. (Farsça)

dac

• Çağırmak.

daire-i sa'y / dâire-i sa'y

• Çalışma alanı.

dar-baz

• Canbaz. (Farsça)

dar-ül mesai / dâr-ül mesai

• Çalışma yeri. Mesai yeri. Atölye.

darb / ضَرْبْ

• Çarpma işlemi.

• Çarpma.

darb etmek

• Çarpmak.

darb-ı hiyam / darb-ı hiyâm

• Çadır kurma.

davet / dâvet / دعوت

• Çağırma.

• Çağrı.

• Çağrı. (Arapça)

davlumbaz

• Çarkları yandan olan vapurlarda çarkların döndükleri yerleri örtmek için vapurun iki tarafında bulunan iki büyük yarım daire.

de'sa

• Câriye.

delil-i zihayat / delil-i zîhayat

• Canlı delil.

dera

• Çan, çıngırak. (Farsça)

dercan / dercân

• Can içinde. (Farsça)

• Canına sokma, içine alma.

dercan etmek

• Can içine almak, hayatını ona vermek.

deva-saz

• Çâre bulan, ilâç tertip eden. (Farsça)

devasız

• Çaresiz.

devr

• Casus, hafiye. (Farsça)

devr-i cahiliyye / devr-i câhiliyye

• Cahiliyye devri, İslâm'dan önceki devir.

dik-ül efraf

• Çatal ibikli horoz.

dil-aviz

• Câzib, çekici, gönle asılan. Gönlü asılı tutan, dilber. (Farsça)

dil-şiken

• Can sıkıcı, kalb kırıcı. (Farsça)

dilkeş / دلكش

• Cazibeli, gönül çekici. (Farsça)

dilteşne / دل تشنه

• Can atan. (Farsça)

divan-ı deavi nezareti / divan-ı deâvî nezareti

• Çavuşbaşılığın kaldırıldığı 1836 (Hi: 1252) tarihinde bunun yerine kurulan daire. Fakat 1870 (Hi: 1287) tarihinde Adliye Nezareti'nin teşekkülü üzerine kaldırılmıştır.

dübar

• Çarşamba günü.

dürr-i can / dürr-i cân

• Canın incisi. Çok sevgili. (Farsça)

düzdide / düzdîde / دزدیده

• Çalıntı, çalınmış. (Farsça)

ebu kays

• Çakal.

ecram / ecrâm / اجرام

• Cansız varlıklar.

• Cansız varlıklar. (Arapça)

ecram u ecsam / ecrâm u ecsâm

• Cansız varlıklar ve cisimler.

efrad-ı zihayatiye / efrad-ı zîhayatiye

• Canlı varlıklar, canlı ferdler.

ehl-i feraset

• Çabuk sezme ve anlama kabiliyeti olanlar.

ehl-i suk / ehl-i sûk

• Çarşı halkı, esnaf. (Farsça)

ehl-i veber ve badiye / ehl-i veber ve bâdiye

• Çadırda oturan bedevi Arab, çöl ahalisi.

elsine-i enam / elsine-i enâm

• Canlı varlıkların dilleri.

enaniyet-i cahiliye

• Cahillikten gelen gurur.

enva-ı zihayat / envâ-ı zîhayat

• Canlı çeşitleri, nevileri.

erze

• Çam ağacı.

esbab-ı camide / esbab-ı câmide

• Cansız tabiî sebepler.

evan / evân / اوان

• Çağ. (Arapça)

ezlam / ezlâm

• Câhiliye devri Arablarının kullandıkları fal okları.

faal

• Çalışkan, işleyen.

faalane / faalâne

• Çalışkanca.

faaliyet

• Çalışkanlık, çalışma.

fahhari / fahharî

• Çanak, çömlek, testi ve bardak yapan kimse.

falık / fâlık

• Çatlatan. Açan. Büyümesi için tohumu açan, yaratan. (Allah C.C.)

feda-yı can / fedâ-yı cân

• Canını feda etme, yolunda canını verme.

• Canını verme, canını fedâ etme, kendini kurban etme.

feda-yı nefis ve can / fedâ-yı nefis ve can

• Can ve nefsi feda etme.

fedakarane / fedakârane

• Canını ve herşeyini feda eder derecesinde. Her türlü eziyet ve zahmetlere göğüs gererek, dâvası uğruna sebat edene yakışacak surette. (Farsça)

feraset / ferâset

• Çabuk sezme ve anlama kàbiliyeti.

ferasetli

• Çabuk sezen, yüksek anlama kabiliyetine sahip olan.

ferbal

• Çardak. Etrafı pencerelerle kaplı yazlık köşk. (Farsça)

ferd-i zihayat / ferd-i zîhayat

• Canlı varlık.

ferraş

• Cami, mescid, imaret gibi müesseselerin temizliğini sağlamak; ve kilim, halı ve hasır gibi mefruşatını yayma hizmetleriyle vazifeli olan kişiler hakkında kullanılır bir tâbirdir. Ferraş; arapçada, yayıcı, hizmetçi, döşeyici anlamlarına gelir. Yeniçeri teşkilâtında bu işi görenlerle, Kâbe'yi süpürenl

fevren

• Çarçabuk, birden bire.

fidye

• Can kurtarma karşılığı verilen akçe vesaire.

fışkı

• Canlıların dışkısı.

gamız / gâmız / غامض

• Çapraşık, güç anlaşılır. (Arapça)

gamze-i cellad / gamze-i cellâd

• Cana kıyan yan bakış.

gamze-i fettan / gamze-i fettân

• Câzibedar ve süzgün bakış.

garam / garâm

• Canlı duygu, arzu.

garetkar / garetkâr

• Çapulcu.

• Çapulcu, yağmacı.

gayat

• Çalgı.

gayr-ı uzvi / gayr-ı uzvî

• Cansız. Uzvî olmayan. (İnorganik)

gayret

• Çaba, çalışma arzusu, kıskanma duygusu.

geven

• Çalı. Dikenli ve bir karış kadar boyunda bir nebat. Aslı Gevân'dır. (Türkçe)

gil-zar

• Çamurlu yer. (Farsça)

giran-cani / giran-canî

• Can sıkıcılık. (Farsça)

giran-hatır

• Canı sıkılmış, gücenmiş. (Farsça)

giya-zar

• Çayır, çimenlik, otluk. (Farsça)

guş-i can

• Can kulağı.

guş-i kabul-i can

• Candan kabul ile dinlemek.

guş-i kabul-i cane / gûş-i kabul-i câne

• Canın kabul kulağı; birşeyi can kulağıyla dinleme.

guşiş

• Çabalama, uğraşma, çalışma. (Farsça)

hacce

• Cadde.

had

• Çaylak kuşu. (Farsça)

hadar

• Çabuk yetişen ot.

hadile / hadîle

• Çayır, çimen.

hafiye / خَفِيَه

• Câsûs.

hafiyelik

• Casusluk.

hal-i ihtizar / hâl-i ihtizar

• Can çekişme, ölüm ânı.

halab

• Çamur, bataklık. Bataklık arâzi. (Farsça)

halayık

• Cariye, hizmetçi.

halec

• Çalışmaktan, yürümekten veya ibadetten kemiklerin ağrıması.

halecan / خلجان

• Çarpıntı. (Arapça)

halet-i ihtizar

• Can çekişme hali, sakınılacak hal.

haletinezi / hâletinezi

• Can çekişme.

halid bin velid

• Câhiliye devrinde Kureyş eşrafındandı. Hudeybiye muahedesinden sonra Müslüman oldu. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, kendisine Seyfullah namını vermiştir. Çok kahraman bir gazi idi. Suriye, Filistin, Şam gibi yerler onun himmeti ile feth olunmuştur. 18 Hadis-i şerif nakletmiştir.Hicri 21 senesi

hamie / hâmie

• Çamurlu, dumanlı.

har-zar

• Çalılık, dikenlik. (Farsça)

hareket-i mezbuhane / hareket-i mezbuhâne / hareket-i mezbûhâne

• Can çekişme hâli.

• Can çekişme hareketi.

haris-i gayur / hâris-i gayur

• Çalışkan ve gayretli çiftçi.

haristan

• Çalılık, dikenlik. (Farsça)

hasıl-ı darb / hâsıl-ı darb

• Çarpma işleminin sonucu.

hassa-i cazibedar / hâssa-i cazibedar

• Cazibeli, çekici özellik.

hat

• Çaylak kuşu. (Farsça)

hatib / hatîb

• Câmide müslümanlara dînî nasîhat eden ve hutbe okuyan.

hayatiyet

• Canlılık.

• Canlılık. Hayat işaretinin, alâmetinin görünür olması.

hayatkarane / hayatkârâne

• Canlı gibi.

hayattar

• Canlı.

hayattarane / hayattârâne

• Canlı bir şekilde.

hayattarlık

• Canlılık.

hayevan / hayevân

• Canlı.

hayevi / hayevî

• Canlı.

hayeviye

• Canlılık, canlı olma durumu.

hayme / خيمه

• Çadır.

• Çadır.

• Çadır.

• Çadır. (Arapça)

hayme-nişin

• Çadırda oturan. Göçebe.

haymegah / haymegâh / خيمه گاه

• Çadır kurulan yer. (Arapça - Farsça)

haymenişin / haymenişîn

• Çadırda oturan.

haymi / haymî

• Çadır biçiminde olan.

hayvan

• Canlı.

hayy-ı meyyit

• Canlı cenaze.

hayyam

• Çadırcı.

hazef

• Çamurdan yapılmış olup ateşte pişirilen şeyler. Çanak, çömlek.

hazef-pare

• Çanak çömlek parçası, kırığı. (Farsça)

hazef-rize / hazef-rîze

• Çanak çömlek parçası. (Farsça)

hazefi / hazefî

• Çanak çömlek ile alâkalı.

hazefiyye

• Çanak çömlek gibi topraktan yapılan şeyler ve bunları yapma san'atı.

hazzaf

• Çanak çömlek yapan veya satan.

hechece

• Çağırmak.

hem-dem

• Canciğer arkadaş. (Farsça)

hemasr / هم عصر

• Çağdaş. (Farsça - Arapça)

hidaye

• Çaylak kuşu.

hıllet

• Candan arkadaşlık.

himmet / همت

• Çaba. (Arapça)
• Himmet etmek: Çaba göstermek. (Arapça)

hırz-ı can / hırz-ı cân / حِرْزِ جَانْ

• Can güvenliği için sığınılan yer.

hırzıcan / hırzıcân

• Canı gibi koruma.

hitafe

• Çağırmak.

hıyaban / hıyâbân / خيابان

• Cadde. (Farsça)

hiyat

• Çağırmak.

hokka

• Cam, seramik veya metalden yapılmış küçük kutu biçimindeki kap. (Bilhassa içine mürekkep konulur.)

hübel

• Cahiliyet devrinde Kureyşlilerin en büyük putu.

hüdhüd / هدهد

• Çavuşkuşu, ibibik. (Arapça)

hudme

• Çabuk kaynayan çömlek.

hürre

• Cariye veya esir olmayan kadın.

hütaf

• Çağırma, seslenme.

ibibik

• Çavuşkuşu, hüdhüd.

idare / idâre / اِدَارَه

• Camsız küçük lamba.

ıdcac

• Çağırmak, çağırtmak.

ihame

• Çadır kurma.

ihtilaskar / ihtilaskâr

• Çalan, aşıran, hırsızlık yapan. (Farsça)

ihtilaskarane / ihtilaskârane

• Çalıp aşıranlara yakışacak şekilde, hırsızlar gibi. (Farsça)

ihtiyac

• Çaresiz kalıp istemek. Muhabbetle meyletmek. Acz, fakr ve yoksulluk. Zaruret hali.

ihtizar / ihtizâr / احتضار

• Can çekişme. (Arapça)

ihya / ihyâ

• Canlandırma.

ihya etmek / ihyâ etmek

• Canlandırmak, kuvvetlendirmek.

ilkan

• Çabuk ezberleme.

ilm-i kesbi / ilm-i kesbî

• Çalışarak elde edilen ilim.

ilm-i vehbi / ilm-i vehbî

• Çalışmadan öğrenilen, Allahü teâlâ tarafından ihsân edilen ilim.

ilma

• Çalma, hırsızlama, sirkat.

iltihab

• Caddede gitmek. Geniş yolda yürümek.

iman-ı ye's

• Çaresiz kalan, hayatından ümidsiz olan bir kimsenin imanı.

incizab / incizâb / انجذاب

• Cazibeye kapılma. (Arapça)

inşirak

• Çatlama, yarılma, ayrılma. Yarık olma. Parlama.

intihal

• Çalma.

irticac / irticâc

• Çalkalanma.

ırza

• Çayırlık, çimenlik. Otu bol olan yer.

irza

• Çayırlık. Otluk yer.

işgüzar

• Çalışkan.

istihdam

• Çalıştırma, kullanma.

istihdam eden

• Çalıştıran.

istihdam edilme

• Çalıştırılma.

istihdam etme

• Çalıştırma.

istihdam etmek

• Çalıştırmak.

ıztırar

• Çâresiz olmak. Mecburiyet. İhtiyaç.

ıztırar vakti

• Çaresizlik içinde kalındığı zaman dilimi.

ıztırari / ıztırarî

• Çaresizlik içinde oluş. Mecburiyet.

ıztırari olarak / ıztırârî olarak

• Çaresizce, zorunlu olarak.

jengdan

• Çan. Çıngırak. (Farsça)

jest

• Çalım. Mânâlı ve gösterişli hareket. (Fransızca)

kac / kâc / كاج

• Çam. (Farsça)

kaddahe

• Çakmak taşı.

kameriyye / قمریه

• Çardak. Bahçelerde, mehtaplı gecelerde oturmak üzere yapılıp, etrâfı sarmaşık v.s. çiçeklerle örtülü bulunan yer. Küçük köşk.

• Çardak. (Arapça)

kamtarir / kamtarîr

• Çatık suratlı.

• Çatık kaşlı.

• Çatık suratlı, şiddetli, sert.

kase / kâse / كاسه

• Çanak, kâse. (Farsça)

kaselis / kâselis / kâselîs / كاسه ليس

• Çanak yalayıcı, dalkavuk.

• Çanak yalayıcı.

• Çanak yalayıcı. (Farsça)

kassar / قصار

• Çamaşırcı, çırpıcı. (Arapça)

katil-i ma'fuv

• Can ve ırzını korumak için, tecavüze kalkanı öldüren kimse.

kej

• Çarpık, eğri. Kumral. Tüylü keçi. (Farsça)

kelime-i zihayat / kelime-i zîhayat

• Canlı kelime.

keniz / kenîz / كنيز

• Cariye. (Farsça)

keramet-i feraset

• Çabuk sezme ve anlama kabiliyetindeki keramet.

kesb / كسب

• Çalışarak kazanma. (Arapça)

kesben

• Çalışma ve kazanma olarak.

kesbi / kesbî / كسبى

• Çalışmakla kazanılan. Sonradan elde edilen. Doğuştan olmayan. Vehbî olmayan.

• Çalışarak elde edilen. (Arapça)

kesbi olmadığını / kesbî olmadığını

• Çalışarak kazanılmış olmadığını.

keyfemayeşa / keyfemâyeşâ

• Canı nasıl isterse.

kisb

• Çalışma, kazanma.

kisbi / kisbî

• Çalışarak elde edilen.

kisbsiz

• Çalışmadan.

kitle-i mevat

• Cansızlar, ölüler yığını.

kıyemi / kıyemî

• Çarşıda benzeri bulunmayan, bulunsa da fiyatları farklı olan mal.

kurdil / kûrdil

• Câhil. Gönlü kör. (Farsça)

kurun / kurûn

• Çağlar, asırlar, devreler.

kuşiş / kûşiş / كوشش

• Çalışma, çabalama, gayret sarfetme, uğraşma. (Farsça)

• Çaba. (Farsça)

kutr / قطر

• Çap.

• Çap. (Arapça)

kütüphane-i mesai / kütüphane-i mesâi

• Çalışma kütüphanesi, içinde çalışılan kütüphane.

kutur / قُطُرْ

• Çap.

• Çap.

laden

• Çamdan çıkarılan zift gibi siyah ve kokulu zamk. (Farsça)

lailaç / lâilaç

• Çâresiz, dermansız, imkânsız.

layecuz / lâyecuz

• Câiz değil, olamaz, müsaade verilmez.

lemis / lemîs

• Câriye ismi.

lisan-ı ıztırar

• Çaresizlik ve mecburiyet dili.

lisan-ı ıztırari / lisan-ı ıztırarî

• Çaresizlik ve mecburiyet dili.

lübce

• Çatal demir.

ma'cez

• Çalışmaktan ve maişetten âciz oldukları yer.

makine-i zihayat / makine-i zîhayat

• Canlı makine.

maksure

• Camilere etrafı parmaklıklı yüksekçe yer.

mal-i natık / mal-i nâtık

• Canlı mal. (At, deve, koyun gibi)

mareke / mâreke

• Çarpışma yeri, çarpışma.

masdum

• Çarpılmış. Kendisine vurulmuş.

me'nus

• Cana yakın, sevimli.

med'uvven

• Çağrılarak, davetli olarak, davet olunarak.

medeni / medenî

• Çağdaş.

meder

• Çakıl taşı.

• Çakıl taşı.

melal / melâl

• Can sıkıntısı. Usanç. Gamlılık. Zaaf ve fütur.

• Can sıkıntısı.

menat

• Cahiliye devrinde Kâbe'de bulunan bir putun adı.

mergzar

• Çayırlık, çimenli ve sulak yer. Mer'a. (Farsça)

merhemsaz / merhemsâz

• Çare bulan. Merhemci, ilâç yapan. (Farsça)

merhemsazi / merhemsâzî

• Çare buluculuk. (Farsça)

meric

• Çalkantılı, dalgalı.

mesai / mesâi / مساعى

• Çalışmalar.

• Çalışma, gayret, çaba.

• Çalışmalar, emekler.

• Çalışma, çalışmalar. (Arapça)

mesruk / mesrûk / مسروق

• Çalınmış, sirkat edilmiş olan.

• Çalınmış.

• Çalınmış. (Arapça)

mevadd-ı camide / mevadd-ı câmide

• Cansız maddeler.

mevcudat-ı zihayat / mevcudat-ı zîhayat

• Canlı varlıklar.

mevhat

• Cansızlar.

meyelan-ı sa'y / meyelân-ı sa'y

• Çalışmaya içten yönelme, eğilim gösterme.

meyl-i sa'y

• Çalışma eğilimi, isteği.

mihrab

• Câmide cemaatle namaz kılarken imamın bulunduğu yer.

mihrap

• Câmide cemaatle namaz kılarken imamın bulunduğu yer; bir mekânın en şerefli ve en kıymetli yeri.

mihzac

• Çamaşır tokacı.

mik / mîk

• Çabuk ağlayan, yufka yürekli olan.

mina / minâ

• Cam, billur, sırça, parlak.

minafam

• Cam mavisi, sırça renkli. (Farsça)

minare / minâre

• Câmilerde, müezzinlerin çıkıp ezân okuduğu yüksek yer.

minber

• Camide hatibin hutbe okumasına mahsus kürsü. (Rif'at mânasına olan nebr'den ism-i âlettir.)

• Câmilerde hatiplerin hutbe okumaları için yapılmış merdivenli yüksek yer.

• Câmide hutbe okunan yer.

• Camide hutbe okunan yer.

misli / mislî

• Çarşıda, pazarda aynı evsâfta, özellikte benzeri bulunan, fiyatları farklı olmayan mal.

mismak

• Çadırı yükseğe kaldıracak ağaç.

muaraza / muâraza / معارضه

• Çatışkı. (Arapça)

muasır / muâsır / معاصر

• Çağdaş, aynı dönemde yaşayan.

• Çağdaş.

• Çağdaş. (Arapça)

muasırlaşmak

• Çağdaşlaşmak.

mübareze / mübâreze / مُبَارَزَه

• Çarpışma, dövüşme.

• Çarpışma.

mübarezekarane / mübârezekârâne

• Çarpışarak, dövüşerek.

muhassala-i mesai

• Çalışmalardan elde edilen netice.

mühayata

• Çağırmak.

muhtazır

• Can çekişen.

muhtazırane

• Can çekişiyormuşcasına.

muhtelisane / muhtelisâne

• Çalarcasına. Çalıp çırparcasına. (Farsça)

mümarete

• Çabalama, uğraşma, gayret sarfetme.

münaza'at / münaza'ât / منازعات

• Çatışmalar, çekişmeler. (Arapça)

munis / mûnis / مونس

• Canayakın, dost.

• Canayakın, sevimli.

• Cana yakın, alışılmış. (Arapça)

münkir-i cahil

• Cahil inkârcı.

mürg-i süleyman

• Çavuş kuşu. Hüdhüd.

mürsiye

• Çakılmış. Yerleştirilmiş.

mürtei / mürteî

• Çayırda otlayan.

musademat

• Çarpışmalar. Vuruşmalar. Müsademeler.

müsademat / müsâdemât

• Çarpışmalar.

• Çarpışmalar, vuruşmalar.

musademe

• Çarpışma, çatışma.

müsademe / müsâdeme / مُصَادَمَه

• Çarpışma.

• Çarpışma, vuruşma.

• Çarpışma.

müsadim

• Çarpışan.

• Çarpışan, vuruşan.

müşide

• Çağıran. Yüksek sesle şarkı söyleyen.

müstahdem / مستخدم

• Çalışan, hizmet eden. (Arapça)

müstahdemin / müstahdemîn / مستخدمين

• Çalışanlar, hizmet edenler. (Arapça)

müstechil

• Câhil sayan, istichâl eden.

mütesari'

• Çabucak.

muzdar / مُضْطَرْ

• Çaresiz.

müzennid

• Çakmakla ateş çakan.

muztarrin / muztarrîn

• Çaresizler. Sıkıntı içinde olanlar.

na-çar

• Çaresiz, elinden iş gelmeyen. Mecbur kalmış olan. (Farsça)

na-çari / na-çarî

• Çaresizlik. (Farsça)

na-dan

• Cahil, bilmez, haddini bilmez. (Farsça)

na-hande

• Câhil, ümmi, okumamış. (Farsça)

nabigat-üz zübyani / nabigat-üz zübyanî

• Câhiliyet devrinde meşhur ve Suk-ı Ukaz'da hakemlik yapmış Arab şâirlerindendir. Tahminen Mi: 535-604'de yaşamıştır.

naçar / nâçâr

• Çaresiz, elinden iş gelmeyen, mecbur kalmış olan.

nacu

• Çam ağacı. (Farsça)

nacüv

• Çam ağacı. (Farsça)

nadan / nâdân

• Cahil.

• Câhil.

• Cahil, haddini bilmez.

nakus / nâkus / ناقوس

• Çan. (Arapça)

nar-ı hayat

• Canlıya lüzumlu bulunan sıcaklık. Vücudun harareti.

narh

• Çarşıda pazarda satılan her türlü mal için hükûmet tarafından konulan fiyat.

necaset-i gayr-i mer'iye

• Câmid, bir hacmi olmayan veya bulaştığı yerde görülmeyen herhangi bir pis maddedir. Görünmez halde olan pisliktir. (İdrar gibi)

nefis

• Can, maddî arzuların kaynağı olup sınır tanımayan bir duygu.

nefs

• Can, kendi, istek duygusu, nefis.

nefs-i nadan / nefs-i nâdân

• Cahil nefis.

nes'i / nes'î

• Câhiliyet devrinde belirli vakti geciktirilmiş haram aylar.

netice-i ıztırar

• Çaresizliğin sonucu.

netice-i sa'y

• Çalışmanın neticesi.

neva-saz

• Çalgıcı, okuyucu. (Farsça)

nevahten

• Çalgı veya saz çaldırmak. (Farsça)

nez

• Can çekişme.

nüvaht

• Çalgı çalma. (Farsça)

ödünç vermek

• Çarşıda misli yâni benzeri bulunan her şeyi, belirsiz bir zaman sonra, misli geri verilmek üzere verme.

ömer hayyam

• Çadırcı Ömer mânâsında olan bu kelime, İran'ın meşhur hayâlperest ve içkiden çok bahseden bir şâirinin adıdır.

palar

• Çatı direği. (Farsça)

ramişger

• Çalgıcı. Saz çalan. (Farsça)

ratic

• Çam sakızı.

re'bil

• Câriye, kadın esir.

reg-i can / reg-i cân

• Can damarı, şah damarı.

rekz-i hiyam / rekz-i hiyâm

• Çadır kurma.

revan-bahş

• Canlandırıcı, can bağışlayıcı. (Farsça)

rime

• Çapak. (Farsça)

rücbe

• Canavar avlamak için yapılan yer. (İçine iple et bağlarlar ki canavar gelip yapıştığı gibi üzerine düşer.)

rudsaz

• Çalgıcı. (Farsça)

ruh / rûh / روح

• Can, his, öz.

• Can, ruh. (Arapça)

ruh-efza

• Cana can katan. Canlılık veren. (Ruhfeza da denir) (Farsça)

ruhefza / rûhefza / روح افزا

• Cana can katan. (Arapça - Farsça)

sa'i / sâ'î / ساعى

• Çalışan, gayret eden. (Arapça)
• Sâ'î olmak: Çalışmak, gayret etmek. (Arapça)

sa'y / سعى / سعي / سَعْيْ

• Çalışma.

• Çalışma, gayret sarf etme. Hac veya umrede Safa ile Merve arasında usulüne uygun olarak yedi defa gelip gitmek.

• Çalışma, çaba gösterme. (Arapça)

• Çalışma.

• Çalışma.

sa'y eden

• Çalışan.

sa'y etme

• Çalışma.

sa'y etmek

• Çalışmak.

sa'y u gayret

• Çalışma ve gayret.

saha-i faaliyet

• Çalışma sahası.

sahib-i hayrat / sâhib-i hayrât

• Câmi, yol, çeşme vs. gibi hayırlı işler yapıp bırakmış kimse. Hayrat sâhibi.

şahsar / şâhsâr / شاخسار

• Çalılık. (Farsça)

sai / sâî

• Çalışan, kovalayan.

saime

• Çayıra başı boş olarak salıverilen hayvan.

saiy / سعى

• Çalışma, çaba. (Arapça)

sakf

• Çatı, tavan.

samimi / samimî

• Candan, içten.

sanavber

• Çam fıstığı kozalağı veya onun şeklinde olan. Çam fıstığı.

sanevberi / sanevberî

• Çam kozalağı gibi.

sarha

• Çağırmak, bağırmak, feryad etmek.

say / sây

• Çalışma, emek.

sayehan

• Çağırmak.

sebil

• Cadde, su dağıtımı.

sebük-inan / sebük-inân

• Çabuk koşan. (Farsça)

sebükhiz / sebükhîz

• Çabuk kalkan, hareket eden. (Farsça)

sebükrev

• Çabuk giden. (Farsça)

seccac

• Çağlayan. Şarıltı ile akan.

şecere-i zihayat / şecere-i zîhayat

• Canlı ağaç.

sefine-i sa'y

• Çalışma gemisi (çalışmak, gemiye benzetilmiş).

şegal / شغال

• Çakal. (Farsça)

• Çakal. (Farsça)

sehab

• Çağırgan, gürültücü kişi.

şehrah / şehrâh

• Cadde, ana yol; şaşırılması mümkün olmayan doğru ve açık yol.

sekerat / sekerât

• Can çekişme anı.

sekerat vakti

• Can çekişme anı.

selale

• Çanak içinde yalanan nesne.

şelale / şelâle

• Çağlayan.

şellale / şellâle / شلاله

• Çağlayan, şelale. (Arapça)

semere-i sa'y

• Çalışma ve çabalamayla ortaya çıkan netice, meyve.

sempati

• Cana yakınlık.

serd

• Çanak içine ekmek doğrayıp ıslatmak.

serhan

• Canavar. Kurt.

serheng / سرهنگ

• Çavuş. (Farsça)

seri / serî

• Çabuk, süratli.

• Çabuk.

• Çabuk, süratli.

seri-ül intikal

• Çabuk anlayan, çok zeki.

seri-üt teessür

• Çabuk müteessir olan.

serian

• Çabuk, tez elden, acele.

serika

• Çalınmış. Çalınmış şey.

seriü't-teessür

• Çabuk etkilenen, üzülen.

seriütteessür / serîütteessür

• Çabuk ve kolay etkilenen.

seriüzzeval / serîüzzevâl

• Çabuk geçen.

şevk-i sa'y

• Çalışma şevki, isteği.

sevzak

• Çakır doğan kuşu.

şey-i zihayat / şey-i zîhayat

• Canlı varlık.

sifal / sifâl / سفال

• Çanak çömlek. (Farsça)

sımah-ı can / sımah-ı cân

• Can kulağı.

sırhak

• Çağırmak.

şirket-i a'mal / şirket-i a'mâl

• Çalışmayı sermaye olarak kabul eden şirket.

şüceyre

• Çalı, ufak ağaç.

suk / sûk / سوق

• Çarşı, pazar. Alım satım yeri.

• Çarşı.

• Çarşı.

• Çarşı. (Arapça)

suka

• Çarşı adamı, esnaf.

sülme

• Çatlak, gedik.

sür'at

• Çabukluk. Hız.

sür'at-i intikal

• Çabuk anlayıp intikal etme. Kavrama çabukluğu.

• Çabuk anlama ve kavrama.

ta'zib-i ruh

• Can sıkma.

tabi'iyyeciler / tabî'iyyeciler

• Canlılarda ve cansızlardaki, akıllara hayret veren intizâmı (düzeni) ve incelikleri görerek, bir yaratanın varlığını söylemekle berâber; öldükten sonra tekrar dirilmeği, âhireti, Cennet'i ve Cehennem'i inkâr edenler (red edip, kabûl etmeyen, inanmaya nlar).

tacil / tâcil

• Çabuklaştırma, acele ettirme.

tadcir

• Can sıkma, yürek daraltma.

tahiyyat-ı mübareke / tahiyyât-ı mübareke

• Canlıların bereket ve tebrik sebebi olan hal dilleriyle ve yaşayışlarıyla dile getirdikleri dualar.

tahlisiyye

• Can kurtaran.

talan / tâlân

• Çapul, yağma.

talangeri / talangerî

• Çapulculuk, yağmacılık. (Farsça)

tarat

• Çapul, yağma, talan. (Farsça)

tasvir

• Canlandırarak anlatma, ifade etme.

tasvir etmek

• Canlandırarak anlatmak, ifade etmek.

tatil

• Çalışmama, çalışmaya ara verme.

• Çalışmaya ara verme.

• Çalışmaya ara vermek, izine başlamak, kesmek, Allah'ın sıfatlarını inkâr eden felsefecilerin mesleği.

tatil-i eşgal / tâtil-i eşgâl

• Çalışmayı durdurma, görevini yapmama.

tearuz / teâruz

• Çatışma, birbirine zıt düşme.

tecessüs / تَجَسُّسْ

• Casusluk etme, gizlice araştırma.

• Câsûsluk etme, gizlice araştırma.

tecessüs eden

• Casusluk yapan, gizlice araştıran.

tecessüs etmek

• Casusluk yapmak, gizlice araştırmak.

techil

• Cahil gösterme, cahillikle itham etme.

• Cahil sayma.

tecviz / tecvîz

• Câiz görme. İzin verme, cevaz verme.

• Caiz görme, izin verme.

• Caiz görme, izin verme, cevaz verme.

tedabir / tedâbir / تدابير

• Çareler, tedbirler. (Arapça)

tedai / tedâi / tedâî / تداعى

• Çağrışım.

• Çağrışım.

• Çağrışım. (Arapça)

tedbir / tedbîr / تدبير

• Çare, önlem. (Arapça)

tefdiye

• Canını başkası uğruna feda etme.

tehalük / tehâlük / تهالك

• Can atış, can atma, atılma, çok arzu etme. (Arapça)

telassus

• Çalma. Sirkat etme. Hırsızlık yapma.

telatum / telâtum / تلاطم

• Çalkantı. (Arapça)

telefat / telefât / تلفات

• Can kaybı, ölümler. (Arapça)

temanü

• Çatışma.

temanü'

• Çatışma ve birbirine mani olma. İhraç. Adem-i kabul. Tard.

tenasan / tenâsân / تن آسان

• Canının kıymetini bilen, rahatına düşkün. (Farsça)

terai / teraî

• Çayıra çıkma. Otlama.

tesadüm / tesâdüm / تصادم

• Çarpışma.

• Çarpışma, tokuşma. (Arapça)
• Tesâdüm etmek: Çarpışmak, tokuşmak. (Arapça)

teşekkül-ü enva / teşekkül-ü envâ

• Canlı türlerinin oluşumu.

teserri

• Cariye alma, odalık edinme.

tez tez

• Çabuk çabuk.

tezemrüm

• Çağrışmak.

tıyn

• Çamur. Balçık.

tiz-dest

• Çabuk iş gören, eline çabuk. (Farsça)

tündreftar

• Çabuk giden, sert ve süratli giden. (Farsça)

ukad-ı hayatiye

• Can alıcı noktalar, hayat düğümleri. Bir şeyi meydana getiren aslî rükünler.

ukde-i hayat

• Can damarı.

ünsiyetli

• Canayakın, dost.

uzv

• Canlıyı meydana getiren parçaların her biri, organ.

uzviyye / عضویه

• Canlı, organik. (Arapça)

uzviyyet / عضویت

• Canlı. (Arapça)

va'

• Çakal.

vahşet-i cehalet

• Cahillik vahşeti, ürkütücülüğü.

vasiyle / vasîyle

• Cahiliye döneminde bir koyun dişi doğurursa yavru sahibinin, erkek doğurursa ilâhlarının olurdu. Koyun dişi ve erkek yavru doğurduğu takdirde dişi yüzünden erkek yavru da kurban edilmezdi. Buna vasîyle denirdi.

vazife-perver

• Çalışmayı seven.

very

• Çakmaktan ateş çıkması.

verzişkar / verzişkâr

• Çalışkan. (Farsça)

vesile-i sa'y

• Çalışma vesilesi.

yağmageri / yağmagerî

• Çapulculuk, yağmacılık. (Farsça)

za'k

• Çağırmak, bağırmak.

zagan

• Çaylak. (Farsça)

zağan / زغن

• Çaylak. (Farsça)

zakv

• Çağırıp bağırmak.

zaman-ı cahiliye

• Cahiliye dönemi.

zaruret / zarûret

• Çaresizlik. Muhtaçlık. Sıkıntı. Yoksulluk.

• Çaresizlik, yoksulluk, mecburiyet.

zegan

• Çaylak. (Farsça)

zeka / zekâ

• Çabuk anlama kabiliyeti.

zeki / zekî

• Çabuk anlayışlı, temiz.

zeri'

• Çabuk ve kolay olan.

zerrat-ı zücaciye

• Cam zerreleri, camı meydana getiren atomlar.