ahval / ahvâl

• Haller. Vaziyetler. Oluşlar.

• Haller, vaziyetler.

ahval-i alem / ahvâl-i âlem

• Dünyanın halleri, vaziyetleri, şartları.

amade / âmâde

• Hazır, hazır vaziyette olma.

arziyat

• Jeoloji. Dünyanın yaradılışı ile tarih boyunca değişen vaziyetlerini tetkik eden ilim.

berhane / berhâne / برخانه

• Harap vaziyetteki ev. (Farsça)

bikr

• (Bikir) Bozulmamış. Temiz.
• Bekâr. El sürülmemiş.
• Her şeyin evveli.
• Eşi benzeri görülmemiş, misli sebkat etmemiş her amel ve vaziyet.

cud

• Cömertlik. Sahilik. Eli açık olmak. Muhtaçların vaziyetlerini, durumlarını bildirmeğe meydan vermeksizin lütuf ve ihsanda bulunma hâleti. Mücahede-i diniye ve neşr-i hakaik-ı Kur'aniye ve imaniye hizmetinde mutemed zâtlara lüzumunda maddeten de iştirak etmek fedakârlığı.

cürf

• Dere kenarında selin dibini yalayıp oymuş olduğu bıçık üzerinde kalan toprak veya çamur çıkıntısıdır ki, her an için yıkılıp çökmeğe hazır bir vaziyette bulunur.
• Estiyan adı verilen bir ot.

ensar

• (Tekili: Nâsır) Yardımcılar. Müdâfiler.
• Peygamberimiz Resul-ü Ekrem (A.S.M.) Mekke'den Medine'ye hicretinde Onun mücadelesine iştirak edip ona yardımcı, müdâfi, muhafız vaziyetini alan ve Cenâb-ı Hak'tan ve Hz. Peygamber'den (A.S.M.) yardım ve nusret dileyen Sahabe-i Kiram hazeratı.

evasıt

• (Tekili: Evsât) Vasatlar, orta hal ve vaziyetler.

fi'l-i mün'akis

• Organizmanın bir uyarmaya karşı birdenbire aldığı vaziyet, refleks.

hafiziyyet / hafîziyyet

• Muhafaza edicilik, koruyup esirgeyicilik.
• Cenâb-ı Hakk'ın, bütün tohum ve çekideklerde olduğu gibi, bir mahlûkun başına gelecek vaziyetleri ve başından geçenleri muhafaza edici sıfatı. Cenab-ı Hakk'ın muhafaza ediciliği.

hal / hâl

• Durum, vaziyet. Görünüş. Tavır. Suret. Keyfiyet.
• Cezbe.
• Dert, keder, elem.
• Mecâl. Kuvvet.
• Gr: Fâili, mef'ulü veya her ikisinin durumunu bildiren sözdür. Halin sâhibine zi-l hâl denir.Meselâ : Reeytuhu mâşiyen: (Onu yürürken gördüm) cümlesinde Mâşiyen (yürürken

• Durum, vaziyet, tavır. Tasavvuf yolunda bulunan kimsenin kalbine gelen sevinç, hüzün, darlık, genişlik, arzu ve korku gibi mânâlar. Bunlar kulun gayreti ve çalışması olmadan kalbe gelir. Bu yönden makam ile arasında fark vardır. Makam, tasavvuf yolun da bulunan kimsenin çalışmakla kazandığı mânevî d

hali / halî

• Hâl ile, vaziyet ile. Tavra âit. şimdiki. Hâle mensub.

hasbihal / hasbihâl

• Birine hâlini, vaziyetini anlatıp düşüncelerini sorma, görüş alışverişinde bulunma, danışma.

hayteur

• Bir vaziyette durmayan.
• Arslan.
• Kurt.
• Belâ.
• Cin tâifesinden bir nesne.
• Bir su böceği.

hazm

• Midedeki yenen şeyleri eritmek, sindirmek. Vücuda yarayacak hale getirmek.
• Birisine ansızın hücum etmek.
• Ansızın bir şey üzerine inmek.
• Birisinin hakkını, malını gasb ile alıp zulmeylemek.
• Münasebetsiz bir hale, güce gidecek bir vaziyete düşenin kendi nefsini

hey'at / hey'ât

• Birşeyin hâl ve keyfiyetleri, yani birşeyin durum, vaziyet, özellik, nitelik, kalite, şekil gibi bütüncül olarak genel yapısı.

hey'et

• Şekil. Suret. Görünüş.
• Birlik teşkil eden şahısların mecmuu.
• Gök ve yıldız ilmi. Astronomi.
• Duruş, vaziyet, keyfiyet. Tabiat ve cibilliyet. Bir şeyin cibilli vaziyeti.

ikale

• Pazarlığı bozma. Her iki tarafın isteğiyle alışveriş mukavelesini bozma. Bir hukuki muamele ile meydana gelen vaziyetin diğer bir hukuki muamele ile eski haline getirilmesi.
• Demediği halde "Dedin" diye iddia etme.

ipnotizma

• (Hypnotisme) Telkin ile kabiliyetli bir kimsenin üzerinde, söz ve bakış ile elde edilen bir çeşit uyku hâli. (Fransızca)
• Uyuşukluk. İradesizlik hâli ve bu hâle ait vaziyetler. (Fransızca)

kemerbeste-i ubudiyet

• Cenab-ı Hakkın huzuruna çıkıp, kollarını önden bağlar şekilde, emre hazır vaziyette bekleyip, kulluğunu ifâde ve ilân etmek. (Namazdaki gibi)

kudumiyye

• Uzak yoldan gelen bir büyük zâta, oranın halkı tarafından takdim edilen hediye.
• Edb: Böyle bir vaziyetten dolayı yazılan kaside.

lazım-ı zati / lâzım-ı zatî

• Kendisine ait icab eden hal. Kendisine has vaziyet.

levh-i mahv ve isbat

• Bir tabirdir. Levh: Görünen ve ibret verici bir vaziyeti ifade eder. Mahv ise; o vaziyetin birden ortadan kalkması, mahvolmasını ifade eder. Gökyüzü bulutlarla kaplı, şimşek çakar, yağmur yağar bir levha halinde iken birden hava açılır, hiç bir şey yokmuş gibi, eski manzarayı mahvolmuş hâlde görürüz

ma'den

• Maden.
• Bir haslet veya hususiyetin kaynağı.
• Herşeyin aslî mekânı, menbâ ve me'hazı olan yer.
• Toprak, taş, kum gibi maddelerle karışık demir vesairelerin vaziyetlerine de maden denir.

mehasin-i ahval / mehâsin-i ahval

• Güzel haller, vaziyetler.

merkez

• (Rekz. den) Bir şeyin ortası. Vasat. Yol. Durum, vaziyet. Hal, suret.
• Şubeleri bulunan bir teşkilâtın idâre olunduğu ve emir veren yeri, makamı. Bir şeyin en işlek yeri. Teşkilât olan yerin en yüksek makamı.
• Geo: Dairenin orta noktası. Çaplarının kesim noktası.

muhavvifane / muhavvifâne

• Dehşetlice. Korkutucu bir vaziyette. Korkutmak suretiyle. (Farsça)

mukteza-i hal / mukteza-i hâl

• Duruma göre. İcabına göre. Hal ve vaziyetin gerektirdiğine göre.

münfetiha

• Tecvidde: Kur'an okurken dil, üst damaktan ayrılır vaziyette iken ağızdan çıkan harflere denir. Şunlardır; mim, nun, elif, vav, cim, hı, zel, dal, sin, ayın, te, fe, kaf, lem, he, şın, be, ye.

murakabe / murâkabe

• Kontrol etmek. İnceleyip vaziyeti anlamak. Teftiş etmek.
• Kendini kontrol etmek. İç âlemine bakmak. Gözetmek.
• Hıfz etmek.
• Beklemek. İntizar.
• Dalarak kendinden geçmek.
• Tas: Kendisini tamamen nâfile ibâdet ve itaate vermek için mâbede kapanmak.

• Kontrol etmek, inceleyip vaziyeti anlamak.
• Kulun, bütün hâllerinde Allahü teâlânın kendini gördüğünü bilmesi ve O'nu unutmaması.
• Nefsi kontrol etmek, ondan gâfil olmamaktır.

müşevveşiyet

• Karışıklık, karmakarışık vaziyet.

müstagrak

• (Gark. dan) Garkolmuş, dalmış, batmış.
• Mânevi bir vaziyete dalmış.
• Kendini bilmiyecek derecede dalgın olan. Bir şeye dalmış veya daldırılmış olan.

mütedahil

• İç içe, birbirinin içine girmiş vaziyette olan. Karışan.
• Ödenmemiş, gecikmiş maaş.

mütekabile

• Karşılıklı davranış veya vaziyet.

mütekabiliyet

• Karşılıklı vaziyet, karşılıklı durum.

müteşabik

• Beraber ve karışık olanlar, birbirine karışanlar. Birbirine karışmış ve girmiş vaziyette olan. Girift.

nakus

• Kiliselerde asılı bir vaziyette durup belirli vakitlerde çalınan çan. Kilisenin büyük çanı.

nekabet

• Muayyen zümrelerin başları.
• Bir topluluğun vaziyetlerine nezâret etmek, kontrol.

örfi idare / örfî idare

• (İdare-i örfî) Askerî kuvvete ihtiyacı gerektiren ve cemiyet hayatında zuhur eden müşkil hallerde vaktin icablarına göre ve vaziyet düzelinceye kadar sivil idare yerine askeri idare konması. Sıkı yönetim.

pozisyon

• Vaziyet, durum, duruş. (Fransızca)

rezahat

• Yorulmak.
• Hali yaramaz, vaziyeti kötü olmak.

şart

• Bir kısım muamelelerde lüzumlu olan hüküm. Bir şeyin olması ona bağlı olan şey.
• Kayıt. Bir iş için mutlaka lüzumlu olan husus.
• Yemin.
• Hal, vaziyet.
• Gr: Biri diğerine bağlı olan iki cümle hakkında delâlet edilen; yâni mütevakkıf aleyhe delâlet eden diğer cümley

tavır

• (Tavr) Suret. Hareket, hal, vaziyet.
• Bir kerre, bir defa.
• İki şey arasındaki had ve fasıla.
• Kader.
• Miktar.

tavr-ı batıl / tavr-ı bâtıl

• Bâtıl, kötü hal ve vaziyetler.

tedafü / tedâfü

• Birbirine karşı savunma vaziyeti alma.

telafif

• Birbirine sarmaşmış bölük bölük nebatlar.
• Büklümler, kıvrımlar.
• Birbirine girmiş ve sarmaşmış vaziyette olma. Lif lif olma.

vahamet

• Zor, güçlük.
• Ağırlık. Tehlike. Muhatara. Neticesi fena.
• Hazım güçlüğü, sindirim zorluğu.
• Korkulacak hal, tehlikeli vaziyet.

vaz'an

• Vaz' ile, vaziyeti, durumu itibariyle, yerleştirmek suretiyle.
• Asıl lügat mânası cihetinden.

vaz'iyet-i marziye / وَضْعِيَتِ مَرْضِيَه

• Razı olunan vaziyet.

vaziyet-i elimane / vaziyet-i elîmâne

• Acı ve üzüntülü bir vaziyet.

vaziyet-i ferzendane / vaziyet-i ferzendâne

• Evlâda yakışır vaziyet, hal.

vaziyet-i fıtriye

• Fıtrî vaziyet, doğal durum.

vaziyet-i huruf

• Harflerdeki vaziyet.

vaziyet-i mahsusa

• Özel vaziyet, durum.

vaziyet-i mevhume

• Olmadığı halde varsayılan vaziyet, durum.

vaziyet-i muntazama

• İntizamlı, düzenli vaziyet.

vaziyet-i nurani / vaziyet-i nuranî

• Nurlu vaziyet, hâl, durum.

vaziyet-i semaviye / vaziyet-i semâviye

• Gökyüzünün değişik hâl ve vaziyetlere girmesi.

yahudi

• Hz. Yakub'un (A.S.) oğullarından Yehuda'ya mensub olan. Benî İsrail. Musevî.Yahudilerin vaziyetlerine ve seciyelerine işaret eden âyetler şunlardır: 2: 60-66 arası. 5: 62-64 arası ve 17: 4.

zeka / zekâ

• Sebeb ile netîce arasındaki bağlılıkları bulmak, benzeyiş ve ayrılışları anlamak, yeni îcab ve vaziyetlere zihnin en iyi şekilde uyması.

zemin ü zaman

• Vakit ve yer.
• Münasebet. Mevzuya veya mes'eleye olan uygunluk, hâl, vaziyet.